داستان معماری

در ابتدای انقلاب اسلامی اغلب مدارس خصوصی تعطیل شدند. بعد از حدود یک دهه دوباره مدارس خصوصی با طرحی جدید به عرصه آموزش برگشتند. اقدامی که تاثیرات گسترده ای روی کالبد مدارس داشت. همزمان با شروع گسترش مدارس خصوصی، مدارس سمپاد نیز احیا شدند و خصوصیات کالبدی جدیدی را ایجاد کردند. این قسمت، روایتِ رجوع به رویه های پیشین در خصوصی سازی آموزش و آموزش اختصاصی نخبگان است.

"قبض" در لغت نامه به معنی دست کشیدن و بازایستادن از گرفتن است. از دهه ی سی کسانی بودند که از سیستم آموزش دولتی دست کشیدند و راه خودشان را پیش گرفتند. این قسمت روایت دو نمونه از آنهایی است که در سال های دهه ی سی تا پنجاه سیستم آموزشی مستقل از آموزش عمومی راـ نه به نیت انتفاع ـ ایجاد کردند و در کنار دستاورد های بزرگی که داشتند بیشتر روی به درون داشتند تا بیرون.

"تغییر"، روایت تحولات آموزش دولتی در پهلوی دوم از کودتای 28 مرداد تا انقلاب 57 است؛ تغییراتی بزرگ ولی ناکافی.

"بسط" روایت گسترانیدن و یکپارچه سازی آموزش است، چیزی مثل کلاه پهلوی. اتفاقی که باعث جولان بسیاری از معماران و مستشرقانِ علاقمند به معماری در کشورمان شد.

"قرار" هم به نوعی معنی وعده ی دیدار می دهد و هم به نوعی معنی جایگیری. این قسمت اختصاص دارد به دیدار ما و خارجی ها در کشورمان. خارجی هایی که برای خودشان و بعضا برای ما مدرسه ساختند. برای پسرانمان و مهم تر برای دخترانمان. همین مدارس به جایگیری سیستم آموزشی جدید که از سرخط دارالفنون شروع شده بود کمک بسیار زیادی کرد.

"سر خط" را اگر بدون کسره ی وسط بخوانیم معنی سرمشق می دهد، و اگر سرِ خط بخوانیم معنی ایستگاه اول می دهد. دارالفنون و مدارس میرزاحسن رشدید هر دو آغاز و سر مشق بسیاری از اتفاقات در سیستم آموزشی و کالبد مدارس پس از خود بودند.

"تلنگر" در واژه نامه به معنی ضربه ای است که با انگشت میانه به بدن کسی یا چیزی بزنند. جنگ های ایران و روسیه در قفقاز، مقابله با ارتش پیشرفته روسیه و از دست دادن مقدار قابل توجهی از خاک کشور شاید تلنگری بود تا بفهمیم چقدر از قافله ی علم عقب افتاده ایم. در این قسمت از سیستم آموزشی و معماری مدارس سنتی خواهیم گفت تا مقدمه ای باشد برای دارالفنون در قسمت بعد.