در بخش نخست این پادکست برنامه‌ی «گل‌ها» را در دهه‌ی ۱۳۳۰ و ۱۳۴۰ بررسی کردیم تا زمانی که در سال ۱۳۵۱ مدیریت «گل‌ها» به هوشنگ ابتهاج سپرده شد. در بخش چهارمِ این پادکست، برنامه‌ی «گل‌ها» در دوران ابتهاج را مرور کرده و همچنین به سهم قابل توجه موسیقی در جشن‌های هنر شیراز و تأثیرگذاری این رویداد تاریخی در عرصه‌ی موسیقی ایران می‌پردازیم.

دهه‌ی چهل: بیت‌بندهای ایرانی ، موسیقی کلاسیک و افتتاح تالار رودکی

موسیقی رپ در سال گذشته و پس از شکل‌گیری جنبش «زن، زندگی، آزادی»، جامعه‌ی ایرانی را به‌خوبی همراهی کرد و مخاطبانش هم رشد چشمگیری داشت. تعداد زیاد ترانه‌های رپی که برای این جنبش ساخته و منتشر شد شاهد این موضوع است. فروردین‌ماه سال ۱۴۰۱ ما در رسانه «آسو » پادکستی منتشر کردیم تحت عنوان «رپ فارسی؛ روایت بی‌‌تعارف یک دوران مهیب» و از دلایل تأثیرگذاری و اهمیت این موسیقی صحبت کردیم. در جریان این جنبش و اتفاقاتی که برای رپرها از جمله «توماج صالحی‌» افتاد، بیش از پیش مشخص شد که جمهوری اسلامی به‌طوری فزاینده از رپرها می‌ترسد. تهدید و ارعاب رپرها و فعالان موسیقی رپ در روزهای اوج جنبش «زن، زندگی، آزادی» و دستگیری تعدادی رپر و در بند ماندن و حکم سنگین برخی از آن‌ها این موضوع را تأیید می‌کند. دستگیری و برخورد سرکوب‌گرانه با رپرها البته که امری تازه نیست. یک بار در سال ۱۳۸۶ تصمیم به برخورد گسترده با رپرها گرفته شد و یک بار هم تیرماه سال ۱۳۸۸ و بعد از اتفاقات مربوط به انتخابات آن سال بود که صفار هرندی (وزیر ارشاد تندرو وقت) از نیروی انتظامی خواست تا برای مبارزه با «جریان‌های موسیقی ناسالم» همچون موسیقی رپ وارد عمل شود. در صورتی که همان سال اردیبهشت‌ماه نیروی انتظامی طرح مبارزه با «برخی فرقه‌های شیطان‌پرستی» را اجرا کرد و تعدادی از موزیسین‌های رپ را هم به این بهانه دستگیر کرد. آخرین عملیات عجیب‌وغریب نیروی انتظامی علیه علاقمندان رپ هم حمله به میتینگ رپرهای اغلب نوجوان شهر قم در خردادماه ۱۴۰۱ بود که برای تمرین و اجرای موسیقی رپ کنار هم در پارکی جمع شده بودند. عکس‌ها و ویدئوهایی که منتشر شد نشان می‌داد این جوانان با ضرب و شتم و خشونت بسیار دستگیر شدند. سینا متضاد (۱۳۸۶)، شاهین فلاکت (۱۳۸۶)، حُصین ابلیس (سال ۱۳۸۶)، بهرام (سال ۱۳۸۷)،  رضا پیشرو (اولین بار سال ۱۳۸۶) و صادق (۱۳۹۱) از جمله رپرهایی هستند که طی این سال‌ها به دلیل فعالیت در موسیقی رپ فارسی دستگیر و اغلب هم بعد از آزادی ناگزیر به مهاجرت شدند. اما این دستگیری‌ها نه تنها فعالیت رپ‌کُن‌ها را محدود نکرد بلکه روزبه‌روز به تعداد آن‌ها و به تعداد مخاطبانشان افزوده شد و امروز موسیقی رپ پرمخاطب‌ترین جریان هنر عامه‌پسند ایرانی است و تأثیر بسزایی در جامعه به‌ویژه بر جوانان زیر سی‌ سال ایران دارد. ما در این پادکست دلایل واهمه و ترس جمهوری اسلامی از موسیقی رپ فارسی را بررسی کردیم.

چگونه در دوران ظلمت، تسلی و آرامش پیدا کنیم؟ از زندگی و مبارزه‌ی واتسلاو هاول، روشنفکر و سیاستمدار چک چه می‌آموزیم؟ او به چه امیدی در تاریک‌ترین روزها زنده و مقاوم ماند؟ بخشی از کتابِ «درباره‌ی تسلی‌ خاطر: آرامش یافتن در دوران ظلمت» (On Consolation: Finding Solace in Dark Times) که به نامه‌های واتسلاو هاول به همسرش، اولگا می‌پردازد، موضوع این قسمت از پادکستِ «یک کتاب» است. این کتاب را انتشارات متروپولیتن دو سال پیش و به قلم مایکل ایگناتیف منتشر کرده است.

دهه‌های سی و چهل: دلکش، مهوش، تصنیفِ فیلم‌فارسی و سرچشمه‌ی پاپ ایرانی در اپیزود دوم این پادکست زندگی هنری دلکش را مرور می‌کنیم که چگونه در دهه‌ی سی به عنوان ستاره‌ی بزرگی در موسیقی و همین‌طور سینما مطرح شد و به این بهانه اهمیتِ تصنیف در فیلم‌های فارسی در دهه‌های ۱۳۳۰ و ۱۳۴۰ را بررسی می‌کنیم. هم‌چنین به ریشه‌های موسیقی پاپ فارسی ایران و سرآغازش در دهه‌های‌ ۱۳۲۰ و ۱۳۳۰ می‌پردازیم. این نوع از موسیقی در دهه‌ی ۱۳۵۰ شکوفا شد.

دهه‌ی ۱۳۳۰: برنامه‌ی گل‌ها و موسیقی کوچه‌بازاری پادکست «موسیقی ایران از گل‌ها تا انقلاب ۵۷» وقایع مهم و تأثیرگذار موسیقی ایران در سه دهه‌ی آخر دوران پهلوی را روایت و تحلیل می‌کند. در بخش نخستِ این پادکست شکل‌گیری برنامه‌ی رادیوییِ «گل‌ها» در اوایل دهه‌ی ۱۳۳۰ خورشیدی مرور می‌شود؛ و اینکه چه کسانی در آغاز این برنامه را به راه انداختند و چهره‌های شاخص آن چه کسانی بودند و... بررسی می‌شود. و هم‌چنین موسیقی «کوچه بازاری» به عنوان یکی از پر‌مخاطب‌ترین جریانات موسیقی عامه‌پسند ایرانی را مرور می‌کنیم. جریانی که از اواخر دهه‌ی بیست شروع شد و تا زمان انقلاب محبوبیت خود را حفظ کرد.

کتاب شنیداری «بخوان به نام ایران» - فصل آخر: پاره‌ی هشتم by NashrAasoo

وقتی در روز‌های آخر شهریور ماه گذشته مردم ایران در اعتراض به کشته‌شدن دختر بی‌گناهی به خیابان‌ها آمدند، ایران وارد فصل جدیدی شد و یک حرکت اجتماعی پیوسته و منسجم شکل گرفت که با قاطعیت خواسته‌هایش را مطرح می‌کرد. حکومت با این جنبش مدنی با خشونت شدیدی برخورد کرد اما نتوانست متوقفش کند. این خیزش اجتماعی هم مثل اغلب اتفاق‌های مشابه دنیا موسیقیِ متن دارد. موسیقی‌هایی که به شکل خودجوش و در ابعادی گسترده تولید شد و در اغلب موارد با جسارت خواست این خیزش اجتماعیِ بی‌سابقه را به زبان موسیقی بیان کرد. در این پادکست مروری کرده‌ایم به ترانه‌های اعتراضی از جنبش «سبز» در سال ۱۳۸۸ تا خیزش «زن، زندگی، آزادی» در سال ۱۴۰۱. تلاش ما این است که بررسی کنیم چگونه موسیقی متن این اتفاقات اجتماعی همسو با خواست این کنش‌ها و واکنش‌ها تغییر کرده و به عنوان یک روش خلاقانه، بیانگر خواست مردمی این حرکت‌های اجتماعی بزرگ است.

چرا تصور و تخیل ما از آینده بیشتر شبیه خراب‌آباد است تا آرمان‌شهر؟ آیا جهان امروز با بحران تخیل سیاسی و اجتماعی روبه‌روست؟ نشانه‌های چنین بحرانی چیست؟ چطور می‌توان آینده‌ی بهتری را تصور کرد و این تصور چگونه به دستیابی به چنین آینده‌ای کمک می‌کند؟ کتاب «دنیای دیگری ممکن است؛ چگونه دوباره تخیل سیاسی و اجتماعی را برانگیزیم» (Another World Is Possible: How to Reignite Social and Political Imagination Hardcover) به قلمِ جف مولگان موضوع این قسمت از پادکست «یک کتاب» است. در هر قسمت از این پادکست‌ها در گفتگو با عرفان ثابتی، پژوهشگر علوم اجتماعی، به معرفی و بررسی یک کتاب می‌پردازیم.

فصل آخر کتابِ شنیداری «بخوان به نام ایران» از این هفته در حالی منتشر می‌شود که طنین پرشور «زن، زندگی، آزادی» جان تازه‌ای به روزگار ما دمیده است. امید زبانه می‌کشد و آرزوی دیرینه‌ی آزادی و آبادی ایران سر به فلک می‌ساید. بازخوانی تاریخ در چنین برهه‌ای یادآور راه رفته برای رسیدن به این آرزوست، یادآور تلاش‌ و ایثار آنانکه در سنگلاخ سرکوب و انزوا مسیر پیمودند.

درس‌گفتارهای آنلاین محمد خدادادی، نوازنده‌، خواننده و آهنگساز اهل بوشهر، که به زبانی ساده موسیقی ایرانی را به مخاطبین فارسی‌زبان در سراسر دنیا آموزش می‌دهد، از محبوبیت بسیاری برخوردار است. شبنم طلوعی بهار امسال با محمد خدادادی درباره‌ی زندگی او، از دیروز تا امروز به گفتگو نشسته است.

در لیون باران می‌بارد، روی سقف شیروانیِ چندصدساله‌ی آسایشگاه روانی سنت ژان دو دیو در حومه‌ی لیون، فرانسه؛ در پس‌زمینه‌ی گفت‌‌وگوی ما؛ گفت‌وگوی من با زارا جم، مترجم و ویراستار و همسر محمد مرادی، ۳۸ساله، دانش‌آموخته‌ی تاریخ که پنجم دی‌ماه ۱۴۰۱ در اعتراض به آنچه «بی‌تفاوتیِ جهان» در برابر کشتار و سرکوب حکومتیِ خشونت‌بارِ معترضان در ایران می‌دانست، خودش را کشت.

کتاب شنیداری «بخوان به نام ایران» - فصل آخر: پاره‌ی ششم by NashrAasoo

کتاب شنیداری «بخوان به نام ایران» - فصل آخر: پاره‌ی پنجم by NashrAasoo

کتاب شنیداری «بخوان به نام ایران» - فصل آخر: پاره‌ی چهارم by NashrAasoo

کتاب شنیداری «بخوان به نام ایران» - فصل آخر: پاره‌ی سوم by NashrAasoo

کتاب شنیداری «بخوان به نام ایران» - فصل آخر: پاره‌ی دوم by NashrAasoo

انقلاب چگونه رخ می‌دهد؟ عوامل ساختاری در وقوع انقلاب مؤثرتر است یا عاملیت فردی؟ خشونت یا خشونت‌پرهیزی؟ انقلاب‌های سیاسی پایدارترند یا انقلاب‌های اجتماعی؟ بررسی انقلاب‌ها در نقاط مختلف دنیا چه واقعیت‌هایی را درباره‌ی ماهیت هر یک از این رویدادهای تاریخی افشا می‌کند؟ و چرا هدف انقلاب باید با وسایل دستیابی به آن سازگار باشد؟ کتابِ «درباره‌ی انقلاب‌ها: سیاست سرکش در دنیای معاصر» (On Revolutions: Unruly Politics in the Contemporary World) موضوع این قسمت از پادکستِ «یک کتاب» است. این کتاب را انتشارات دانشگاه آکسفورد چند ماه پیش و به قلمِ کالین بِک، ملادا بوکاوانسکی، اریکا چِنووت، جورج لاوسون، شارون اریکسون نپستاد و دانیل ریتر منتشر شده کرده است.

«کتاب شنیداری «بخوان به نام ایران - S04E01 by NashrAasoo

نذر ابوالفضل توسط بی‌بی صغرا by NashrAasoo