O Auschwitz

Blok 11 w obozie Auschwitz I był miejscem odizolowanym od reszty obozu. Pełnił on m.in funkcję więzienia obozowego, miejsca egzekucji, czy siedziby karnej kompanii. O szczególnej historii tzw. Bloku Śmierci opowiada dr Adam Cyra z Centrum Badań Muzeum Auschwitz.

W obozie Auschwitz istniał system karania więźniów za złamanie regulaminu obozowego. Dodatkowo załoga SS oraz więźniowie funkcyjni wymierzali tzw. kary nieregulaminowe. O rodzajach kar i przewinieniach, za które więźniowie lub więźniarki mogli zostać ukarani opowiada dr Piotr Setkiewicz, kierownik Centrum Badań Muzeum Auschwitz.

W Miejscu Pamięci od 2005 roku działa Międzynarodowe Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście, powołane do istnienia w wyniku starań Ocalałych z Auschwitz. O tym jak dziś wygląda edukacja Miejscu Pamięci i jakie stoją przed nią wyzwania w kontekście współczesności rozmawiają dyrektor Muzeum dr Piotr Cywiński i dyrektor Centrum Edukacji Andrzej Kacorzyk.

Edukacja w Miejscu Pamięci Auschwitz realizowana była od momentu utworzenia Muzeum w 1947 r., a pierwszymi przewodnikami byli Ocalali, którzy opowiadali odwiedzającym o tragicznej historii obozu ze swojej osobistej perspektywy. To w wyniku starań Ocalałych w 2005 roku powstało Międzynarodowe Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście. O początkach jego istnienia, pierwszych projektach edukacyjnych i o ważnych wyzwaniach opowiada pierwsza dyrektor Centrum Edukacji – Krystyna Oleksy. 

Paragraf 175 niemieckiego kodeksu karnego penalizował kontakty homoseksualne między mężczyznami. Jedną z możliwych kar było osadzenie w obozie koncentracyjnym. Także w obozie Auschwitz była niewielka grupa mężczyzn skazanych za homoseksualizm. O prześladowaniach homoseksualnych mężczyzn w nazistowskich Niemczech oraz o powojennej pamięci o ich losach opowiada dr Agnieszka Kita, zastępca kierownika Archiwum Muzeum Auschwitz.---Polecamy także naszą lekcję internetową poświęconą tej grupie więźniów obozu autorstwa Bogdana Piętki z Centrum Badań Muzeum Auschwitz.

Blok 10 w obozie Auschwitz I był tzw. blokiem eksperymentalnym. Lekarze SS przeprowadzali w nim eksperymenty medyczne poświęcone m.in. sterylizacji. Dlaczego to właśnie ten blok stał się miejscem przeprowadzania medycznych eksperymentów, kim byli lekarze, którzy tam pracowali i jakie losy spotkały ich ofiary opowiada Teresa Wontor-Cichy z Centrum Badań Muzeum Auschwitz. =====Lekcja internetowa o zbrodniczej medycynie: https://lekcja.auschwitz.org/2022_medycyna_pl

Obóz Auschwitz nie miał jednorodnego charakteru i w czasie swego funkcjonowania stale się zmieniał. O tym, jak wyglądała codzienność więźniów obozu Auschwitz, od porannego apelu, przez towarzyszący im stale głód i pracę ponad siły opowiada dr Jacek Lachendro z Centrum Badań Muzeum Auschwitz. 

Miejsce Pamięci Auschwitz to blisko 200 hektarów terenu, około 300 ruin, 155 budynków, ale także ogromna liczba historycznych przedmiotów, przede wszystkim śladów po Ofiarach Auschwitz: buty, walizki, szczotki, czy naczynia kuchenne. O tym, jak zabezpieczane są te bezcenne przedmioty oraz jaka jest filozofia konserwacji w Miejscu Pamięci opowiadają: Nel i Andrzej Jastrzębiowscy z Pracowni Konserwatorskich Muzeum Auschwitz.---

Zaprzeczanie Holokaustowi jest niczym innym, jak zbudowaną na kłamstwie i nienawiści teorią spiskową. Chociaż pod względem podejścia do faktów negacjonizm jest podobny do twierdzeń o płaskiej Ziemi, to należy pamiętać, że w rzeczywistości jest on niebezpiecznym i ohydnym nośnikiem antysemityzmu i nienawiści. Negacjoniści ignorują fakty, lub nimi manipulują. Wszystko po to, by uderzyć pamięć Ofiar.O strategiach wykorzystywanych przez negacjonistów do szerzenia dezinformacji i kłamstw związanych z historią obozu Auschwitz opowiadają dr. Piotr Setkiewicz oraz dr Igor Bartosik z Centrum Badań Muzeum. 

27 stycznia 1945 r. żołnierze Armii Czerwonej wyzwolili ok. 7,500 więźniów niemieckiego nazistowskiego obozu Auschwitz, w tym ponad 500 dzieci.O ostatnich dniach funkcjonowania obozu i o momencie jegowyzwolenia opowiadają świadkowie tamtych wydarzeń:Anna Tytoniak Kazimierz SmoleńLea ShinarIrena KoniecznaJózef TabaczyńskiWanda Błachowska-TarasiewiczLouis PosnerJakub WolmanZofia Jankowska-PalińskaAnna ChomiczZofia Lutomska-KucharskaWanda DramińskaEdward CzempielJakub GordonAndrzej KozłowskiTadeusz MlekoGarnier (imię nieznane)Alfred FiderkiewiczAleksander WoroncowWilhelm WazdrągDziękujemy Dariuszowi Drozdowi „Studio Drozd Na Cały Głos” http://nacalyglos.com/ za współpracę przy odcinku podcastu.

Sowieccy jeńcy wojenni to czwarta co do wielkości grupa ofiar niemieckiego obozu Auschwitz, po Żydach, Polakach i Romach. Łącznie w obozie zarejestrowano 11964 jeńców. Ponadto według szacunków do obozu przywieziono co najmniej 3000 czerwonoarmistów, którzy zostali zamordowani bez wprowadzania do ewidencji obozowej. O historii i losach sowieckich jeńców wojennych w Auschwitz opowiada dr Jacek Lachendro z Centrum Badań Muzeum.   

W momencie przyjęcia do obozu więźniowie przechodzili przez proces rejestracji, w trakcie którego w sposób bardzo wnikliwi wypełniano różne dokumenty związane z daną osobą. O szczegółąch tego procesu opowiada dr Wojciech Płosa, kierownik Archiwum Muzeum Auschwitz.

Josef Mengele był doktorem medycyny i filozofii, asystentem profesora Otmara von Verschuera w Instytucie Biologii Dziedzicznej i Higieny Rasowej we Frankfurcie, członkiem partii nazistowskiej i SS. W obozie Auschwitz był najpierw lekarzem w obozie rodzinnym dla Romów i Sinti w Auschwitz II-Birkenau Birkenau, a w okresie od sierpnia do grudnia 1944 r. piastował funkcję naczelnego lekarza całego obozu Birkenau. Odpowiedzialny za eksperymenty dotyczące dziedziczności. Nigdy nie został ukarany za swoje zbrodnie. O postaci Josefia Mengele opowiada dr Agnieszka Kita z Archiwum Muzeum Auschwitz.

O wyzwaniach opowiadania o Auschwitz młodym osobom, przykładach pomocnej literatury, a także o swojej książce "Miś z obozowego koca" opowiada autorka, dr Wanda Witek-Malicka z Centrum Badań Muzeum. „Miś z obozowego koca” to zbiór 22 opowiadań opartych na historiach dzieci deportowanych do niemieckiego obozu Auschwitz z powstańczej Warszawy w sierpniu i wrześniu 1944 r. Książka ta powstała jako wsparcie dla rodziców, których dzieci pytają o to, czym był Auschwitz. 

Więźniowie Auschwitz byli w stanie wysyłać różnego rodzaju nielegalne wiadomości, zarówno na terenie obozu, jak i poza druty kolczaste. Niektóre z nich były krótkimi listami adresowanymi do członków rodziny, inne były wiadomościami i raportami dla organizacji ruchu oporu. O tej wyjątkowej kolekcji dokumentów opowiada dr Wojciech Płosa, kierownik Archiwum Muzeum Auschwitz.

Do obozu Auschwitz Niemcy deportowali ponad milion trzysta tysięcy ludzi, z czego ponad 400 tysięcy zarejestrowano w obozie jako więźniów. Niektórzy z nich mogli prowadzić korespondencję ze światem zewnętrznym, miała ona jednak szczególny charakter. O oficjalnej korespondencji więźniarskiej: listach i kartach pocztowych wysyłanych z obozu oraz przysyłanych do więźniów przez ich bliskich opowiada dr Wojciech Płosa, kierownik Archiwum Muzeum.

Bogdan Bartnikowski urodził się w Warszawie w 1932 r. Podczas Powstania Warszawskiego razem z matką został wypędzony z domu. Niemcy skierowali ich najpierw do obozu przejściowego w Pruszkowie, a następnie deportowali do Auschwitz, gdzie zostali rozdzieleni.  11 stycznia 1945 r. Oboje zostali ewakuowani do Berlina-Blankenburga, gdzie byli przetrzymywani aż do wyzwolenia 22 kwietnia 1945 r.  Po wyzwoleniu wrócili do Warszawy  Bogdan Bartnikowski autorem wspomnień pt. „Dzieciństwo w pasiakach”.  W podcaście „O Auschwitz” zapraszamy do wysłuchania rozmowy z Bogdanem Bartnikowskim o jego wojennych losach. 

W sierpniu i wrześniu 1944 roku - po wybuchu Powstania Warszawskiego - władze niemieckie deportowały do Auschwitz prawie 13 tys. mieszkańców okupowanej stolicy i okolicznych miejscowości - mężczyzn, kobiet, osób starszych, dzieci, nawet niemowlęta. O ich losach w obozie opowiada dr Wanda Witek-Malicka z Centrum Badań Muzeum Auschwitz. Aleksander i Jadwiga Bogdaszewscy z dziećmi, fotografia wykonana w 1944 r. w Warszawie. Oprócz dwuletniej Basi, która w czasie wybuchu powstania była w szpitalu, pozostali członkowie rodziny po wysiedleniu z Warszawy zostali wywiezieni 12 sierpnia do KL Auschwitz. Aleksander zginął 1944 r. w KL Flossenbürg, po przeniesieniu z KL Auschwitz, natomiast Jadwigę oddzielono od dzieci: Zdzisławy, lat 10, i Stanisława, lat 6, i wywieziono transportem kobiet do obozu w Niemczech. Dzieci zostały wyzwolone w Auschwitz.

Pierwsze publikacje o tematyce obozu Auschwitz powstawały jeszcze w czasie wojny, w okresie funkcjonowania obozu. Lata tuż powojenne również obfitowały w liczne publikacje świadków – Ocalałych z tamtych wydarzeń. O tym jaką przewagę ma literatura autorstwa bezpośrednich świadków nad fikcją literacką inspirowaną tematyką Auschwitz opowiada dr Wanda Witek-Malicka z Centrum Badań Muzeum Auschwitz. --- Publikacje o Auschwitz: Wydane do 1950 roku:  KRAHELSKA Halina, Oświęcim. Pamiętnik Więźnia, 1942 (POL). ZAREMBINA Natalia, Obóz śmierci  1942 MAŃKOWSKI O. Augustyn, Za drutami obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu, 1945 SŁOWIKOWSKI Mieczysław, Wspomnienia z Oświęcimia, 1945 GENEROWICZ Zbigniew, Prawda oskarża Niemcy hitlerowskie, 1945 FRIEDMAN Filip, To jest Oświęcim!, 1945 SZMAGLEWSKA SEWERYNA, Dymy nad Birkenau, 1945 ŻYWULSKA Krystyna, Przeżyłam Oświęcim, 1945  BOROWSKI Tadeusz, SIEDLECKI Janusz Nel, OLSZEWSKI Krystyn, Byliśmy w Oświęcimiu, 1946 JAGIELSKI Stanisław, Sclavus saltans. Wspomnienia lekarza obozowego, 1946 FRANKL Victor, Psycholog w obozie koncentracyjnym JUNOSZA Wiktor, Podróż przez piekło  RUSINEK Michał, Z barykady w dolinę głodu  FRIEDMAN Filip, HOŁUJ Tadeusz, Oświęcim NYISZLI Miklos, Byłem asystentem doktora Mengele. FRYSZKIEWICZ Melchior, W cieniu krematoriów, 1947. MOLIŃSKI Zbigniew, Przeżycia partyzanta, (t. 1), 1947. MILLU Liana, Dymy Birkenau  HOCHBERG-MARIAŃSKA Maria, Dzieci oskarżają, 1947 ZARĘBIŃSKA-BRONIEWSKA Maria, Opowiadania oświęcimskie, 1948 REK Tadeusz, Echa oświęcimskie, 1949   Wydane po 1950 roku:  BARTOSZEWSKI Władysław, Warto być przyzwoitym, 1990 BARTOSZEWSKI Władysław, Mój Auschwitz, 2010 BOROWSKI Tadeusz, Opowiadania, Pożegnanie z Marią  KIELAR Wiesław, Anus Mundi ZIĘBA Adam, Pajda chleba GAWALEWICZ Adolf, Refleksje z poczekalni do gazu. Ze wspomnień muzułmana.  SOBOLEWICZ Tadeusz, Wytrzymałem, więc jestem.  GĘDZIOROWSKI Tadeusz, Widma. KEMPISTY Czesław, Przeżyć dzień. OSTAŃKOWICZ Czesław, Ziemia parująca cyklonem. STRYJ Franciszek, W cieniu krematorium. TYMIŃSKI Kazimierz, Uspokoić sen. GAWRON Wincenty, Ochotnik do Oświęcimia. BARTNIKOWSKI Bogdan, Dzieciństwo w pasiakach. POSMYSZ Zofia, Pasażerka, Wakacje nad Adriatykiem. KOMENDA Janina, Lager Brzezinka. PIĄTKOWSKA Antonina, Wspomnienia oświęcimskie DUNICZ-NIWIŃSKA Helena, Drogi mojego życia. APOSTOŁ-STANISZEWSKA Jadwiga, Nim zbudził się dzień. RYCHLIK Maria, Śmierć daje życie. GOGOŁOWSKA Stanisława, W Brzezince nie umierało się samotnie. STĘPIEŃ-BATOR Zofia, Przeżyłam. LEVI Primo, Czy to jest człowiek? WIESEL Elie, Noc. FRANKL Victor, Człowiek w poszukiwaniu sensu. LAKS Szymon, Gry oświęcimskie. AMERY Jean, Poza winą i karą. LIBLAU Charles, Kapo z Auschwitz  KERTESZ Imre, Los utracony. BUERGENTHAL Thomas, Dziecko szczęścia. CLING Maurice, Wy, co wchodzicie tutaj…  ROSENBERG Otto, Palące szkło  DELBO Charlotte, Żaden z nas nie powróci…    Sonderkommando VENEZIA Szlomo, Sonderkommando. W piekle komór gazowych.  MULLER Filip, W krematoriach Auschwitz. Wśród koszmarnej zbrodni. Notatki więźniów Sonderkommando. BARTOSIK Igor, WILLMA Adam., Ja z krematorium Auschwitz. Rozmowa z Henrykiem Mandelbaumem.   Dzieci: BIRENBAUM Halina, Nadzieja umiera ostatnia. AKAVIA Miriam, Jesień młodości. ZYSKIND Sara, Skradzione lata KLUGER Ruth, Żyć dalej… MULLER-MADEJ Stella, Oczami dziecka.   Uciekinierzy ALBIN Kazimierz, List gończy. BIELECKI Jerzy, Kto ratuje jedno życie…  CIESIELSKI Edward, Wspomnienia oświęcimskie. KOWALCZYK August, Refren kolczastego drutu. SOBAŃSKI Tomasz, Ucieczki oświęcimskie. Raporty uciekinierów z Auschwitz (Zeszyty Oświęcimskie, nr spec.)   Konspiracja przyobozowa HAŁOŃ Edward, W cieniu Auschwitz. JAKIEŁEK Wojciech, W pobliżu Oświęcimia.   Wspomnienia: Numery mówią. Wspomnienia więźniów KL Auschwitz. (wyb. Jan Przewłocki). PIECHOWSKI Kazimierz, Byłem numerem. Wspomnienia więźniów obozu Auschwitz (Jadwiga Mateja) Kominy.   O esesmanach: Auschwitz w oczach SS. Życie prywatne esesmanów z Auschwitz, opr. Piotr SETKIEWICZ.

W niemieckich obozach koncentracyjnych, w tym w obozie Auschwitz, istniała grupa więźniów tzw. funkcyjnych, odpowiedzialnych m.in. za nadzorowanie innych więźniów.  Głównie zajmowali się oni nadzorowaniem komand roboczych, pilnowaniem porządku w blokach i barakach, ale także rozdziałem żywności pomiędzy więźniów. Sprawowanie funkcji  lageraeltestera, blokowego czy kapo oznaczało właściwie niemal nieograniczoną władzę nad więźniami. Zdarzało się, że więzień funkcyjny bywał panem życia i śmierci. O skomplikowanej historii tej grupy więźniów obozu opowiada dr Piotr Setkiewicz, kierownik Centrum Badań Muzeum Auschwitz.