November Music - de interviews

Een gesprek met Dyane Donck, componist en theatermaker. Met shiatsu-stoelmasseurs Annet Jägers-Huizing en Miranda Geenen maakte ze 'I want to be untouched' waarbij je als bezoeker plaatsneemt op een massagestoel en een compositie van Dyane hoort terwijl je tegelijkertijd de shiatsu-massage ondergaat. Deels met materiaal en tekst uit de theatervoorstelling S.A.M. (Stop Annoying Me) die Dyane Donck maakte met mezzosopraan Els Mondelears, in samenwerking met Cello Octet Amsterdam. Een persoonlijke voorstelling over verschijnselen van extreme depressie. Op het podium ontmoeten we twee versies van hoofdpersoon Sam: de 16-jarige Sam, vertolkt op film door zangeres Nina Kortekaas en haar volwassen zelf, live gespeeld door Els Mondelaers. De volwassen Sam wordt op een onverwacht moment geconfronteerd met de angsten en extreme gevoelens van eenzaamheid, onbegrip en zelfhaat uit haar jeugd.

Boudewijn Tarenskeen schreef een theatraal recital op teksten uit de Divina Commedia van Dante - en dat met een muzikale invulling die veel ontleent aan de de Oud-Javaanse traditie. De voorstelling bundelt de krachten van de veelzijdige sopraan Bernadeta Astari en powerpianist Gerard Bouwhuis. Zowel Astari als componist Tarenskeen hebben wortels in Indonesië. De 14.000 verzen waarin Dante zijn tocht beschrijft door de hel, het vagevuur en de hemel werden door Tarenskeen gezet als aria's, maar samengebracht in een veeleer theatrale voorstelling, en niet een conventioneel recital, waarin de liefde voor middeleeuwse Italiaanse poëzie, Italiaans belcanto en de Indonesische muziektraditie doorklinken.

Meesterblokfluitist Erik Bosgraaf en elektronica-wizard Jorrit Tamminga werken al jarenlang samen aan grensverleggende producties. In hun gezamenlijke programma Dopqelgänger bieden ze een muziektheatrale geluidservaring met acht kanalen audio, blokfluit, clavicimbalum en live-electronics. Met zijn elektronica kan Tamminga als een ware dubbelganger het geluid van de blokfluit live manipuleren, en het sensitieve karakter van het instrument uitlichten. Wat is het idee achter Dopqelgänger?

De weg naar volwassenheid is bezaaid met obstakels. Tieners van tegenwoordig krijgen heel wat voor hun kiezen. Ze groeien op in een onzekere, veeleisende wereld waar gevoelens van kwetsbaarheid, zelftwijfel en angst het liefst worden weggestopt. In hun nieuwste theaterconcert SCHOK! bezingt kamerkoor Capella Brabant de loodzware lichtheid van de opgroeiende jongeling. Daarvoor werken ze samen met componist Peter Vigh en tekstschrijver-dichter Micha Hamel. Zij schrijven nieuw werk voor Capella Brabant, Souvenir Jeugdkoor Tilburg en accordeonduo TOEAC. De hoofdrollen zijn weggelegd voor bariton Berend Eijkhout en acteur Simon Boer. In dit actuele theaterconcert wordt de held heen en weer geschud tussen flink oplaaiende gevoelsstormen en diepe overpeinzingen. Peter Vigh is een van de meeste getalenteerde jonge componisten van dit moment. Hij verraste eerder op November Music met muziektheatraal werk voor het Cello Octet Amsterdam en Elisabeth Hetherington en het Vrouwen Jeugdkoor met Black Pencil. Librettist Micha Hamel is de componist van het Bosch Requiem 2024.

De Nederlandse componist Rob Zuidam weet hoogstaand drama fraai te koppelen aan geraffineerde klankpoëzie. In opdracht van November Music schreef Zuidam een nieuwe liedcyclus voor sopraan Keren Motseri en pianist Pauline Post. Deze negendelige cyclus Madrigali dell’Estate is gebaseerd op een verzameling gedichten van de Italiaanse kunstenaar en levensgenieter Gabrielle D’Annunzio (1863-1938). Zomerse madrigalen die de voorbijgaande kwaliteiten van het leven en de schoonheid vangen; zoals in het al in 2017 gecomponeerde eerste lied, Implorazione, waarin D’Annunzio de zomer smeekt om uitstel van de herfst, en de rijping van de vruchten een halt toe te roepen. “Vanaf dat moment begon ik een muzikaal landschap te construeren dat zowel een goede begeleiding als een contrapunt zou zijn voor deze aangrijpende en sensuele teksten”, aldus Zuidam.

Gitarist, componist, instrumentenbouwer, docent en dirigent Aart Strootman ontwikkelt samen met Heather Pinkham een nieuwe voorstelling waarin pianist Ralph van Raat door te spelen op de piano een vliegtuig bestuurt. Tijdens November Music kon het publiek getuige zijn van het ontwikkelproces. Aart dirigeert twee studentenensembles (FC Jongbloed en Ensemble 21) in een uitvoering van 'In a large open space' van James Tenney. En intussen is hij ook nog bezig met twee andere festivals, Tromp Percussion en de Flamenco Biënnale. Toch nog even tijd tussendoor voor een gesprek.

De Nederlandse componist Bram Kortekaas schrijft in opdracht van November Music een nieuw strijkkwartet voor het virtuoze Diotima Quartet. In dit gesprek licht Bram toe ho hij zich heeft laten inspireren door de spanning tussen de crises waarmee we voortdurend geconfronteerd worden enerzijds, en de neiging die we hebben gewoon door te leven alsof er niets aan de hand is aan de andere kant. Tussen klimaatalarm en luchtalarm door hebben de routines van alledag de overhand. Bram Kortekaas studeerde aan het Conservatorium van Amsterdam bij geestverwante componisten als Willem Jeths en Wim Henderickx.

Componiste Amba Klapwijk combineert natuurbeleving, voorbijglijdende landschappen, poëzie en beeldende kunst in haar composities en filmprojecten. Ze studeerde bij o.a. Mayke Nas, Yannis Kyriakides en Peter Adriaans, en schreef eerder composities voor het Residentie Orkest en het Herz Ensemble. Tijdens November Music 2024 is haar filminstallatie 'dat mij ontmoet' te zien en te horen. Een dertig minuten durende poëtische film, gemaakt met filosoof Eli Dorsman en filmmakers VidAmir, over vergankelijkheid, ongrijpbaarheid en kwetsbaarheid.

Pure geestdrift kenmerkt (alt)violist, rasimprovisator en componist Oene van Geel. Voor zijn concertproject Untravelled Land nodigt hij enkele bijzondere muzikale persoonlijkheden uit. Muziek uit alle windrichtingen komt samen, van Oriëntaalse jazz tot filmische metal, van ambient klankwerelden naar lyrische kamermuziek. Oene van Geel weet zich omringd met een rijkgeschakeerd palet aan sterke, muzikale persoonlijkheden. Pianist Philipp Rüttgers, trompettist Antonio Moreno en violist Alkistis Misouli zijn drie topspelers uit de aanstormende generatie jazzmusici. Gitaristen Christoph Teuschel en Fred Jacobsson zijn gepokt en gemazeld in de metal maar kunnen ook prachtig als basso continuo fungeren. Slagwerkers Modar Salama en Remco Menting vormen een groovende tandem die met diepe drive en subtiele touch opereren. Oene van Geel heeft het meeste repertoire voor de band geschreven, maar iedereen van de band brengt eigen stukken in.

Een van Nederlands geliefdste jonge componisten, Mathilde Wantenaar, schrijft speciaal voor een van de concerten tijdens November Music een nieuw werk voor cello en koor: La Noche Oscura del Alma. Ze laat zich inspireren door de muziek van de Russische componiste Sofia Gubaidulina en ging op zoek naar gedichten rond het thema van de donkere nacht van de ziel, maar dan geschreven in verschillende talen en tijden. Ze ziet de rol van de cello als een soort symbool voor de ziel. Dat wat geen woorden heeft, maar toch zingt en alles aan elkaar rijgt. Wantenaars muziek raakt het hart van de luisteraar zonder omwegen met een emotionele klanktaal. Wat beweegt haar?

Er is een spreekwoord dat zegt: “als de leerling er klaar voor is, verschijnt de meester.” Onverwacht werd Saskia Venegas leerling van de Belgische componist Wim Henderickx (1962-2022). Tijdens een les vergeleek Wim haar met een lotusbloem: “Je wortels komen uit de modder, maar je kleuren stralen aan de oppervlakte.” Deze metafoor inspireerde Saskia om een stuk te schrijven dat transformatie, licht, fijnheid, kracht en spiritualiteit weerspiegelt. Het stuk is opgedragen aan Wim Henderickx, die zichzelf omschreef als “een verdwaalde oosterling in het Westen” die op de te jonge leeftijd van 60 onverwacht overleed.

Marieke Hopman is sinds 1 augustus 2024 de nieuwe artistiek directeur van November Music. Ze volgt Bert Palinckx op (die 25 jaar lang verantwoordelijk was voor de artistieke leiding). Marieke heeft veel ervaring als artistiek leider bij diverse festivals maar ze is ook muzikant. Ze wil vooral de kansen pakken om nieuwe muziek in een maatschappelijke context te plaatsen - met aandacht voor verschillende publieksgroepen. ‘Ik heb me altijd beziggehouden met nieuwe muziek en in het bijzonder met de opgave om publiek te raken’, aldus Marieke. Hoe ziet zij de toekomst van het festival?

Strijkkwartet en symfonieorkest ontmoeten elkaar tijdens een concert in November Music 2024: het Radio Filharmonisch Orkest gaat in zee met het Dudok Quartet. Zowel orkest als kwartet staan bekend om hun voorliefde voor nieuwe muziek. Het zelden uitgevoerde Absolute Jest van de Amerikaanse minimalist John Adams is een rollercoaster van een concerto voor strijkkwartet en orkest. Het Dudok Quartet opent het concert alvast met een deel uit één van de mooiste Nederlandse strijkkwartetten van de laatste jaren, What Remains, het vierde strijkkwartet van Joey Roukens. Daarover, en over tal van andere onderwerpen, dit levendige gesprek met Joey.

Voor de Vlaamse gezelschappen I Solisti en Spectra Ensemble schrijft de Belgische componiste Annelies van Parys een spiksplinternieuw werk. Voor haar compositie 'Threnody' liet ze zich inspireren door een epische klaagzang van Josquin Desprez. Toen ze de eerste maten op papier zette, overleed de componist aan wie het concert met dit werk een eerbetoon is, Kaija Saariaho. Net als de klaagzang van Desprez, Déploration sur le mort d'Ockeghem, mag het werk van Annelies van Parys dan ook gehoord worden als een klaagzang na de dood van een groot voorganger.

November Music volgt het werk van Kate Moore al jaren nauwgezet, onder meer tijdens de edities van 2014 en 2018. In dat laatste jaar componeerde ze het Bosch Requiem getiteld Lux Aeterna. Nu komt ze naar het festival met haar in 2017 opgerichte Herz Ensemble. Ze brengen een programma onder de noemer Revolver - een cyclus uit 2017, gecomponeerd in opdracht van de Australische kunstenaar Ken Unsworth. Zijn sculpturen en installaties kenschetsen zich door een krachtige fysieke uitstraling en een subtiele zoektocht naar evenwicht. De bedwelmende muziek is opgebouwd uit rondwentelende melodieën en subtiele ritmische structuren (vandaar 'revolver'). Ná November Music richt Kate zich weer op haar wandelproject 'A Beautiful Path' waarin ze de mogelijkheden van 'plein-air-composing' onderzoekt.

Earth Workers Requiem/Jubilate (Bosch Requiem 2024) is een grootschalige installatie, een gezamenlijk werk van componist Micha Hamel en kunstenaar Jonas Staal in het Noordbrabants Museum. Het is een zes uur durend werk voor surround elektronische muziek, op gezette tijden doorsneden door instrumentale en vocale interventies, én een beeldende installatie van fossielen uit diep aards verleden – van motorolie tot versteende ammonieten – en afbeeldingen van wat waarschijnlijk het fossiele archief van de toekomst zal vormen. Bezoekers worden uitgenodigd plaats te nemen in dit beeldend en klinkend landschap als fossielen-in-wording tussen de fossielen uit verleden en toekomst - op een kritiek moment voor ons huidige ecosysteem. Een oproep tot radicale solidariteit met de héle biosfeer, aldus Micha Hamel in dit interview. Tijdens het festival van zaterdag 9 tot en met zondag 17 november vinden er iedere dag (met uitzondering van maandag 11 november) live performances plaats van 11.00 en 17.00 uur. Daarna is Earth Workers Requiem/Jubilate tot en met zondag 9 maart 2025 te bezoeken als expositie.

25 jaar heeft Bert Palinckx, artistiek directeur van November Music, de verantwoordelijkheid gehad voor het programma van dit internationele, op nieuwe muziek gerichte festival. De editie van 2024 is zijn laatste! Zijn werk wordt overgenomen door Marieke Hopman. In dit interview vertelt Bert openhartig over de afwegingen die hij maakte bij de samenstelling van het festival, de noodzaak om duurzamer te gaan werken, de moeilijke keuzes waar je soms voor staat, en de veranderingen die zich ook in de muziekwereld voltrekken.

Interview met componist en violist Saskia Venegas, over haar 'Medusa' - een (ook) theatraal stuk voor cello en elektronica, dat onder andere te horen (en natuurlijk ook te zien!) was tijdens November Music 2023. Het verhulde verhaal van Medusa's misbruik en transformatie vormt de kern van het stuk. De muzikale vertelling reflecteert op de symptomen van PTSS (posttraumatische stressstoornis) om te eindigen met een toon van kracht en opstijging. Met dit project brengen Venegas en Fridman ook een hommage aan de onlangs overleden componist Wim Henderickx die Venegas jarenlang heeft onderwezen en begeleid op haar artistieke pad. De sterke band tussen deze twee componisten is voelbaar in hun gedeelde preoccupatie met de mysteries van de menselijke geest, die celliste Maya Fridman uitdaagt tot het uiterste van haar emoties. Medusa was ooit actief als priesteres in de Tempel van Athene. Op een cruciaal moment in haar leven werd ze verkracht door zeegod Poseidon, vermomd als vogel. Athene gaf Medusa uit woede de schuld, veranderde haar in een beestachtige Gorgon en isoleerde haar vervolgens op een afgelegen eiland. De mythologische Medusa staat voor componiste Saskia Venegas symbool voor de nachtmerrie van hen die lijden aan een posttraumatische stressstoornis als gevolg van seksueel misbruik. Met hun aangrijpende voorstelling hopen de makers meer bewustzijn te creëren over de gevolgen van fysiek geweld en de psychische trauma’s.

De veelzijdige Bossche producer Jameszoo (alias Mitchel van Dinther) heeft een algoritmisch muzikaal brein ontwikkeld dat een piano bespeelt én tegelijk live reageert op de musici van Asko|Schönberg en Slagwerk Den Haag. En Jameszoo zelf bestookt ze waar hij kan met zijn elektronica. Mitchel van Dinther heeft een internationale reputatie als dj en producer van experimentele elektronische jazz. Op zijn album Blind (2022) legt Jameszoo zich toe op instrumenten die door middel van zelflerende algoritmes zichzelf bespelen. Daardoor is het klinkende resultaat steeds anders. Jameszoos disklavier (gerobotiseerde piano) staat in de traditie van de pianola-etudes van Conlon Nancarrow: muziek die voor mensen vaak fysiek onmogelijk te spelen is.

Het Bosch Requiem, waarmee traditiegetrouw November Music wordt geopend, is dit jaar (2023) geschreven door Aart Strootman, op een tekst van Jan Rot. Aart Strootman is op meer momenten te ontdekken en/of terug te horen als componist in deze editie van November Music, onder meer in het concert door het Trio Maya Fridman - Konstantyn Napolov - Laura Sandee, maar ook in een concert door Maya Fridman en Cappella Brabant, en met fc Jongbloed (het studentenensemble van AMPA). In dit interview vertelt Aart over het Bosch Requiem, over de samenwerking met Maya Fridman, het zelf bouwen van ogenschijnlijk simpele instrumenten, microtonaal gestemde buisklokken en het legendarische Kola-project dat inspiratie was voor 'Obscure Atlas'.