Onderwijs leiden met hart en ziel

Te gast is natuurkundeleraar Bram Roth en we spreken over zijn visie op de leraar. Op het eind van ons gesprek reageert 5-vwo leerlinge Kiki daar instemmend op.De kern van het leraarschap ligt voor Bram in de vakkennis en de deskundigheid van de leraar. Een wiskundeleraar bijvoorbeeld is vooral wiskundige. Daarnaast heb je een goede interactie en relatie met je leerlingen, maar dat is volgens Bram vanzelfsprekend in het leraarschap. Hij vindt dat docenten en onderwijsdenkers dit relationele aspect in de laatste decennia veel te sterk hebben benadrukt, zodat de vakdeskundigheid is veronachtzaamd. De leraar is meer een jongerenwerker geworden. De ontwikkeling in het onderwijs naar rollen als coach en mentor hebben dit volgens hem in de hand gewerkt. Bram vindt bovendien dat leerlingen daardoor te veel gemonitord worden, waar ze volgens hem helemaal niet op zitten te wachten. In het nagesprek bevestigt 5-vwo leerling Kiki ook dit.Bram pleit daarom voor het versterken van de positie van de leraar als wetenschappelijk vakexpert, bijvoorbeeld door een academische opleiding beter te belonen en door meer gepromoveerden aan te trekken. Dit pleidooi betreft dan vooral het havo en vwo. Voor het vmbo en mbo maakt Bram zich sterk voor stevige praktijkgerichte vakopleidingen.Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door schoolleidersopleiding ATTC, de Internationale School Voor Wijsbegeerte en rustplek De vallei van het goede leven.

Te gast zijn de ATTC-docenten Marco Damhuis en Helen O’Donoghue met wie ik spreek over de inhoud en de werkwijze van hun internationaal georiënteerde ATTC-module Leadership Impact On Learning (LIOL).Marco was eerder docent en schoolleider, en is nu directeur van een internationale school in Kuala Lumpur. Helen werkte als docent en schoolleider op internationale scholen en begeleidt tegenwoordig leiderschapstrajecten in het internationale onderwijs. Samen ontwikkelden zij de ATTC-leiderschapsmodule LIOL.De kern van LIOL draait om de ‘learning focussed school’ en de ‘learning focussed school leader’. Alles in een school zou gericht moeten zijn op het leren van leerlingen. Schoolleiders hebben hierin de opdracht hun team te inspireren en te begeleiden naar een gedeelde visie op wat leren in hún school betekent en hoe dat zichtbaar wordt.Daarbij kunnen leiders verschillende stijlen inzetten om hun team te ondersteunen in dit gezamenlijke avontuur. Twee woorden zijn daarin richtinggevend: proces en invloed. Leiderschap gaat niet om een positie of om de eigen onderwijskundige visie van de schoolleider, maar om het (begeleid)leiden van het team naar een gezamenlijk doel, dat gefundeerd is op wederzijds vertrouwen, elkaar ondersteunen én elkaar aanspreken.Deze aflevering is mogelijk gemaakt door de schooleidersopleiding ATTC , de Internationale School voor Wijsbegeerte (ISVW) en rustplek De Vallei van het Goede Leven.In English:Guests are our ATTC teachers Marco Damhuis and Helen O’Donoghue with whom I explore the content and method of their international minded ATTC module Leadership Impact On Learning, LIOL.Marco is a former teacher and school leader, now working as a principal in an international school in Kuala Lumpur. Helen is a former teacher and school leader of international schools, now working as a leadership consultant in international education. Together, they have developed the ATTC leadership module LIOL.The core concepts of LIOL are the learning focussed school and the learning focussed school leader. Everything in the school should be focussed on students’ learning. In turn, school leaders have the responsibility to inspire and guide their team of teachers to a shared vision on what learning in their school means and looks like. School leaders, therefore, can use different leadership styles to support their staff in this joint adventure. And for leading, two words are key: process and influence. Leadership is not about holding a position or about having an educational vision of your own. Leadership is about leading the team to a shared goal, build on mutual trust, supporting each other and holding each other accountable.This podcast has been made possible through the support of the ATTC School Leadership Training Program, the International School of Philosophy ISVW, and the retreat facility The Valley of the Good Life.

Te gast zijn Renate Schepen en Jacob Koolstra en we spreken over hun ISVW-cursus Interculturele filosofie voor schoolleiders. De Internationale School Voor Wijsbegeerte richt zich namelijk vanaf dit jaar ook expliciet op het onderwijs door middel van deze cursus.Onderwerpen van de cursus zijn onder meer leren in dialoog, kennisrechtvaardigheid, omgaan met verschillen, leren in gemeenschap, leren in context, zoals het lichaam en de natuur, leren met talen van de toekomst, zoals AI, en leren en onderwijzen met plezier.De bedoeling van de cursus is een uitwisseling en dialoog tussen culturele denkwijzen. Het gaat dus niet om de essentiële overeenkomsten en verschillen te zoeken tussen culturen. Renate en Jacob brengen daarbij hun kennis in van verschillende filosofen uit de hele wereld. Er komen ook gastsprekers die hun culturele denkwijzen in het gesprek zullen brengen.De dialogische werkwijze kenmerkt de cursus zelf ook. Deelnemers wordt gevraagd de eigen praktijk filosofisch te onderzoeken vanuit de interculturele denkwijzen. Samen met Renate en Jacob onderzoek je wat die denkwijzen kunnen betekenen voor jouw school. Het gaat dus om echt praktische filosofie die dialogisch en ervaringsgericht van aard is en waarbij je je eigen praktijk inbrengt.Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door schoolleidersopleiding ATTC, de Internationale School Voor Wijsbegeerte en rustplek De vallei van het goede leven.

Te gast zijn Dick den Bakker en Eric van ’t Zelfde en we spreken over goed onderwijs, gemeenschapszin en liefde naar aanleiding van hun boeken, Het ambacht van de schoolbestuurder, naar een pedagogische bestuurscultuur en Super sociaal, waarom een schooldirecteur nu voor daklozen zorgt.Dick werkt in zijn boek een radicaal andere kijk op de schoolbestuurder uit en daarmee op goed onderwijs. In plaats van technisch-instrumenteel besturen, leidinggeven en lesgeven, pleit Dick voor de mens en de pedagogiek. Onderwijs besturen is een ambacht, net als het werk van schoolleider en leraar, waarin je op vier manieren goed handelt: bescheiden, liefdevol, vanuit besef van niet-maakbaarheid en vanuit gemeenschapszin. In bestuurlijke taal noemt Dick zijn visie gekscherend community governance. Daarin heeft het technisch-instrumentele handelen een plek, maar de kern is het als schoolgemeenschap gezamenlijk liefdevol-begrenzend pedagogisch aanmodderen.Eric beschrijft in zijn boek zijn reis door het onderwijs tot aan zijn werk als sociaal werker in de Pauluskerk te Rotterdam. Zijn succesvolle reis als leraar en leidinggevende is doordrenkt van liefde voor leerlingen, leraren en goed onderwijs. Totdat hij als rector tegen een schoolcultuur opliep, waarin niet de leerlingen, de schoolgemeenschap en goed onderwijs de lakmoesproef waren, maar de belangen van enkele individuen. Toen hij die cultuur wilde veranderen, vond hij zijn Waterloo als rector en hervond hij zichzelf als sociaal werker. Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door schoolleidersopleiding ATTC, onderwijsadvies School Matters en rustplek De vallei van het goede leven.

Te gast zijn Rob Smits van Bureau Voor Durf en Laura Struijk en Josefien Kemper van Inspiratiebureau Struijk & Kemper en we spreken over leiden met moed. Inspiratiebronnen zijn de boeken van Rob zelf, Durf is te doen! en van Brene Brown, Dare to lead, waar Struijk & Kemper vanuit werken.Rob ontwikkelde zich van Amsterdamse lefgozer tot een oefenmeester in durven. De essentie van durven is voor hem in 1 woord dat je een durfdeuger moet leren zijn. Deuger, omdat je niet alleen je lef moet inzetten, dat nog maar een eerste impulskracht is, maar ook je moed en je waarden, waarvoor je in tweede instantie je denkkracht moet inzetten. Durf is deze beide krachten gebruiken. De impulskracht is een snelle trigger, die je moet leren waarnemen en vertragen tot een time-out, waarin je bewust vanuit je waarden kiest wat je uiteindelijk wilt en gaat doen.Fear the fear and do it anyway, zo vat Laura van Struijk & Kemper dit werken vanuit triggers samen. Ook zij en Josefien vinden dat je vanuit je why en waarden moet werken aan je leiderschap. Hun inspiratie vinden ze bij Brene Brown, die stelt dat je daarvoor de empathie en de moed moet hebben om te leren stoeien met kwetsbaarheid. Je moet als leider de verantwoordelijkheid leren nemen voor het herkennen van het potentieel in mensen en de moed hebben om hun potentieel te ontwikkelen. Belangrijk is dan het creëren van een cultuur van vertrouwen, waar Brene Brown de acroniem Braving voor gebruikt, of van psychologische veiligheid, een tweede concept van Struijk & Kemper, dat ze van Amy Edmondson hebben geleerd.Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door schoolleidersopleiding ATTC, onderwijsadvies School Matters en rustplek De vallei van het goede leven.

Te gast is Bert Wienen en we spreken over de beleidsterm ‘de pedagogische basis’ naar aanleiding van zijn boek Laat/d de pedagogische basis met rust! Twee grote pedagogen, Wilna Meijer en Jan Dirk Imelman, reflecteren op zijn betoog.Bert vertel eerst waar deze beleidsterm vandaan komt. Zijn zorg is dat gemeentelijke overheden de pedagogische basis teveel zullen benaderen vanuit een machine-logica. Zo van, wij maken een eensluidend professioneel beleid en droppen dat in alle pedagogische contexten met als doel de pedagogische basis van de samenleving effectief te versterken. Dit machine-denken past niet bij de pedagogiek. Bert vindt het te gemakkelijk gedacht, het belooft te veel en het is te maakbaar gedacht. In het echte leven is er namelijk niet 1 pedagogische basis, maar zijn er verschillende pedagogische contexten, zoals het gezin, de kinderopvang, het onderwijs, de straat, de sportvereniging. Bovendien zijn dit allemaal sociale praktijken, die historisch zijn ontwikkeld en door de mensen zelf zijn en worden gevormd. De pedagogische basissen zijn er dus al en hoeven niet van bovenaf geïmplementeerd te worden door professionals, die de neiging hebben om al die praktijken over te nemen en over een kam te scheren. Tot slot wijst Bert erop dat pedagogiek inherent normatief van aard is en wenst hij dat ouders, leraren, sportliefhebbers etc. met elkaar het gesprek voeren over wat goed opvoeden in deze tijd inhoudt.In het tweede deel reflecteren Wilna en Jan Dirk instemmend en kritisch op Berts betoog vanuit de vraag: hoe pedagogisch geletterd en verantwoord is onze cultuur eigenlijk?Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door schoolleidersopleiding ATTC, onderwijsadvies School Matters en rustplek De vallei van het goede leven. 

In a collaboration between educators from the University of Leuven — who recently organized a conference on the future of schooling — and the ATTC school leadership program, this is a special series of Leading Education with Heart and Soul about the grammar of schooling. Each episode explores one or two key dimensions of what constitutes the fundamental “grammar” of schooling. This time, we ask: can we have, imagine, or create a school without… language and class? Guests are Jorge Larrossa Bondia and Jan Masschelein, and these are their thoughts:Writing puts spoken language at a distance and allows us to reflect on spoken language to deepen our thinking. School provides the time and space to slow down, write, and rethink.At school, it’s not about saying what you think, but thinking about what you say. It’s also not about which language is dominant, but how one relates to language.Language is a real problem, it is a way of engaging with real worlds, like mathematics and Latin. Learning a second language gives the experience of what language means and does.Language is not merely a tool for communication. It is a practice rooted in love and curiosity, like philology, the science of language as love for language.There are three ways to think about class, our second dimension: as a physical space, as a random grouping of students, and as a space that enables freedom and equality — a collective of learners, not individuals with fixed identities.Both school and class exist to nurture worlds. When they become too focused on teachers, students, personalization, identification, or “natural development,” they loose their essence.You can pedagogically redesign class, but not as learning environment or learning accelerator.This podcast has been made possible through the support of the ATTC School Leadership Program, the educational consultancy School Matters, and the retreat facility The Valley of the Good Life.

In a collaboration between educators from the University of Leuven — who recently organized a conference on the future of schooling — and the ATTC school leadership program, this is a special series of Leading Education with Heart and Soul about the grammar of schooling. Each episode explores one or two key dimensions of what constitutes the fundamental “grammar” of schooling. This time, we ask: can we have, imagine, or create a school without… the invisible and the body? Guests are Daniel Gaivota and Walter Kohan, and we discussed two often-overlooked dimensions of schooling: the invisible dynamics and embodied experiences that escape formal measurement and quantification. These are their thoughts:​In an era dominated by datafication, schools, unlike tech corporations, produce relatively little data. Yet they are saturated with invisible layers: emotional, social, and relational dynamics.​Rather than relying solely on measurable data and standard metrics, according to Daniel we should explore these invisible layers through Cryptics, a more open, flexible language that helps tracing the tacit and shadowed languages of learners.​The use of Cryptics functions as a counterweight to hypervisibility and surveillance. With Cryptics we can protect the hidden and invisible aspects of school.​Walter states that the visible and invisible can be compared to the physical and the mental. But maybe it’s more accurate to say there are both visible and invisible bodies and minds.​Education should focus on real people with real bodies and minds, even if they don’t fit the perfect mold.​This is especially important in thinking about gender and identity, asking: what is hidden, and what new realities might we discover.This podcast has been made possible through the support of the ATTC ⁠School Leadership Program⁠, the educational consultancy ⁠School Matters⁠, and the retreat facility ⁠The Valley of the Good Life⁠.

In a collaboration between educators from the University of Leuven — who recently organized a conference on the future of schooling — and the ATTC school leadership program, this is a special series of Leading Education with Heart and Soul about the grammar of schooling. Each episode explores one or two key dimensions of what constitutes the fundamental “grammar” of schooling. This time, we ask: can we have, imagine, or create a school without… politics and schoolwork? Guests are José Miguel Vargas-Pellicer and Inés Dussel, and these are their thoughts:José Miguel uses politics not in the sense of governance, but in the sense of the Greek idea of schole, which means that school is a free pedagogical space for shared attention and study.The school seen as schole introduces newcomers to the world, so we as a society must collectively decide what is important for them to study. This requires an ongoing conversation about the common good, particularly in multicultural and multiethnic societies.From this perspective, school is a site of radical equality, a precondition for political life itself.Schoolwork, our second dimension, is not simply about academic tasks, but a specific mode of attention, perception, and disciplined engagement — a translation of oral into written expression, embedded in rituals and gestures. It is a communal activity that invites everyone to the table as equals.School is the only place where you’re asked, through schoolwork, to validate what you’ve learned and to critically engage with it.Schoolwork extends beyond the classroom to communal spaces such as playgrounds and kitchens, each with its own pedagogical logic. Today, however, schoolwork is increasingly individualized, undermining its collective ethos.  This podcast has been made possible through the support of the ATTC ⁠School Leadership Program⁠, the educational consultancy ⁠School Matters⁠, and the retreat facility ⁠The Valley of the Good Life⁠.

In een samenwerking tussen pedagogen van de universiteit Leuven, die begin 2025 een congres organiseerden over de toekomst van de school, en de schoolleidersopleiding ATTC maken we een speciale serie van Onderwijs leiden met hart en ziel over de grammatica van de school. Elke aflevering gaat over  een of twee aspecten van de school. Deze keer…Kunnen we de school hebben, bedenken of maken zonder… vorming?Te gast zijn Maarten Simons en Jan Masschelein en we spreken over vorming:Het woord vorming wordt vaak geassocieerd met Bildung of persoonlijke ontwikkeling, maar de schoolse vorming gaat juist over een soort mondiale vorming.De schoolse vorming draagt een zorg voor werelden en is niet alleen de plek waar de leerling als ik iets leer. Het schoolwerk is een collectieve manier van stilstaan, oefenen en studeren.De wereld heeft dus ook de school nodig, en de leerling, om opnieuw benoemd te worden, zoals een vogel opnieuw een naam krijgtals leerlingen zeggen: dit is een mees.Schoolse vorming betekent niet dat we van leerling-gecentreerd naar wereld-gecentreerd onderwijs gaan. Het gaat juist niet over de creatie van centra, maar om het vormen van een midden, een milieu, waar de diverse werelden, leerlingen en leerkrachten elkaar ontmoeten.Door de diverse werelden in school te brengen en te laten bestuderen en bevragen, worden nieuwe generaties telkens als nieuwkomers uitgenodigd te leren omgaan met die werelden.Schoolse vorming duurt lang, heeft tijd nodig, en is niet gericht op versnelling en resultaten.Schoolse vorming ziet alle leerlingen als pedagogische gelijken, want iedereen is leerling, en geeft hun pedagogische vrijheid, omdat de school hen niet vastpint op hun identiteit, talent of een andere voorbestemming, en hun de kans biedt zichzelf naar eigen idee te vormen. De school vertrekt van het idee dat onze kinderen niet onze kinderen zijn, dus de levensvisie van de ouders of de school als community met een identiteit, is pedagogisch secundair.Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door ⁠⁠⁠schoolleidersopleiding ATTC⁠⁠⁠, onderwijsadvies ⁠⁠⁠School Matters⁠⁠⁠ en rustplek ⁠⁠⁠De vallei van het goede leven⁠⁠⁠.

In een samenwerking tussen pedagogen van de universiteit Leuven, die begin 2025 een congres organiseerden over de toekomst van de school, en de schoolleidersopleiding ATTC maken we een speciale serie van Onderwijs leiden met hart en ziel over de grammatica van de school. Elke aflevering gaat over  een of twee aspecten van de school. Deze keer…Kunnen we de school hebben, bedenken of maken zonder… leraar en leerlingen?Te gast zijn Maarten Simons en Rembert Dejans we spreken over de leraar en de leerlingen. Aspecten zijn:De leraar heeft een tussenpositie tussen het vak of de vakken en de leerlingen.Die tussenpositie maakt de leraar kwetsbaar. Niet alleen omdat ouders, overheid en samenleving meekijken in de school, maar vanwege de dubbele liefde tussen vak en leerling.De school zet de wereld centraal opdat leerlingen zelf vormgeven aan wie ze willen zijn. De wereld heeft de leraar nodig, omdat in de school, werelden worden meegedeeld. De leraar deelt die werelden met de klas en zet de eigen persoon niet in de spotlight.De leraar kan de eigen mening of overtuiging delen met leerlingen, maar heeft de verantwoordelijkheid om daar andere meningen, overtuigingen en werelden naast te zetten.Het is de leraar die leerlingen tot leerling maakt door te zeggen: probeer… en nog een keer. Daarmee kijk je met een pedagogische bril naar de leraar en niet met een sociologische bril.Deze performativiteit van de leraar is een manier van werken door leerlingen te laten oefenen. Het kan mislukken, dat de leerling geen leerling wordt, wanneer het te veel om prestaties gaat.Deze manier van werken maakt dat de school een eigen pedagogische wereld of atmosfeer is en dat er een vorm van gezamenlijke lichamelijkheid en sfeer is en dat leren ook lichamelijk is.Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door ⁠⁠schoolleidersopleiding ATTC⁠⁠, onderwijsadvies ⁠⁠School Matters⁠⁠ en rustplek ⁠⁠De vallei van het goede leven⁠⁠.

In een samenwerking tussen pedagogen van de universiteit Leuven, die begin 2025 een congres organiseerden over de toekomst van de school, en de schoolleidersopleiding ATTC maken we een speciale serie van Onderwijs leiden met hart en ziel over de grammatica van de school. Elke aflevering gaat over  een of twee aspecten van de school. Deze keer…Kunnen we de school hebben, bedenken of maken zonder… speelplaats of school yard en schoolgerei of tools?Te gast zijn Pieter Verstraete en Jan Masschelein en we spreken over de volgende aspecten van speelplaats en schoolgerei:Als school yard heeft de speelplaats of het schoolplein in het Nederlands ook een schoolse functie. Een school zonder school yard is geen school meer, een school zonder speelplaats wel.Spelen en de speelplaats zijn sinds de 17e eeuw in het Westen speciaal iets voor kinderen geworden, want volgende de kapitalistische logica was werken iets voor volwassenen.De speelplaats is niet bedoeld voor pauze of rust, dan denk je weer kapitalistisch productief. De presentie van leraren op de speelplaats is bedoeld als zorg, ook vanwege de mogelijk negatieve sociale dynamiek, en niet voor panoptische overcontrolering of sociale educaties.De speelplaats heeft een anarchistische werking als ze zand in de motor van school brengt.De speelplaats geeft kinderen de tijd van de seizoenen, van de spelletjes en van de beleving van het moment. De school kan ook die belevingstijd geven, wanneer ze werkt als een vrije tegenwoordige tijd, waarin leerlingen de vreugde ervaren van het studeren en het oefenen.Voor dit idee van school zijn directe instructie en Google School funest, want die helpen het leren wel effectief versnellen, maar schoolse vorming werkt juist door te vertragen.Het specifieke schoolgerei, zoals het bord of de pen, is juist bedoeld om te vertragen, om ergens de tijd voor te nemen om te oefenen. Podcastapparatuur en een klassieke camera zouden nieuw schoolgerei kunnen zijn, omdat ze vertragingstijd bieden om te studeren.Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door ⁠⁠schoolleidersopleiding ATTC⁠⁠, onderwijsadvies ⁠⁠School Matters⁠⁠ en rustplek ⁠⁠De vallei van het goede leven⁠⁠.

In een samenwerking tussen pedagogen van de universiteit Leuven, die begin 2025 een congres organiseerden over de toekomst van de school, en de schoolleidersopleiding ATTC maken we een speciale serie van Onderwijs leiden met hart en ziel over de grammatica van de school. Elke aflevering gaat over  een of twee aspecten van de school. Deze keer…Kunnen we de school hebben, bedenken of maken zonder… curriculum?Te gast zijn Maarten Simons en Rembert Dejans we spreken over de volgende aspecten van het curriculum:Curriculum kan prescriptief en descriptief benaderd worden, dus enerzijds als inhouden en vaardigheden die een leerling moeten leren, anderzijds als in curriculum vitae, dus na afloop terugkijkend vragen: wat heeft de school met mij gedaan?Curriculum als een leefwereld of een proces, in plaats van alleen de focus op het eindproduct en zo efficiënt en effectief mogelijk van A naar B te gaan. Wat daartussen net zo belangrijk.Curriculum als hardloop track, een ruimte en tijd die je bewust creëert om te kunnen oefenen in plaats van een instrument om het onderwijs te controleren.Curriculum als een manier om leerlingen tot het midden te brengen, het punt waarop ze elke richting uit kunnen. Je leert niet om schrijver te worden, wel om alles te kunnen schrijven.Curriculum als het leren van nieuwe werelden, maar ook van een andere verhouding met wat je al kent, zoals leren schrijven een nieuwe verhouding tot je moedertaal is.Curriculum als transformatie van de inhouden die de samenleving van belang acht en in vertrouwen overdraagt aan de school. Niet als uitvoeringsprogramma, maar als middel voor leraren om inhouden op tafel te leggen waar leerlingen mee kunnen oefenen.Curriculum als enerzijds een manier waarop de samenleving haar verwachting naar het onderwijs uitdrukt, in termen van inhouden, anderzijds als de vraag van de school aan de samenleving om haar verantwoordelijkheid op te nemen over wat op tafel moet komen.Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door ⁠schoolleidersopleiding ATTC⁠, onderwijsadvies ⁠School Matters⁠ en rustplek ⁠De vallei van het goede leven⁠.

In een samenwerking tussen pedagogen van de universiteit Leuven, die begin 2025 een congres organiseerden over de toekomst van de school, en de schoolleidersopleiding ATTC maken we een speciale serie van Onderwijs leiden met hart en ziel over de grammatica van de school. Elke aflevering gaat over  een of twee aspecten van de school. Deze keer…Kunnen we de school hebben, bedenken of maken zonder… gebouw?Te gast zijn Maarten Van den Driesche en Jan Masschelein en we spreken over de volgende aspecten van de school als gebouw:De school als een configuratie van ruimtes, kamers, lokalen en gemeenschappelijke ruimten.De school als meer dan alleen een klas en leren, maar ook als een plek van pedagogisch leven, die ook een plek is van gedeeld, publiek leven, misschien wel de laatste.De schoolinrichting geeft aan welke inhouden je centraal wilt plaatsen. Is dat alleen taal en rekenen, omdat dit de basis zou zijn? Of het tekenlokaal, omdat het om leren aanschouwen gaat. Of de keuken of de sportzaal, vanwege het lichamelijke?De school moet onzichtbaarheid toestaan, zodat leerlingen zich kunnen vormen op een manier die niet op voorhand bepaald is, om te kunnen worden wie ze willen zijn.De school is een sterke materialisatie is van een belofte dat iedereen alles kan leren. De belofte op een open toekomst en die van een vrije tijd. De tijd om je te kunnen vormen.Kinderen worden door het schoolgebouw ook met het verleden geconfronteerd. Het nieuwe dat met het oude in contact komt.Het digitale ligt ook op tafel in de school, om het te bestuderen en je als leerling toe te verhouden, net als met taal, rekenen en andere werelden.Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door schoolleidersopleiding ATTC, onderwijsadvies School Matters en rustplek De vallei van het goede leven.

Te gast is Tjip de Jong, onder meer bekend als host van de onderwijspodcast Tjipcast, en we spreken over de school als organisatie, over goed onderwijs en over wetenschap. Tjip is van oorsprong bedrijfskundige en gepromoveerd bij Jos Kessels op leren en innoveren in netwerken. Hij begon zijn werkende leven als leraar economie. Toen werd hij verliefd op het onderwijs. Hij geeft nog steeds les aan de Radboud en is zelfstandig organisatieadviseur.In ons gesprek gaan we vooral in op zijn specialiteit: de school als organisatie. Voor Tjip moet een schoolorganisatie zo worden ingericht en geleid dat onderwijs in de vorm van cultuuroverdracht mogelijk wordt. Daarbij is het maken van keuzes wezenlijk, want tijd is in zijn ogen het grootste kapitaal van een organisatie. Een ander belangrijk hulpmiddel in een organisatie is het hanteren van de empirische cyclus, waarmee je als stichting of school zorgt voor een continue professionele onderwijscultuur. Goed onderwijs aan kinderen en jongeren is volgens Tjip anders dan aan volwassenen. Waar volwassenen sociaal-constructivistische leervormen kunnen inzetten, is de cognitive load theory voor het leren in het funderend onderwijs geschikter. Die theorie biedt een wetenschappelijke basis voor het effectief overdragen van kennis, voor hem de belangrijkste taak van goed onderwijs. Zeker ook als je wilt werken aan kansengelijkheid voor iedereen.Hoewel Tjip zichzelf niet primair ziet als wetenschapper, maar als onderzoeker en creator, is de wetenschappelijke methode voor hem het mooiste dat we hebben in het onderwijs en in de school als organisatie. Hoe goed wetenschap daarbij is, hangt af van de gevolgde methode.Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door schoolleidersopleiding ATTC, onderwijsadvies School Matters en rustplek De vallei van het goede leven.

Te gast zijn de pedagogische leraren Mahfoud Mokaddem en Arash Mortezavy en we spreken over pedagogische moed. Mahfoud is leraar theater en burgerschap in het mbo en heeft vorig jaar een theatervoorstelling over zijn onderwijswerk gemaakt, getiteld Moed. Arash is een van de leraren vo die landelijke erkenning kregen als leraar van het jaar.Mahfoud vertelt eerst over zijn theaterstuk Moed, waarin hij zijn pedagogische werkwijze verwerkt heeft. De pedagogische moed zit in zijn manier van lesgeven, die hij ontmoeten noemt. Hij komt als leraar zonder voorbereiding, vooroordelen en verwachtingen de klas binnen om zijn mbo studenten te ontmoeten waar hij ze aantreft. Wat de student bezighoudt geeft hem aanknopingspunten om op door te gaan. Dan pas wil hij kennis aanreiken, maar liever stelt hij kritische vragen over wie zij willen zijn en wat hun dromen zijn. Hij schroomt daarbij niet om zelf ook te vertellen hoe hij in het leven en in de samenleving staat. Hij wil graag dat er biografische en levensbeschouwelijke ontmoeting is in het onderwijs.Arash' manier van lesgeven sluit aan bij Mahfoud en dus bij de leerlingen. Ondanks dat hij leraar van het jaar is, gaat het hem niet om de beste leraar, maar om het beste in leraren. Dat is hun bezieling als mens en hun pedagogische betrokkenheid op leerlingen. Een leraar bedient en fasciliteert in zijn ogen de groei van leerlingen. Met de dichter Khalil Gibran geeft hij aan dat een leraar niets doet, maar de leerling begeleidt naar de drempel van de eigen geest. Voor hem heeft pedagogische moed ook te maken met ethiek en levensbeschouwing. Waarom zijn we hier? Waarover hebben we het met elkaar in de klas? En als leraren onderling?Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door schoolleidersopleiding ATTC, onderwijsadvies School Matters en rustplek De vallei van het goede leven.

Te gast is leraar filosofie Joris Verheijen en we spreken op politieke, radicaal-romantische wijze over Bildung en vorming naar aanleiding van zijn recente boek Revolutie in de schoolgang. Radicaal-romantische Bildung in en buiten het onderwijs tussen 1789 en nu. Op 21 mei 2025 organiseert NIVOZ in Rotterdam een symposium over het boek, waar naast Joris ook de Leuvense schoolpedagoog Jan Masschelein zal spreken.Volgens Joris wordt Bildung vaak door politici en onderwijsmensen als toverwoord gebruikt tegen een te neoliberale visie op onderwijs. Het begrip wordt dan een pleidooi voor onderwijs dat meer is dan kwalificatie of socialisatie in de economie. Wat Bildung echter precies is, wordt vaak niet duidelijk gemaakt. Dat is maar goed ook, volgens Joris, want als mensen het gaan uitleggen, blijken ze vaak langs elkaar heen te praten.In ons gesprek geven we eerst de drie gangbare interpretaties van Bildung: Bildung als algemene vorming of kwalificatie, Bildung als persoonlijke vorming of subjectificatie, en Bildung als disciplinerende of socialiserende vorming. Joris heeft in zijn promotietraject ontdekt dat er van meet af aan ook een radicaal-romantische Bildung is geweest van Forster en later Benjamin, die subjectificatie verbond met maatschappelijke verandering en zelfs met revolutie, en daarmee een tegenhanger was van de meer individualistische en conservatieve Bildung van Goethe en Humboldt. Joris legt dit denken ook naast hedendaagse denkers als Joep Dohmen en Gert Biesta en geeft tips hoe je deze subversieve Bildung in het curriculum een plek kunt geven.Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door schoolleidersopleiding ATTC, onderwijsadvies School Matters en rustplek De vallei van het goede leven.

Te gast zijn kleuterleerkracht Ingrid den Hollander en trainer en spreker Sayma Kuipers en we spreken over spelend leren in de echte kleuterklas en in de metaforische kleuterklas van het team. Aanleiding is Sayma’s organisatieboek Het is hier net een kleuterklas, maar ook Ingrid heeft een boek geschreven, het prentenboek voor kleuters Diede Durft! Sayma gebruikt de metafoor van de kleuterklas voor het spelend leren in teams. Mensen geven haar vaak terug dat hun werk- of schoolteam net een kleuterklas is, waarmee ze bedoelen dat iedereen de eigen gang gaat en teamleden niet echt samenwerken. Sayma draait deze negatieve duiding om naar een positieve. Juist wanneer elk team een kleuterklas is, zou het samenwerken en het eigen werk veel plezierig zijn. Kleuters hebben namelijk essentiële kenmerken voor werkgeluk. De kenmerken die daarvoor volgens haar zorgen zijn: nieuwsgierigheid, doorvragen naar het waarom, mensen echt willen leren kennen, creativiteit, focus hebben, met passie werken en experimenteren. Ingrid ziet in haar kleuterklas veel van die kleuterkenmerken terug. Zij geeft in ons gesprek veel voorbeelden van het gedrag van kleuters, van spelend leren en van het gepersonaliseerd begeleiden daarvan door leerkrachten. Ingrid hecht een enorm belang aan spelend leren, omdat kinderen daardoor volgens haar zowel letters en cijfers als relationele vaardigheden leren. Sayma ziet dat belang ook voor de volwassen mens. Spelen versterkt naast werkgeluk ook de onderlinge relaties en de executieve vaardigheden. Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door schoolleidersopleiding ATTC, onderwijsadvies School Matters en rustplek De vallei van het goede leven.

Te gast is Arjan van der Meij, natuurkundeleraar in hart en nieren en coördinator van Expertscholen Ontwikkelkracht, en we spreken over het geheim van het vakmanschap van leraren. De missie van Arjan voor 2025 is om achter het geheim te komen van het vakmanschap van leraren. Hij is een bruggenbouwer tussen wetenschap en lespraktijk in zijn werk voor Ontwikkelkracht. Bij deze overheidsorganisatie werken ze evidence informed. Dat is een een model van drie cirkels die in elkaar haken. De kennis uit onderzoek, de context van de school en de leerling en de praktijkkennis van de leraren. Waar de drie cirkels elkaar raken vindt evidence informed werken plaats. Arjan kan goed met het model uit de voeten, maar vraagt zich ook af of het vakmanschap toch niet nog complexer is. Zoals ik zelf me bijvoorbeeld afvraag welke rol de pedagogiek in het model heeft. Arjan put voor zijn missie enerzijds uit zijn werk voor Expertscholen Ontwikkelkracht, waar hij bij scholen datgene wat werkt overdraagbaar wil maken naar andere scholen. Anderzijds uit zijn lange geschiedenis als leraar in het VO en van zijn jarenlange bemoeienis op landelijk niveau met onderwijs en onderwijsbeleid. Zo kwam hij als Boze Beta op voor meer uren voor natuurkunde en stortte hij zich vol overgave op het maakonderwijs. Tot slot heeft hij veel geleerd van zijn eigen leraren op de kleuterschool, lagere school, middelbare school en de universiteit, maar vooral van collega-leraren op zijn eigen emancipatieschool De Populier in Den Haag. Want wat was nu toch het geheim van zijn mavo-collega Gerard? Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door schoolleidersopleiding ATTC, onderwijsadvies School Matters en rustplek De vallei van het goede leven.

Te gast is praktisch filosoof Joep Dohmen en we spreken over persoonsvorming en motivatie van leerlingen naar aanleiding van zijn boek Iemand zijn, filosofie van de persoonlijke vorming. Prof. dr. Joep Dohmen is emeritus-hoogleraar ethiek aan de Universiteit voor Humanistiek en Lector Bildung aan de Hogeschool voor Toegepaste Filosofie en vooral ook bekend van zijn boeken over levenskunst. De laatste decennia heeft hij filosofie verbonden aan pedagogiek, want hij maakt zich zorgen over de slechte neoliberale invloeden op de persoonsvorming van jonge mensen. Hij vindt dat opvoeding en onderwijs een pedagogisch vormingsprogramma moeten bieden. Zijn programma bouwt hij op drie begrippen: context, onteigening en toe-eigening. De context is onze biografie en onze cultuur-maatschappelijke context waarin digitale techniek en neoliberalisme ons, zoals Foucault hem leerde, subtiel disciplineren tot ik-gerichte consumenten. Biografie en maatschappij werken zo onteigenend in op onze autonomie, wilsvorming en motivatie, zijn tweede begrip. Onteigenen betekent dat je niet die vrije en verantwoordelijke volwassen persoon wordt, die iedere mens in potentie kan zijn. Voor je het weet, denk je dat het leven een keuzebiografie is, terwijl leven als een persoon zoveel emotioneler, gelaagder, modderiger, tragischer en verantwoordelijker is. Om van vermogen tot competentie te komen, is zijn derde begrip toe-eigening bedoeld. In lijn met filosofen als Kant, Nietzsche, Roesler, Bieri en Taylor ontwikkelt Joep als sociaal-liberaal een bestaansethiek met vormingsprogramma, waarin jonge mensen sterke persoonlijke evaluaties leren maken ten aanzien van behoeften, emoties, idealen, invloeden, waarden en wensen die in en om hen zijn. Deze podcast is mede mogelijk gemaakt door ATTC, de unieke schoolleidersopleiding vakbekwaam in Hilversum die ontworpen is vanuit 25 PO en VO scholen, waaronder internationale scholen, onderwijsadvies School Matters dat schoolleiders op een positieve en ontwikkelingsgerichte manier helpt om duurzame verbeteringen in hun school te realiseren en op maat gemaakte scholing biedt, ook in-company, en de Vallei van het goede leven.