خبرها و گزارش‌ها

قتل‌های سیاسی پاییز ۱۳۷۷ که در ادبیات رسانه‌ای سال‌های موسوم به اصلاحات در ایران به قتل‌های زنجیره‌ای شهرت یافتند، به چهار قتل خلاصه شد، فارغ از اینکه کشتار بسیاری از چهره‌های سیاسی و اجتماعیِ تاثیر‌گذار مخالف جمهوری اسلامی در داخل و خارج ایران از مدت‌ها قبل و به صورت هدفمند از دهه ۶۰ خورشیدی آغاز شده بود. در هر حال قتل‌های سیاسی پاییز ۷۷ به مجموعه‌ای از قتل‌های حکومتی اشاره دارد که قربانیان اصلی آن داریوش و پروانه فروهر، رهبران حزب‌ ملت ایران و محمد مختاری و محمدجعفر پوینده، شاعر، نویسنده و پژوهشگر بودند. پس از این قتل‌ها وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی در بیانیه‌ای مسئولیت قتل این افراد را به گردن گروهی از کارکنان «خودسر» خود انداخت، اما کمی بعد مشخص شد که سعید امامی، معاون وقت وزیر اطلاعات، طراح و مغز متفکر این قتل‌ها با هدف حذف منتقدان و مخالفان نظام حاکم بوده‌است. در این بین قتل داریوش و پروانه فروهر به‌عنوان دو چهره سیاسی نام‌آشنا، در فضای سیاسی و ملتهب آن روز ایران برجسته‌ و پر‌رنگ شد و واکنش اعتراضی کنشگران عمدتا جوان آن سال و سال‌های پس از آن را برانگیخت. داریوش فروهر، رهبر حزب ملت ایران و همسرش پروانه اسکندری، غروب یکم آذر سال ۱۳۷۷ در خانه شخصی‌شان در محلهٔ فخرآباد تهران با چندین ضربه‌ چاقو به قتل رسیدند و جسدشان آن گونه که برخی از عوامل دخیل در قتل‌ها بعدها اعتراف کردند، به نحو فجیعی «مثله» شد. داریوش فروهر ۷۰ ساله با ۱۱ ضربه چاقوی ماموران اطلاعاتی جمهوری اسلامی و پروانه فروهر ۵۹ ساله با ۲۴ ضربه چاقو، کشته‌شدند. قتل‌هایی که شیوه اجرای آن شبیه برخی دیگر از قتل‌های سیاسی داخل و خارج کشور همچون قتل شاپور بختیار، از مخالفان سرسخت جمهوری اسلامی و آخرین نخست‌وزیر نظام پادشاهی و فریدون فرخزاد هنرمند معترض و مخالف جمهوری اسلامی در خارج از ایران بود. قتل‌هایی که هر یک در حدود نیم‌قرن پس از استقرار جمهوری اسلامی همچنان ناگفته‌های بسیاری دارد و بسیاری از آمران و عاملان آن، شاید جایی در میان ما باشند! در بیست‌‌و‌هفتمین یادبود قربانیان قتل‌های سیاسی پاییز ۱۳۷۷ با پرستو فروهر، فرزند داریوش و پروانه فروهر که این روزها در ایران است، گفت‌وگو کردیم و از او پرسیدیم، مقصود او از «دادخواهی» چیست و آیا در شرایط موجود به‌هدف نهایی می‌رسد؟

جنگل‌های هیرکانی، کهن‌زادبومِ ۵۰ میلیون‌ساله زمین و یکی از ارزشمندترین زیست‌بوم‌های ایران، هفته‌هاست که در آتش می‌سوزد و در بخش اعظم این زمان حکومت فقط نظاره‌گر این فاجعه بوده است. آتش از منطقه الیت در چالوس آغاز شد و اکنون به کلاردشت رسیده، در حالی‌که عملیات مهار، با کمترین کارایی و تجهیزات، ادامه دارد. در گفت‌وگو با اسماعیل کهرم، کارشناس محیط زیست، از او درباره اهمیت این جنگل‌ها پرسیده‌ایم.

تحریم‌های تازه آمریکا علیه ۱۷ نهاد، فرد و کشتی مرتبط با فروش نفت ایران، نقطه‌عطفی در هدف‌گیری «ناوگان سایه» و شبکه‌های پوششی جمهوری اسلامی محسوب می‌شود. واشینگتن می‌گوید پس از جنگ اخیر ایران و اسرائیل، نیروهای مسلح ایران بیش از گذشته به درآمدهای نفتی وابسته شده‌اند و این امر فشار بر مسیرهای مالی آن‌ها را تشدید کرده است. پرسش اصلی این است که آیا این مرحله جدید تحریم‌ها، توان ایران را برای صادرات نفت با هویت‌های جعلی کاهش می‌دهد؟ در گفت‌وگو با دالغا خاتین‌اوغلو، کارشناس انرژی در باکو، تأثیر این تحریم‌های جدید بر صادرات نفت بررسی شده است.

در حالی که جنگ اوکراین و روسیه در آستانۀ چهارساله شدن است، ایالت متحده آمریکا با ارائه یک طرح صلح تازه در ۲۱ نوامبر ۲۰۲۵، معادلات سیاسی اروپا را به چالش کشیده است. این طرح که خواستار واگذاری بخش‌هایی از خاک اوکراین به روسیه و پذیرش کنترل مسکو بر کریمه و مناطق شرقی است، با واکنش‌های تند و محتاطانه‌ای از سوی کی‌یف و پایتخت‌های اروپایی مواجه شده است. امیر چاهکی، تحلیل‌گر سیاسی ساکن آلمان، به رادیو فردا می‌گوید این طرح صلح آمریکا خواسته‌های روسیه را برآورده می‌کند.

دولت مسعود پزشکیان این روزها بیش از گذشته زیر ضرب منتقدان و حتی حامیانش قرار گرفته است، زیرا به گفتهٔ آن‌ها «کارآمدی لازم» را ندارد. حامیانش او را متهم می‌کنند که «ژنرال‌های» اقتصادی و سیاسی خود را کنار گذاشته و در عوض افرادی در حد «گروهبان» از نیروی رقیب را برای پست‌های مهم منصوب کرده است. اما به نظر می‌رسد که «ناکارآمدی دولت» در ایران از «ناکارآمدی کل حاکمیت» ناشی می‌شود. ساختاری که برای حل بحران‌های بزرگی که ایران را فرا گرفته، نه تنها فاقد «راهبرد» است، بلکه توان «تصمیم‌های سخت» هم ندارد.

قطعنامهٔ پیشنهادی تروئیکای اروپایی و آمریکا در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در حالی رای آورد که پیش از آن هم روابط ایران و آژانس در وضعیتی پیچیده قرار داشت. حالا با قطعنامهٔ تازه، تهران اعلام کرده است تفاهمی که حدود دو ماه پیش در قاهره به دست آمده بود را منتفی می‌داند. البته تهران در واکنش به اجرایی شدن مکانیسم «اسنپ‌بک» یا «ماشه» هم تفاهم قاهره را بلاموضوع دانسته بود. همزمان با این تحولات، سخنگوی وزارت خارجه فرانسه گفته که تروئیکای اروپایی شامل فرانسه، آلمان و بریتانیا قصد دارند مسیر دیپلماسی با ایران را بار دیگر فعال کنند. در آمریکا هم دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور، مدام می‌گوید ایران خواستار دستیابی به یک توافق با ایالات متحده است. اما در تهران در بر همان پاشنه می‌چرخد و بار دیگر غنی‌سازی به سرفصل اظهارات مقامات تبدیل شده است. عباس عراقچی وزیر خارجه جمهوری اسلامی می‌گوید ایران دربارهٔ این توانایی مذاکره نخواهد کرد و گفت‌وگو دراین‌باره را «خیانت» می‌خواند. اظهارات مهران مصطفوی، کارشناس فیزیک هسته‌ای و فعال سیاسی ساکن پاریس، را دربارهٔ دلایل پافشاری ایران بر موضوع غنی‌سازی بشنوید.

رضا ضرابی، فعال سیاسی ساکن آلمان، به رادیوفردا می‌گوید که مادرش آفرین مهاجر، شهروند دوتابعیتی ایرانی- آمریکایی هفتم مهر امسال در فرودگاه امام خمینی تهران بازداشت شده است. در مورد جزئیات این بازداشت و اتهامات مطرح علیه مادرش با او گفت‌وگو کردیم.

شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در نشست فصلی خود که در وین درجریان است، بار دیگر یک قطعنامه پیشنهادی از سوی تروئیکای اروپایی و آمریکا را بررسی می‌کند که عدم همکاری تهران با این نهاد را محکوم می‌کند. در پیش‌نویس این قطعنامه که رادیوفردا نسخه‌ای از آن را رؤیت کرده، آمده است که «شورای حکام از این‌که ایران در پنج ماه گذشته اطلاعات مورد درخواست آژانس در مورد ذخایر اورانیوم غنی‌شده و تأسیسات هسته‌ای تحت پادمان» را ارائه نداده، «عمیقا متاسف» است. علی واعظ مدیر بخش ایران در گروه بین‌المللی بحران در واشینگتن به رادیوفردا می‌گوید شرایط کنونی میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در پیچیده‌ترین وضعیت است و راه‌حل بازشدن بن‌بست میان دو طرف وابسته به گفت‌وگوهای تهران و واشینگتن است.

در دوسالانه هنر فلورانس (فلورانس بیناله) که حدود یک ماه پیش در این شهر تاریخی ایتالیا برگزار شد، اثر یک هنرمند خوشنویس ساکن ایران، موفق به کسب جایزهٔ سوم در بخش طراحی، نقاشی و خوشنویسی شد. اثر ارکیده امینایی چترودی که در رشته کوفی نوین فعالیت می‌کند، با عنوان «رهایی» موفق به کسب این جایزه شد. او در گفت‌وگو با رادیوفردا از رشتهٔ خود، آثارش و اهمیت این جایزه برای مسیر هنری‌ خود می‌گوید.

کوچک شدن سفره‌ مردم و گران شدن کالاهای اساسی در ایران کار را از دست فروشندگان هم بیرون کرده است. برخی از این کالاهای اساسی مانند لبنیات، برنج و برخی از انواع بنشن به همراه گوشت و تخم مرغ به تعبیر روزنامه‌های تهران دارد از سفره‌های شهروندان پر می‌کشد و حتی این روزها در روزنامه‌ها از ابزار موقتی برای گذر از این بحران حرف می‌زنند: خرید قسطی کالاهای اساسی. جواد رحیم‌پور کارشناس اقتصادی در تهران در برنامه تحلیلی-خبری ساعت ۱۴ رادیوفردا به این موضوع پرداخته است.

غلامحسین محسنی اژه‌ای رئیس قوه قضائیه ایران به تازگی گفته است با قوانین موجود می‌توان ۷۰ درصد به گفته او ناهنجاری‌های اجتماعی را گرفت. اشاره آقای اژه‌ای به طور مشخص به مسئله حجاب اجباری در ایران است. او می‌گوید که به دادستان کل کشور و همه دادستان‌ها در سراسر ایران دستور داده‌ از دستگاه‌های امنیتی و انتظامی بخواهند «جریانات سازمان‌یافته و مرتبط با بیگانه» را شناسایی کرده و به قوه قضائیه معرفی کنند. گیتی پورفاضل حقوقدان در برنامه ساعت ۱۴ رادیوفردا نگاهی دارد به صحبت‌های این مقام قضایی و طرح موضوع درباره مسئله حجاب اجباری در ایران.

«دست به دعا بردارید و از گناه و بی‌حجابی بپرهیزید تا شاید باران ببارد»؛ این نمونه‌ای از حرف‌ها و اظهارنظرهایی است که در هفته‌های اخیر از برخی روحانیون پرنفوذ یا مسئولان جمهوری اسلامی در منابر و تریبون‌های رسمی می‌شنویم. اما حدود نیم قرن پس استقرار جمهور اسلامی، چرا این توصیه‌های مذهبی و ترویج خراقات، مشکلات ساختاری محیط زیست ایران از خشکیدگی و بی‌آبی را حل نکرده‌ است؟

«بانک آینده» به کانون یک «بحران ملی» در ایران تبدیل شده است؛ بحرانی که به اعتقاد اقتصاددان‌ها از بی‌عملی نهادهای ناظر، انتصاب‌های فاقد صلاحیت و پنهان‌کاری در حساب‌ها تغدیه می‌کند. هرچند بانک آینده لغو مجوز شده، اما کارشناسان معتقدند تا زمانی که اعطای «تسهیلات در کشور» به شکل امتیاز و رانت تلقی شود، بانک‌های مشکل‌زا دوباره در اشکال مختلف زاده خواهند شد.

سه پژوهشگر حوزه جامعه شناسی، مهسا اسدالله‌نژاد، شیرین کریمی و پرویز صداقت پس از ده روز بازداشت، بدون آنکه اتهامشان اعلام شود، به قید وثیقه آزاد شدند. در همین روزها کیوان مهتدی هم به نهادهای امنیتی احضار شد و محمد مالجو هم گفت سه بار طولانی بازجویی شده و دیگر به این بازجویی‌ها نخواهد رفت. فشار و سرکوب گروه‌ها و افرادی که به نوعی با جامعه در ارتباطند به این نام‌ها محدود نمی‌شود. در هفته‌های اخیر حسین میربهاری فعال باسابقه حقوق کودک و بنیان‌گذار جمعیت دفاع از کودکان کار و خیابان هم بازداشت شده است. حتی تولیدکنندگان پادکست‌هایی با محوریت موضوعات اجتماعی هم تحت فشار بوده‌اند. این رویکرد حکومت و خصومت با کندوکاو در جامعه از چه روست؟ آزاده کیان جامعه‌شناس ساکن پاریس به این پرسش پاسخ داده است.

پدر احمد بالِدی، جوانی که در اهواز و در اعتراض به تخریب کسب‌وکار خانوادگی اقدام به خودسوزی کرده بود، خواستار مسئولیت‌پذیری مقامات در ماجرای مرگ تلخ فرزندش شده است. آقای بالِدی در میان اتاقی که یک مجلس ترحیم برگزار می‌شد، ایستاده فریاد زد که تا رفتن شهردار از اهواز، جسد فرزندش را برای خاکسپاری تحویل نخواهد گرفت. ساعاتی بعد استانداری خوزستان اعلام کرد که رضا امینی، شهرداری که اهل اهواز هم نبود، از سمت خود برکنار شده است. چرا این برکناری رخ داد و در عین حال چرا خودسوزی اعتراضیِ یک جوان، وجدان جمعی در سطح کشور را تکان نمی‌دهد؟ حسین قاضیان، جامعه‌شناس ساکن واشینگتن، پایتخت آمریکا، به پرسش‌های رادیوفردا در این زمینه پاسخ داده است.

ایران با بحران شدید کم‌آبی و خطر اتمام ذخیرهٔ آب تهران روبه‌روست. کارشناسان تأکید دارند که شهروندان با تغییر الگوی مصرف می‌توانند در پیشگیری از «روز صفر آبی» نقش مؤثری ایفا کنند. تجربهٔ کشورهای مختلف مانند استرالیا، آفریقای جنوبی، اسرائیل، سنگاپور و ایالت کالیفرنیا در آمریکا نشان می‌دهد که با سیاست‌های مدیریتی، فناوری‌های نوین و تنظیم مصرف، مدیریت بحران آب ممکن است. گزارشی در این زمینه بشنوید.

ارکستر سمفونیک تهران بعد از سال‌ها با رهبری پانیذ فریوسفی یکی از نوازندگان این ارکستر و دختر آهنگساز فقید ایرانی، شهریار فریوسفی، به روی صحنه می‌رود. خانم فریوسفی در گفت‌وگو با خبرگزاری ایسنا گفته که این اولین بار است ارکستر سمفونیک تهران رهبر زن دارد. او افزوده است: این به آن خاطر است که رشته‌ای برای آموزش رهبری ارکستر در مراکز آموزشی‌مان نداریم. به گفته پانیذ فریوسفی، شورای هنری ارکسترهای بنیاد رودکی از او برای این اجرا دعوت کرده است. در سال‌های اخیر، نزهت امیری از دیگر موسیقیدانان زن ایرانی بوده که در مقاطعی رهبری ارکستر ملی ایران را بر عهده داشته است. پیش از پانیذ فریوسفی، ارکستر سمفونیک تهران در اواخر دهه ۸۰ برای اولین بار پس از انقلاب ۵۷ شاهد حضور یک رهبر ارکستر زن بود. نازنین آقاخانی آهنگساز و رهبر ارکستر اتریشی ایرانی‌تبار  به تهران آمد تا برنامه‌ای با این ارکستر به روی صحنه ببرد، اما در نهایت مقام‌های رسمی مجوزهای لازم را برای اجرای عمومی ارکستر سمفونیک تهران به رهبری او صادر نکردند. اما آیا این انتخاب کنونی می‌تواند به یک اتفاق و پشتوانه برای زنان در حوزه موسیقی تبدیل شود و تا چه اندازه مسائل فنی در چنین گزینشی در نظر گرفته شده است. پیمان سلطانی، موسیقیدان و رهبر ارکستر ملل در تهران، در گفت‌وگو با برنامهٔ خبری-تحلیلی ساعت ۱۴ رادیو فردا به این پرسش‌ها پاسخ داده است.

همایون ارشادی، بازیگری که با ایفای نقشی کوتاه در فیلم «کاکادو» در کنار همسر کارگردان فیلم، تهمینه میلانی وارد سینما شد، پس از یک‌دوره بیماری در ۷۸ سالگی درگذشت. اما او با وجود حضور در فیلم هالیوودی «بادبادک‌باز» و یا فیلم «آگورا» ساختهٔ آلخاندرو آمنابارو، برای ایرانی‌ها آقای بدیعی «طعم گیلاس» بود که در همان تصویری که جعفر پناهی کارگردان سرشناس در فرستاده‌ای (پست) در حساب کاربری‌اش در شبکه‌های اجتماعی نوشته، ماندگار شده است. جعفر پناهی که در آن فیلم دستیار کارگردان بود، می‌نویسد کیارستمی دنبال «آرامش ناآرامی» بود که همایون ارشادی آن را داشت. امیرعطا جولایی، نویسنده و روزنامه‌نگار سینمایی در آلمان، در گفت‌وگو با برنامهٔ خبری تحلیلی ساعت ۱۴ رادیو فردا از ویژگی‌های همایون ارشادی گفته است.

اجرای حکم شلاق تعزیری آتش شاکرمی، خاله نیکا شاکرمی از جان‌باختگان اعتراض‌های مدنی ۱۴۰۱، بار دیگر استفاده از این مجازات را در قوانین کیفری جمهوری اسلامی ایران پررنگ کرده است؛ مجازاتی که حکومت آن را «شرعی» و منتقدانش «تحقیرآمیز» و در تضاد با «کرامت انسانی» می‌دانند. جمهوری اسلامی ایران عضو کنوانسیون منع شکنجه نیست، اما آیا این مسئله به تنهایی می‌تواند دست حکومت را در اجرای چنین مجازاتی باز بگذارد. معین خزائلی، کارشناس حقوقی در سوئد، در گفت‌وگو با برنامهٔ رادیویی ساعت ۱۴ رادیو فردا به این موضوع پرداخته است.

دیدار بی‌سابقه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، با احمد الشرع، رهبر موقت سوریه، موجی از واکنش‌ها و گمانه‌زنی‌های ژئوپولیتیکی را برانگیخته است. الشرع که سال‌ها به‌عنوان چهره‌ای وابسته به القاعده و تحت تعقیب در فهرست گروه‌های تروریستی ایالات متحده معرفی می‌شد، اکنون در موقعیتی تازه قرار گرفته است. دیدار رهبران دو کشور، به گفته ناظران، می‌تواند نشانهٔ تغییر رویکرد آمریکا در قبال سوریه یا پیامی به بازیگران منطقه‌ای باشد. حبیب حسینی‌فرد، تحلیل‌گر امور بین‌الملل، در گفت‌وگویی به بررسی این سفر و نتایج آن پرداخته است.