Tạp chí xã hội

Tại Pháp, sau nhiều tháng điều tra, một uỷ ban của Quốc Hội đã công bố một báo cáo, kết luận rằng TikTok là « một đại dương rác thải », « một mạng xã hội mất kiểm soát đang tấn công giới trẻ ». Báo cáo đưa ra 43 khuyến cáo để đối phó với mạng xã hội này, ví dụ : cấm trẻ vị thành niên dưới 15 tuổi sử dụng TikTok hay « lệnh giới nghiêm mạng » đối với trẻ từ 15 đến 18 tuổi. Báo cáo được công bố ngày 11/09, do hai nghị sĩ Pháp phụ trách, Arthur Delaporte (PS) và Laure Miller (EPR), gồm 2 chương, dài hơn 1000 trang. Để thực hiện báo cáo này, Uỷ ban điều tra của Quốc Hội đã tiến hành các cuộc điều trần, với các bậc phụ huynh có con em là nạn nhân của mạng xã hội, cũng như với các « influencer » - những người có ảnh hưởng trên TikTok để hiểu thuật toán của nền tảng này. Báo cáo chỉ ra rằng các nội dung độc hại lan tràn và được phân phối trên diện rộng. Mô hình kinh doanh và thuật toán của TikTok « được thiết kế để thu hút sự chú ý bằng mọi giá, đặc biệt là từ người dùng trẻ tuổi ». Thuật toán của TikTok, thuộc sở hữu của tập đoàn Trung Quốc ByteDance, không dựa trên sở thích, mà trên những gì người dùng xem lâu nhất, dẫn đến việc ưu tiên các nội dung gây sốc và tiêu cực. Điều này vô tình thúc đẩy các nội dung gây sốc, độc hại, nhất là đối với người dùng trẻ tuổi. Theo các chuyên gia thần kinh học, mô hình kinh doanh và kỹ thuật của TikTok không đặt lợi ích người dùng làm trung tâm, mà phục vụ mục tiêu duy nhất là lợi nhuận. Do đó, ủy ban đề xuất 43 khuyến nghị chính sách, với mục tiêu « giải thoát thanh thiếu niên khỏi cái bẫy TikTok ». Một số đề xuất nổi bật như : Cấm sử dụng mạng xã hội (trừ các ứng dụng nhắn tin) đối với trẻ dưới 15 tuổi; Áp dụng « giờ giới nghiêm kỹ thuật số » từ 22h đến 8h cho người từ 15–18 tuổi; Phát động chiến dịch truyền thông quốc gia về rủi ro mạng xã hội; Đào tạo phụ huynh, tích hợp vào y bạ của trẻ; Xây dựng hành lang pháp lý mới như « tội danh lơ là kỹ thuật số » đối với phụ huynh thiếu trách nhiệm. Báo cáo cũng đề xuất cấm điện thoại trong trường trung học, duy trì chương trình « tạm ngưng điện thoại », và giảm mức độ số hóa trong trường học nhằm bảo vệ sức khỏe tinh thần học sinh. Đọc thêmOat-Zempic, thức uống giảm cân đang gây sốt trên TikTok Trong các phiên điều trần, TikTok khẳng định không đồng tình với các kết luận, cho rằng các vấn đề được nêu là chung cho các mạng xã hội, không riêng TikTok, đồng thời liệt kê hàng loạt tính năng bảo vệ người dùng trẻ như: giới hạn thời gian sử dụng (60 phút/ngày), tắt tin nhắn với người dưới 16 tuổi, hợp tác với Ủy Ban Châu Âu... Tuy nhiên, ủy ban Quốc hội cho rằng các biện pháp tự nguyện là không đủ, trong khi luật « tuổi trưởng thành số » tại Pháp yêu cầu trẻ dưới 15 tuổi phải có sự đồng ý của phụ huynh khi dùng mạng xã hội, được thông qua vào năm 2023, nhưng vẫn chưa có hiệu lực thi hành do vướng mắc pháp lý với quy định châu Âu. Trên thực tế, đây không phải là lần đầu tiên chính phủ Pháp đặt vấn đề với TikTok. Vào năm 2023, một ủy ban của Thượng Viện cũng đã đề cập đến vấn đề an toàn, bảo mật thông tin của mạng xã hội Trung Quốc này, trước những rủi ro về rò rỉ dữ liệu. Để làm rõ những tác hại mà TikTok gây ra với người trẻ ở Pháp, RFI Tiếng Việt đã mời ông Fabrice Lollia, tiến sĩ ngành khoa học thông tin và truyền thông, nhà nghiên cứu cộng tác với,phòng thí nghiệm DICEN Ile de France, Đại học Gustave Eiffel ở Pháp. Xin cảm ơn ông Fabrice Lollia đã dành thời gian chia sẻ cùng quý thính giả của RFI về chủ đề này. Trước tiên, ông có thể cho biết tình hình sử dụng TikTok của giới trẻ Pháp hiện nay như thế nào, và ứng dụng này có vai trò ra sao trong đời sống hằng ngày của họ? Fabrice Lollia :Tại Pháp, báo cáo chỉ ra rằng 40 % số người trẻ từ 11 đến 17 tuổi sử dụng TikTok hàng ngày, 47 % trong độ tuổi 15-24. Thời gian sử dụng trên TikTok trung bình là 1giờ 28 phút mỗi ngày, nhiều hơn cả Instagram. TikTok đã trở thành ứng dụng không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày của giới trẻ. Việc sử dụng TikTok không kiểm soát gây ra những rủi ro gì đối với sức khỏe tâm thần và hành vi của thanh thiếu niên? Fabrice Lollia : Nếu phải nói về sức khoẻ tinh thần, nhiều báo cáo đã chỉ ra một sự bùng phát tình trạng lo lắng, trầm cảm ở người trẻ từ năm 2020, đã trở nên trầm trọng hơn do sử dụng TikTok không có chừng mực (…) Tôi muốn đề cập rủi ro của hành vi bắt chước, theo phong trào (xu hướng), đó là điều đáng lo ngại. Khi rơi vào một loại bong bóng này, người ta sẽ tin rằng mình đang làm một việc đúng đắn, có thể dẫn đến nhiều rủi ro khác nhau. Giấc ngủ, sự chú ý, bị ảnh hưởng, vì vấn đề chính nằm ở sự chú ý, tập trung của giới trẻ. Chúng ta đang ở trong một giai đoạn, nơi mà việc tiêu thụ hình ảnh diễn ra mà không có sự suy nghĩ chín chắn. Suy nghĩ của họ không dựa trên những gì ổn định và có chiều sâu. Việc lướt màn hình trong ứng dụng cho phép tiếp cận các hình ảnh, tiêu thụ thông tin nhanh chóng. Điều này khác với Youtube, với những video giải thích trong 30 hoặc 40 phút, tranh luận và đưa ra lập luận. Với TikTok, người dùng tiếp nhận các hình ảnh rất đơn giản và dễ tiêu thụ, và do đó bạn nhanh chóng rơi vào một ma trận, nơi tâm trí và não bộ của bạn quen với việc tiếp nhận thông tin, nhanh chóng và nhiều loại thông tin. Phải chăng thuật toán của TikTok là nguyên nhân gây ra những vấn đề này ? Fabrice Lollia : Hiện không ai rõ cách thức hoạt động cụ thể của thuật toán trên TikTok, nhưng mọi người đều hiểu rằng nền tảng này ưu tiên các video càng ngắn càng tốt, càng cung cấp thông tin gây sốc, càng dễ loan truyền. Không có sự phân cấp trong việc phân phối thông tin, nghĩa là bạn có thể thấy một buổi hòa nhạc jazz và ngay sau đó là các thử thách trên TikTok, thêm vào đó,  chúng ta không biết cái nào là thật hay giả. Vấn đề đặt ra là làm sao để quản lý nội dung trên TikTok. Thuật toán và bong bóng nội dung (bulle de filtre), có thể ảnh hưởng sâu sắc đến người dùng. Vì người xem sẽ chỉ xem một loại nội dung. Có những video hướng dẫn cách tự làm mình bị thương hay những video tra tấn động vật, các hình ảnh man rợ mà  TikTok cho đăng tải, với nội dung bạo lực, được lên xu hướng (được tạo điều kiện để có thêm nhiều người xem). Có những video liên quan đến bệnh lý tâm thần như chứng biếng ăn. Những video này thường có thông điệp tiêu cực, như « Bạn không xấu, bạn chỉ mập », điều này có thể gây ra những tác động tiêu cực đến hình ảnh bản thân của thanh thiếu niên. Khi một ứng dụng, thông qua thuật toán của nó, cho phép người dùng trẻ tiếp cận các video hướng dẫn tự sát, đây là một vấn đề nghiêm trọng. Điều này rất nguy hiểm, đặc biệt là đối với những người chưa ổn định về mặt tâm lý. Những thông điệp tiêu cực này có thể để lại dấu ấn sâu sắc trong tâm trí của các em. 20.48 TikTok không đơn thuần là nền tảng phản ánh những sự tổn thương hay nỗi đau, mà còn góp phần làm trầm trọng thêm vấn đề. Dù đã có các biện pháp pháp lý được đưa ra, đến nay vẫn chưa có biện pháp nào được thực thi. (Luật tháng 7 năm 2023, trong đó đặt ra tuổi trưởng thành là 15, vẫn chưa được áp dụng trên thực tế.) Nội dung trên TikTok ở mỗi quốc gia khác nhau do sự kết hợp giữa thuật toán cá nhân hóa, văn hóa địa phương, quy định pháp lý và chiến lược vận hành của nền tảng. Những vấn đề về sức khoẻ tinh thần được nêu ra trong báo cáo, liệu có phải là vấn đề của riêng nước Pháp ? Fabrice Lollia :Tôi cho rằng đó là những vấn đề quốc tế. Thực tế cho thấy là nhiều quốc gia đã tính đến việc cấm TikTok, nêu ra tác động xấu đối với phát triển tâm lý của người trẻ. Tôi rất hoan nghênh việc ủy ban Quốc Hội của Pháp quan tâm đến vấn đề này, nhưng liệu có thể giải quyết thực sự vấn đề được không ? Tôi nghĩ là rất khó và không đơn giản để thiết lập một lệnh giới nghiêm về mạng. Tuy nhiên, việc kiểm soát các nền tảng số là rất phức tạp. Không dễ gì thiết lập các « rào chắn kỹ thuật số ». Chưa kể làm sao để đưa ra lệnh cấm trẻ dưới 15 tuổi sử dụng mạng này, khi mà ai cũng biết làm thế nào để lách luật. Ngoài ra, còn phải xét đến tính thống nhất trong các chính sách ở châu Âu. 26.50 Vậy theo ông, có giải pháp nào có thể đối phó với những tác động tiêu cực của TikTok ? Fabrice Lollia : Theo tôi, giải pháp cụ thể và thực tiễn nhất là nâng cao nhận thức cho giới trẻ ngay trong trường học, chứ không phải cấm đoán. Một khi giáo dục về mạng xã hội trở thành chương trình học chính thức, không chỉ học sinh mà cả phụ huynh cũng cần được tham gia, vì họ đang thực sự cần được hỗ trợ. Tôi đã theo dõi toàn bộ các buổi điều trần và điều tra của Ủy ban điều tra Quốc hội, phụ huynh thực sự cảm thấy lúng túng và chủ động tìm kiếm sự giúp đỡ. Nhiều người cho rằng « Phụ huynh nên kiểm soát tốt hơn » hay « Tôi sẽ cấm con mình dùng TikTok », nhưng thực tế không đơn giản như vậy. Bạn có thể cấm TikTok ở nhà, nhưng hôm sau trẻ vẫn sẽ tiếp cận nó ở trường. Tốt hơn hết là biết con đang làm gì, hơn là không biết và phải đối mặt với hậu quả sau này. Vì dù sao thì các em cũng sẽ truy cập. Do đó, cần có sự giáo dục, đào tạo, và tích hợp nội dung này vào chương trình học chính thức, không chỉ cho học sinh mà cả phụ huynh. Đó mới là cách làm có hiệu quả thực sự, chứ không phải những biện pháp có tính truyền thông hay hình thức. Tôi cũng muốn nhấn mạnh các biện pháp này không chỉ dành riêng cho TikTok mà cả những mạng xã hội khác, và mạng xã hội không chỉ có tác động tiêu cực mà cả tích cực nữa. Xin cảm ơn ông Fabrice Lollia, tiến sĩ về khoa học thông tin và truyền thông, chuyên về chiến lược an ninh và quản lý khủng hoảng. Ông cũng là tác giả của nhiều bài nghiên cứu về Tiktok, và sức khỏe tinh thần đối với giới trẻ.

Theo khảo sát gần đây nhân kỳ Hội chợ Du lịch Thế giới 2025 tổ chức tại Paris, du lịch bằng máy bay hay bằng tàu thủy đều đang gia tăng. Đối với những điểm đến xa xôi, hàng không vẫn là phương tiện di chuyển phổ biến nhất. Bên cạnh đó, ngành du lịch trên biển thu hút được nhiều khách hàng nhờ có giá cả phải chăng hơn, cho các chuyến đi trong vòng một hoặc hai tuần. Để có thể giảm giá, các hãng du lịch thường khai thác những chiếc du thuyền khổng lồ (từ 3.000 đến 7.000 hành khách), với giá khoảng 1.650 euro cho mỗi người trong vòng 7 ngày, ở hạng trung bình. Đối với các loại du thuyền hạng sang với nhiều dịch vụ cao cấp, số hành khách không đông nhưng giá lại cao hơn nhiều : từ 4.500 cho đến 10.000 euro cho mỗi hành khách.  Tại châu Âu, các tour du lịch bằng thuyền thường ghé qua các nước Hy Lạp, Croatia, Malta, Ý, các quần đảo Tây Ban Nha cũng như miền duyên hải nước Pháp. Tuy nhiên, nhiều thành phố cảng ven bờ Địa Trung Hải đều tìm cách hạn chế tối đa các du thuyền lớn, bị cho là gây nhiều tác hại đến môi trường. Trường hợp gần đây nhất là thành phố Nice, ở miền nam nước Pháp.  Sau Venise (2021) và Barcelona (2023), đến phiên Hội đồng thành phố Nice vào mùa xuân năm 2025 đã ban hành lệnh cấm các thuyền lớn cập bến cảng thành phố. Biện pháp này nhằm mục đích tránh du lịch quá tải, và quan trọng hơn nữa là hạn chế tối đa nạn ô nhiễm do các du thuyền gây ra. Trả lời phỏng vấn RFI ban tiếng Pháp, bà Juliette Chesnel-Le Roux, một dân biểu Đảng Xanh và đồng thời là thành viên Hội đồng thành phố Nice đánh giá đây là một bước tiến quan trọng cho các nhà bảo vệ môi trường :  Juliette Chesnel-Le Roux : Đây là một thắng lợi cho tất cả những người đã nỗ lực đấu tranh bảo vệ môi trường trong nhiều năm qua. Ngoài các loại khí thải có hại cho sức khỏe, nhiên liệu dùng cho động cơ du thuyền lớn còn thường để lại nhiều chất cặn khó xử lý, dễ làm cho nước biển bị ô nhiễm. Loại dầu nhớt dành cho du thuyền hoặc các động cơ nhà máy thuộc vào hàng « nhiên liệu nặng », có hàm lượng lưu huỳnh cao hơn gấp 10 lần so với loại nhiên liệu thông thường dùng trong đời sống thường ngày. Khí thải từ các du thuyền lớn dĩ nhiên sẽ tác động trực tiếp đến đời sống của cư dân sống trong khu vực bến cảng thành phố. Một điều khác nữa cần lưu ý là khi thả neo ở bến cảng, các du thuyền thường không bao giờ tắt các động cơ để đáp ứng nhu cầu sinh hoạt của khách trên thuyền. Và như vậy, những chiếc tàu khổng lồ này khi cập bến cũng gây ô nhiễm không kém gì những lúc đang di chuyển. Do dừng lại ở một chỗ, du thuyền gây ô nhiễm cho các khu vực xung quanh như các bãi cát miền duyên hải. Ngoài ra, Địa Trung Hải là một vùng biển hầu như khép kín, không mở rộng như Đại Tây Dương. Còn theo cô Hélène Granouillac, thành viên sáng lập hiệp hội Terre Bleue (Trái đất xanh), các chiếc du thuyền lớn khi thả mỏ neo ở bến cảng dễ gây thiệt hại cho thảm cỏ biển (posidonia) ở dưới mặt nước. Được gọi nôm na là « cỏ lươn » do có hình dáng thon dài, loại cỏ biển này không giống như rong tảo, vì có hẳn gốc rễ và thân lá. Tuy không mênh mông như « thảo nguyên », nhưng các thảm thực vật dưới nước này, thực chất là nơi trú ẩn và sinh sản cho khá nhiều loài động vật. Do vậy, quyết định của Hội đồng thành phố Nice không cho các thuyền lớn cập bến, thả neo, đã được nhiều người dân địa phương hưởng ứng. Tuy nhiên, thành phố Nice vẫn tiếp đón những chiếc du thuyền cỡ trung bình với tối đa 900 hành khách. Các loại tàu này ít gây ô nhiễm hơn và dành cho thành phần khách du lịch có tiền. Thành phố Nice buộc phải nâng cấp cơ sở hạ tầng, trang bị cho bến cảng những hệ thống cắm điện, để mỗi lần các chiếc du thuyền cập bến, tắt hết mọi động cơ nhưng vẫn có đủ điện để xài. Trong năm nay, Nice dự trù tiếp đón khoảng 120 du thuyền cỡ trung bình, với sức chứa khoảng 700-900 hành khách mỗi chuyến. Hội đồng thành phố Nice cân nhắc để tránh gây thiệt hại cho nền kinh tế địa phương và các công ty du lịch ở miền nam nước Pháp. Không chỉ riêng gì thành phố Nice, mà nhiều điểm đến khác ở vùng Địa Trung Hải cũng không muốn cho các du thuyền lớn ghé thăm. Tại Marseille, một số hiệp hội như Stop Croisière thường xuyên kêu gọi tập hợp tại bến cảng để biểu tình phản đối các công ty khai thác du thuyền, hạn chế dòng khách du lịch ồ ạt đổ vào trung tâm thành phố trong vài giờ, chứ không ngủ lại qua đêm. Các hiệp hội môi trường quy trách nhiệm cho các du thuyền thải 20% lượng khí độc hại, gây ra các chứng bệnh hô hấp.  Theo lời cô Gwennel Menes, một trong những thành viên sáng lập chi nhánh Stop Croisière ở thành phố Marseille, trong hai năm qua, hiệp hội này đã cố gắng thiết lập một hệ thống hạn chế các du thuyền, không chỉ hoạt động tại một thành phố mà còn liên kết phối hợp với nhiều điểm đến khác : Chúng tôi không chỉ kêu gọi hội đồng thành phố Marseille mà còn đề nghị nhiều thành phố khác ngưng tiếp đón các chiếc du thuyền khổng lồ. Dĩ nhiên, nếu có sự tiếp sức của mọi bên, thì đó sẽ là một bước tiến quan trọng. Bởi vì nếu chỉ cấm không cho tàu du lịch ghé cảng Marseillen thì thuyền trưởng vẫn có thể đến thả neo ở một bến cảng khác : rốt cuộc, chúng ta chỉ xê dịch chứ không giải quyết được vấn đề. Vì thế cho nên, hiện nay, chúng tôi đang hợp tác với các nhiều thành phố khác ở Địa Trung Hải như Venise, Barcelona, Palma de Mallorca hay Ajaccio trên đảo Corse để đối phó với ngành công nghiệp du lịch đường biển gây nhiều ô nhiễm. Theo lời ông Jaume Garro, thành viên hiệp hội « Palma 21 », nhờ vào nỗ lực hợp tác trong nhiều tháng của tám nhóm vận động khác nhau, liên minh này đã đạt được thành quả đầu tiên. Chính quyền Palma de Mallorca, thủ phủ của quần đảo Baleares đã áp đặt quota (hạn ngạch) trong việc tiếp đón các du thuyền lớn cũng như số hành khách đi du lịch đường biển. Jaume Garro : Lần đầu tiên, có một thỏa thuận giữa chính quyền địa phương với các công ty khai thác du thuyền. Theo văn bản chính thức, kể từ  nay, Palma de Mallorca chỉ tiếp đón tối đa ba chiếc tàu du lịch hay 8.500 khách đi du thuyền mỗi ngày. Điều đó có nghĩa là nếu có hai chiếc tàu chở hơn 4.000 hành khách mỗi chiếc, thì trong ngày hôm ấy sẽ không có thêm một chiếc tàu thứ ba nào nữa vì như vậy, số hành khách sẽ vượt quá quota. Yêu cầu của chúng tôi khá đơn giản : tôn trọng đời sống của người dân địa phương, qua việc hạn chế tối đa tình trạng du lịch quá tải. Thành công bước đầu của các hiệp hội bảo vệ môi trường, đã cho ra đời một số sáng kiến khác như hiệp hội của ông Guillaume Picard, một cựu thuyền trưởng của ngành vận chuyển đường biển, đang vận động thu thập hàng chục ngàn chữ ký để hạn chế thêm số thuyền lớn bất kể du lịch hay hàng hải, cập bến cảng thành phố Toulon, miền nam nước Pháp. Phong trào hạn chế các du thuyền lớn đang dần lớn mạnh theo sự phát triển của ngành du lịch đường biển. Các hiệp hội bảo vệ môi trường đang lan rộng sang nhiều miền duyên hải khác của nước Pháp như vùng Bretagne hay vùng Normandie, chứ không còn chỉ được khoanh vùng ở Địa Trung Hải.

Hàng năm tại Pháp, có khoảng 240.000 cặp uyên ương tổ chức đám cưới. So với bốn thập niên về trước, con số này đã giảm đi gần một nửa. Nếu như đa số người Pháp vẫn gắn bó với giá trị truyền thống và biểu tượng của hôn nhân, thì ngược lại, các bạn trẻ ở độ tuổi 20-35 sống ở Pháp, càng tỏ ra ngần ngại khi nhắc đến chuyện làm đám cưới. Tờ báo Le Figaro trích dẫn một cuộc khảo sát do công ty tư vấn Ymanci thực hiện hồi đầu tháng 06/2025 cho thấy : 45% giới trẻ dưới 35 tuổi không muốn làm đám cưới vì phí tổn quá cao. Ngoài gánh nặng tài chính, các bạn trẻ cũng lo ngại về vấn đề ly hôn, vì thực tế cho thấy trong hai thập niên gần đây ở Pháp, khoảng một nửa các cặp thành hôn (44% theo số liệu của cơ quan nghiên cứu dân số INED) kết thúc bằng một vụ ly dị. Hiện nay tại Pháp, một cặp uyên ương phải chi trung bình gần 12.000 euro (tức khoảng 5 hoặc 6 tháng lương) để tổ chức đám cưới. Tại các nước Anh-Mỹ, chi phí này còn cao hơn gấp đôi : tính trung bình là 25.000 euro tại Vương quốc Anh hay 35.000 đô la để tổ chức đám cưới tại Hoa Kỳ. Ngoài chi phí tài chính và đôi khi áp lực từ phía gia đình, giới trẻ Pháp thời nay còn phải chịu áp lực vô hình trên các mạng xã hội. Trả lời phỏng vấn RFI ban tiếng Pháp, nhà xã hội học Florence Maillochon, làm việc tại Trung tâm Quốc gia nghiên cứu khoa học CNRS, đồng thời là tác giả quyển sách về hôn nhân tại Pháp ("La passion du mariage" Nhà xuất bản Presse Universitaire de France) đánh giá giới trẻ thời nay trước khi thành hôn phải tính đến chuyện chụp ảnh và thu hình video ngày cưới cho mạng xã hội. Florence Maillochon : "Quả thật là mạng xã hội là nơi mà người dùng thường thể hiện những khía cạnh tốt đẹp nhất của bản thân. Vì thế cho nên, các cặp làm đám cưới thường phải quan tâm đến mọi thứ, không thể nào bỏ sót bất cứ điều gì, kể cả những chi tiết nhỏ nhất. Về mặt tâm lý, ai ai cũng muốn ngày cưới của mình diễn ra một cách hoàn hảo. Điều này đã có từ lâu, nhưng lại phát triển rất mạnh kể từ khi có mạng xã hội. Việc tổ chức đám cưới thường đi đôi với số lượng khách mời. Con số nảy đã tăng đáng kể trong vài thập niên qua. Vào những năm 1980, mỗi đám cưới ở Pháp trung bình có khoảng 70 khách mời. Ngày nay, con số trung bình là khoảng 130. Trên số hàng trăm ngàn đám cưới mỗi năm, chỉ có khoảng 5% là đám cưới lớn, với từ 200 đến 300 khách. Càng có nhiều khách mời, chi phí lễ cưới càng cao. Trước kia, đám cưới ở các vùng nông thôn Pháp chỉ đơn thuần là những bữa ăn gia đình thịnh soạn hơn ngày thường, ngay sau lễ nhà thờ. Việc làm đám cưới, tiệc rượu hay bữa ăn tối, thường được tổ chức tại nhà, hay trong phòng lễ tân tại các huyện xã. Sự khác biệt lớn bây giờ là mọi thứ đều diễn ra ở bên ngoài. Vì vậy, mới sinh ra các nhà cung cấp dịch vụ đám cưới. Có thể nói, tổ chức đám cưới thời nay giống như tổ chức một sự kiện, khó thể bỏ qua cách trình bày, dàn dựng. Để tránh làm hỏng ngày cưới, các gia đình phải chịu đầu tư ngày càng nhiều. Trong một số trường hợp, để hạn chế chi phí, chúng ta có thể giảm bớt số khách mời, tiết kiệm một phần ngân sách, rồi chi nhiều hơn để có được một dịch vụ ăn uống tốt hơn. Dịch vụ ăn uống thường chiếm khoảng 50% chi phí của đám cưới." So với các thế hệ trước, giới trẻ ở Pháp thời nay đã thay đổi quan niệm về hôn nhân và gia đình. Hôn nhân không còn là điều bắt buộc khi giới trẻ có thể sống chung với nhau nhiều năm. Các bạn trẻ dưới 35 tuổi cũng được giáo dục theo nguyên tắc nam nữ bình quyền và họ cũng thường quan niệm rằng hôn thú không phải là minh chứng quan trọng nhất trong tình yêu và việc chi tiêu nhiều để làm đám cưới cũng không bảo đảm hôn nhân sẽ được bền lâu hơn. Tuy nhiên hôn nhân không chỉ đơn thuần là chuyện đời tư của từng cá nhân, mà còn phản ánh nhiều hình tượng khuôn mẫu trong xã hội thời nay. Đó là nhận xét của ông Stéphane Seban, nhà sáng lập Hội chợ Đám cưới Salon du Mariage, thường diễn ra tại Paris vào trung tuần tháng 9 và thu hút 40.000 lượt khách tham quan mỗi năm : Stéphane Seban : "Thực tế cho thấy trong số hàng ngàn khách tham quan Hội chợ Đám cưới tại Paris, cô dâu tương lai thường là người đóng vai trò quan trọng nhất. Cho dù giới trẻ thời nay có tôn trọng sự bình đẳng nam nữ cách mấy, thì trách nhiệm tổ chức ngày cưới vẫn được giao cho các cô. Dĩ nhiên, các chú rể tương lai vẫn được tham khảo vấn ý, nhưng quan niệm truyền thống vẫn dành cho cô dâu một vai trò quan trọng. Các cô dâu tương lai thường rủ mẹ hay nhóm bạn gái (phù dâu) đến thử áo cưới tại các gian hàng triển lãm, các anh chú rể tương lai khi có mặt, cũng không hào hứng nhiệt tình như các cô dâu. Tôi đồng ý với các nhà xã hội học về những khuôn mẫu trong xã hội. Giới trẻ khi đã quyết định thành hôn, thường có quan niệm rất truyền thống về cách thức tổ chức ngày cưới". Nỗi sợ ly hôn và lễ cưới quá tốn kém  Mạng xã hội ảnh hưởng khá nhiều đến cách tổ chức đám cưới như dàn dựng một sự kiện. Và đôi khi cách dàn dựng của "ngày được xem như là hạnh phúc nhất trong đời" lại hơi bắt chước phim xinê hay serie truyền hình. Theo cô Florence Maillochon, tại Pháp trong những năm gần đây, đã xuất hiện trào lưu « Mỹ hóa » một phần do ảnh hưởng của phim ảnh : Florence Maillochon : "Vâng, đại khái có thể nói là tại Pháp gần đây bắt đầu xuất hiện dịch vụ « wedding planner », những người chuyên lên kế hoạch tổ chức tiệc cưới, được trả lương tùy theo gói dịch vụ cũng như chi phí chung của một đám cưới. Đây là một ngành nghề hẳn hoi. Tại Pháp, cần khoảng một trăm giờ làm việc để chuẩn bị chu đáo một đám cưới lớn. Một đám cưới trung bình với giá 12.000 euro có thể không cần đến wedding planner, nhưng một đám cưới lớn với mức giá từ 25.000 đến 30.000 euro trở lên, thì nên có thêm người lên kế hoạch lễ cưới. Lương của một wedding planner là từ 2.500 đến 4.000 euro cho mỗi tiệc cưới, tức khoảng 10% hoặc 15% tổng chi phí. Đây rõ ràng là một trào lưu đến từ Mỹ, cách dàn dựng sự kiện cần đến những người có trình độ chuyên môn cao hơn." Một cách tương tự, các buổi tiệc chia tay thời độc thân là một trào lưu đến từ Anh-Mỹ chứ không phải là của Pháp. Thực ra đó chỉ là một hiện tượng phát sinh trong những thập niên gần đây. Các bạn trẻ ở Pháp luôn ngạc nhiên khi họ nghe tôi nói vậy, nhưng thực ra các buổi « tiệc độc thân » trở nên thịnh hành chủ yếu là qua phim truyện. Ở đây, chúng ta không « chôn vùi » mà cũng không từ giã cuộc sống độc thân hiểu theo nghĩa đen. Chúng ta chỉ từ giã cuộc sống độc thân, hiểu theo nghĩa giấy tờ hành chính, bởi vì hầu hết các cặp đôi ở phương Tây thường sống chung với nhau một thời gian trước khi quyết định thành hôn. Quá trình chuyên nghiệp hóa cũng đã tác động đến nhiều dịch vụ khác, kể cả các nhà làm mai mối cũng như dịch vụ ngõ lời « cầu hôn » hầu tạo sự ngạc nhiên bất ngờ nơi cô dâu tương lai, nhưng cũng vì thế mà ngày càng giống như kịch bản những bộ phim tình cảm. Chi phí trung bình của một đám cưới tương đương với 5 tháng lương ở Pháp có thể làm cho giới trẻ mới vào đời bị mất hứng, nhưng so với độ tuổi trung niên có thể là một bước khởi đầu mới. Về điểm này, ông Stéphane Seban, giám đốc điều hành Hội chợ Đám cưới tại Paris nhận xét : Stéphane Seban : Quả thật là hôn nhân vẫn còn có nhiều ý nghĩa trong mắt những người chọn làm lễ cưới. Người Pháp kết hôn ngày càng muộn, khoảng 35 tuổi đối với phụ nữ và 39 tuổi đối với phái nam. Việc kết hôn muộn cũng có nhiều ưu điểm : đời sống kinh tế đã vững chải, cô dâu hay chú rể tương lai đều đã từng trải. Bên cạnh đó, những cuộc tái giá hay thành hôn lần thứ nhì cũng có một vị trí quan trọng không kém trong xã hội. Đó là trường hợp của những người kết hôn ở tuổi 45 hoặc 50, đã từng có một đời vợ hay một đời chồng. Tuy thất bại trong hôn nhân lần đầu, họ vẫn không mất niềm tin trong giá trị của hôn nhân. Trái với giới trẻ, thành phần « tái hôn » có thể có những nỗi lo khác, nhưng chi phí làm đám cưới không phải là một rào cản. Dù gì đi nữa, trong mọi trường hợp, các cặp muốn kết hôn cũng nên nhớ rằng, chi phí đám cưới thường hay vượt quá từ 20% đến 30% các dự tính ban đầu. Theo quan sát của tôi, một cặp muốn chi 10.000 euro cho đám cưới của mình, sẽ phải trả từ 12.000 đến 13.000 euro. Thực tế cho thấy, dù có tính toán cách mấy, vẫn có một số chi tiết mà ta không thể kiểm soát được. Những chi tiết bất chợt ấy thường xẩy ra trước ngày cưới và điều đó có thể làm tăng hóa đơn. Vì vậy, tôi thường khuyên các cặp sắp cưới nhau là nên tiết kiệm một khoản tiền để có thể ứng phó với những rủi ro ngoài dự kiến. Cho dù nhiều bạn trẻ không biết chắc rằng hôn nhân của họ có bền lâu hay chăng, nhưng khi đến ngày cưới, họ vẫn nhiệt tình tận tâm, như thể đời người chỉ có một lần.

Ngày 16 tháng 8 năm 2025, đánh dấu một trăm ngày Đức Lêô XIV được bầu làm giáo hoàng. Nếu phải thực hiện một bản sơ kết 100 ngày đầu trong vai trò người đứng đầu Giáo hội Công giáo, giới quan sát ghi nhận sẽ khó thống kê được nhiều, thậm chí có thể nói ngài là một vị giáo hoàng trầm lặng, như một người Mỹ thầm lặng. Chưa có chuyến đi xa nào ra khỏi thành Vatican, ngoại trừ việc lặp lại truyền thống của các giáo hoàng, đi nghỉ hè ở Castel Gandolfo, trong tháng Bảy và tháng Tám. Không có phát biểu gây chú ý của báo chí. Không có cử chỉ nào gây sốt trong công chúng. Phải chăng, cái bóng quá lớn của những vị tiền nhiệm gần nhất của ngài, Gioan Phao-lô II, Bênêđíctô XVI và Phanxicô, đang che phủ những ngày đầu của vị giáo hoàng đến từ Chicago ? Chậm mà chắc ... Người Roma khi nói về các giáo hoàng thường có nhận xét, « sau một vị giáo hoàng mập, là một vị giáo hoàng ốm ». Đức Lêô XIV là người mảnh khảnh nhưng mang dáng dấp thể thao năng động. Ngài sẽ bước sang tuổi 70 vào ngày 14 tháng Chín tới. Người ta có thể nói vui là ngài đang bị phủ bóng, theo cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng, của những vị tiền nhiệm. Một vị giáo hoàng trí thức như Bênêđíctô XVI, hay những vị « to lớn » về ngoại hình và sức ảnh hưởng trong giáo hội về mục vụ như Gioan Phao-lô II và Phanxicô. Tuy nhiên, « mọi sự đều có thời », Sách Giảng Viên trong Kinh Thánh đã nói. Đức Lêô XIV đã không vội vã thúc đẩy triều đại của mình. Hay theo Nicolas Sénèze, nguyên thông tín viên của nhật báo Công giáo La Croix tại Roma, khi trả lời phỏng vấn trên đài TV5Monde, « Đức Lêô XIV là người rất thận trọng và 100 ngày đầu tiên của ông diễn ra khá hoàn hảo, mà hình ảnh cuộc gặp gỡ với giới trẻ trong khuôn khổ của Năm Thánh giành cho giới trẻ ở ngoại thành Roma là một minh chứng. Về cơ bản, người ta nhận thấy ông có một sự tiếp nối, không muốn cắt đứt ngay với những vị tiền nhiệm hay áp đặt dấu ấn riêng của mình. » Thực vậy, Đức Lêô XIV được bầu lên trong bối cảnh Giáo hội chia rẽ. Ngài được kỳ vọng là một vị giáo hoàng đoàn kết, thậm chí hòa giải. Đức Lêô XIV phân phối lời nói và cử chỉ của mình một cách tiết kiệm và tỉ mỉ, cẩn thận trấn an những người theo truyền thống mà không làm mất lòng những người cấp tiến vốn nhạy cảm với con đường cởi mở do người tiền nhiệm khởi xướng. Vị giáo hoàng mới tìm cách kết hợp sự hiện đại của Đức Lêô XIII, lòng nhiệt thành của Đức Gioan Phaolô II, chiều sâu tâm linh của Đức Bênêđictô XVI, và sự quan tâm đến những người dễ bị tổn thương nhất của Đức Phanxicô. Sự thận trọng này thể hiện qua việc ngài dành thời gian để quan sát, suy nghĩ và lắng nghe. Bài xã luận trên nhật báo La Libre của Bỉ, vào ngày hôm sau của Thánh lễ kết thúc Năm Thánh giành cho Giới Trẻ, đã nhận xét bài giảng của Đức Lêô XIV trước một triệu bạn trẻ đến từ khắp nơi trên thế giới là không mang màu sắc chính trị, nhưng đầy chiều kích tâm linh, chỉn chu và đòi hỏi. Điều đó cho thấy sự lựa chọn của một người biết lắng nghe trong một thế giới ồn ào, giáo hội đầy áp lực. Sau một Phanxicô đơn giản và đầy ý chí là một Lêô thanh thản và lặng yên. Hồng y người Bỉ, Mathieu Dominique, tổng hợp sau cuộc bầu cử “Khi bầu chọn Đức Lêô XIV, chúng tôi muốn tổ chức những không gian mà Đức Phanxicô đã mở ra cho Giáo hội”. Có vẻ như đức giáo hoàng đã lắng nghe những người đã chọn ngài. Cũng như nhiều người, Nicolas Sénèze cho biết : « Tôi trông chờ tông huấn đầu tiên của Đức Lêô XIV trong tháng Chín sắp tới, được dự đoán là sẽ liên quan đến các vấn đề xã hội, nhất là về trí tuệ nhân tạo (AI) cũng như là hệ quả của Trí tuệ nhân tạo đối với việc làm, xã hội v.v... Điều này cho thấy, Đức Lêô XIV vừa đặt mình theo truyền thống Giáo hội vừa đối diện trước những vấn đề rất thời sự ». Tiếp tục hay đoạn tuyệt với người tiền nhiệm ? Điều đầu tiên được nhận thấy là ngài mặc lại chiếc áo choàng mosette truyền thống, một áo choàng đỏ ngắn phủ ngoài áo chùng, trong lần đầu ra mắt công chúng sau khi được bầu làm giáo hoàng vốn bị người tiền nhiệm bỏ lại. Ngài trở về căn hộ của giáo hoàng sau kỳ nghỉ tại Castel Gandolfo, dinh thự mùa hè của các giáo hoàng, nơi mà Đức Phanxicô đã không sử dụng. Đó phải chăng là sự đoạn tuyệt với người tiền nhiệm ? Theo Nicolas Sénèze, « sự đoạn tuyệt theo nghĩa là đương kim giáo hoàng có nhiều khác biệt so với người tiền nhiệm, nhất là trong những lễ nghi khởi đầu nhiệm vụ giáo hoàng. Nhưng vẫn có sự tiếp tục trong việc cải tổ giáo triều Roma theo chiều hướng hiệp hành (synodalité) tức là không nhằm dân chủ hóa việc lãnh đạo trong giáo hội bằng việc có sự cộng tác chặt chẽ giữa hàng giáo sỹ và giáo dân. Sự tiếp nối này còn thể hiện trong đường lối ngoại giao của Vatican trong các vấn đề quốc tế, cách riêng vấn đề Ukraina. Theo đó, Tòa thánh sẵn sàng làm trung gian hòa giải cho cuộc chiến ở Ukraina bằng các biện pháp hòa bình nhằm kết thúc xung đột. Tuy nhiên, vẫn chưa có sự can thiệp mang tính đột phá của Tòa Thánh cho vấn đề hòa bình ở Ukraine so với người tiền nhiệm. » Việc cải tổ giáo triều Roma Đó là sự tiếp nối bắt buộc. Vẫn theo Nicolas Sénèze, việc cải tổ này đã bắt đầu từ thời Đức Bênêđictô XVI khi những vụ việc bê bối trong nội bộ Vatican buộc người đứng đầu Tòa Thánh phải ra những quyết định cải tổ. Nhiệm kỳ của Đức Phanxicô đã đặt những dấu ấn mạnh mẽ và ấn tượng cho việc cải tổ đầy khó khăn này. Qua việc sắp xếp lại bộ máy và thay đổi một số nhân sự. Và vì thế, Đức Lêô XIV cũng sẽ tiếp tục con đường cải tổ giáo triều Roma và Giáo hội theo đường hướng mở rộng những gì đã làm của những người tiền nhiệm. Những cải tổ này thể hiện qua những bổ nhiệm nhân sự đứng đầu các cơ quan của Tòa Thánh, mà cho đến nay mới chỉ có một bổ nhiệm duy nhất Đức giám mục Thibault Verny, Tổng giám mục Chambéry (Pháp) đứng đầu Ủy ban Giáo hoàng Bảo vệ trẻ vị thành niên, thay thế hồng y Sean O’Malley, đã bước sang tuổi 81. Cuộc cải tổ đầy khó khăn mà hai người tiền nhiệm của ngài đã cảm nhận và thẳng thắn đón nhận hay chính giáo hoàng cũng hay đùa với các thành viên trong giáo triều « Giáo hoàng qua đời, nhưng giáo triều vẫn còn ». Hướng tới sự hiệp nhất Giáo hội Sự chia rẽ sâu sắc trong Giáo hội là điều rõ ràng mà Đức Lêô XIV phải đương đầu. Trong 100 ngày đầu tiên, Giáo hoàng đã có những cử chỉ mang tính biểu tượng nhằm thu hút những nhóm chia rẽ trở lại với Giáo hội. Nhất là những nhóm có tư tưởng bảo thủ, những người thường cảm thấy bị Đức Phanxicô bỏ qua hoặc hiểu lầm. Đức Lêô XIV đã có động thái tiếp cận những người thường bất đồng quan điểm với Đức cố giáo hoàng. Và trong thánh lễ nhậm chức, Đức Lêô XIV đã nói về nhu cầu « một Giáo hội thống nhất, một dấu chỉ của sự hiệp nhất và hiệp thông ». Một câu hỏi khác liên quan, đó là việc cho phép dâng lễ bằng tiếng La-tinh. Điều này gây ra sau khi Đức Phanxicô ban hành văn kiện cấm ngặt việc dâng lễ bằng tiếng La tinh. Và linh mục nào muốn làm lễ bằng tiếng La-tinh thì phải có phép của Giám mục địa phận. Điều mà Đức Bênêđíctô đã cho phép bất cứ linh mục nào muốn đều có thể. Đức Lêô chưa có văn bản chính thức, nhưng đã dung hòa bằng cách trở lại với thời điểm của Đức Gioan Phaolô II, tức là cho phép các Giám mục địa phận quyết định việc này trong lãnh thổ của mình. Vai trò là « người xây dựng cầu nối » quốc tế Vượt qua sự chia rẽ không chỉ là trọng tâm của Lêô đối với Giáo hội; mà còn là phương châm xuyên suốt trong việc giải quyết những thách thức lớn mà thế giới đang phải đối mặt. Ví dụ, Đức Giáo hoàng mới đã đảm nhận vai trò « xây dựng cầu nối » trong xung đột Ukraina – Nga, cả trong cuộc gặp với Tổng thống Volodymyr Zelensky tại Vatican lẫn cuộc điện đàm với Tổng thống Vladimir Putin. Ngài cũng đóng vai trò tích cực trong cuộc chiến ở Gaza, thường xuyên kêu gọi hòa bình trong bài diễn văn đọc tại Kinh Truyền Tin Chúa Nhật. Và trong khi thế giới dường như đang bị cuốn vào một cuộc chạy đua vũ trang về AI, Đức Giáo hoàng Lêô đang định vị mình là một chuyên gia luân lý về chủ đề này, có thể hy vọng sẽ truyền cảm hứng cho một khuôn khổ đạo đức nào đó được quốc tế công nhận. Ngay cả Phó Tổng thống Hoa Kỳ J.D. Vance cũng cho rằng sự hướng dẫn của Đức Giáo hoàng về AI sẽ là một trong những « điều sâu sắc và tích cực nhất » mà Đức Giáo hoàng Lêô có thể mang lại. Tuy chưa có chuyến công du nào, nhưng các chức vụ của Tòa Thánh đang thực hiện đúng chức năng của mình. Đức Hồng Y Pietro Parolin, Quốc vụ khanh Tòa Thánh, đã có những chuyến đi và những phát biểu thay mặt giáo hoàng trong những sự kiện quốc tế. Ngoại trưởng Tòa Thánh, Đức tổng giám mục Paul Richard Gallager đã đi Ấn Độ nơi có cộng đồng Ki-tô giáo đa dạng và đông đảo không kém Trung Quốc. Ngài cũng đã đi Cu Ba, Venezuela và Nicaragua trong các vấn đề không chỉ tôn giáo mà cả chính trị vốn hòa trộn và đặc trưng của khu vực này. Còn tại Trung Đông, Hồng Y Pierbattista Pizzaballa vẫn tiếp tục lập trường của Tòa Thánh từ thời Đức Phanxicô trong các vấn đề hòa bình và ngưng bắn giữa Israel và Palestin. Và Việt Nam Liên quan đến Việt Nam, các ủy ban song phương nghiên cứu việc thiết lập quan hệ ngoại giao giữa hai nước vẫn đang tiếp tục làm việc. Ngày 30/6/2025, Phó chủ tịch nước Việt Nam Võ Thị Ánh Xuân đã có chuyến thăm Vatican. Bà đã có cuộc tiếp kiến Đức Lêô XIV và có cuộc hội đàm với Đức Tổng giám mục Paul Richard Gallager, ngoại trưởng Tòa Thánh. Năm 2027, Đức giáo hoàng sẽ đi Seoul trong khuôn khổ của Tuần lễ Đại hội giới trẻ Thế giới từ ngày 1-8/8. Giới quan sát có thể hy vọng một chuyến ghé thăm Việt Nam của Vị giáo hoàng người Mỹ. Sự thận trọng cần thiết trong một thế giới bấp bênh « Hãy khao khát những điều vĩ đại ! » Đức Leo XIV đã nói với một triệu bạn trẻ tụ họp tại Roma vào đầu tháng Tám trong khuôn khổ Năm Thánh Hy Vọng giành cho giới trẻ. Người Công giáo hy vọng điều tương tự từ vị giáo hoàng này, người mà hiện tại vẫn thong thả và yên lặng, ẩn sau một nụ cười bí ẩn. Có một câu ngạn ngữ Ý « Qui va piano va sano », nghĩa là « Ai đi chậm thì đi khỏe ». Nhưng câu nói này có phần thứ ba luôn bị lãng quên : « ... et va lontano.. » Nghĩa là, « Và sẽ đi xa hơn ». Điều tương tự mà Lão Tử dạy các học trò của mình là « Cuộc hành trình ngàn dặm nào cũng phải bắt đầu từ những

Từ năm 1947, vào ngày 2 tháng 6 hàng năm, nước Ý tổ chức Festa della Repubblica – Lễ Cộng Hòa. Một ngày mà sự kiện của nó cũng phản ánh tình hình chính trị và kinh tế ở Bỉ. Cộng hòa Ý ra đời như thế nào ? Và sự kiện này có mối liên hệ và điểm tương đồng đặc biệt nào với đất nước bằng phẳng bên kia dãy Alpes ? Cộng hòa Ý được thành lập vào năm 1947 sau cuộc bỏ phiếu trưng cầu dân ý ngày 2 tháng 6 năm 1946. Một bầu cử lịch sử ở Ý vì ba lý do : • Đây là cuộc bầu cử đầu tiên kể từ 1924, năm Benito Mussolino đã giành chiến thắng trong cuộc bỏ phiếu và thiết lập chế độ độc tài ; • Đây là lần đầu tiên phụ nữ Ý được bỏ phiếu ; • Việc bỏ phiếu không phải là quyền, như ở Bỉ, mà là nghĩa vụ. Phải nói rằng ngoài việc bỏ phiếu để bầu ra đại diện của mình, các công dân Ý phải trả lời một câu hỏi quan trọng vào năm 1946 : Chế độ quân chủ nên được duy trì hay nền Cộng hòa được thành lập ? Một sự chia rẽ bắc-nam giữa những người theo chủ nghĩa cộng hòa và quân chủ, giống như Câu hỏi Hoàng gia Vào thời điểm đó, phải mất hơn một tuần để công bố kết quả đầu tiên. Nhưng vì có đơn kháng cáo, phải đến ngày 18 tháng 6, mười sáu ngày sau, kết quả cuối cùng mới được công bố : Phiếu « thuận » cho nền Cộng hòa đã thắng. Nhưng cuộc trưng cầu dân ý này cho thấy một nước Ý bị chia rẽ trầm trọng về mặt địa lý. Trung bình, có 54% số phiếu bầu ủng hộ nền Cộng hòa. Nhưng hai phần ba dân miền Bắc đã bỏ phiếu cho nền Cộng hòa, và ở miền Nam, tình hình hoàn toàn ngược lại : hai phần ba cử tri ủng hộ chế độ quân chủ. Nói cách khác, Milano và Torino là những người theo chủ nghĩa cộng hòa, Napoli và Palermo là những người theo chủ nghĩa quân chủ, và ở Roma, miền Trung, tỷ lệ này là 50/50. Một sự chia rẽ Bắc – Nam ở Ý tương tự như sự chia rẽ sẽ xảy ra bốn năm sau đó ở Bỉ, có lợi hoặc có hại cho Vua Leopold III. Kết quả của cuộc trưng cầu dân ý ở Bỉ hoàn toàn ngược lại : Miền Bắc, Flanders, chủ yếu ủng hộ Nhà vua, và miền Nam, Wallonie thì phần lớn phản đối. Điểm chung của cả hai tình huống này là nguyên nhân của các cuộc trưng cầu dân ý này đều bắt nguồn từ Thế chiến thứ hai. Marie-José, Công chúa Bỉ, hoàng hậu cuối cùng của nước Ý Ngoài sự chia rẽ Bắc – Nam ở đất nước này được tiết lộ bởi cuộc trưng cầu dân ý tại Ý ủng hộ nền Cộng hòa, lịch sử ghi nhận rằng hoàng hậu cuối cùng của Ý là người Bỉ : Marie-José, em gái của vua Leopold III và do đó là dì của vua Baudouin và vua Albert II. Bà kết hôn với Umberto, người đã trở thành Vua của nước Ý vào ngày 9 tháng 5 năm 1946 sau khi cha ông thoái vị. Marie-José được gọi là hoàng hậu tháng Năm vì cặp đôi này chỉ trị vì nước Ý trong vòng có một tháng, vì sau khi kết quả bỏ phiếu được công bố, cả hai đều phải lưu vong. Một điều khoản hiến pháp của nước Cộng hòa Ý đã cấm họ quay trở lại đất nước một cách rõ ràng. Mãi đến năm 2002, luật lưu vong này liên quan đến họ và con cháu của họ mới được bãi bỏ. Việc ban hành luật lưu vong chống lại Nhà vua và hoàng gia cho thấy sự phẫn nộ thực sự đối với họ vì chế độ quân chủ Ý đã thỏa hiệp với chủ nghĩa phát xít : cha của Umberto, Vittorio Emanuele III, đã chấp nhận việc thành lập chế độ độc tài phát xít. Dù miễn cưỡng, ông đã ký tuyên bố chiến tranh chống lại Pháp và các nước Đồng minh khác, và sau đó ông đã ký các luật chống lại người Do Thái. Tất nhiên, vào tháng 9 năm 1943, ông đã loại bỏ Mussolini, nhưng điều này là cơ hội, ít nhất là vào thời điểm mà Đồng minh đã chiếm đảo Sicilia và miền nam nước Ý và cuộc chiến tranh giữa đồng minh với Đức đã đến hồi kết thúc. Việc Vittorio Emanuele thoái vị để ủng hộ con trai mình vài tuần trước cuộc trưng cầu dân ý nhằm mục đích cứu vãn chế độ quân chủ, nhưng điều đó là không đủ. Sự lựa chọn một nước Cộng hòa Ý được đưa ra trong bối cảnh các hiệp ước chấm dứt chiến tranh : Ý đã bị đồng hóa với một quốc gia bại trận trong Thế chiến Thứ hai, tức là một quốc gia đồng minh với Đức Quốc xã. Sự trì trệ kinh tế của miền Nam đất nước so với sự giàu có của miền Bắc : một tình hình không thay đổi kể từ khi Ý thống nhất Kết quả tương phản của cuộc trưng cầu dân ý đã không thay đổi trong gần 80 năm. Nó minh họa cho sự chia rẽ giữa miền Bắc và miền Nam nước Ý vẫn còn rất hiện hữu cho đến ngày nay. Một câu thành ngữ cũ đã tóm tắt vấn đề này : "Milano lavora, Roma mangia, Napoli dorme" nghĩa là : "Làm Milano, ăn Roma và ngủ Napoli." Sự khinh thường của miền Bắc đối với miền Nam gợi nhớ đến tình hình của nước Bỉ. Nhưng trong các số liệu thực tế, khoảng cách giữa GDP của miền Bắc nước Ý và miền Nam vẫn lớn hơn nhiều so với khoảng cách giữa hai vùng Flanders và Wallonie của Bỉ. Trong khi Wallonie đã trải qua sự suy thoái, thì nơi này đã từng đi đầu trong cuộc Cách mạng Công nghiệp, một cuộc cách mạng mà miền Nam nước Ý chưa từng trải qua. Sự chia rẽ Bắc - Nam dai dẳng này đã tồn tại kể từ khi nước Ý thống nhất, kéo dài từ năm 1860 đến năm 1870, khi Vương quốc Ý được thành lập trong 76 năm. Do đó, nước Ý đã sống dưới chế độ cộng hòa lâu hơn chế độ quân chủ, vì Cộng hòa Ý sẽ kỷ niệm 80 năm thành lập vào năm tới 2026. Nước Ý ngày nay, trưng cầu dân ý và ý nghĩa chính trị Trong khi dân Ý vừa mừng kỷ niệm thành công của cuộc trưng cầu dân ý thay đổi chế độ năm xưa, thì họ lại phải đến phòng phiếu vào ngày 8 và 9 tháng sáu này để cho một cuộc trưng cầu khác. Ở Ý, các cuộc bỏ phiếu thường diễn ra trong hai ngày Chủ Nhật và thứ Hai. Lần này họ phải trả lời 5 câu hỏi, trong đó có một câu về việc giảm thời gian cư trú từ 10 năm xuống còn 5 năm cho những người ngoại quốc muốn xin nhập tịch Ý (quyền công dân). Và 4 câu còn lại liên quan đến công ăn việc làm thiết thực của người lao động như sa thải hay bồi thường trong trường hợp sa thải (luật lao động). Đây là cuộc đi bỏ phiếu không đụng chạm tới tương lai của chiếc ghế thủ tướng nên chính thủ tướng Ý, Giorgia Meloni tuyên bố không đi bỏ phiếu. Bà đã trả lời như vậy với các nhà báo ngay bên lề cuộc lễ mừng kỷ niệm ngày Cộng Hòa hôm mồng 2 tháng 6. Ngay cả các đảng đối lập ở Ý cũng không tận dụng cơ hội này để thu hút cử tri cho những kỳ bầu cử trong tương lai. Sự thờ ơ của người dân Ý trong cuộc trưng cầu dân ý lần này đã được Danilo Paolini phân tích trên nhật báo Avvenire : “Đã đến lúc phải xem xét đến sự bất mãn của người Ý đối với việc tham gia dân chủ”. Nếu như sau cuộc trưng cầu dân ý năm 1946, phe bảo hoàng (đa số ở miền Nam) không đồng ý với kết quả sát sao giữa đồng ý và không đồng ý, đã dùng vũ lực tấn công phe ủng hộ chế độ cộng hòa. Nhất là họ đã thảm sát những người cộng sản ở Napoli. Miền Nam nước Ý lúc đó thực sự rơi vào tình trạng hỗn loạn. Đặc biệt tại Napoli, nơi được coi là thủ đô của miền nam nơi có nhiều người ủng hộ phe bảo hoàng. Nhưng rồi, nước Ý đã không rơi vào tình trạng nội chiến hay vị vua cuối cùng của Ý được ra nước ngoài sống lưu vong mà không phải lên máy chém. Các vấn đề của cuộc trưng cầu dân ý đã được giải quyết bằng luật pháp và thương lượng giữa các đảng chính trị. Nên nhớ là nước Ý thừa hưởng truyền thống nghị viện và hệ thống luật pháp từ thời La Mã cổ. Trở lại với hiện tại, sự thờ ơ của người dân Ý với một vấn đề quốc gia như luật lao động và quyền công dân. Chỉ có 30% cử tri Ý đi bỏ phiếu, tức vừa đạt ngưỡng tối thiểu để một cuộc bầu cử được gọi là thành công. Tức là các đảng chính trị cũng thỏa mãn vì họ không bỏ lỡ mục tiêu. Còn 70% số cử tri không đi bỏ phiếu cũng là một sự lựa chọn hoàn toàn hợp pháp nhưng để hiểu được tại sao trước thái độ này là điều khó vì đó là cách để họ chỉ trích cách thức diễn đạt của các câu hỏi hoặc không đồng tình về các chủ đề đã chọn, thay vì thờ ơ, ngờ vực, sợ hãi hoặc mong muốn làm cho sáng kiến thất bại. Cuộc trưng cầu dân ý 1946, không chỉ đánh dấu sự ra đời của nước Cộng Hòa Ý mà còn giải quyết triệt để cuộc khủng hoảng hiến pháp của nước Ý thời hậu phát xít. Ngày nay, vì quá dễ dàng trong việc thu thập chữ ký để tổ chức hay hủy bỏ một cuộc trưng cầu (ngưỡng quy định theo Hiến Pháp Ý là 500.000) vì việc thu thập có thể qua hình thức trực tuyến. Có lẽ chỉ cần có ý chí chính trị người ta sẽ thực hiện được. Và như thế việc thay đổi một điều luật trở nên quá dễ dàng !? Việc các đảng phái chính trị dùng người dân như một lực lượng “từ bên dưới” để thay đổi luật pháp mà không dùng đến Quốc hội như nơi thảo luận chân thực và cũng là nơi đưa ra các quyết định chung. Và nếu các đối thủ chính trị bị đánh ngã nơi đấu trường này thì sẽ rất là vinh dự. (Nguồn RTBF)

Từ năm 1954-1974, khoảng 44.000 người hồi hương từ Đông Dương được đón ở Pháp. Hơn 6.000 người bị “nhốt” trong bốn “trung tâm” trên nền doanh trại cũ, bị quản lý kiểu quân đội, đặc biệt là Sainte-Livrade-sur-Lot và Noyant d’Allier. Họ bị xâm phạm quyền tự do cá nhân, không được ra ngoài nếu không được phép. Họ sống bấp bênh, co cụm và bị đối xử dè chừng. 70 năm chịu bất công, 20 năm đấu tranh, cuối cùng những người hồi hương Đông Dương đã được bù đắp. Trong ba ngày từ 15 đến 17/08/2025, hiệp hội CEP-CAFI (Collectif des Eurasiens pour la préservation du Cafi de Sainte-Livrade) tổ chức lễ tưởng niệm tại trại Sainte-Livrade-sur-Lot và thông tin cho con cháu, người thân về dự luật Quốc gia công nhận những người hồi hương từ Đông Dương và bồi thường thiệt hại do họ và gia đình bị tiếp đón tệ bạc và phải sống trong điều kiện khắc khổ trên lãnh thổ Pháp, đặc biệt là ở ba trại Bias, Sainte-Livrade-sur-Lot và Noyant-d’Allier. Dự luật liên đảng, do dân biểu đảng Xã Hội Olivier Faure đề xuất, đã được thông qua ở Hạ Viện ngày 03/06/2025 và chờ được Thượng Viện thông qua, dự kiến tháng 10, sau đó sẽ được ban hành bằng sắc lệnh. Để cha mẹ và những người hồi hương Đông Dương không còn là “những người cuối cùng bị Nhà nước Pháp lãng quên”, thế hệ con cháu đã mất hơn 20 năm đấu tranh, trong đó có ông Daniel Freche, hiện là chủ tịch hội CEP-CAFI. Năm 10 tuổi, ông đến Pháp cùng mẹ và các anh chị em vì cha ông là người Việt nên không thể đi cùng. Ông sống gần 20 năm trong trại, chuyển từ Bias đến Noyant d’Allier và cuối cùng là Sainte-Livrade-sur-Lot. Trả lời RFI Tiếng Việt ngày 02/07/2025, ông cho rằng “muộn còn hơn không” và giải thích tại sao “thắng lợi” này lại phải chờ lâu đến như vậy. RFI : Dân biểu Olivier Faure nói : Những người hồi hương Đông Dương “là những người cuối cùng bị lập pháp của Pháp lãng quên”. Phát biểu này có ý nghĩa như thế nào ? Tại sao đến bây giờ mới có một dự luật về người hồi hương Đông Dương ? Ông Daniel Freche : Dân biểu Olivier Faure không biết chuyện này. Tại sao gặp ông ? Tại vì ông cũng là con cái người hồi hương Đông Dương, cha mẹ cũng làm bên Pháp. Thứ hai là mấy người đó là qua đây (Pháp) có gia đình nên đoàn tụ với gia đình liền. Còn chúng tôi qua đây không có gia đình nào nên bắt buộc phải ở trong trại. Lúc mọi chuyện đã xong, tại sao lại đi gặp ông Faure ? Tại vì chúng tôi biết ông cũng là người hồi hương Đông Dương. Những người này hiểu chuyện hơn những người Pháp khác, cho nên gặp ông, cắt nghĩa câu chuyện cho ông biết. Gặp ông, cắt nghĩa cho ông tại sao 70 năm sau mới hỏi. Tại vì trước đây, cha mẹ chúng tôi không đòi hỏi gì hết. Nghèo thì nghèo, ở theo cách nghèo thôi, mà cần nhất là lo mấy đứa con cháu ra trưởng thành, có việc làm, có tương lai. Lúc đó họ lo lắng cho chúng tôi ăn học đàng hoàng. Rồi chúng tôi ra trường, đi làm, tới lúc đó mới suy nghĩ lại : Tại sao cũng là người Pháp, có quốc tịch Pháp, qua bên đây cũng đi theo Pháp, làm cho Pháp mà không được hưởng gì hết ? Còn những người “boat people” ngày trước, qua đây được người ta lo lắng đàng hoàng tử tế từ đầu tới cuối, tới khi họ ra khỏi trại thì thôi. Nhưng tại sao để cho những người hồi hương Đông Dương ở trong trại ? Chuyện đó, đối với chúng tôi, là không đúng. Đọc thêm"Lính thợ Đông Dương" : Những người lính thầm lặng tại Pháp trong Thế Chiến II Cho nên phải cắt nghĩa cho ông Faure hiểu. Chúng tôi muốn hỏi ông có thể làm gì để những người hồi hương Đông Dương được bù đắp sau mấy chục năm. Ông mới hiểu chuyện và nói rằng bắt buộc phải làm một luật khác vì luật về người Harki (1) đã được thông qua nên không được. Và ông đồng ý thảo dự luật về những người hồi hương Đông Dương. Lúc đó chúng tôi nói bây giờ nếu làm được chúng tôi cũng cảm ơn nhiều lắm. Tại vì nếu làm được thì không phải là cho chúng tô,i mà trước hết là cho cha mẹ chúng tôi, vì chúng tôi muốn ghi công họ. Ông Faure cho biết thế nào cũng làm được vì chuyện đó là đúng. Tại sao mình ở một đất nước tự do, bình đẳng, bác ái mà lại không làm được việc đó ? RFI : Dân biểu Nicolas Ray cũng phát biểu : “Nhà nước Pháp lẽ ra đã phải đón nhận (những người hồi hương Đông Dương) một cách xứng đáng hơn”. Những người hồi hương Đông Dương là ai ? Họ phải sống trong điều kiện như thế nào sau khi đến Pháp ? Ông Daniel Freche : Ông Nicolas Ray là người Pháp, chứ không phải người ở Đông Dương về. Ông đến gặp mọi người ở trại Noyant d’Allier, ông biết là người ta sống cũng không giống người khác, không được sống đàng hoàng. Ông quan tâm đến những người trong trại, bởi vì những người đó chỉ có lo ăn, lo đi làm, lo tương lai cho con cái. Người Việt Nam mình là như vậy, ở Noyant hay ở Sainte-Livrade đều giống nhau hết. Bên Noyant d'Allier cũng chịu hoàn cảnh như chúng tôi, trong khi nhiều người ở Noyant còn có cha mẹ, có bố, còn ở trại Sainte-Livrade là những người không có bố, chỉ có mỗi mẹ hoặc không cha mẹ, cho nên đâu có được ra khỏi trại sớm được, bắt buộc phải nuôi con. Chừng nào con lớn lên, tới lúc đó mới được ra. Nhưng đến lúc được ra rồi, đâu có đi đâu, bởi vì 20 năm sau, 30 năm sau, 50 năm sau, người ta vẫn giữ thói quen sống giống bên Việt Nam, ăn uống, nấu nướng, muốn đi qua đi lại nói chuyện như người Việt Nam mình. Nếu ra ngoài thì người ta đâu được sống giống như vậy. Người ta sợ mất thói quen sinh hoạt. Ít người muốn rời khỏi trại đó, cho nên những người lớn tuổi ở lại. Ông Nicola Ray nói rằng nếu đối đãi với người Pháp không đàng hoàng thì ông phải làm. Ông nói ông là người Pháp, ông không thể nào để những người hồi hương Đông Dương sống như vậy được. Ông cũng tìm hiểu để nói với ông Olivier Faure là phải giúp ra một luật về vấn đề này. Luật này rất lớn vì đây là lần đầu tiên có một luật như vậy kể từ 1954 tới bây giờ, có nghĩa là 70 năm sau. Đáng lẽ luật phải được ra trước đó nhưng giờ có luật này, chúng tôi mừng lắm. RFI : “Điều bất công kéo dài đã 70 năm”. “Thắng lợi” này có ý nghĩa như thế nào với những người hồi hương từ Đông Dương và hiện giờ là gia đình, con cháu của họ ?  Ông Daniel Freche : Chúng tôi cần nhất luật này là cho cha mẹ chúng tôi, sự công nhận của Nhà nước cho cha mẹ chúng tôi. Cái đó là cần nhất. Thứ hai là phải đền ơn những người, từ mấy chục năm nay, phải sống cực khổ, chứ không sướng gì. Qua bên đây (Pháp) mà không biết tiếng Pháp, đâu có làm được gì, chỉ lo cho con thôi. Cho tới lớn, ăn học xong thì mấy người con đó đi làm có tiền, rồi mới lo cho gia đình. Mẹ của chúng tôi ở Sainte-Livrade làm như thế. Thành ra chúng tôi nói bây giờ chính phủ phải đền ơn dùm 70 năm đó, chúng tôi sống trong cảnh khó khăn đó, nên phải bồi thường. Nếu những người đã mất, giống như cha mẹ chúng tôi đã mất, thì bây giờ phải đền cho mấy đứa nhỏ. Tại họ cũng ở trong trại nó. Bồi thường, đó chỉ là khoản sửa chữa vậy thôi, chứ thực ra cũng không đáng gì : Người ta ở đó 70 năm, họ lại còn là người Pháp nữa. Thành ra bây giờ chúng tôi nói đền bù, điều đó là cũng đúng. Đọc thêmChiến tranh Đông Dương : Vị đắng ngày trở về Thứ hai, phải có một chỗ gọi là “nơi tưởng niệm” (lieu de mémoire). Đây là việc cần nhất. Tại sao ? Tại vì cha mẹ chúng tôi mất hết, chết cũng chỗ đó, chôn cũng chỗ đó. Cho nên bây giờ chúng tôi muốn làm một ngôi đền thật lớn cho cha mẹ. Họ đâu có muốn được ghi công đâu, nhưng nhờ có luật, lập được nơi tưởng niệm. Cho nên chỗ đó lớn lắm. Bây giờ những người con muốn về thăm mộ, về thăm quê hương nơi hồi nhỏ mình ở, nhớ lại hồi đó ăn uống làm sao, bạn bè mình ra sao, chơi như thế nào…, những câu chuyện đó, mình kể lại cho những người bạn, những người bạn Pháp muốn xuống tìm hiểu tại sao 70 năm sau mới làm chuyện đó. Bây giờ cũng phải cắt nghĩa cho họ biết : Mình là người Việt Nam chứ không phải là người Pháp, cái gì cũng đòi hỏi. RFI : Luật đã được thông qua ở Hạ Viện ngày 03/06/2025 và được đưa lên thảo luận ở Thượng Viện. Xin ông cho biết các bước tiếp theo sẽ như thế nào ? Ông Daniel Freche : Luật đã được thông qua ở Hạ Viện ngày 03/06, tất cả nghị sĩ đã đồng lòng thông qua. Đó là một chiến thắng lớn cho chúng tôi tại vì làm cho các dân biểu thông qua được luật đó. Đọc thêmPháp và Chiến tranh Đông Dương : “Lối thoát danh dự” hay “ô nhục” Thứ hai là hiện giờ, luật đã thông qua ở Hạ Viện rồi nhưng chưa xong tại vì còn phải được thông qua ở Thượng Viện, tháng 10 họp lại, mới bỏ phiếu luật đó, sau đó được đưa trở lại Hạ Viện để thông qua và chính phủ ban hành sắc lệnh để bồi thường cho những người hồi hương Đông Dương. Ít nhất là cũng phải ba bốn tháng nữa. Chúng tôi đợi 70 năm rồi, bây giờ thêm ba, bốn tháng nữa, đối với chúng tôi là không nhiều. RFI Tiếng Việt xin chân thành cảm ơn ông Daniel Freche, chủ tịch hội CEP-CAFI. (1) Luật ngày 23/02/2022 về việc Quốc gia công nhận những người Harki và những người khác hồi hương từ Algérie lại không có những người hồi hương từ Đông Dương. Người harki, người Hồi giáo Algérie được tuyển dụng làm lực lượng hỗ trợ cho quân đội Pháp trong Chiến tranh Algérie (1954-1962). Ngoài CEP-CAFI còn có hội ARINA (l’Association des Rapatriés d’Indochine de Noyant d’Allier (Arina) và FNR (Fédération Nationale des Rapatriés) 

Cũng như nhiều ngành khác, ngành du lịch đang chuyển đổi sâu sắc nhờ sự phát triển của trí tuệ nhân tạo AI. Thị trường AI toàn cầu ứng dụng vào du lịch, trị giá 2,95 tỷ đô la vào năm 2024, đến năm 2030 có thể đạt 13,38 tỷ đô la, theo ước tính của công ty MarketsandMarkets. Trợ lý ảo được hỗ trợ bởi công nghệ AI sẽ đảm nhiệm mọi quy trình liên quan đến du lịch, mang đến những trải nghiệm cực kỳ cá nhân hóa, đồng thời tối ưu hóa chi phí cho khách du lịch. Nhờ công nghệ học máy ( machine learning ) và phân tích dự đoán, trợ lý ảo nay có thể đề xuất các lựa chọn chuyến bay, chỗ ở và phương tiện di chuyển tốt nhất. Không chỉ dựa vào một mô hình duy nhất, trí tuệ nhân tạo đang định hình một mô hình gọi là du lịch kết hợp (hybrid), tức là mô hình mà trong đó đổi mới công nghệ và trải nghiệm của con người kết hợp với nhau để đáp ứng những kỳ vọng đa dạng của du khách. Các công ty du lịch hiện đang tận dụng khối lượng dữ liệu khổng lồ để xác định xu hướng, cải thiện hiệu quả hoạt động và cung cấp các dịch vụ được thiết kế riêng, chẳng hạn như định giá linh hoạt và các chương trình khuyến mãi được cá nhân hóa, nhờ vào công nghệ học máy.  Trợ lý ảo, sử dụng ngôn ngữ tự nhiên (NLP), tạo điều kiện thuận lợi cho việc giao tiếp giữa du khách và nhà cung cấp dịch vụ bằng cách phản hồi nhanh chóng các yêu cầu. Các OTA (đại lý du lịch trực tuyến) đang thử nghiệm công cụ tìm kiếm bằng giọng nói (hội thoại ) để làm cho tương tác trở nên tự nhiên, trôi chảy và trực quan hơn, gần như là một cuộc trò chuyện thực sự giữa con người.  Triển lãm công nghệ VivaTech 2025 tại Paris lần đầu tiên đã dành hẳn một khu vực cho các công ty du lịch, giới thiệu những ứng dụng công nghệ mới, đặc biệt là công nghệ trí tuệ nhân tạo, trong ngành này. Tootbus, một công ty con chuyên về các tour tham quan của công ty giao thông công cộng Paris RATP Dev, đã cho ra mắt Tootie, hướng dẫn viên du lịch đàm thoại được hỗ trợ bởi AI. Công ty quản lý du lịch Navan thì giới thiệu toàn bộ ứng dụng AI “tất cả trong một”, hỗ trợ khách du lịch trong suốt chuyến đi và hỗ trợ các giám đốc tài chính trong việc quản lý chi phí đi công tác của nhân viên.  Cũng tại triển lãm Vivatech, công ty lữ hành TUI France đã trình làng một trợ lý ảo sử dụng trí tuệ nhân tạo để hỗ trợ trực tiếp cho nhân viên bán hàng tại các đại lý của công ty. Công cụ AI này, hiểu được ngôn ngữ tự nhiên, sẽ giúp truy xuất thông tin để tối ưu hóa trải nghiệm của khách hàng. Cho đến nay, việc tìm kiếm và so sánh các sản phẩm tốn rất nhiều thời gian, đòi hỏi nhân viên đại lý phải tự thu thập thông tin từ nhiều nguồn.  Với công cụ mới này, dựa trên các câu hỏi bằng ngôn ngữ tự nhiên, nhân viên đại lý sẽ có thể nhận được mô tả phòng đầy đủ, hành trình chi tiết cho các tour du lịch, thông tin về chỗ ở, thậm chí cả thủ tục du lịch (hộ chiếu, tiêm chủng). Nhờ đó, đại lý có thể tạo bảng so sánh nhiều sản phẩm chỉ trong vài giây.  Với tác nhân tăng cường này, TUI France đang giới thiệu một khía cạnh mới trong việc xây dựng yêu cầu của khách hàng, đó là tìm kiếm trải nghiệm. Ra mắt chính thức vào tháng 12, tính năng này cho phép các tác nhân tìm kiếm chuyến đi dựa trên các tiêu chí trải nghiệm cụ thể, ngay cả khi khách hàng chưa chọn một điểm đến nào.  Trả lời RFI Việt ngữ tại triển lãm Vivatech, ông Julien Lange, Giám đốc Digital Factory của công ty TUI France, giải thích:  “Tìm kiếm trải nghiệm là nền tảng mà chúng tôi đã xây dựng tại công ty TUI France. Nhân viên đại lý du lịch hỏi khách hàng về trải nghiệm mà họ mong muốn. Thay vì chọn điểm đến, trước hết chúng tôi xem xét cách thức đáp ứng những mong muốn của khách hàng. Ví dụ, một khách hàng nói: "Trải nghiệm mà tôi mong muốn trong kỳ nghỉ của mình là băng qua sa mạc trên lưng lạc đà và sau đó lái xe 4x4." Chúng tôi nhập yêu cầu này bằng ngôn ngữ tự nhiên và hiển thị danh sách các sản phẩm của TUI France, chẳng hạn như các trung tâm nghỉ dưỡng có cung cấp loại hình du ngoạn hoặc tour du lịch như mong muốn của khách, mà không cần phải thông qua các công cụ tìm kiếm khác nhau.  Chúng tôi đã tạo ra một đại lý ảo, mới được đưa ra sử dụng gần đây. Ta có thể trao đổi với đại lý ảo này bằng ngôn ngữ tự nhiên hoặc đăng nhập các mong muốn du lịch. Chúng tôi có thể sử dụng lại trải nghiệm tìm kiếm, nhưng thay vì chỉ có hình thu nhỏ của sản phẩm, sẽ có phần mô tả sản phẩm bằng giọng nói. Ta có thể yêu cầu những thông tin chi tiết hơn, so sánh sản phẩm, như vậy các nhân viên đại lý du lịch không phải tìm kiếm trên nhiều cổng thông tin khác nhau mà vẫn có thông tin ngay lập tức và có thể phản hồi khách hàng ngay lập tức.  Chúng tôi cũng có thể tiến xa hơn, tức là nếu khách hàng muốn biết ngay các thủ tục xuất nhập cảnh là gì? Cần phải tiêm những loại vắc-xin nào? Chúng tôi có thông tin trực tiếp từ những nguồn đáng tin cậy, chẳng hạn như trang mạng của bộ Ngoại giao Pháp diplomatie.gouv, cộng với những thông tin chúng tôi có riêng. Một khi có đầy đủ những thông tin đó, nhân viên đại lý du lịch sẽ trao đổi với khách hàng. Nếu khách hàng muốn có tất cả thông tin chi tiết đó, chúng tôi sẽ gửi qua email cho khách hàng.”  Nói chung, trợ lý ảo sử dụng trí tuệ nhân tạo là một trợ thủ rất đắc lực cho các nhân viên đại lý du lịch của TUI France, cung cấp một lựa chọn ban đầu về các sản phẩm có thể phù hợp với trải nghiệm mà khách hàng mong đợi. Tuy nhiên, công cụ này còn cần phải được bổ sung các dữ liệu khác, như giá cả và tình trạng sẵn có của các sản phẩm. Ông Julien Lange cho biết:  “Nhân viên đại lý du lịch nói chung nắm rất rành các trung tâm nghỉ dưỡng như Lookéa hay Marmara của công ty TUI France. Tour du lịch thì phức tạp hơn một chút. Tour du lịch thì có rất nhiều và cung cấp rất nhiều thứ, chúng tôi không thể có đầy đủ những thông tin chi tiết. Trước tiên, nhân viên đại lý du lịch sẽ đưa ra những đề xuất dựa trên những gì họ biết, nhưng sau đó họ có thể đi xa hơn bằng cách đăng nhập yêu cầu của khách hàng và xem có những sản phẩm gì khác.  Cho  nên, xét về khả năng tìm kiếm và độ chính xác, khách hàng sẽ cảm thấy chúng tôi thực sự đáp ứng yêu cầu của họ. Tất cả những gì liên quan đến thủ tục xuất nhập cảnh, tiêm chủng, chúng tôi cung cấp cho khách hàng thông tin đầy đủ nhất có thể, dựa trên những cơ sở dữ liệu, mà chúng tôi phải cập nhật mỗi ngày. Vì vậy, nếu sản phẩm mới ra mắt, chúng tôi sẽ có chúng trong hệ thống ngay ngày hôm sau. Như vậy chúng tôi luôn có những dữ liệu mới cho mỗi sản phẩm.  Hiện giờ chúng tôi vẫn chưa có tất cả dữ liệu về giá cả và tình trạng sẵn có của các sản phẩm. Nhưng chúng tôi sẽ sớm có những dữ liệu đó. Một khách hàng có thể đến một đại lý du lịch và nói: "Tôi đang muốn đi đâu đó, nhưng chưa biết nơi nào. Tôi thực sự muốn đi du lịch trong sa mạc và ngủ qua đêm trong lều trại. Ngân sách của tôi là 4.000 euro cho hai người. Đại lý của các ông những sản phẩm gì cho tháng 7?". Sau khi được cung cấp những thông tin đó, hệ thống sẽ có thể đề xuất các sản phẩm, có thể là các trung tâm nghỉ dưỡng Lookéa, Marmara, hoặc là các tour du lịch New Frontiers.  Nhân viên đại lý ảo hiện đã có mặt tại toàn bộ  207 đại lý của TUI France. Những dữ liệu về giá cả và tình trạng sẵn có sẽ được bổ sung trước cuối tháng 9. Tôi cam kết như vậy!”  Trí tuệ nhân tạo còn được sử dụng để tự động hóa việc sản xuất những video quảng cáo du lịch đưa khách hàng đi thẳng vào trải nghiệm mà họ mong muốn. Đó chính là sáng kiến của một công ty khởi nghiệp mang tên Projo, được sáng lập dưới sự bảo trợ của công ty TUI. Trả lời RFI Việt ngữ tại triển lãm Vivatech 2025, ông Fabien Roques, sáng lập viên của Projo, cho biết: “Chúng tôi sản xuất video tự động cho ngành du lịch. Cụ thể là chúng tôi dựa trên video giới thiệu du lịch được phát trên trang mạng của công ty lữ hành để chuyển thành nhiều video khác nhau thích ứng với mọi đường hướng truyền thông của công ty đó. Đó có thể là phim quảng cáo trên các mạng xã hội, các trang bán hàng với một đoạn video trình bày những sản phẩm du lịch. Ví dụ, một nhân viên tiếp thị, chẳng hạn như trong công ty TUI, truy cập giao diện Projo. Projo sẽ tự động trích xuất nội dung từ trang bán hàng đã chọn để tạo ra sản phẩm du lịch. Từ những sản phẩm đó, nó sẽ kích hoạt việc sản xuất tự động một hoặc nhiều video với các định dạng đã được chọn.  Sau đó, trên giao diện chỉnh sửa Projo, ta có thể thực hiện các điều chỉnh nếu muốn, như thay thế, cắt bỏ một cảnh quay, hoặc điều chỉnh giọng nói, rồi xuất video này và sử dụng trên bất kỳ kênh truyền thông nào.  Hiện giờ, nguồn nội dung video chính mà chúng tôi sử dụng trong quá trình chỉnh sửa là cái mà chúng tôi gọi là cơ sở dữ liệu stock. Đây là những cơ sở dữ liệu có rất nhiều ảnh và video, và trí tuệ nhân tạo của chúng tôi sẽ tìm kiếm nội dung phù hợp với chuyến đi. Với những video được sản xuất thông qua Projo, chúng tôi có thể thực sự đưa khách hàng vào thẳng trải nghiệm du lịch của họ.  Chúng tôi đã thấy sự gia tăng đáng kể về tỷ lệ nhấp chuột trên các chiến dịch quảng cáo sử dụng video, thu hút khách hàng nhiều hơn so với nội dung cố định. Đây là những video nhắm mục tiêu nhiều hơn, nghĩa là chúng tôi sẽ có thể thực sự tạo ra một loạt video cho mỗi sản phẩm du lịch, điều mà trước đây không hẳn là dễ dàng.  Chúng ta có thể hình dung ra một loại sản phẩm mang tính cá nhân hơn, ví dụ, một cặp đôi muốn đến Tanzania vào tháng 6, chúng ta sẽ có thể gửi cho họ một video tương ứng với trải nghiệm mà họ mong muốn. Nếu đó là một chuyến đi khá lãng mạn, sẽ có video giải thích cho họ nên đem theo những gì trong vali. Có rất nhiều thông tin mà chúng ta có thể truyền tải thông qua video, thú vị hơn nhiều so với việc chỉ gửi một tệp PDF. Chúng ta sẽ đưa cặp ấy thẳng vào trải nghiệm và đưa ra những lời khuyên thiết thực cho chuyến đi.” Tại Hoa Kỳ, các công ty du lịch đã và đang tích hợp các đại lý ảo như Open Source Operator. Xu hướng này dự kiến sẽ nhanh chóng lan rộng sang châu Âu, làm thay đổi sâu sắc cách thức tổ chức du lịch. Tuy nhiên, AI sẽ không thay thế con người mà đang trở thành một đối tác chủ chốt, cải thiện tính linh hoạt, cá nhân hóa và tính bền vững của trải nghiệm. Tương lai của du lịch sẽ dự

Triển lãm hàng không và không gian Le Bourget, Paris (16 -22/06/205) một lần nữa là dịp để các công ty chế tạo máy bay giới thiệu những dự án máy bay “sạch”, tức là phát ra ít khí thải carbon gây hiệu ứng lồng kính, trong bối cảnh ngành hàng không toàn thế giới đang nỗ lực giảm thiểu tác hại đến khí hậu trên hành tinh của chúng ta.  Dragonfly: " Sạch, êm, bền" Trong số các dự án đầy tham vọng đó, có máy bay chạy bằng hydrogen như chiếc Dragonfly của Blue Spirit Aero, một công ty khởi nghiệp của Pháp, được thành lập vào năm 2020, đặt cơ sở tại khu vực Paris và Toulouse. Dragonfly là loại máy bay bốn chỗ ngồi, ban đầu dành cho các trường dạy lái phi cơ, có 12 động cơ điện, mỗi động cơ chạy bằng pin nhiên liệu hydro. Thật ra trước khi đến Le Bourget, Dragonfly, được quảng cáo là "sạch, êm, bền", đã chính thức " ra mắt thế giới" ngày 10/06/2025, tại sân bay Le Mans. Olivier Savin, người sáng lập Blue Spirit Aero, nhấn mạnh "đây là chiếc máy bay chạy bằng hydrogen đầu tiên được thiết kế từ đầu", không giống như hàng chục dự án tương tự khác đang được tiến hành trên khắp thế giới. Ông nói: "Tất cả các đối thủ cạnh tranh của tôi, vì sự tiện lợi, đều lấy một chiếc máy bay hiện có và loại bỏ động cơ thông thường để chuyển sang động cơ điện và nhiên liệu hydrogen. Tôi tin rằng điều đó không hiệu quả".  Chuyến bay thử nghiệm đầu tiên của Dragonfly được lên kế hoạch "trong những tháng tới" và ông Savin hy vọng máy bay có thể sẽ được cấp chứng nhận trong những 2027-2028, và ngay sau đó sẽ được thương mại hóa. Nhà sáng lập Blue Spirit Aero cho biết: "Chúng tôi vẫn đang tìm kiếm các nhà đầu tư". Chiếc máy bay nhỏ này sẽ có thể bay 700 km với tốc độ 230km/giờ. Nó có khả năng bay cho dù có đến 8 động cơ không hoạt động. Blue Spirit Aero ban đầu nhắm đến thị trường các trường đào tạo phi công chuyên nghiệp. Theo ông Savin, "600.000 phi công sẽ phải được đào tạo trong 20 năm tới. Vì vậy, cần phải tăng số lượng máy bay có sẵn cho các trường đào tạo và những chiếc máy bay mới này phải thân thiện với môi trường". Về lâu dài, Blue Spirit Aero có kế hoạch giải quyết vấn đề vận tải khu vực bằng máy bay 6 chỗ ngồi có tầm bay 1.000 km, hoặc thậm chí là máy bay 14 chỗ ngồi. Cũng tại Triển lãm Le Bourget 2025, LoganAir, hãng hàng không khu vực lớn nhất của Scotland, đã thông báo thiết lập quan hệ đối tác đầy tham vọng với ZeroAvia, một công ty chuyên về động cơ đẩy hydrogen-điện, đưa công nghệ này vào đội máy bay của LoganAir, đánh dấu một bước tiến đáng kể hướng tới các chuyến bay thương mại không phát thải khí carbon. Dự án chủ lực bao gồm việc sử dụng kiểu máy bay Cessna Caravan làm nền tảng thử nghiệm cho hệ thống đẩy ZA600 của ZeroAvia, một động cơ 600 kilowatt được thiết kế cho máy bay chở từ 10 đến 20 hành khách. Tham vọng của Airbus: ZEROe Những doanh nghiệp lớn hơn nhiều, như tập đoàn chế tạo máy bay châu Âu Airbus, từ lâu cũng đã theo đuổi dự án máy bay hydrogen mang tên ZEROe. Trả lời RFI Việt ngữ từ Triển lãm Le Bourget, ông Karim Mokaddem, trưởng bộ phận Nghiên cứu và Phát triển về máy bay tương lai của Airbus, cho biết: “Động cơ điện được cung cấp năng lượng từ các electron. Các electron này tạo ra điện cho động cơ điện, tạo ra lực đẩy điện không phát thải, giống như trong một chiếc ô tô điện. Với hydrogen, điểm khác biệt là các electron này không được tạo ra từ  pin như trong ô tô điện, mà được tạo ra bởi cái được gọi là pin nhiên liệu. Pin nhiên liệu này được cung cấp năng lượng bởi hydrogen, và từ hydrogen này, nó tạo ra điện, đi trực tiếp vào động cơ điện và tạo ra hệ thống đẩy điện.  Nguyên tắc là như thế. Tại sao chúng ta không sử dụng pin? Bởi vì mật độ năng lượng trên một đơn vị khối lượng của pin hiện nay có không cho phép vận chuyển một số lượng lớn hành khách trên một quãng đường rất xa. Nếu muốn làm điều này cho ngành hàng không, chúng ta buộc phải sử dụng các hệ thống dựa trên hydrogen và pin nhiên liệu.  Hydrogen là một loại nhiên liệu trong số những nhiên liệu tổng hợp. Chúng ta có thể sản xuất nó từ nước hay từ ​​nhiên liệu hóa thạch. Nhưng ý định của chúng tôi là tạo ra một loại hydrogen sạch nhất có thể, một dây chuyền sản xuất hydrogen lành mạnh. Điều đặc biệt duy nhất là nó không chứa carbon. Đó là hydrogen xanh. Tôi thường nói là nhiên liệu tiệm cận, nghĩa là khi không còn gì nữa, chúng ta vẫn có thể sản xuất nhiên liệu này từ Mặt trời và nước.  Ngày nay, lý tưởng nhất để được khả thi về mặt thương mại là máy bay có kích thước bằng một chiếc A320. Tham vọng cuối cùng của chúng tôi là như thế. Lúc đầu, chúng tôi đặt mục tiêu chế tạo một chiếc máy bay 100 chỗ ngồi và tầm bay chỉ dưới 1.800 km.”  Ban đầu Airbus dự kiến là máy bay ZEROe sẽ ra đời vào năm 2035, nhưng cuối cùng họ đã phải lùi lại thời hạn thêm 5 hoặc 10 năm nữa. Ông Karim Mokaddem giải thích lý do: “Chúng tôi đã làm việc rất nhiều về loại máy bay không phát thải này dựa trên việc sử dụng hydrogen, nhưng nay chúng tôi nhận ra rằng hệ sinh thái kinh doanh để triển khai việc sử dụng hydrogen cho máy bay mất nhiều thời gian hơn dự kiến, vì vậy chúng tôi tạm hoãn dự án này.  Thực ra, vấn đề chính là thời gian cần thiết để thiết lập hệ sinh thái. Cách đây 15 hoặc 20 năm, thị trường xe hơi cũng đã trải qua tình huống tương tự với pin. Không có đủ pin, không có trạm sạc. Mọi người đều trông cậy nhiều vào nhiên liệu hóa thạch hơn là khử ô nhiễm cho cho xe hơi. Và rồi đến một thời điểm nhất định, đã có một bước ngoặt như chúng ta đang trải qua ngày hôm nay, có nghĩa là có thêm nhiều động điện cho xe hơi và các trạm sạc pin ngày càng nhiều, và hệ sinh thái của thế giới pin điện đã phát triển. Điều tương tự sẽ xảy ra với hydrogen, nhưng sẽ mất nhiều thời gian hơn một chút để cỗ máy kinh tế này khởi động.  Chúng tôi sẽ tranh thủ thời gian này để phát triển một loại máy bay khả thi hơn về mặt thương mại, có thể chở nhiều hành khách hơn trên những quãng đường dài hơn và dựa trên pin nhiên liệu sử dụng hydrogen. Một loại máy bay khác biệt và có thể cho phép chúng tôi có vị thế tốt hơn trên thị trường so với vị thế mà ban đầu chúng tôi cho là sẽ có vào năm 2035” Những máy bay ít tiêu tốn nhiên liệu Tuy dự án ZEROe phải cần thêm từ 10 đến 10 năm, Airbrus vẫn nuôi tham vọng đứng đầu thế giới về phi carbon hóa ngành hàng không. Ngoài máy bay hydronen, tập đoàn châu Âu còn có những dự án máy bay tiêu tốn nhiên liệu ít hơn, theo lời ông Kasim Mokaddem:  « Airbus có cam kết rất mạnh mẽ là đạt được trung hòa carbon vào năm 2050. Và để đạt được điều đó, hydrogen sẽ không phải là yếu tố chính, vì hydrogen sẽ có rất ít tác động đến lượng khí thải CO2 vào năm 2050. Sẽ có tác động lớn chính là sản phẩm mà chúng tôi gọi là thế hệ máy bay một lối đi mới, tức là dòng máy bay sẽ thay thế dòng máy bay A320 hiện nay, mà chúng tôi muốn giảm mức tiêu thụ nhiên liệu từ 25 đến 30% và chúng tôi muốn sử dụng càng nhiều càng tốt nhiên liệu tổng hợp không phải là hydrogen, mà là nhiên liệu tổng hợp trong đó carbon bên trong là carbon được tái chế, do đó có lợi hơn. Và vì vậy, ngày nay chúng tôi làm việc rất nhiều về loại máy bay này. Chúng tôi đang hướng tới mục tiêu đưa nó vào sử dụng trong khoảng thời gian từ năm 2035 đến năm 2040. Chiếc máy bay này sẽ có tác động rất lớn đến cam kết của chúng tôi đạt được trung hòa carbon vào năm 2050. Nó sẽ dựa trên các vật liệu nhẹ hơn nhiều, hệ thống động cơ hiệu quả hơn nhiều và với đôi cánh hoàn toàn khác so với những gì hiện có. Loại máy bay mới này, cùng với việc đổi mới đội máy bay hiện nay bằng những chiếc máy bay hiện đại hơn, sẽ cho phép chúng tôi tiến tới mức trung hòa carbon vào năm 2050, trước khi tiến tới bước tiếp theo là mức phát thải bằng không.  Airbus có một kế hoạch phi cacbon hóa rất rõ ràng, mà chúng tôi đang triển khai. Kế hoạch này có hai thời hạn: đầu tiên là năm 2050, đạt mức trung hòa carbon, và sau năm 2050 là hướng tới máy bay không phát thải.  Chúng tôi sẽ sử dụng vật liệu composite nhiều nhất có thể. Chúng tôi đã sử dụng vật liệu composite trên chiếc A350 và đang hướng đến thế hệ tiếp theo có nhiều vật liệu composite hơn trên cánh máy bay và, tại sao không, trên các bộ phận khác của thân máy bay, như vậy sẽ làm giảm đáng kể trọng lượng và sẽ có tác động đáng kể đến hiệu suất của máy bay.

Năm 1980, nhà xã hội học người Mỹ Ronald L. Morris, trong tác phẩm đề tựa « Wait until Dark: Jazz and Underworld » (tạm dịch là Khi màn đêm buông xuống : Jazz và Thế giới ngầm), từng khẳng định nhạc Jazz trong giai đoạn Lệnh cấm (1920-1933) sẽ không còn là Jazz nếu không có sự che chở của các băng đảng tội phạm. Theo ông, Jazz chịu rất nhiều ảnh hưởng từ mafia. Storyville, New Orleans : Nền tảng đầu tiên của mối liên hệ Jazz - Mafia Mối liên hệ này được hình thành tại Storyville, New Orleans vào cuối thế kỷ XIX. Đó là thời điểm làn sóng di cư người Ý diễn ra mạnh mẽ : Trong vòng 20 năm, 1880 – 1900, hơn 650 ngàn người Ý và Sicilia đổ vào nước Mỹ, quốc gia vừa thoát khỏi cảnh Nội Chiến. Họ băng Đại Tây Dương, mơ về một nước Mỹ thịnh vượng và cởi mở. Không chỉ có người Ý, trên các cầu cảng còn có người Ireland, và hàng triệu di dân đến từ Đông Âu, phần lớn là người Do Thái. Họ chạy trốn cảnh nghèo đói, thoát cảnh chiến tranh hay sự truy bức. Nhưng giấc mộng đó nhanh chóng tan vỡ khi phải đối mặt với thực tế nghiệt ngã : Nạn kỳ thị chủng tộc và chủ nghĩa bản địa. Bị hắt hủi, bị gạt ra bên lề xã hội, thất nghiệp, không được học hành, những di dân gốc Ý, Do Thái hay châu Phi sống chen chúc trong những khu phố nghèo tại các thành phố cảng lớn như Lower East Side ở New York hay như khu Vieux-Carré tại New Orleans. Các băng đảng tội phạm lần lượt xuất hiện : Mano nera, mafia, cosa nostra…. Không được tiếp cận các ngành kinh doanh hợp pháp, những nhóm tội phạm này mở rộng các hoạt động ngầm về đêm, thâu tóm các lĩnh vực giải trí và sân khấu, giang tay đón nhận những người nghệ sĩ lang thang, đặt nên nền tảng đầu tiên cho mối liên hệ giữa Jazz và Mafia trong nhiều thập niên sau đó của thế kỷ XX. Nhạc sĩ dương cầm Earl Hines, từng giải thích : « Các thành viên mafia đã nhanh chóng tìm thấy trong âm nhạc một lớp vỏ bọc tuyệt vời cho những mánh lới được thực hiện trong hậu trường, từ các trò cờ bạc trái phép, buôn thuốc phiện, cho đến cả mãi dâm. » Steven Jezo – Vannier, tác giả tập sách « Music Connection. Les parrains de la musique américaine au XXè siècle » (tạm dịch là Kết nối âm nhạc. Những người bảo trợ cho âm nhạc Mỹ thế kỷ XX), cho biết, vào năm 1902, người ta ước tính ở Storyville, đã có đến 85 sàn nhảy, gần 800 quán rượu và 230 nhà chứa, nơi hoạt động của khoảng 1.500 gái làng chơi. Ba phần tư các chủ sở hữu những cơ sở này đều là trùm các băng đảng với những cái tên Joe Segretta, Henry Matranga, Peter Ciacco hay Pete Lala, với câu lạc bộ nổi tiếng Big 25, sàn diễn đầu tiên của Joe Oliver – người sau này trở thành King Oliver. Đó cũng là nơi xuất thân của nhiều tên tuổi khác trong làng nhạc Jazz như Jelly Roll Morton, Kid Ory, Buddy Bolden, Louis Amstrong hay Cab Calloway… 1920 : Thời điểm quyết định cho cuộc hội ngộ Jazz - Mafia Theo nhà sử học Ronald L. Morris, cuộc hội ngộ mang tính quyết định giữa giới nhạc sĩ Jazz và Mafia là vào những năm 1920. Đây là thời điểm chính quyền tổng thống Woodrow Wilson ban hành Lệnh Cấm Rượu (1920-1933), bị cáo buộc là nguồn cội của mọi tệ nạn xã hội, khiến các quán rượu và tụ điểm hội hè bị đóng cửa, kết thúc thời kỳ hoàng kim một thế hệ Mafia tại New Orleans. Các nhóm tội phạm cùng những người chơi nhạc Jazz rời Storyville đi về phía bắc đến New York, Chicago, Kansas City… Họ sắp xếp lại hoạt động về đêm dọc theo các tuyến đường buôn rượu với sự tiếp tay của giới chức địa phương, và nhiều nghị sĩ Mỹ. Một thế hệ mới các ông trùm băng đảng gốc Ý, Do Thái hay Ireland ra đời, trong số này phải kể đến Al Capone, Alcatraz hay Dutch Schulz…    Đam mê mãnh liệt nhạc Jazz cùng với sự táo bạo trong cách tổ chức và quản lý thế giới ngầm, thế hệ tội phạm mới này đã tái hiện các đêm nhạc với những câu lạc bộ tiện nghi, vui nhộn hơn, mở cửa cho tất cả các thành phần, và do vậy, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ mới của thời kỳ hậu chiến. Tại các cơ sở mới này, nhạc cũ lỗi thời nhường chỗ cho Jazz thống trị với sự xuất hiện của những nhạc sĩ trẻ tài năng : Sydney Bechet, Bessie Smith, Earl Hines, Duke Ellington… Trong một chương trình trên đài France Culture (15/05/2024), Jacques B. Hesse, nhạc sĩ đại vĩ cầm, dịch giả tập sách của nhà xã hội Ronald L. Morris, giải thích : « Luận điểm của Ronald L. Morris rất đơn giản. Ông ấy nói rằng giới tội phạm đã góp phần phát triển nhạc Jazz không chỉ bằng cách cung cấp cho các nhạc sĩ Mỹ sự bảo vệ về mặt xã hội và pháp lý, họ còn trả phí luật sư cho các vụ ly hôn, viện phí và tang lễ cho người thân của các nhạc sĩ. Họ còn giúp các nhạc sĩ mua xe trả góp, với mức hoàn trả từ 5 đến 7 đô la một tuần. » Jazz – Mafia : Mối quan hệ ràng buộc Steven Jazo-Vannier trong tập sách viết : « Mối liên kết lâu dài này được hung đúc, neo giữ sâu đậm cứ như một sự phụ thuộc lẫn nhau, hợp nhất hai mặt của một thế giới về đêm (…) ».  Jacques B. Hesse nhắc tiếp nhận định của Ronald L. Morris : « Bằng cách sử dụng các dàn nhạc có hợp đồng dài hạn từ một đến ba năm trong các hộp đêm và câu lạc bộ nhạc Jazz của mình, các băng đảng Mafia đã khuyến khích sự trưởng thành trong phong cách riêng của từng dàn nhạc, phân biệt phong cách của Duke Ellington với phong cách của Cab Calloway ». Thế nên, mới có giai thoại rằng, Al Capone, một trong những trùm Mafia lớn, đam mê âm nhạc, có cảm tình đặc biệt với một nhạc sĩ : Fats Waller. Trong tập sách Music Connection, Steven Jazo-Vannier thuật lại rằng, người nghệ sĩ dương cầm, kiêm ca sĩ này, một đêm, vào cuối buổi trình diễn, người ta bịt mắt ông dẫn đến một nơi bí mật. Khi đến nơi, ông thấy một cây đàn piano, họ đẩy ông về phía cây đàn rồi bảo « Hãy đến chơi đàn đi ! ». Ông không biết nơi đó là ở đâu, nhưng khi nghe tiếng cười giữa đám đông, ông nhận ra tiếng cười nổi tiếng của Al Capone, người đã chọn Fats Waller chơi nhạc cho đêm tiệc của mình với bạn bè và khách mời. Mafia cung cấp việc làm, và sự bảo vệ nhưng cũng rất chiếm hữu. Ca sĩ Lena Horne, bắt đầu ca hát rất sớm tại Cotton Club, với mức lương nghèo đói : 25 đô la một tuần. Hợp đồng trọn đời ngăn cản cô rời Cotton Club. Mọi nỗ lực thương lượng của cô kết thúc trong bạo lực. Để giải thoát cho cô, gia đình ra một quyết định táo bạo : Bắt cóc cô và bỏ trốn ngay giữa đêm cho đến tận Philadelphia. Tại đây, Lena Horne bắt đầu sự nghiệp mới và sau này trở thành nữ diễn viên người Mỹ gốc Phi đầu tiên ký hợp đồng với MGM. Sự im lặng Nếu như phần lớn giới nghệ sĩ gìn giữ một quy tắc bất thành văn : Ba Không – Không nghe, Không thấy, Không nói – để đổi lấy sự bảo trợ của Mafia, thì Frank Sinatra, nhân vật hiếm có công khai thừa nhận về mối liên hệ với tay trùm Lucky Luciano, đến từ cùng một làng với gia đình Sinatra ở Sicilia. Thế giới Jazz muôn sắc muôn mầu, vô vàn giai thoại. Danh sách các nhạc sĩ bị lệ thuộc vào Mafia dài vô tận, trong số này nhiều gương mặt điển hình từ Louis Amstrong, Dexter Gordon, Stan Getz, cho đến Billie Holiday hay Chet Baker… Các băng đảng Mafia không chỉ sở hữu các hộp đêm, phòng nhạc nổi tiếng, mà sau này họ còn trở thành các nhà tuyển dụng, nhà quản lý và sản xuất các nhạc sĩ, sở hữu họ, những người nhạc sĩ và âm nhạc của họ. Mafia thâm nhập vào mọi cấp độ sáng tạo âm nhạc có lợi nhuận. Đối với Earl Hines, trong những năm 1940 chẳng còn chút nghi ngờ, « các băng đảng đã làm cho ngành kinh doanh âm nhạc phát đạt » hơn bao giờ hết !   (Nguồn France Musique, France Culture)

Thương hiệu thời trang cao cấp Phan Huy gần đây mang đến Paris một buổi trình diễn thời trang đầy sáng tạo và độc đáo, bên lề Tuần lễ thời trang Haute Couture Paris Thu Đông (07-10/07/2025) với những hương sắc của đồng quê, những hương vị dân gian, của nông thôn Việt Nam, nhưng không hề thiếu đi tính chất haute couture, tính cao cấp, về mặt kỹ thuật thủ công tinh xảo đến từng chi tiết. Các bộ trang phục của Phan Huy được giới mộ điệu thời trang ở Paris biết đến trong những năm vừa qua, nhưng đây là lần đầu tiên nhà thiết kế người Việt đến Paris để giới thiệu về bộ sưu tập với tựa đề « Trưa hè oi ả », được trình diễn tại Palais de Tokyo vào ngày 07/07 vừa qua. Những chất liệu sáng tạo đến từ bản sắc Á Đông, nhưng không bị gò bó bởi những hình ảnh truyền thống, mà hòa quyện, lan tỏa tính truyền thống, trong thế giới thời trang mang tính hiện đại, của tương lai. Nhân sự kiện này, RFI đã có dịp trao đổi với nhà thiết kế 26 tuổi về thời trang và hành trình đưa tên tuổi của anh đến các sự kiện quốc tế. RFI : Xin cảm ơn nhà thiết kế Phan Huy đã dành thời gian chia sẻ với RFI. Trước khi nói về bộ sưu tập mới nhất và về thương hiệu của mình, Huy có thể giới thiệu về cách mà mình đã đến với thời trang và sáng lập ra thương hiệu của riêng mình ? Phan Huy : Cũng giống như bao nhiêu bạn sinh viên hoặc những người bắt đầu vào ngành thời trang, tôi đã học Đại học kiến trúc thành phố Hồ Chí Minh chuyên ngành thiết kế thời trang và trong quá trình học thì cũng tích góp những kinh nghiệm về thực tế cũng như về học tập, và sau đó đã bắt đầu thực hiện bộ sưu tập tốt nghiệp của mình. Điều rất là may mắn cho tôi là bộ sưu tập tốt nghiệp được rất nhiều người chú ý và có thể dùng từ là hơi bùng nổ mạng xã hội ở Việt Nam và đó là một tiền đề rất tốt và tôi rất trân trọng, vì ngay từ khi bắt đầu, đã có rất là nhiều khách hàng đến với Huy và từ đó tôi sáng lập ra công ty thiết kế thời trang Phan Huy.  RFI : Sau gần 3 năm thành lập, triết lý sáng tạo thời trang của Phan Huy là gì ? Phan Huy : Khi tôi thực hiện các thiết kế của mình thì tôi luôn nghĩ đến một cái chữ, đó là Purism -  chủ nghĩa thuần khiết. Thuần khiết ở đây là thuần khiết trong ý tưởng, cũng như trong chất liệu, hay là thuần khiết về tất cả mọi mặt mà tôi muốn hướng đến.  Tôi cũng muốn những thiết kế của mình mang một cái cảm xúc rất là thuần khiết, với những hình ảnh thiết kế ra có thể khiến cho mọi người nhìn thấy và yêu thích nó, từ ý tưởng đến mặt thẩm mỹ trong mỗi thiết kế của mình.  Tôi luôn tin là thời trang cũng là một môn nghệ thuật và điều quan trọng nhất của một bộ môn nghệ thuật chính là truyền tải được một cái cảm xúc đến cho khán giả cũng như đến cho người mặc. Nói thật là tôi cũng đã rất nhiều lần cảm thấy xúc động khi nhìn thấy những thiết kế vì vẻ đẹp của nó. Cho nên tôi cũng muốn tạo ra những cái thiết kế như vậy để khi khách hàng của mình hoặc những khán giả của mình xem, họ nhìn thấy và họ cảm thấy có những cảm xúc rất là lớn trong lòng.  RFI : Sau 5 bộ sưu tập trước, hầu hết đều lấy cảm hứng về thiên nhiên, với những chất liệu quen thuộc đối với Việt Nam, thì về bộ sưu tập mới nhất của Phan Huy, khán giả tại Palais de Tokyo có thể thấy qua 36 bộ trang phục là những hình ảnh quen thuộc, từ những chiếc nón lá che mưa, từ những chiếc quạt lá dứa hay là từ lưới đánh cá hay những tờ lá chuối khô, tất cả những chất liệu đó đến từ nông thôn Việt Nam, từ những cái màu sắc của đồng quê Việt Nam. Bạn có thể chia sẻ thêm về những lựa chọn của mình ?   Phan Huy : Những bộ sưu tập khác của tôi đa số đều đều lấy cảm hứng từ Việt Nam, thì lần này tôi sẽ lấy những cảm hứng khiến nó hiện đại hơn. Bộ sưu tập tốt nghiệp của tôi, diễn tả một cảnh đồng quê và quay trở lại tuổi thơ. Khi chế tác bộ sưu tập đó, tôi nhận được những phản hồi rất là xúc động. Có những anh chị ở  nước ngoài nhắn là đã xa quê Việt Nam rất lâu, và khi nhìn bộ sưu tập của Huy, người ta thấy được tuổi thơ của họ và cảm thấy rất là nhớ Việt Nam, nhớ cảnh đồng quê và điều đó thôi thúc bản thân làm một bộ sưu tập tiếp theo có thể mang một cái ý tưởng tương tự như bộ sưu tập tốt nghiệp, ngoài cảnh hoàng hôn trên cảnh đồng. Đó là một hình ảnh Huy rất là yêu, là những buổi trưa hè, lúc nhỏ, mình ngủ dậy mình được ông bà mình đánh thức dậy và mình nằm trên võng đong đưa và mình cảm nhận mọi thứ xung quanh rất là chân thật, rất là dễ thương.  Từ hình ảnh nón lá, từ những vật dụng rất nhỏ trong gian bếp, trong sân vườn hay là trên cảnh đồng, Huy nghĩ đa số người Việt Nam đều có thể cảm nhận được một cách sâu sắc, vì đó là tuổi thơ của hầu hết của những người Việt Nam. Đó là ý tưởng để tôi làm ra bộ sưu tập và tôi cảm thấy rất hạnh phúc khi biết điều này có thể mang lại rất nhiều cảm xúc cho rất nhiều người tha hương, hoặc cho những người ngay trên chính Việt Nam nhưng muốn nhìn lại tuổi thơ.  RFI : Trong quá trình sáng tạo đấy, có chất liệu nào mà mình cảm thấy khó xử lý trong thiết kế nhưng mà vẫn quyết tâm khai thác không ?  Phan Huy : Trong bộ sưu tập lần này, tôi đã chọn những nước đi mạo hiểm hơn. Bên cạnh yếu tố về xử lý chất liệu là thế mạnh của thương hiệu, tôi muốn phát triển thêm về kỹ thuật may đo. Trên một trang phục, thường chúng ta sẽ cần rất là nhiều những đường ben, đường gập để tạo ra được một form dáng ôm sát vào cơ thể của người phụ nữ.  Nhưng tôi đã chọn cách là sẽ triệt hết tất cả những đường ben đó, và điều này yêu cầu một cái kỹ thuật cao hơn, vì mình phải dựng một cái form dáng rất là chắc chắn như là điêu khắc trong cơ thể người phụ nữ, sau đó đặt một tấm vải lụa hoặc những chất liệu rất mềm lên trên và người thợ phải vuốt thủ công rất là nhẹ nhàng và tạo hình nó để không có một đường ben hay là một đường cắt nào trên đó.  Đọc thêmSteven Đoàn : Nhà tạo mẫu đưa thời trang Việt đến thảm đỏ LHP Cannes RFI :  Phan Huy có thể chia sẻ với quý thính giả một kỹ thuật hay công nghệ nào mà Phan Huy sử dụng để tái hiện những chất liệu đấy ?   Phan Huy : Trong bộ sưu tập lần này, tôi cũng đã tạo nên một số chất liệu mới bằng cách thủ công. Ví dụ, có một thiết kế mà tôi đã dùng những cái hạt cườm để đan vào nhau giống như kỹ thuật đan lát của truyền thống của Việt Nam nhưng sử dụng nó một cách sáng tạo hơn, thời trang hơn, đó là mình dùng những hạt cườm và đan nó thành một chất liệu mới. Tôi đã dành gần 3 tháng để tạo ra được thiết kế đó.  RFI :  Khi lựa chọn là thiết kế không chỉ cho thị trường Việt Nam mà hướng đến cả thị trường quốc tế, thì trong các bộ trang phục của mình, Phan Huy có phải điều chỉnh bất cứ điều gì về hình dáng chất liệu hay cách kể chuyện về thời trang, ngôn ngữ kể chuyện thời trang của mình có gì phải thay đổi không ?  Phan Huy : Đối với thương hiệu Phan Huy, hiện tại khách hàng của Phan Huy đến từ rất nhiều nơi trên thế giới. Ví dụ như là Qatar, Dubai, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất hoặc các thị trường như Mỹ, New York, hay là châu Âu và cả châu Á như là Hồng Kông hoặc Singapore. Trong quá trình hành nghề và tiếp xúc với rất nhiều khách hàng đến từ mọi nơi, tất nhiên mỗi nước có những đặc trưng khác nhau mà mình cần phải linh động điều chỉnh cho phù hợp. Ví dụ như những nước đến từ Trung Đông thì họ sẽ cần sự kín đáo hơn.  Trong quá trình thực hiện, Huy sẽ cần thêm những vải lót, những chất liệu lót hoặc cách đính của mình nó sẽ phải che phủ như thế nào để họ có thể thoải mái khi mặc. Ví dụ như khách hàng ở New York, Mỹ hoặc Châu Âu thì thường họ rất thích những thiết kế có tính sáng tạo cao và họ chưa bao giờ được thấy, chưa bao giờ được thử ở các thiết kế, nhà thiết kế khác.  RFI : Vậy thì đối với thị trường ở Pháp và Paris nói riêng, đâu là những điểm mà Phan Huy chú ý đến ?  Phan Huy : Thật sự thị trường châu Âu là một thị trường khó tính, vì đây chính là một cái nôi của thời trang. Có rất nhiều nhà thiết kế đến từ khắp nơi, đến đây để trình diễn bộ sưu tập của họ. Cho nên tất nhiên, sự hoàn thiện về trang phục cũng như thiết kế phải luôn luôn song hành và sáng tạo, phải luôn luôn đảm bảo chất lượng tốt nhất. Do đó, khi thiết kế và trình diễn ở Paris, tôi luôn lo lắng cũng như là tập trung cố gắng. Ngoài ra, mình cần phải có tính sáng tạo và signature (tính riêng biệt) trong thiết kế, rất là đặc trưng để mọi người có thể nhận diện được thương hiệu giữa rất nhiều các thương hiệu đến đây để trình diễn.  Thứ hai là về mặt kỹ thuật và việc hoàn thiện các trang phục, tôi cũng luôn cố gắng để cho mọi thứ được đẹp nhất, chỉnh chu nhất và cũng luôn cố gắng học hỏi từ những nhà thiết kế có những cái đường cắt may rất là đẹp, hoặc là những cách tạo phong cách rất đẹp đến từ Pháp hay là đến từ mọi nơi trên thế giới.  RFI : Qua bộ sưu tập vừa rồi và qua cách tiếp cận thời trang của Phan Huy, bạn có đã từng đặt ra câu hỏi là làm sao mình có thể cân bằng giữa việc giữ gìn bản sắc văn hóa và để tạo ra những cái thiết kế mang tính quốc tế, nhưng vẫn phù hợp với xu hướng toàn cầu hay không ? Phan Huy : Khi mọi người nhìn vào trang phục của tôi thì có thể cảm nhận được tính truyền thống, nhưng nó không cũ mà có sự sáng tạo. Có một nhận định của một vị khách mà tôi cảm thấy rất là hay: “Khi nhìn vào các thiết kế của Huy thì cảm giác như là cái sự hòa hợp giữa hai phong cách và tính truyền thống của Việt Nam. Nó giống như là một người con gái đến từ tương lai và quay trở về quá khứ, quay trở về thời gian và có những tinh hoa của bản sắc Việt Nam để mang đến với tương lai và dùng những kỹ thuật của tương lai để tạo ra những trang phục”.  RFI : Trên chặng đường thời trang của Phan Huy, đâu là thách thức, là khó khăn lớn nhất mà bạn đã, đang và có thể là sẽ gặp phải ?  Phan Huy : Thực ra chặng đường đến với thời trang của tôi khá yên bình. Để nói về những khó khăn mà tôi đã gặp phải thì tôi nghĩ đây là những khó khăn chung mà nhà thiết kế nào cũng có thể sẽ phải đương đầu. Ví dụ như là yếu tố kinh doanh, tiếp cận khách hàng, có những khoảng thời gian, tôi cũng sẽ rất là loay hoay về việc kinh doanh của mình.  Mình phải cân bằng được làm sao để có nguồn thu cho thương hiệu thì mới có thể sáng tạo những bộ sưu tập tiếp theo. Hoặc là những khó khăn về lực lượng sản xuất của mình. Những

Lãnh đạo của Phật giáo Tây Tạng Đạt Lai Lạt Ma đã mừng thọ 90 tuổi hôm 06/07 vừa qua và tuyên bố sẽ tái sinh, tiếp nối truyền thống hàng ngàn năm ở Tây Tạng trong một thế giới tự do, xoá bỏ những nghi ngờ rằng ngài sẽ là vị Đạt Lai Lạt Ma cuối cùng. Việc chọn người tiếp nối Đạt Lai Lạt Ma, một vấn đề tâm linh trong Phật Giáo Tây Tạng, đã trở thành vấn đề chính trị khi Trung Quốc “phi tôn giáo” muốn can thiệp, tự chọn người kế vị. Với tên khai sinh là Tenzin Gyatso, Đạt Lai Lạt Ma thứ 14 là vị lãnh đạo Phật giáo Tây Tạng hưởng thọ lâu nhất từ 600 năm qua, qua các đời Đạt Lai Lạt Ma. Tự mô tả mình là một “nhà tu hành đơn thuần,” Đạt Lai Lạt Ma được hàng triệu tín đồ tin theo, tôn thờ ông như là một vị Phật sống, là người bảo hộ cho vùng đất thiêng. Ông đã phải sống lưu vong, rời khỏi quê hương vào những năm 1950, khi Trung Quốc tiến hành cuộc đàn áp quân sự, nhằm kiểm soát khu vực này. Đạt Lai Lạt Ma trở thành biểu tượng của khát vọng tự do, của hòa bình, dù bị Bắc Kinh coi là kẻ ly khai. Vài ngày trước khi bước sang tuổi 90, ông đã dập tắt những đồn đoán cho rằng mình là vị Đạt Lai Lạt Ma cuối cùng, tuyên bố sẽ có người kế nhiệm khi ông qua đời. Văn phòng của Đức Đạt Lai Lạt Ma chỉ đạo việc tìm kiếm và công nhận người kế nhiệm theo truyền thống lâu đời trong Phật giáo Tây Tạng.  Trong Phật Giáo Tây Tạng, tái sinh những tulku là những cao tăng giác ngộ, và họ lựa chọn quyết định tái sinh để tiếp tục phụng sự chúng sinh. Sau khi chết, tâm thức sẽ chuyển sang một thân xác mới. Đối với Đạt Lai Lạt Ma và Ban Thiền Lạt Ma (Panchen Lama), hai cao tăng có chức vị cao nhất, việc tái sinh của họ được quy định rõ ràng. Để tìm ra người được tái sinh, đầu tiên phải dựa trên những dấu hiệu, những điều đã được tiên tri, những điềm báo và một loạt bài kiểm tra, ví dụ như xem đứa trẻ có phản ứng với những vật dụng của người tiền nhiệm hay không. Liên quan đến sự can thiệp của Trung Quốc, cách nay 30 năm, vào năm 1995, Đạt Lai Lạt Ma đã công nhận Gedhun Choekyi Nyima là hiện thân của Ban Thiền Lạt Ma thứ 11. Tuy nhiên, chỉ vài ngày sau, hiện thân của cao tăng này, lúc đó 6 tuổi, đã bị bắt cóc, và từ đó cho đến nay vẫn chưa rõ tung tích. Vụ việc được cho là do chính phủ Cộng Sản Trung Quốc đứng đằng sau. Bởi vài tháng sau vụ "bắt cóc" này, Bắc Kinh đã "tìm ra" hiện thân của Panchen Lama, Gyaltsen Norbu, qua một quá trình được cho là không minh bạch, và về phe chính phủ Trung Quốc. Vị Lạt Ma này không được phía Tây Tạng và Đạt Lai Lạt Ma hiện tại công nhận.  Nếu như tuyên bố sẽ tái sinh của Đạt Lai Lạt Ma được tín đồ hoan nghênh thì, nhiều người lo sợ rằng khi Đạt Lai Lạt Ma thứ 14 qua đời, Bắc Kinh sẽ tận dụng này để "kiểm soát đức tin", dẫn đến nguy cơ xảy ra kịch bản : một Đạt Lai Lạt Ma thứ 15 được chỉ định theo phương cách truyền thống của Tây Tạng và một người khác được Trung Quốc chỉ định. Để tìm hiểu về truyền thống tái sinh này, cũng như những vấn đề địa chính trị trước sự can thiệp của Trung Quốc, trong mục tạp chí xã hội tuần này, RFI Tiếng Việt đã mời các chuyên gia về Tây Tạng, bà Katia Buffetrille, nhà nhân chủng học, tại trường École Pratique des Hautes Études, và Nicola Schneider, nhà nghiên cứu tại Viện nghiên cứu Văn Minh Á Đông (Centre de recherche sur les civilisations de l’Asie orientale). Cả hai đã nghiên cứu về Tây Tạng từ hơn hai chục năm qua, với nhiều công trình nghiên cứu về nhân chủng học, cũng như tôn giáo. RFI : Đạt Lai Lạt Ma chiếm vị trí như thế nào trong phật giáo Tây Tạng, và tầm quan trọng của tuyên bố về việc ngài sẽ tái sinh được đánh giá như thế nào ? Nicola Schneider : Vào năm 2011, khi người dân Tây Tạng bầu chọn người đứng đầu chính phủ lưu vong và Đạt Lai Lạt Ma quyết định rút khỏi chính trường, trao toàn bộ quyền cho chính phủ này. Trước đó, ông vừa là lãnh tụ tinh thần, vừa là lãnh đạo về mặt chính trị. Năm đó, ông cũng đã tuyên bố khi 90 tuổi sẽ quyết định liệu có tái sinh hay không. Trong suốt thời gian này, hầu hết người Tây Tạng và các tín đồ đều mong muốn ông tái sinh. Đó chính là điều mà ông đã tuyên bố.  Katia Bufetrille : Đối với người dân Tây Tạng, Đạt Lai Lạt Ma được coi là hiện thân của Quan Thế Âm Bồ Tát, của lòng từ bi. Có thể nói, Đạt Lai Lạt Ma thứ 14 đã minh chứng cho lòng từ bi, nhân ái đó trong suốt cuộc đời mình. Vấn đề tái sinh của ngài không chỉ liên quan đến người dân Tây Tạng, đến Phật tử nói chung, hay liên quan đến tín ngưỡng, bởi vấn đề thuần tuý về tôn giáo đang trở trành vấn đề chính trị do sự can dự của Trung Quốc vào việc chọn người kế nhiệm. Dù đã từ bỏ chính trị, sức hút của Đạt Lai Lạt Mai, đã đi nhiều nơi và gặp nhiều lãnh đạo các nước, dù muốn hay không vẫn bị đặt trên bàn cờ chính trị.  Nicola Schneider : Có thể nói Đạt Lai Lạt Ma thứ 14 là một trường hợp đặc biệt. Không phải tất cả các đời Đạt Lai Lạt Ma đều có tầm ảnh hưởng quốc tế như ông, dĩ nhiên là vì trước đây thế giới chưa toàn cầu hóa mạnh mẽ như hiện nay. Riêng ảnh hưởng vị Đạt Lai Lạt Ma thứ 14, thông qua việc lên tiếng vì hòa bình, lòng từ bi, các giá trị đạo đức mang tính phổ quát, đã vượt ra ngoài phạm vi cộng đồng người Tây Tạng. Ngày nay, hào quang của ông không chỉ trong thế giới Phật giáo, bao gồm cả các quốc gia như Việt Nam, mà còn lan rộng hơn thế nữa. Có thể nói ông là một nhân vật mang tính toàn cầu, thậm chí vượt ra ngoài khuôn khổ của riêng Phật giáo. RFI : Việc Đạt Lai Lạt Ma thứ 14 rút khỏi chính trường, ủy quyền cho chính phủ Tây Tạng lưu vong liệu có phải là cách để dần tách tôn giáo khỏi chính trị ? Katia Buffetrille :  Đó là một quyết định có chủ đích, nhằm xây dựng một nền dân chủ cho người Tây Tạng. Ông cho rằng mô hình cũ không còn phù hợp, đặc biệt trong hoàn cảnh lưu vong. Điều đáng nói là ông không hề được giáo dục theo tư tưởng dân chủ phương Tây, nhưng lại là người chủ động thúc đẩy dân chủ. Dù ngay từ đầu ông đã phải đối mặt với nhiều chống đối trong nội bộ, nhưng ông vẫn kiên định.  Nicola Schneider : Dù chính quyền Tây Tạng lưu vong đã trải qua quá trình thế tục hóa, yếu tố tôn giáo vẫn còn hiện diện trong cơ cấu chính trị. Quốc Hội  Tây Tạng không giống mô hình nghị viện kiểu phương Tây, như ở Pháp, nơi đại biểu được bầu theo đảng phái hoặc khu vực bầu cử thông thường. Tại đây, Quốc Hội gồm cả đại biểu thế tục, được bầu theo ba vùng văn hóa lớn của Tây Tạng: Ü-Tsang (Tây Tạng trung tâm), Kham và Amdo (Tây Tạng phía đông), và 10 đại biểu đến từ các trường phái Phật giáo lớn, phần lớn là tăng sĩ. Trong tổng số 45 nghị sĩ, đây là một thiểu số. Một số người cho rằng điều này cho thấy ảnh hưởng tôn giáo vẫn tồn tại, thậm chí chỉ trích đó là tàn dư của chế độ thần quyền. Nhưng quan điểm này không phổ biến. Nhiều người Tây Tạng lập luận rằng việc có các tăng sĩ trong Quốc Hội là cần thiết: họ không vướng bận đời sống gia đình, có thể dốc toàn tâm toàn lực cho Tây Tạng.  Đọc thêmTìm người kế vị Đạt Lai Lạt Ma: Cuộc đấu sinh tử với Bắc Kinh vì "tự do cho Tây Tạng" RFI : Trung Quốc, đã nhiều lần nhấn mạnh sự tái sinh của Đạt Lai Lạt Ma phải được Bắc Kinh chấp thuận và người tái sinh phải ở trên lãnh thổ Trung Quốc, cho rằng việc tái sinh là vấn đề chủ quyền của nhà nước, việc nội bộ của Bắc Kinh. Vào năm 1995, chính phủ Trung Quốc đã bổ nhiệm một Đức Ban Thiền Lạt Ma trái ngược với Đức Đạt Lai Lạt Ma được công nhận hiện nay. Cụ thể, Bắc Kinh đã tìm cách biến việc tái sinh thành công cụ chính trị, kiểm soát tâm linh Tây Tạng như thế nào ? Nicola Schneider :  Trung Quốc tin rằng nếu kiểm soát được người kế nhiệm Đạt Lai Lạt Ma, họ sẽ gia tăng ảnh hưởng. Nhưng đó là điều phi lý, bởi Trung Quốc là một chính quyền Cộng sản, vốn theo chủ nghĩa vô thần. Một nhà nước vô thần sao lại đặt ra luật lệ về tái sinh, tức là những quy định tôn giáo, và áp đặt chúng lên một dân tộc không phải người Trung Hoa, có văn hóa và tín ngưỡng riêng biệt? Trung Quốc ngày nay đã tự tạo ra một bộ quy tắc riêng để xác định hóa thân tiếp theo của Đạt Lai Lạt Ma. Họ biện minh điều này dựa trên tiền lệ lịch sử. Đúng là từng có một số trường hợp trong quá khứ, nhưng đó không phải là Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa như ngày nay. Đó là thời nhà Thanh, triều đại của người Mãn, vốn không phải người Trung Quốc. Người dân Tây Tạng vẫn luôn nhấn mạnh, cũng như Đạt Lai Lạt Ma đang cố gắng truyền đạt trên trường quốc tế rằng quyền quyết định tái sinh phải thuộc về người Tây Tạng, bởi đây là Phật giáo của họ, là văn hóa và bản sắc của họ. Không ai từ bên ngoài có thể áp đặt điều đó.  Katia Buffetrille : Chính quyền Trung Quốc đã sử dụng “Chiếc bình vàng”, một nghi thức do hoàng đế Mãn Thanh Càn Long thiết lập vào thế kỷ 18 để chọn ra một ứng viên Đạt Lai Lạt Ma thông qua hình thức bốc thăm. Tuy nhiên, theo một nhân chứng từng có mặt tại đền Jokhang vào thời điểm đó và sau này đã trốn thoát, việc bốc thăm không hề minh bạch, vì một trong các thẻ bốc có gắn que dài hơn, giúp dễ dàng nhận ra. Điều này đặt ra nghi vấn nghiêm trọng về tính công bằng và hợp pháp của nghi thức. Sự can thiệp của Trung Quốc rất mạnh mẽ, như việc Bảo tàng Guimet (Paris), bảo tàng nghệ thuật châu Á lớn nhất châu Âu, đã loại bỏ từ “Tây Tạng” khỏi các triển lãm, thay bằng cụm mơ hồ như “Himalaya và vùng đất Tuyết” trong một cuộc trưng bày về nhà Đường. Nhiều người cho rằng việc này nhằm chiều theo yêu cầu của Bắc Kinh. Đây là điều nghiêm trọng, vì nó cho thấy Trung Quốc đang ảnh hưởng đến cách kể lại lịch sử và văn hóa, ngay cả tại các bảo tàng quốc gia. Chiến lược này không chỉ giới hạn ở châu Âu : tại Việt Nam, Nepal và Bhutan, Bắc Kinh cũng gây áp lực để các nước này dùng từ “Xizang”(phiên âm Hán ngữ của “Tây Tạng”) thay vì “Tibet”, giống như thể ta gọi “France” là “Faguo” theo cách Trung Quốc, trong khi rõ ràng đó không phải là cách gọi của người bản địa. RFI : Tại một thế giới ngày càng bị chia rẽ, các nước tranh nhau giành ảnh hưởng, vai trò của người kế nhiệm Đạt Lai Lạt Ma sẽ ra sao ? Truyền thống tái sinh và vị Đạt Lai Lạt Ma thứ 15 có thể được duy trì, hay sẽ chấm dứt vòng luân hồi ? Nicola Schneider : Việc tái sinh của Đạt Lai Lạt Ma ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống người Tây Tạng. Tuy nhiên, sau khi một Đạt Lai Lạt Ma qua đời, quá trì

Với ngòi bút thấm đẫm chất thơ trong từng câu văn, Nguyễn Phan Quế Mai đã đưa hai sáng tác đầu tay của mình ra thế giới qua hai cuốn The Mountains Sing và Dust Child, được viết bằng tiếng Anh và được dịch ra hơn 20 thứ tiếng. Lối kể chuyện giản dị nhưng có chiều sâu nhân văn của nữ tác giả người Việt, trong việc khơi dậy ký ức tập thể về chiến tranh Việt Nam đã được đánh giá cao trên văn đàn quốc tế. “Nếu những câu chuyện của chúng ta còn được kể lại, thì ta sẽ không chết dù thân xác có tan biến khỏi mặt đất này.” Đó là những dòng đầu tiên trong cuốn The Mountains Sing (Sơn Ca) của tác giả Nguyễn Phan Quế Mai nhắc nhớ rằng: ký ức là một hình thức tồn tại. Khi những câu chuyện còn được lắng nghe, quá khứ vẫn có thể sống tiếp, chính văn chương, là cây cầu kết nối hai điều đó. Trong hai cuốn tiểu thuyết đầu tay của The Mountains Sing (Sơn Ca) và Dust Child (Bí mật dưới tán cây bồ đề), được viết bằng tiếng Anh, Nguyễn Phan Quế Mai trao lại tiếng nói cho những con người từng bị lịch sử bỏ quên: những phụ nữ, nông dân, trẻ em lai, cựu chiến binh. Chị viết về những vết thương mà chiến tranh để lại, nhưng đồng thời cũng viết về những mảng ký ức của những cá nhân, đại diện cho cả tập thể, được truyền lại, viết về sức mạnh của lòng kiên cường và hành trình đi tìm công lý. Về cuốn Sơn Ca, một câu chuyện nhiều lớp nhiều tầng, kể về nhiều thế hệ gia đình nhà họ Trần, Oprah Magazine nhận xét nữ tác giả người Việt, là một « thi sĩ gợi dậy lịch sử và định mệnh qua một thiên truyện lấp lánh ánh sáng, vang vọng qua nhiều thế hệ, nơi một gia đình đối diện với những vết hằn tinh thần còn in đậm sau chiến tranh. » Đọc thêmNhững gương mặt Việt Nam nổi bật trên văn đàn người Mỹ gốc Á Trang Washington Post đưa cuốn The Mountains Sing vào danh sách các tác phẩm không thể bỏ lỡ, vì « mang khí chất của một bậc thầy kể chuyện, trầm tĩnh, chặt chẽ, nhưng vẫn chất chứa hồn thơ, đầy nhạy cảm, tinh tế, và vang vọng ».  The New York Time thì coi đó là « một bản trường ca gia đình ám ảnh, nơi những tiếng nói từng bị lịch sử bỏ quên, đặc biệt là tiếng nói của những người mẹ, người chị, được đặt ở vị trí trung tâm, với tất cả vẻ đẹp mong manh và sức mạnh bền bỉ ».  Cuốn Sơn ca, bản dịch sang tiếng Pháp Pour que les montages chantent vừa đoạt giải Tiểu thuyết hay nhất Do độc giả của NXB Points bình chọn. Ngoài ra, cuốn thứ hai Dust Child - Là où fleurissent les cendres, vế số phận của những đứa con lai tại Việt Nam, cũng đoạt giải Tác phẩm Văn học nước ngoài được đánh giá cao nhất trong 12 tháng qua tại Pháp, trong khuôn khổ giải Créteil en Poche 2025, hội sách diễn ra vào cuối tuần vừa qua tại vùng ngoại ô Paris. Hôm 28/06, RFI Tiếng Việt rất hân hạnh, được trò chuyện với nhà văn, nhà thơ, tiến sĩ Nguyễn Phan Quế Mai, để cùng nhìn lại hành trình sáng tác của chị, khám phá những đề tài mà chị đề cập đến, từ góc nhìn của những người nhỏ bé nhất. Trước tiên, điều gì đã thôi thúc chị bắt đầu viết văn, và tại sao chị lại chọn sáng tác cuốn tiểu thuyết đầu tay của mình bằng tiếng Anh chứ không phải tiếng mẹ đẻ?  Nguyễn Phan Quế Mai :Tôi viết hai cuốn tiểu thuyết này trong chương trình thạc sĩ và tiến sĩ của tôi với trường Đại học Lancaster của Anh. Vì là một phần trong nghiên cứu sáng tác, cho nên tôi cũng trực tiếp sáng tác bằng tiếng Anh. Việc này cũng khá khó khăn tại vì tôi sinh ra tại Ninh Bình, nhưng lớn lên ở Bạc Liêu, đồng bằng sông Cửu Long. Trường của tôi ngày xưa không có giáo viên dạy tiếng Anh, nên chỉ vào lớp 8 tôi mới bắt đầu học tiếng Anh. Tôi cũng đã viết tám quyển sách bằng tiếng Việt. Trước đây, tôi cũng đã dịch rất nhiều bài thơ từ tiếng Việt sang tiếng Anh của các nhà thơ khác nhau như Xuân Quỳnh, Lưu Quang Vũ, Nguyễn Trọng Tạo, Trần Quang Quý, Hữu Thỉnh,... Tôi đã từng tìm kiếm một tiểu thuyết để dịch cho đến một ngày tôi nghĩ tại sao mình không tự viết tiểu thuyết. Đó là một hành trình khá điên rồ, khi bắt tay vào sáng tác bằng tiếng Anh và bắt tay vào sáng tác tiểu thuyết Sơn Ca. Tôi nghĩ là đối với một nhà văn thì công việc của mình là đọc và học, thử sức mình ở những lĩnh vực khác nhau. Tôi muốn đưa những câu chuyện của Việt Nam ra với bạn bè thế giới và tôi muốn mời bạn đọc quốc tế đến với Việt Nam thông qua văn học.  Qua hai cuốn sách của chị, độc giả có thể thấy rằng có rất nhiều từ tiếng Việt,  được giữ nguyên, có cả dấu, và không được chú thích. Từ những vật dụng như chiếc phản, đến cây phượng, cây bằng lăng, cho đến các câu ca dao dục ngữ "lá lành đùm lá rách", "còn nước còn tát"... Theo chị, liệu đây có phải là một thách thức, làm sao để trung thành với tiếng mẹ đẻ của mình và làm sao có thể tiếp cận độc giả quốc tế ? Nguyễn Phan Quế Mai :Thực ra, trước khi ra mắt hai quyển sách bằng tiếng Anh này, tôi đã có một tập thơ mà tôi dịch cùng với một cựu chiến binh Mỹ, được xuất bản ở Mỹ. Theo luật xuất bản quốc tế thông thường, tên của mình không có dấu, tức là tên tôi không còn Quế Mai nữa mà thành Que Mai. Sau đó, tôi học chương trình thạc sĩ và tiến sĩ, tôi đọc rất nhiều những bài viết hay những quyển sách của những các nhà văn đi trước và họ nói về việc phản kháng lại sự áp đặt trong văn học và tôi thấy việc mình không dùng dấu tiếng mẹ đẻ của mình để làm cho dễ đọc, dễ nhìn hơn với những người phương Tây, đó là cách mình bị áp đặt. Tức là mình phải thay đổi ngôn ngữ của mình để làm vừa lòng vừa tai của họ. Do đó, tôi nói với nhà xuất bản là tôi muốn tất cả tên của tôi, tên các nhân vật, cũng như tất cả từ tiếng Việt, phải được giữ dấu trong các tác phẩm bằng tiếng Anh, dù có phải bán ít sách hơn. Một là tôi muốn tôn trọng ngôn ngữ của mình. Thứ hai, tôi muốn mời độc giả đến với Việt Nam bằng cách trân trọng văn hóa của mình, sự phong phú trong ngôn ngữ của mình. Và tôi nghĩ là đã đến lúc chúng ta thay đổi việc này. Hãy trả lại con dấu của tiếng Việt. Đừng để chúng ta bị áp đặt như thế. Chiến tranh Việt Nam đã được kể nhiều, nhưng phần lớn là từ góc nhìn của người nước ngoài, nhất là trong điện ảnh và văn học Mỹ. Theo chị, điều gì còn thiếu trong cách thế giới hiểu về chiến tranh Việt Nam và văn chương có thể làm gì để thay đổi điều đó?  Nguyễn Phan Quế Mai :Tôi đã nhận được rất nhiều thư của các độc giả. Họ là những người đã xem rất nhiều bộ phim Hollywood về Việt Nam hoặc đọc nhiều sách rất nổi tiếng của các tác giả nước ngoài viết về Chiến tranh Việt Nam. Họ nói với tôi rằng họ rất trân trọng khi mà câu chuyện được kể bởi những người phụ nữ và bởi những đứa trẻ. Ví dụ như trong cuốn Sơn Ca, nhân vật chính là một em bé 12 tuổi, tên Hương. Em ấy phải trải qua rất nhiều sự kiện lịch sử từ những năm 1960 cho đến thời hiện đại. Hương được vực dậy bởi sức mạnh của người bà. Người bà, tên Diệu Lan của em kể những câu chuyện về gia đình mình, để em có thể có thêm sức mạnh để sống sót qua chiến tranh. Tôi muốn nói về những người bình thường, tự nhiên, cuộc sống của họ bị phá tan bởi chiến tranh, không chỉ bởi chiến tranh mà bởi những sự kiện lịch sử. Ví dụ như cải cách ruộng đất, hay là nạn đói năm 1945 hoặc những biến đổi về kinh tế, xã hội, đã gây ra hậu quả cho gia đình của họ. Tiểu thuyết thứ hai của tôi, Bí mật dưới tán cây bồ đề (Dust Child) viết về những thân phận của những người con lai Mỹ ở Việt Nam. Tôi muốn kể một câu chuyện cùng với số phận của những người con lai. Tôi muốn nói về thân phận của những người con gái trong trắng tại sao trong những hoàn cảnh nào đưa đẩy buộc họ phải làm cho những quán bar và buộc họ phải bán thân và sự đau đớn, sự dày vò của họ như thế nào khi họ phải cho đi những đứa con của mình và sau này họ đã làm lại cuộc đời của mình như thế nào. Phải chăng theo chị, viết về chiến tranh là một cách không chỉ để kể lại nỗi đau, kể về những vết thương chiến tranh, mà còn là một cách để chữa lành và thậm chí là để đòi công lý? Nguyễn Phan Quế Mai :Đúng vậy, tiểu thuyết Sơn Ca chẳng hạn, tôi khôn chỉ viết về chiến tranh Việt Nam, mà tôi viết cả về cuộc xâm lược của Pháp, của Nhật, rồi nạn đói năm 1945 những gì mà người Việt chúng ta đã gây ra cho nhau. Khi tôi kể về nạn đói năm 1945, tôi đã tiểu thuyết hóa cái chết của bà nội tôi, là một người nông dân hiền lành ở Ninh Bình và khi mà nạn đói quét qua làng, anh của bà cũng chết vì đói, sau đó là một người con trai của bà. Lúc đó, bố tôi và cô tôi đói lả đi và sắp chết, bà tôi đi tìm thức ăn cho con mình, đi vào một cánh đồng ngô và bẻ trộm ngô để đem về cho con ăn. Người trông coi cánh đồng ngô đó bắt được và trói bà tôi vào những cái cây ngô. Bình thường, khi bị trói vào một cây ngô, thì mình có thể bước ra, đi về được nhưng mà bà tôi lúc đó đói quá, đã chết ngay trên cánh đồng ngô. Sau này nghe kể lại, tôi rất là căm hận người đã gây ra cái chết của bà và tôi đã sáng tác ra một nhân vật rất độc ác trong câu chuyện. Tôi muốn trả thù, tôi muốn những điều khủng khiếp nhất sẽ giáng xuống đầu ông ấy và gia đình ông ấy. Nhưng mà khi tôi viết câu chuyện này thì tôi tìm ra cách kết thúc câu chuyện là sự tha thứ. Tôi nghĩ nếu chúng ta học được sự tha thứ, thì cái trái đất này sẽ được an nhiên hơn, sẽ có được hòa bình nhiều hơn. Nếu con người học cách hiểu nhau hơn, học cách thương yêu nhau hơn thì một ngày nào đó chúng ta không hủy diệt nhau như bây giờ và tôi rất đau lòng khi thấy chiến tranh đang xảy ra ở rất nhiều nơi trên thế giới. Về hai cuốn tiểu thuyết này, tôi viết để ca ngợi tình yêu của con người đối với con người. Tôi viết để ca ngợi lòng trắc ẩn trong những thời khắc đen tối nhất. Tôi viết để ca ngợi sự phong phú và vẻ đẹp của văn hóa Việt Nam cũng như là tình yêu của người Việt Nam dành cho gia đình họ. Cải cách ruộng đất, những cái chết vì nạn đói, những đứa trẻ bị bỏ rơi... Đó là những phần ký ức đau đớn, đôi khi bị né tránh. Liệu chị có cảm thấy áp lực khi viết về những điều này không?  Nguyễn Phan Quế Mai :Là một nhà văn viết về lịch sử, tôi nhớ nhà thơ Trần Dần có một câu thơ, mình phải đi trên một cái sợi dây sự thật, giữ thăng bằng rất là khó, nhưng tôi viết về con người, tôi không viết về tôi. Tôi cũng không phải là một người làm chính trị, tôi muốn viết về số phận của những con người và những gì mà người Việt Nam đã phải trải qua

Sau căng thẳng với đại học Harvard, chính quyền của tổng thống Donald Trump dọa sẽ thu hồi thị thực du học của hàng vạn sinh viên Trung Quốc. Chỉ trong mấy tháng đầu của nhiệm kỳ Trump 2, con số sinh viên Trung Quốc và Ấn Độ tìm cách chuyển hướng du học dự định tại Mỹ sang các nước nói tiếng Anh khác tăng lên. Anh Quốc luôn là điểm đến được sinh viên châu Á ưa chuộng, vậy tình hình mới này có giúp các đại học Anh đón sinh viên không muốn hoặc không thể vào Mỹ du học ? Thông tín viên Nguyễn Giang từ Luân Đôn giải thích : "Đầu tiên chúng ta phải nói rõ là xu thế quan tâm tìm chỗ du học ở Mỹ có giảm đi trong năm qua và có tác động của cái gọi là yếu tố “Trump” (Trump factor). Ví dụ trong 12 tháng qua thì có 19,4 triệu lượt tìm kiếm trên kênh du học quốc tế (Studyportals) chú tâm tới các bằng cử nhân và thạc sĩ ở Mỹ, và có 1,7 triệu lượt tìm kiếm vào các đại học ở Anh. Năm trước (2023-2024) thì con số ở Mỹ có cao hơn khá nhiều : 23,8 triệu lượt, so với Anh là 2,01 triệu (nguồn từ trang PoliticHomes ở Anh), tức là sự chú ý với các khóa học ở Mỹ giảm đi 5,5 triệu lượt, một con số cao. Các báo Anh những ngày qua cho hay Anh, sau đó tới Úc và Canada, là các nước đầu bảng để du học sinh Trung Quốc và Ấn Độ hướng tới, khi mà chính sách visa và có thể nói là thái độ căng thẳng của chính quyền Trump vẫn không thuyên giảm với sinh viên quốc tế". RFI tiếng Việt : Nói riêng về sinh viên Trung Quốc, qua quan sát, anh thấy có gì khác về môi trường cho họ tại Anh so với Mỹ và các nước khác ? Thông tín viên Nguyễn Giang : Thứ nhất là về con số, trừ những năm phong tỏa vì Covid, người ta ước tính hàng năm có trên 1 triệu sinh viên Trung Quốc xuất ngoại để du học. Với con số lớn thế này thì những nước có nhiều trường đại học mới đón đủ. Đài Loan thì có vấn đề chính trị ngoại giao với Trung Quốc nên gần đây hạn chế nhận, Singapore thì nhỏ, ít trường và sinh hoạt đắt đỏ, tuy sinh viên Trung Quốc có tăng trong làn sóng sang các nước láng giềng, nhưng không thể nào bằng thị trường du học đại học hoặc trên đại học ở Mỹ và Anh. Thứ nhì là về các ưu thế truyền thống: Anh thì có rất nhiều điểm vượt trội so với cả Úc, Singapore, Nhật, Hàn Quốc, Đài Loan, về số trường đại học đẳng cấp quốc tế, và cả khối trường tư, dự bị đại học (A-level, Sixth Form Colleges), thậm chí trường nội trú từ cấp 2 cho học sinh nước ngoài, nên Anh có thể “bao trọn gói” việc giáo dục từ nhỏ tới trưởng thành và lên cả cấp trên đại học cho bất cứ người nước ngoài nào tới. Và học sinh, sinh viên Trung Quốc rất thích điều này, chỉ có mỗi nhược điểm là học phí ở Anh cao. Ví dụ một trường tư cho nữ sinh dự bị đại học ở Cardiff có giá là 68 nghìn bảng/năm (trên 90 nghìn USD). Học cấp Sixth Form là 2 năm tức là phải chi tới 180 nghìn USD cho một em. Đây là con số rất cao. Còn thì Anh có ngôn ngữ tiếng Anh tiêu chuẩn, được người Trung Quốc sính hơn là giọng Mỹ, Úc, các đại học có nhiều bộ môn phong phú, từ nhạc cổ điển tới nghệ thuật, kiến trúc, các ngành STEM, kinh tế, xã hội, media ... và đều ở trình độ hàng đầu thế giới. Trong 50 trường hàng đầu thế giới được du học sinh Trung Quốc chọn có nhiều trường của Anh như Nottingham, Manchester, University College London (UCL), Edinburgh, Bristol, và King's College London. RFI : Chính quyền Trump cho rằng du học là ngành phải “phục vụ nước Mỹ trước hết, chứ không phải Trung Quốc” và Mỹ cũng có nhiều lo ngại về “gián điệp Trung Quốc, và sự đánh cắp công nghệ quan trọng từ các viện nghiên cứu của Hoa Kỳ ». Còn tại Anh, có mối lo ngại như vậy đối với sinh viên, nghiên cứu sinh Trung Quốc hay không? Thông tín viên Nguyễn Giang : Chính giới Anh vẫn luôn đánh giá rủi ro “bị xâm nhập” và mất cắp thông tin có giá trị cao về công nghệ trong các ngành trọng yếu, không nhất thiết là đối với những người từ Trung Quốc, mà đối với tất cả sinh viên, nghiên cứu sinh nước ngoài. Từ những năm trước (cụ thể là từ tháng 5/2021), Quốc hội Anh đã nghe báo cáo về việc đảm bảo cho các đại học phải nhận được chứng chỉ an ninh (security clearance), còn gọi là  ‘ATAS certificate’ từ bộ Ngoại Giao, thì mới cho phép sinh viên, nghiên cứu sinh ngoại quốc bước chân vào các ngành có “thông tin công nghệ nhạy cảm”.  Tuy thế, mới đây thì một số tờ báo Anh (như bài của Shaun Wilson ngày 19/04/2025 trên trang The Standard) nói rằng có khoảng 20 đại học Anh vẫn có các quan hệ đối tác với nhóm 7 trường nghiên cứu công nghệ quân sự ở Trung Quốc, sau khi có cảnh báo từ quan chức an ninh tình báo Anh. Chính phủ và các đại học Anh tuy thế vẫn nói rằng họ có cơ chế giám sát và kiểm soát rủi ro. Ví dụ như họ tuân thủ các hướng dẫn UUK guidance, và Trusted Research guidance của chính phủ để đảm bảo an ninh cho các lĩnh vực nhạy cảm như hàng không, khí động học, vi sinh...và những mảng khác. Xin nhắc đây là hợp tác giữa các đại học tức là ở cấp giáo sư, tiến sĩ làm nghiên cứu, chứ không phải là nói về sinh viên. Chuyện sinh viên Trung Quốc bị nghi hay tố cáo như ở Mỹ thì tại Anh chưa thấy báo đài nói tới. RFI: Trở lại giai đoạn trước, tức là nhiệm kỳ 1 của tổng thống Mỹ Donald Trump, có phải khi các chính sách ngày càng chặt hơn về visa du học với sinh viên quốc tế khiến Hoa Kỳ mất đi cơ hội thu hút sinh viên quốc tế từ những năm 2017-2021 ? Thông tín viên Nguyễn Giang : Vâng, một báo cáo của Hội đồng Anh về tình hình các cơ sở  Giáo dục Đại học Anh (UK Higher Education Institutions) vào tháng 02/2025 đã nêu ra một số đánh giá đáng chú ý về xu hướng “tránh chính quyền Donald Trump” trong sinh viên quốc tế, có từ nhiệm kỳ trước của ông Trump (2017-2021). Theo báo cáo này thì ngay trong nhiệm kỳ 1 của ông Trump, sức hấp dẫn của các đại học Mỹ sụt giảm, với con số ghi danh từ sinh viên quốc tế chừng 50 nghìn/năm. Có thể suy đoán rằng thái độ của ông Trump với người Hồi giáo (các vụ trục xuất) khiến sinh viên từ Trung Đông và châu Phi sang Mỹ du học có giảm. Ngoài ra thì người châu Âu cũng ít hơn trước nhưng số người từ Đông Á, nhất là Trung Quốc, tới Mỹ học vẫn tăng đều cho tới đại dịch Covid (2020-2021). RFI: Nói riêng về sinh Trung Quốc, có phải là cứ khi nào Mỹ nhận ít sinh viên du học từ Trung Quốc thì họ lại sang Anh? Thông tín viên Nguyễn Giang : Sang thời Biden (2021-2024) thì số sinh viên Trung Quốc ở Mỹ đã giảm đi và Anh trở nên hấp dẫn hơn. Có thể nói, năm 2023 là thời kỳ đỉnh điểm của du học Anh với sinh viên Trung Quốc. Theo một điều tra thực hiện với 366.380 sinh viên tốt nghiệp ở nước ngoài về nước của Trung Quốc trong cuốn Sách Xanh (Blue Book) thì 25,75% trở về từ Anh, và 14,73% từ Úc và 11,02% từ Úc. Một nguồn khác là The Economist Intelligence cho hay kể cả sau thời Trump thì sang thời Biden, Mỹ đã bác 39% đơn xin visa du học từ Trung Quốc, một con số kỷ lục. Xin nhắc là từ gần 10 năm qua, Trung Quốc và Mỹ đã căng thẳng chứ không phải đợi đến vụ đại học Harvard bị chính quyền Trump cáo buộc là “hợp tác với đảng Cộng Sản Trung Quốc”. Tức là ngay sau nhiệm kỳ 1 của Trump và đại dịch Covid thì Anh vẫn đứng cao hơn Mỹ về số sinh viên Trung Quốc du học trở về. Nay thì con số vẫn cao nhưng không được như trước: năm 2024 có 103 nghìn visa du học được Anh cấp cho sinh viên Trung Quốc, giảm đi gần 50 nghìn so với năm 2023 (154 nghìn). Các đại học Anh đang hy vọng việc Mỹ “xua đuổi”, làm khó dễ cho sinh viên TQ sẽ khiến nhiều người đang học ở Mỹ chuyển sang Anh và lứa nhập học năm tới sẽ chọn Anh thay cho Mỹ ,vốn bị cho là có rủi ro về visa. Thậm chí các điều tra dư luận nói sinh viên Trung Quốc lo sợ bị kỳ thị, bị bạo hành ở Mỹ vì căng thẳng chính trị, thuế quan hai nước. RFI: Cuối cùng, chính sách visa của Anh thực ra cũng đang thắt chặt với  sinh viên Trung Quốc nói riêng và sinh viên châu Á nói chung, gồm cả Việt Nam, Ấn Độ, Indonesia... Vậy nước Anh có thực sự thu hút sinh viên rồi giữ lại nhân tài phục vụ cho khoa học và kinh tế ? Và Anh đang phải cạnh tranh với các nước khác để thu hút dòng sinh viên quốc tế ? Thông tín viên Nguyễn Giang : Gần đây Anh ra chính sách visa chặt hơn, nên sinh viên quốc tế, một khi đã chọn con đường đi du học tốn kém, đều nộp đơn vào nhiều trường ở nhiều nước một lúc (gọi là multi-country application), và Anh chỉ là 1 trong số các nước sinh viên châu Á chọn ghi danh. Về các thị trường cạnh tranh với Anh thì có nước láng giềng với hệ thống giáo dục tương đồng là Cộng hòa Ireland. Tháng 1 năm nay tôi có thăm thủ đô Dublin và giao lưu với một số bạn VN bên đó thì được nghe là không chỉ sinh viên và nghiên cứu sinh tiến sĩ từ Việt Nam sang Ireland cũng tăng, tuy chưa phải là số lượng lớn nhưng là con số ngày càng nhiều chứ không giảm đi. Một bạn nói sau đại học, ở lại kiếm việc giảng dạy tại Ireland dễ hơn ở Anh. Như thế, Anh đang phải cạnh tranh với chính các nước tương đồng văn hóa. Rồi các trường ở Liên Hiệp Châu Âu. Theo quan sát cá nhân của tôi thì EU (Pháp, Đức, Hà Lan, Đan Mạch, hay cả Hungary, Ba Lan) cũng có các trường tốt, thu hút sinh viên học bằng tiếng Anh với giá cho một năm học thạc sĩ chỉ tính bằng tiền nghìn (euro) chứ không phải tiền trên 10 nghìn, thậm chí vài chục nghìn bảng Anh như tại Anh. Con số chính thức cho hay một năm học phí lấy tấm bằng thạc sĩ (MA) ở Anh là từ 17-30 nghìn bảng, so với các nước EU là 6-20 nghìn euro. Khác biệt rất là lớn. Một báo cáo của Hội đồng Anh từ tháng 2 cũng cho hay một thị trường du học cạnh tranh với Anh nay là vùng Đông Á và Đông Nam Á ví dụ như Đài Loan, Singapore, và cả Malaysia, Thái Lan. Các nghiên cứu của đại học East London và Hội đồng Anh đều nói Anh phải có cách hỗ trợ sinh viên Trung Quốc và châu Á nói chung nhiều hơn nữa, như kết nối họ với thị trường lao động sớm hơn để học xong họ có thể tận dụng thời gian gia hạn thị thực 18 tháng để kiếm được việc đúng ngành học. Nói tóm lại thì như tôi nêu ở trên, các đại học Anh đã rất hấp dẫn sinh viên quốc tế, gồm Trung Quốc, từ lâu nay rồi, chỉ có học phí cao và sinh hoạt đắt đỏ là bước cản trở lớn nhất thôi. Ngoài ra thì nếu muốn thu hút nhân tài và có nguồn nhân lực trẻ, có trình độ cao ở lại, thì Anh phải có chính sách thân thiện, tạo điều kiện hơn cho sinh viên quốc tế tiếp cận các ngành công nghiệp, thị trường lao động. Và

Như nhiều nước Tây Âu khác, vì dân số lão hóa nhanh, Anh quốc cần có nguồn nhân công nhập cư để duy trì tăng trưởng kinh tế, đồng thời lại muốn hạn chế người có tay nghề thấp vào làm việc. Con số mới công bố hôm 22/05/2025 cho thấy dòng di cư ròng vào Vương quốc Anh chỉ còn 431.000 người trong năm 2024, giảm gần 50% so với tổng số trong năm 2023, khi con số nhập cư ròng lên tới 860 nghìn người. Thế nhưng, Cục Thống kê Quốc gia Anh cho biết sự sụt giảm nhanh này, chủ yếu vì số người đến lao động hợp pháp và du học cùng thân nhân của họ giảm nhanh chóng.Vậy chính sách thu hút nhân tài, người có kỹ năng, trình độ cao có bị ảnh hưởng bởi các quy định ngày càng siết chặt dòng người tới Anh ? Quan trọng hơn, cách thu hút nhân tài và nhóm “có tiềm năng tri thức cao” của Anh có gì mới mẻ, đặc biệt ? Thông tín viên Nguyễn Giang từ Luân Đôn : Điều đáng nói đầu tiên là số di cư ròng, tức là sự khác biệt giữa số người đến và rời khỏi Anh : cụ thể là trong năm 2024, có 948.000 người đến Vương quốc Anh và có 517.000 người rời đi, tạo ra con số chừng 430.000, thấp nhất từ 3 năm, cho thấy các chính sách di trú khắt khe hơn từ được đưa ra thời chính phủ tiền nhiệm của Đảng Bảo thủ đã phát huy tác dụng.Thế nhưng, Đảng Lao động cầm quyền vẫn muốn cắt giảm tiếp số người tới Anh, đồng thời khuyến khích người có “tiềm năng lớn về tri thức” và các “nhân tài toàn cầu” (global talent) tới Anh. Tức là Anh muốn nhận người tài giỏi, có bằng cấp, tay nghề cao, và giảm người tay nghề thấp. Còn người xin tỵ nạn thì sẽ bị thanh lọc mạnh tay, ngăn không cho họ định cư ở lại.RFI : Anh có thể giải thích thêm là chính sách ưu tiên nhập cư cho “các cá nhân có tiềm năng lớn” (HPI-High Potential Individuals) và ‘thị thực tài năng toàn cầu’ (Global Talent Visa) mà Anh đưa ra nghĩa là gì ?TTV Nguyễn Giang : Đầu tiên là Global Talent Visa, tạm dịch là visa tài năng toàn cầu, còn trong hồ sơ bộ Nội Vụ có ký hiệu Tier 1 visa cho “exceptional talent’ (tài năng vượt trội), dành cho bất cứ ai trên 18 tuổi, được công nhận thành danh trong các ngành khoa học, nghiên cứu, nghệ thuật, văn hóa và công nghệ kỹ thuật số (digital technology). Tiêu chuẩn là ai từng đoạt một giải thưởng có uy tín trong lĩnh vực tài năng của mình đều được xin visa này. Nếu không, họ phải có thư giới thiệu của nhân vật hàng đầu trong lĩnh vực đó. Họ có quyền khi sang Anh mới tìm việc và có thể xin được visa 5 năm. Tất nhiên là người vào Anh theo diện này không được nhận trợ cấp xã hội. Thực tế thì loại visa này đã có từ năm 2020 và từ đó đến này mới cấp cho khoảng 4000 trường hợp, đa số là công dân Mỹ và Canada. Nay chính phủ quảng bá mạnh hơn cho loại visa tài năng này để giúp kinh tế, khoa học, văn hóa Anh phát triển thêm.Loại thứ nhì là visa cho các cá nhân có tiềm năng cao. Visa này nhắm tới những ai, trong vòng 5 năm trở lại đây, đã tốt nghiệp một đại học nằm trong danh sách các trường top 50 thế giới mà Anh coi trọng nhất, ở Mỹ, Pháp, Canada, Đức, Hà Lan, Thụy Sĩ, Thụy Điển, Nhật Bản, Hồng Kông, Singapore, Trung Quốc và Úc. Tên các trường này được đăng và cập nhật hàng năm theo danh sách chính phủ Anh công bố. Trong giai đoạn 2024-10/2025 thì có 45 trường như vậy, gồm cả các đại học nổi tiếng ở Trung Quốc như Thanh Hoa, Bắc Kinh (Bắc Đại), Giao Thông (Thượng Hải)...Người có bằng đại học được 2 năm, có học vị tiến sĩ ở các trường trong top 50 này thì được luôn 3 năm thị thực làm việc ở Anh. Đặc biệt, visa này cho phép đem theo thân nhân, thời gian xử lý chỉ mất khoảng 3 tuần, nếu xin từ bên ngoài Anh. Ngoài ra, cần chứng chỉ tiếng Anh phù hợp.RFI : Việc mời gọi nhân tài hay các cá nhân có tiềm năng lớn này khác gì so với các nhóm lao động bình thường như giảng viên đại học, chuyên gia IT, doanh nhân muốn tới Anh làm việc và định cư?TTV Nguyễn Giang : Thực ra,Anh đã có chính sách visa thu hút khối lao động có tay nghề, gọi là “skilled worker visa” (Tier 2). Để nhận visa này chỉ cần có chủ lao động ở Anh, là công ty được bộ Nội Vụ chấp thuận, cho tuyển nhân công từ nước ngoài, mời làm bằng hợp đồng với lương tối thiểu là 38.700 bảng/năm.Nhưng nay, thông điệp là Anh ưu tiên đón nhận nhân tài hay chuyên gia ở ba nhóm ngành nghề : 1) công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI); 2) nghiên cứu hóa sinh và giải mã di truyền học (biosciences, genomics, dược phẩm cao cấp), và 3) công nghệ năng lượng sạch và bền vững.RFI : Bối cảnh Anh nhấn mạnh thông điệp “mời gọi nhân tài” vào lúc này có những lý do gì ngoài kinh tế hay không? TTV Nguyễn Giang : Chính sách này là để đối phó với áp lực chính trị từ các đảng cực hữu nhằm hạn chế nhập cư, đồng thời cũng phù hợp với mục tiêu phát triển dài hạn của nền kinh tế. Ngoài ra thì đây là việc phải làm vì giáo dục đại học, công nghệ, kỹ thuật ở Anh từ lâu nay vẫn dựa vào nguồn nhân lực quốc tế để duy trì hoạt động-phát triển. Thiếu họ thì nhiều trường đại học sẽ phải đóng cửa.Ví dụ, số liệu của trang UniversitiesUK.ac.uk về giáo dục đại học cho biết trong niên khóa 2022-2023, có 77.725 người làm trong ngành là nhân viên quốc tế, chiếm 32,7% tổng số, và đây là số tăng lên gần 5% từ niên khóa trước (cụ thể là 4,9%). Đó là số phần trăm tính trung bình toàn hệ thống giáo dục, còn trong các bộ môn kỹ thuật cơ khí, tự động thì 49,2% là người từ nước khác tới (49.2%).RFI : Cuối cùng, theo anh thì cách mà chính phủ Vương quốc Anh mời gọi nhân tài như thế có gì đáng nói và có đạt được mục tiêu thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao hay không?TTV Nguyễn Giang : Đầu tiên xin bình luận về việc Anh lập ra khá chủ quan, bảng danh sách 45-50 đại học mà Anh cho là hàng đầu thế giới và ưu tiên những người học ở đó ra được đặt cách nhập cư. Danh sách này chưa phản ánh đúng thực tế về giáo dục đại học toàn cầu. Ví dụ tôi thấy Đài Loan không có trường nào trong danh sách đó, nhưng Đài Loan lại là nơi có những trung tâm công nghệ bán dẫn nhất thế giới, hơn cả Anh, Mỹ và Nhật. Rất nhiều trường đại học châu Âu cũng không có tên. Vậy thì danh sách đó có đúng không? Ngoài ra, so sánh 45 trường đó và 24 đại học trong nhóm các trường ưu tú (Russel Group) ở Anh cũng không thể nói là bên nào hơn.Ví dụ một sinh viên học xong ĐH University College London - trường trong top 5 ở Anh về khoa học, đứng cao hơn nhiều trường về xếp hạng quốc tế trong danh sách 45-50 trường ĐH ‘hàng đầu thế giới’ mà bộ Nội Vụ Anh lập ra để tuyển chuyên gia - chỉ nhận lương chừng 30 nghìn bảng/năm. Thế mà chính phủ muốn các công ty bỏ tiền ra tuyển người nước ngoài với lương tối thiểu gần 40 nghìn bảng, chịu thêm phí visa, bảo hiểm y tế vào Anh làm với visa chỉ cư trú 2 năm. Đó không phải là bài toán tốt về kinh tế cho các doanh nghiệp. Cho nên chính sách này xem ra chưa thỏa đáng.Quan trọng hơn, Anh cần có chính sách tạo điều kiện thuận lợi hơn về cư trú, về cơ hội việc làm và môi trường làm việc. Ví dụ theo một đánh giá của Pippa Ebel (12/2024) : về mức dưới tiến sĩ tức là học lấy bằng cử nhân thì sinh viên Trung Quốc đóng góp 2,3 tỷ bảng Anh cho kinh tế Anh một năm nhưng khả năng tìm được việc làm tại Anh sau khi tốt nghiệp rất thấp. Không ai giúp họ tìm việc cả, khiến nảy sinh cáo buộc Anh coi sinh viên Trung Quốc như “hầu bao để rút tiền”.Thái độ chỉ nhắm vào lợi ích kinh tế ngắn hạn (short-termism) bị các giáo sư như David Willett ở King’s College London phê phán. Các điều tra về sinh viên quốc tế sau khi tốt nghiệp ở Anh 15 tháng cho thấy sự dịch chuyển cao (transient character) của dòng nhân lực sau đại học trên thế giới. Nói ngắn gọn thì học ở Anh xong họ sẽ đi tới chỗ nào có việc tốt chứ không phải cố mà ở lại Anh. Một nghiên cứu của trường ĐH Đông Luân Đôn (UEL-University of East London) thực hiện ở ba thành phố của Ấn Độ về các cựu sinh viên tốt nghiệp ở Anh về nước tham gia lực lượng lao động mang tính toàn cầu, sẵn sàng di chuyển tiếp sang nước khác và đổi ngành nghề. Việc đóng góp trở lại cho quan hệ Anh-Ấn là chuyện khó.Theo tôi thì mời gọi nhân tài là tốt nhưng muốn giữ chân họ bền vững thì Anh phải tạo ra môi trường làm việc tốt hơn các nước cùng đẳng cấp, có ưu đãi cụ thể và lâu dài và để họ phát huy tài năng thì người ta mới tới và tới rồi mới ở lại. Thu hút nhân tài thế giới là cuộc chạy đua khá mãnh liệt. Anh quốc đang đi đúng hướng nhưng cần phải làm tốt hơn nữa mới thành công. 

Liên hoan phim Cannes 2025 đã vinh danh đạo diễn Iran Jafar Panahi với giải Cành Cọ Vàng cho bộ phim "Un simple accident". Tác phẩm không chỉ là một thành tựu nghệ thuật xuất sắc mà còn là biểu tượng của sự kháng cự và hy vọng trong bối cảnh chính trị đầy biến động. Sự kiện này một lần nữa khẳng định mối liên hệ chặt chẽ giữa điện ảnh và chính trị, nơi nghệ thuật trở thành tiếng nói mạnh mẽ chống lại áp bức và bất công. “Liên hoan phim Cannes 2025 là liên hoan của Jafar Panahi”, như nhận định của nhà phê bình điện ảnh Peter Bradshaw trên tờ The Guardian. Sự xuất hiện của đạo diễn Iran trên thảm đỏ tại Cannes, đầy bất ngờ, thu hút sự quan tâm đặc biệt sau 15 năm vắng bóng tại các sự kiện quốc tế, vì bị tước hộ chiếu, bị cầm tù. Với bộ phim “Un simple accident”, tạm dịch là “Một tai nạn đơn thuần”, Panahi đã chinh phục ban giám khảo, mang về giải Cành Cọ Vàng, bổ sung vào bộ sưu tập tượng vàng tại các giải thưởng điện ảnh lớn ở châu Âu (Sư tử vàng, The Circle, 2020;  Gấu vàng,Taxi Téhéran, 2015; Ống Kính Vàng, The white ballon, 1995).Giải Cành Cọ Vàng được cho là dành cho vị đạo diễn can đảm nhất, xứng đáng nhất tại mùa giải năm nay, bởi sự liều lĩnh của ông, bất chấp làm phim, dù có bị cấm đoán gây khó dễ. Trả lời phỏng vấn của RFI Pháp ngữ tại Cannes, ông Panahi giải thích thêm về những khó khăn khi phải lén lút quay phim ở Iran.“Nhìn từ bên ngoài thì sẽ rất khó để nói tình hình ở bên trong ra sao. Ví dụ, khi một nơi bị đánh bom, ở bên ngoài mọi người thấy rằng nơi đó bị tấn công, nhưng cũng thấy là có người sinh sống ở đó và không thể tưởng tượng được họ sống thế nào. Thực tế là họ vẫn sống. Khi hiểu được những phức tạp của việc làm phim, dựa vào kinh nghiệm trong quá khứ, và hiểu quy trình, thì chúng tôi biết là phải hành động nhanh chóng. Chúng tôi mất khoảng 25 ngày để quay bộ phim này. Trong những ngày cuối, thông tin về đoàn làm phim đã bị rò rỉ, và chính quyền vội vã đến, nhưng họ lại không tìm thấy bất cứ thiết bị nào, hay kịch bản, thước phim nào. Do đó, họ không thể bắt chúng tôi. Nhưng ngày hôm sau, họ đã gọi cho một số người trong đoàn làm phim, và ra tối hậu thư cấm chúng tôi làm việc tiếp. Chúng tôi đã hoãn lại một tháng và với một đội ngũ mới, hoàn thiện bộ phim trong một hoặc hai ngày, với những cảnh quay cuối cùng”.Un simple accident là một trong những bộ phim chính kịch nhân văn, sắc sảo, dí dỏm và sâu sắc của Jafar Panahi, "cho thấy những áp bức về chính trị và tính phản kháng đã ăn sâu vào đời sống thường ngày của người Iran như thế nào".Từ một tai nạn đơn thuần đến tai nạn của cả xã hộiBộ phim được mở ra bằng “một tai nạn nhỏ”, với nhân vật Eghbal chở người vợ đang mang thai và cô con gái nhỏ trên xe ô tô, thì vô tình đâm phải chó, khiến xe bị hỏng. Tai nạn này dẫn Eghbal đến nơi Vahid làm việc để sửa xe. Tiếng bước chân và giọng nói của Eghbal quá quen thuộc, quá ám ảnh, khiến Vahid liên tưởng đến kẻ từng tra tấn anh trong tù, hủy hoại cuộc đời mình.Không suy nghĩ nhiều, Vahid đã bắt cóc Eghbal, đào một hố tại sa mạc, định chôn sống Eghbal. Nhưng chưa từng thấy mặt kẻ tra tấn mình, khiến anh do dự, không chắc có đúng là người mình cần tìm hay không, Vahid quy tụ những nạn nhân như anh, từng bị ngục tù đày đoạ đến nhận diện.Không cần những cảnh máu me bạo lực, qua lời kể của những nạn nhân mà khán giả hiểu được vết thương tâm lý mà chế độ bạo quyền để lại sâu hoắm, đau đớn, dã man ra sao. Ngay cả đến khi được trả tự do, cuộc sống ở bên ngoài vẫn chẳng khác gì với ngục tù tăm tối. Tình huống mà đạo diễn tạo ra cũng thật trớ trêu với hình ảnh cặp đôi trong bộ đồ cưới đi chụp ảnh một ngày trước lễ thành hôn, chen chúc trong xe tải, sẵn sàng bỏ lỡ hôn lễ để “xử lý” theo cách của họ kẻ từng tra tấn mình, để khép lại quãng thời gian đau đớn đó.Khán giả tại Cannes đã bị ấn tượng bởi một hình ảnh rất mạnh trong bộ phim : hố chôn mà Vahid đào trên sa mạc. Phải chăng là một hình ảnh mang tính chính trị, là mồ chôn cho nỗi đau tập thể tại Iran ? Đạo diễn Panahi giải thích : “Tình hình tại Iran hiện nay giống như một hình thức cầm tù, khi họ bảo phải mặc gì, nghĩ gì, phải làm gì, không được làm gì,… Người dân bị giới hạn, bị trói buộc vào một hệ tư tưởng, một hình thức thiêng liêng nào đó. Dù có ra khỏi nhà tù nhỏ nhưng sau đó lại bị giam ở trong một nhà tù lớn hơn, là cả lãnh thổ Iran. Tôi chắc chắn rằng không chế độ nào có thể tồn tại vĩnh viễn. Một ngày nào đó, tôi không biết là khi nào, nhưng điều đó sẽ xảy ra. Khi một chế độ cầm quyền là cái vỏ rỗng trên mọi phương diện, khi xét về khía cạnh kinh tế, chính trị, văn hóa, môi trường… Tất cả điều này cho thấy chế độ đó đã sụp đổ. Dù vậy, chế độ ấy vẫn tồn tại ở bề ngoài, nhờ vào bạo lực, quân đội và tài chính, chứ không còn vì tính chính danh hay được lòng dân. Nếu không làm gì để thay đổi thì đồng nghĩa với việc, mỗi ngày, chế độ đó đang tự cầm xẻng đào mồ chôn mình”."Cành Cọ Vàng 2025 là một lựa chọn nghệ thuật, về tính nhân văn và có cả yếu tố chính trị"Nếu như nửa đầu bộ phim tập trung khắc họa các tuyến nhân vật đều mang trong mình khát khao trả thù bằng mọi giá, thì nửa sau lại mở ra một bước ngoặt đầy kịch tính và cảm xúc. Khi con gái của Eghbal gọi điện cầu cứu, thông báo với cha cô - đang bị nhốt trong một chiếc quan tài đặt trong xe của Vahid, chờ bị "xử lý" - phải trở về vì người vợ đang mang thai đã bất tỉnh trong cơn trở dạ. Mọi thứ bỗng chốc đảo chiều.Lúc này, những người từng mang nỗi đau do Eghbal gây ra, buộc phải đối mặt với lựa chọn nghiệt ngã: tiếp tục trừng phạt hay cứu lấy gia đình của kẻ thù?  Nhưng tình người trỗi dậy, và không ai có thể quay lưng trước sự sống. Cuối cùng, chính Vahid đã đưa vợ của Eghbal đến bệnh viện. Anh trả viện phí bằng số tiền ít ỏi tích góp, lại phải móc túi trả thêm một khoản hối lộ y bác sĩ, vì đó là “quy tắc” nơi anh đang sống.Un simple accident được cho là bộ phim thể hiện tính “chính trị” nhất trong sự nghiệp điện ảnh của Panahi. Quyết định của ban giám khảo liệu có bị ảnh hưởng bởi tính chính trị không, khi phương Tây coi vị đạo diễn người Iran là tượng đài phản kháng chống lại chế độ độc tài ở Iran ?Trong buổi họp báo sau lễ bế mạc, chủ tịch ban giám khảo, diễn viên Juliette Binoche giải thích : “Lựa chọn của chúng tôi là một lựa chọn nghệ thuật, về tính nhân văn và có cả yếu tố chính trị. Đây là một bộ phim vươn lên từ sự phản kháng và khát vọng sống còn. Nghệ thuật luôn chiến thắng. Điện ảnh có thể chuyển hóa những thực tại tưởng chừng không thể nào tồn tại nổi. Trong một thế giới đầy bạo lực, t hật đáng kinh ngạc khi một đạo diễn từng bị cầm tù như Panahi lại có thể kể một câu chuyện nhân văn đến thế, thật đáng kinh ngạc, chứ không phải là hành động trả đũa. Bộ phim mang đến niềm hy vọng mãnh liệt, gần như là phi lý trong hoàn cảnh tăm tối, với tinh thần bao dung sâu sắc. Bộ phim nói với chúng ta rằng, có thể chọn một cách sống khác, một cách sống tốt đẹp hơn. Nếu chúng ta không dang tay, đón nhận, tiến về phía đối phương, thì chúng ta không còn là con người nữa.”Panahi và tuyên ngôn nghệ thuật chống lại chế độ độc tàiNhìn từ giới phê bình điện ảnh quốc tế, trang New Yorker cho rằng chiến thắng của Panahi là “một tuyên ngôn mạnh mẽ về sức mạnh của nghệ thuật chống lại các chế độ độc tài”, nhấn mạnh rằng bộ phim là “một lời cảnh báo gửi đến các chính quyền chuyên chế trên toàn thế giới”. Tạp chí Vogue thì dự đoán Un simple accident có thể là ứng cử viên sáng giá cho giải Đạo diễn xuất sắc và Kịch bản gốc tại Oscar 2026, dù khả năng tranh giải Phim quốc tế xuất sắc có thể gặp khó khăn do các hạn chế từ chính phủ Iran.Còn tại Iran, theo AP, các phương tiện truyền thông Nhà nước chỉ trích bộ phim là “sự pha trộn giữa dối trá và bôi nhọ”, nhưng các nhà hoạt động cải cách và nhân quyền, bao gồm cả người đoạt giải Nobel Hòa bình Narges Mohammadi, ca ngợi đây là “chiến thắng của nhân quyền và sự kiên cường nghệ thuật”.Nói đến mối liên hệ giữa điện ảnh và chính trị, hàng năm, chủ tịch của liên hoan phim Cannes Thierry Fremaux đều phải đối mặt với câu hỏi « liệu những phim được lựa chọn có phản ánh xã hội ? » Câu trả lời của ông, theo France Culture, là « có », dù các bộ phim không trực tiếp có liên can đến chính trị.Tại Liên hoan phim năm nay, màu sắc chính trị cũng đã thể hiện rõ ngay từ vài giờ trước lễ khai mạc. Ban đầu hơn 300 nghệ sĩ, đã ký tên bày tỏ ý kiến trên báo Pháp Libération, lên án sự im lặng đối với cuộc diệt chủng ở Gaza, « từ chối để nền nghệ thuật thứ bảy trở thành đồng lõa », con số này sau đó đã lên đến 900, gồm nhiều người sao nổi tiếng như Pedro Pascal, hay diễn viên Pháp Catherine Deneuve, và cả chủ tịch ban giám khảo Juliette Binoche.Chủ tịch ban giám khảo Juliette Binoche đã chọn lễ khai mạc để lên án các cuộc chiến đang diễn ra, từ Ukraina cho đến cuộc xung đột Israel-Palestine, đồng thời tưởng niệm nhà báo ảnh Fatma Hassouna, bỏ mạng tại Gaza trong các cuộc oanh kích của Israel hôm 16/04, chỉ sáu ngày sau khi Liên hoan Cannes công bố tên phim tài liệu về cô được lựa chọn chiếu ở Cannes. Nhiều tác phẩm được trình chiếu tại Liên hoan năm nay cũng đề cập đến số phận của những người Palestine khốn khổ ở Gaza.Những Cành Cọ Vàng có yếu tố chính trịNếu nhìn lại lịch sử 78 mùa liên hoan phim Cannes, không ít lần Cành Cọ Vàng được trao với hàm ý chính trị rõ nét, cho thấy sự kiện này không chỉ là sân chơi của nghệ thuật mà còn là diễn đàn phản chiếu những chuyển biến chính trị, xã hội đương đại.  Ví dụ, năm 1979, Apocalypse Now của Francis Ford Coppola không chỉ là tác phẩm nghệ thuật mà còn là lời lên án sâu sắc về chiến tranh Việt Nam và những hậu quả tàn khốc của cuộc chiến. Hay bộ phim 4 Months, 3 Weeks and 2 Days của đạo diễn Cristian Mungiu (2007), được coi là một ám ảnh điện ảnh về cuộc sống dưới chế độ Ceausescu ở Romania, khi việc phá thai bị cấm tuyệt đối. Bộ phim không chỉ phơi bày sự tàn nhẫn của chế độ độc tài mà còn lên tiếng mạnh mẽ về quyền của người phụ nữ và quyền con người trong một xã hội bị áp bức.Hay tại mùa liên hoan năm 2004, ban giám khảo dưới sự chủ trì của Quentin Tarantino, trao giải thưởng cao quý nhất cho phim Fahrenheit 9/11  của đạo diễn Michael Moore

Tại liên hoan phim Cannes lần thứ 78, chương trình Fast Track to Cannes Market - Lối đi tắt tới chợ phim Cannes, do sứ quán Pháp ở Việt Nam tài trợ từ 4 năm qua, tiếp tục đưa các tài năng trẻ Việt Nam đến chợ phim, giao lưu, tiếp xúc với các hoạt động thương mại và các chuyên gia quốc tế trong nền nghệ thuật thứ bảy. Trong thông cáo báo chí, đại sứ Pháp tại Việt Nam Olivier Brochet khẳng định, trong bối cảnh thị trường điện ảnh Việt Nam ngày càng sôi động, các bộ phim được chiếu ở rạp ngày càng đa dạng, “chúng tôi thấy cần thiết phải tạo điều kiện thuận lợi cho sự hiện diện của các chuyên gia trẻ tại Cannes để giúp họ làm quen với điểm hẹn điện ảnh lớn nhất thế giới. Tại Cannes, họ có thể mở rộng mạng lưới quan hệ chuyên môn và tham gia vào sự phát triển quốc tế của điện ảnh Việt Nam.”Nhằm “quốc tế hóa điện ảnh Việt Nam”, chương trình Fast Track to Cannes Market năm nay đã tài trợ toàn bộ chi phí đến Chợ phim tại Cannes từ ngày 13-21/05/2025, cho hai chuyên gia trẻ Việt Nam là Phạm Hoàng Ân, giám đốc bản quyền tại Khang Media và Nguyễn Huy Thành, giám đốc rạp chiếu phim White Light cinéhub, chuyên chiếu phim nghệ thuật.Dưới sự hướng dẫn của Jérémy Segay, tùy viên nghe nhìn khu vực Đông Nam Á của sứ quán Pháp tại Việt Nam, hai chuyên gia trẻ Việt Nam đã có thể gặp gỡ các chuyên gia Pháp và quốc tế, tham gia vào các hoạt động khác nhau tại Chợ phim, để hiểu rõ hơn về các phương thức chiến lược quảng bá điện ảnh ra thị trường quốc tế.Đưa điện ảnh Việt đến gần hơn với thế giớiTrả lời RFI Tiếng Việt, ông Jérémy Segay cho biết : “Vào năm 2017, Việt Nam có gian hàng tại Chợ Phim, nhưng không phải năm nào cũng xuất hiện, và cũng không có nhiều chuyên gia Việt Nam đến tham dự sự kiện này. Do đó, chúng tôi tìm cách để giới thiệu, hỗ trợ các chuyên gia đến sự kiện này, để họ nhận thức được tầm quan trọng của sự kiện và tiềm năng phát triển điện ảnh, phát triển doanh nghiệp của họ khi đến Chợ Phim tại Cannes ».Liên hoan phim Cannes không chỉ là một lễ hội điện ảnh hào nhoáng, mà còn là một “trường học lớn” của điện ảnh toàn cầu, cho phép các nhà làm phim học hỏi xu hướng, kỹ thuật, cách phát hành, và mô hình kinh doanh. Phạm Hoàng Ân, giám đốc bản quyền tại Khang Media, lần đầu tiên đến Cannes, cho rằng đây là cơ hội để tìm kiếm những nhà đồng hành trong quá trình làm phim hoặc phát hành phim. Anh nói : « Cannes là một nơi về điện ảnh rất là đa dạng, chào đón tất cả những người làm phim với nhiều mục tiêu, nhiều thể loại. Ở đây tôi có thể thấy là các bạn vừa làm phim thương mại, vừa làm phim độc lập hay các phim ngắn cũng tìm kiếm được rất là nhiều cơ hội. Việt Nam rất là cần những bước đi ra thế giới để biết là thế giới đang làm gì đặc biệt là các bạn trẻ như tôi. Để biết được thị trường điện ảnh chung của thế giới họ đang có xu hướng gì. »Đối với nhà phát hành kỳ cựu như Trịnh Hằng, giám đốc điều hành công ty Skyline Media, đi cùng đoàn Việt Nam, dưới sự hỗ trợ của ông Jérémy Segay, chợ phim Cannes là nơi để nhìn rõ khoảng cách giữa Việt Nam và thế giới. Chị chia sẻ : « Bản thân là một nhà làm phim tại Việt Nam, khi đến đây thì tôi nhận ra rằng vị trí của phim Việt Nam rất còn non trẻ. Tất cả những khoảng cách về chất lượng phim, về chuyên môn, về điện ảnh, về tất cả mọi thứ thì đều ở một cấp bậc rất là xa. Chương trình của lãnh sự quán Pháp đã tạo điều kiện cho rất nhiều các bạn làm phim trẻ có cơ hội đến đây để học hỏi. Bởi vì nó thật sự giúp ích cho việc đóng góp cho chất lượng phim điện ảnh về sau tại Việt Nam. » Thị trường Việt Nam sôi động nhưng còn nhiều rào cản« Người Pháp vẫn chưa hiểu rõ về điện ảnh Việt Nam », dưới góc nhìn của Jérémy Segay, tùy viên nghe nhìn khu vực Đông Nam Á, từ 3 năm qua. Khi nhắc đến phim Việt Nam, người ta thường nghĩ đến Mùi Đu Đủ Xanh của Trần Anh Hùng, nhưng đó là phim được sản xuất tại Pháp. Trên thực tế, thị trường điện ảnh tại Việt Nam rất khác. Việt Nam là một trong những nước duy nhất mà lượng vé bán tại rạp gia tăng (lên đến 22% so với năm 2024).Bà Trịnh Hằng bổ sung : « Việt Nam là một trong những thị trường cực kỳ sôi động tại Đông Nam Á khi mà lớp trẻ vẫn còn có thói quen ra rạp để xem phim, cho nên việc mua phim nước ngoài để đem về Việt Nam chiếu vẫn còn rất sôi động. Việt Nam vẫn còn là một trong số rất ít những thị trường còn lại trên thế giới mà khán giả vẫn rất thích được ra rạp chiếu phim, trong khi cả thế giới đang dần có thói quen xem từ các nền tảng xem phim tại nhà. »Trong quý đầu của năm 2025, theo báo chí trong nước, nhiều phim Việt Nam đã « cháy » vé tại rạp, với doanh thu kỷ lục, hàng trăm tỷ đồng, ví dụ như Bộ Tứ Báo Thủ của Trấn Thành, Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối của Bùi Thạc Chuyên, hay Nhà Gia Tiên của Huỳnh Lập. Năm 2024, Box Office Vietnam công bố, tổng doanh thu phòng vé Việt Nam đạt gần 4.700 tỷ đồng, cao nhất từ trước đến nay, trong đó riêng các phim Việt đạt khoảng 1.900 tỷ đồng, chiếm khoảng 40%.Chỗ đứng mong manh cho phim nghệ thuậtNếu như điện ảnh Việt phát triển nhanh về số lượng, tập trung vào mục đích giải trí, phục vụ thị hiếu của khán giả, thì các cơ chế hỗ trợ làm phim vẫn còn hạn hẹp, đặc biệt là cho các nhà làm phim trẻ độc lập, đi theo con đường phim nghệ thuật.Anh Trần Đắc Phúc, đồng sáng lập CLB Whitelight Cinéhub, từng là một trong những người được hưởng tài trợ của sứ quán Pháp đến Chợ Phim Cannes, nêu ra những khó khăn đối với các nhà làm phim trẻ, không chỉ thiếu kinh nghiệm, mà còn cả hệ thống cơ sở vật chất thiết bị, trang thiết bị, phòng chiếu và cả công tác hậu kỳ. « Các bạn trẻ phải tự làm những cái việc đấy và các bạn sẽ phải tự xoay sở tất cả nguồn lực tài chính. Đội ngũ nhân sự cũng thường là những người trẻ, làm việc trên tinh thần là giúp đỡ lẫn nhau, thay vì tính phí nhau. Trên tinh thần đấy, dựa trên sự non trẻ đấy và việc thiếu các nguồn lực tài chính, mình thấy thiệt thòi rất lớn cho ngành, cho nền làm phim độc lập ở Việt Nam. »CLB White Light Cinéhub, kết hợp với một hãng hậu kỳ của Thái Lan và Viện Pháp tại Việt Nam, mở ra rạp chiếu phim nghệ thuật đầu tiên tại Việt Nam.Rào cản kiểm duyệt và giới hạn sáng tạoBên cạnh vấn đề tài chính và thị hiếu khán giả, việc kiểm duyệt phim cũng là thách thức.Liệu đó có phải rào cản lớn nhất cho các nhà làm phim trẻ, muốn dấn thân vào con đường nghệ thuật thứ bảy ? Những quy định khó khăn trong việc cấp phép làm phim, kiểm duyệt tại Việt Nam tác động như thế nào đến hành trình sáng tạo ? Giám đốc điều hành công ty phát hành phim Skyline Media, Trịnh Hằng nhận định: « Khi các bạn sống ở đất nước nào thì các bạn phải hiểu về nguyên tắc, những nguyên tắc và những cách nghĩ về tình hình chính trị của đất nước đó. Mỗi quốc gia có những nguyên tắc rất khác nhau. Khi các bạn hiểu được điều đó và các bạn sáng tạo thì chúng ta vẫn có thể sáng tạo được. Khi chúng ta thật sự biết tất cả giới hạn của chúng ta là gì thì chúng ta sáng tạo trong cái vùng an toàn đó. »Về phần mình, ông Jérémy Segay nhận định rằng : « Chính quyền Việt Nam khá chậm trễ trong việc quảng bá và có vẻ xem nhẹ tầm quan trọng của điện ảnh. Trong khi đó, điện ảnh là một công cụ gây ảnh hưởng và cũng là cách để quảng bá du lịch hiệu quả. Nhưng tôi nghĩ họ đang dần nhận thức được điều này. Ví dụ như tại liên hoan phim Cannes năm nay, nhiều quan chức đã đến Cannes, nêu ra những biện pháp để quảng bá du lịch... Phải nói rằng phần lớn các phim nước ngoài lấy bối cảnh ở Việt Nam nhưng lại được quay ở Thái Lan, bởi vì cho đến nay, các quy định về cấp phép quay phim, làm phim vẫn chưa rõ ràng ».Pháp đồng hành cùng điện ảnh ViệtTại Việt Nam, tùy viên nghe nhìn Jérémy Segay cho biết, sứ quán Pháp và Viện Pháp không chỉ hoạt động tích cực trong việc quảng bá điện ảnh Pháp, hỗ trợ phát hành phim Pháp tại Việt Nam, mà còn đồng thời hỗ trợ các nhà làm phim trẻ của Việt Nam thông qua các hình thức khác nhau.Cụ thể, Pháp thường xuyên mời chuyên gia sang Việt Nam và hỗ trợ chi phí cho nhà làm phim Việt tham gia các sự kiện quốc tế. Ví dụ, đạo diễn Lê Ngọc Duy có phim ngắn được mời đến La Quinzaine des cinéastes tại Cannes năm nay.Từ năm 2022, Pháp là đối tác của sự kiện “Autumn Meeting” - Gặp gỡ mùa thu, một cuộc hẹn điện ảnh do đạo diễn Phan Đăng Di đồng khởi xướng. Tại sự kiện này, Pháp cũng đã đề xuất Trung tâm điện ảnh quốc gia Pháp (CNC) lập ra một quỹ học bổng hỗ trợ làm phim.Trong lĩnh vực phim hoạt hình, sứ quán Pháp đã hỗ trợ thành lập Hiệp hội Kỹ xảo và Hoạt hình Việt Nam (VAVA), tập hợp các studio trong nước, và tổ chức các khoá đào tạo với sự hợp tác của trường Gobelins (Paris), một trường danh tiếng trong ngành hoạt hình. Năm 2025, Pháp tài trợ cho gian hàng của Việt Nam tại Liên hoan phim hoạt hình Annecy (từ ngày 9 đến 14/6).

Đại sứ quán Anh tại Hà Nội đang tuyển dụng vị trí Quản lý Dự án Phòng chống mua bán người và Nô lệ hiện đại, để quản lý các dự án về phòng chống nô lệ hiện đại do chính phủ Anh tài trợ tại Việt Nam. Biện pháp này cũng đồng thời hỗ trợ chống lại nạn mua bán người và nâng cao năng lực ứng phó với nạn mua bán người tại Việt Nam. Hạn nộp đơn là ngày 01/06/2025. Từ khi chính phủ Lao động lên cầm quyền, Anh cũng tăng cường các biện pháp cứng rắn hơn đối với làn sóng người nhập cư “phi thông lệ” (irregular arrivals) vào Anh nói chung, và người từ Việt Nam tới Anh qua ngả Pháp và châu Âu lục địa theo đường biển nói riêng đã trở thành chủ đề hợp tác Anh-Việt trong tinh thần bảo vệ biên giới và chống di cư trái phép.Vậy tình hình hiện nay ra sao và tại Anh, bên cạnh các đảng chính trị, thì tiếng nói của xã hội dân sự, giới nghiên cứu ra sao ?Thông tín viên Nguyễn Giang từ Luân Đôn trả lời chương trình RFI về đề tài này :RFI : Anh tiếp tục đẩy mạnh các dự án mà chính phủ tiền nhiệm của đảng Bảo thủ cũng như chính phủ đương quyền của đảng Lao động gọi là “nạn nô lệ hiện đại”, không chỉ ở Anh và ngay cả ở Việt Nam. Thông tin mới nhất là gì ? TTV Nguyễn Giang : Vai trò mà Quản lý dự án tại VN mà Anh muốn tuyển để hỗ trợ Đại sứ quán Anh tại Việt Nam trong công tác này : Với mức lương 61 triệu đồng VN một tháng, đây là vị trí quản lý dự án (manager) nhằm hỗ trợ công tác chống lại “nạn mua bán người và nâng cao năng lực ứng phó với nạn mua bán người tại Việt Nam”, theo đúng nguyên văn quảng cáo tuyển dụng. Ngoài ra, người quản lý này còn cần xây dựng các mối quan hệ cấp cao và hợp tác chặt chẽ với các cơ quan chính phủ, các cơ quan phát triển, đối tác thực thi dự án, tổ chức nghiên cứu, tổ chức phi chính phủ và các bên liên quan khác. Thêm vào đó là vai trò tư vấn chính sách về nạn mua bán người.RFI : Cơ sở pháp lý của sự hợp tác này là gì? TTV Nguyễn Giang : Về hợp tác hai bên, văn bản mà bộ Nội Vụ Anh và bộ Công An Việt Nam, đã ký kết hôm 01/04/2025 tại thượng đỉnh Luân Đôn, có đoạn như sau : « Công tác thực hiện kế hoạch hành động chung [Anh-Việt] đã nhận được khoản tài trợ lên tới 1 triệu bảng cho năm tới thông qua Quỹ Chống Nô Lệ Hiện Đại của Bộ Nội vụ Vương quốc Anh. Kể từ năm 2018, Vương quốc Anh đã đầu tư hơn 7 triệu bảng để tăng cường cho hoạt động chống buôn người của Việt Nam qua Quỹ Nô Lệ Hiện Đại, đã xác định được 720 nạn nhân của nạn buôn người và di cư trong tình trạng dễ bị tổn thương, tiếp cận hơn 7 triệu người qua các chiến dịch nâng cao nhận thức, đồng thời giáo dục 1.936 người muốn di cư về các rủi ro của tội phạm buôn người ».Ngày 6/3/2025, đã có một đoàn đại biểu Vương quốc Anh do ông Adam Gardner - phó cục trưởng Cục Chiến lược quốc tế, Đối ngoại và Đối nội, bộ Nội Vụ Vương quốc Anh dẫn đầu, đã có chuyến thăm và làm việc tại Công an tỉnh Quảng Bình về dự án phòng, chống mua bán người và nô lệ hiện đại. Theo các báo Việt Nam, đây  là một phần của dự án « Đấu tranh chống mua bán người và nô lệ thời hiện đại » và hai bên đã chia sẻ những khó khăn, vướng mắc và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác phòng chống mua bán người trên địa bàn tỉnh Quảng Bình trong thời gian tới.Các bài báo ở Việt Nam cũng nhắc lại về Chương trình hợp tác quốc tế từ năm 2019, với việc chính phủ Anh, thông qua Tổ chức Di cư Quốc tế (IOM) và World Vision International (WVI), đã phối hợp tài trợ các hoạt động quan trọng tại Quảng Bình, nhằm nâng cao năng lực cho công an địa phương trong việc phát hiện và xử lý các vụ mua bán người, tăng cường hỗ trợ cho nạn nhân và người di cư dễ bị tổn thương, cũng như cải thiện nhận thức cộng đồng về các phương thức tội phạm và các quy định pháp luật liên quan đến phòng chống mua bán người.Ngoài ra, Anh còn hỗ trợ mô hình sinh kế giúp người dân tìm kiếm công việc ổn định và giảm thiểu tình trạng di cư trái phép. Năm 2024 đã có các hoạt động tuyên truyền bằng tiếng Việt trên mạng xã hội tại Anh và ở Việt Nam (rải tờ rơi) ở một số tỉnh, nêu bật sự nguy hiểm của các tuyến đường di dân lậu vào Anh ...RFI : So sánh công tác này với các hoạt động khác của Anh với các nước châu Âu, châu Á, châu Phi thì có gì khác biệt ?TTV Nguyễn Giang : Chiến lược của Anh gồm hai phần : Răn đe và Giáo dục. Phần 1 gồm các luật mới ra, ngày càng nghiêm khắc, nhằm răn đe việc vi phạm luật nhập cư, « khai thác nô lệ hiện đại », trừng phạt các băng đảng buôn người ... phá các đường dây đưa người bất hợp pháp vào Anh và tăng cường an ninh biên giới (securitisation of borders).Phần 2 là khuyến khích người nhập cư trái phép ra đầu thú và cho hồi hương - ví dụ cho người Albania hồi hương khá nhiều và khá thành công. Keir Starmer vừa sang Tirana để thúc đẩy thêm chương trình này. Và với người đã hồi hương thì trợ giúp để họ không bỏ đi nữa. Ví dụ Anh đang làm như Liên Hiệp Quốc đã làm với thuyền nhân ở Hồng Kông : hỗ trợ tiền tái hội nhập để giúp họ về Việt Nam và không đi tiếp.Xin nhắc Việt Nam chỉ là 1 trong 40 nước mà Anh đang tăng cường hợp tác để chống nạn di dân trái phép. Liên Âu, Pháp, Mỹ cũng tham gia hội nghị thượng đỉnh 31/03 năm nay ở Luân Đôn. Các nước Albania, Kosovo, Serbia, Bắc Macedonia và một số nước châu Phi đều có tên trong danh sách. Thậm chí Anh cũng đối thoại với chính quyền tự trị ở những vùng như Kurdistan thuộc Iraq để triển khai dự án chống buôn người.Cả hai mục tiêu này là để giảm số người di cư, nhập cư vào Anh trái phép vốn đã trở thành vấn đề chính trị nội bộ ở Anh. Các đảng cực hữu hay thiên hữu đều lấy lý do « di dân cao » để tung ra các khẩu hiệu dân tộc chủ nghĩa Anh quốc và buộc chính phủ phải có hành động.RFI : Nhân quyền đóng vai trò gì trong các luật Anh (và EU nói chung) để giải quyết vấn nạn này?TTV Nguyễn Giang : Tại VN cũng đã có các điều luật chống lao động nô dịch, chống bắt người khác làm nô lệ và Điều 8 Công ước Quốc tế về các quyền dân sự và chính trị (ICCPR) cụ thể hóa quy định trong Điều 4 Tuyên ngôn Nhân quyền Quốc tế nêu rõ : Không ai bị bắt làm nô lệ ; mọi hình thức nô lệ và buôn bán nô lệ đều bị cấm. Không ai bị bắt làm nô dịch. Không ai bị yêu cầu phải lao động bắt buộc hoặc cưỡng bức.Nhưng ở Anh thì vấn đề lại hơi khác. Việc bị cho là « hành vi khai thác nô lệ hiện đại » được báo chí đổ cho một số người Việt Nam làm salon móng tay (nails bar), và họ cho là đây là hình thức làm ăn đặc thù của một số cá nhân người Việt Nam. Xin nhắc rằng rất nhiều bạn bè tôi ở Anh, có làm nghề mở tiệm móng tay, thì đều cho rằng cách mô tả trên là không công bằng, là bôi đen nghề đem lại công ăn việc làm cho nhiều người và họ đóng thuế đầy đủ vào ngân sách nhà nước Anh.RFI : Anh có thể giải thích thêm về khái niệm “nô lệ hiện đại” (modern slavery) mà Anh sử dụng ở đây? TTV Nguyễn Giang : Giải thích về khái niệm này có trong văn bản pháp lý chủ yếu ở châu Âu (EU Directive 2011); ở Luật mà Anh thông qua năm 2015, và được một số cơ quan Liên Hiệp Quốc cũng như các tổ chức từ thiện sử dụng. Một số tài liệu nói (2013-15) trên thế giới có ít nhất 45 triệu nạn nhân từ hơn 100 nước. Xin chú ý là các nước Âu - Mỹ và Úc nói nhiều về « nô lệ hiện đại », nhưng Đài Loan, Hàn Quốc, Nhật Bản, Singapore cũng nhận lao động nhập cư, và có cả hiện tượng người Việt Nam làm lậu thì báo chí và chính phủ ko dùng khái niệm này.Giải thích trong trường hợp cụ thể là người Việt Nam làm việc lậu ở một số tiệm làm móng tay ở Anh, tôi xin trích dẫn học giả người Anh, tiến sĩ Tamsin Barber. Bà đề xuất đánh giá lại khái niệm « modern slavery » mà bà cho là có nhiều yếu tố tự nguyện, hành trình sang Anh nguy hiểm nhưng công việc không vất vả, thu nhập cao hơn mức trung bình ở Anh. Theo TS Barber thì nên coi đây là hiện tượng « self-exploitation » mà chúng ta có thể hiểu là « chấp nhận rủi ro, thiệt thòi, thậm chí cực nhọc để tích lũy tiền bạc cho tương lai » ... Còn nếu chỉ nhắm vào các chủ lao động thuê người bất hợp pháp, gọi họ là chủ nô, thì chưa đánh giá đúng hai vấn đề : nhu cầu lao động, cần tuyển nhân công cho nghề làm nails là khá lớn, và có sự tự nguyện nhất định từ phía người không giấy tờ đi tìm việc.RFI : Đánh giá chung về sự thành công, thất bại của các sáng kiến và quy định mới này, anh nghĩ sao?TTV Nguyễn Giang : Tôi nghĩa chống buôn người, chống nạn nô dịch, làm chui, cần đánh giá trong bức tranh chung và di dân quốc tế, gồm cả di cư hợp pháp và bất hợp pháp. Đây là câu chuyện có tầm toàn cầu nên Anh quốc phải tăng cường hợp tác quốc tế thì mức độ thành công mới tăng lên. Một mình nước Anh không thể tự giải quyết được.Bên cạnh lý do chính trị, chiến tranh thì có những lý do kinh tế - xã hội rất quan trọng như chuyện thiếu việc làm ở các vùng nông thôn, đất nông nghiệp bị thu hẹp vì đô thị hóa tăng nhanh, tạo ra di dân nội vùng, di cư trong nước và di dân ra nước ngoài. Ở đâu có việc làm tăng được thu nhập hơn ở quê nhà thì người ta sẽ đi. Và khi ra đi thì có lúc chấp nhận rủi ro, trở thành nạn nhân « bị buôn người » trong một thời gian, ví dụ như vậy.Về tính thuyết phục của các cuộc vận động này, tôi thấy có một vấn đề nhỏ là ngôn ngữ. Về ngôn từ, trong tiếng Việt, theo cá nhân tôi đây là cụm từ khó hiểu. Về văn hóa, VN ko trải qua chế độ nô lệ (có gia nô thời Trần nhưng khác « slaves » ở châu Âu), và tính từ « hiện đại » lại mang nghĩa tích cực.Đúng ra phải gọi là « nô dịch thời hiện đại » » hay các hành vi « bóc lột tinh vi », hay « cưỡng ép lao động, bị lừa, bị ép lao động » như các trung tâm lừa đảo ở Miến Điện, ở Cam Bốt gần đây. Trong tiếng Việt, nô lệ là hình ảnh người bị xiềng xích, đánh đập, bỏ đói hàng ngày ... bị bạo hành liên miên, nhưng trong việc làm chui thì chuyện đó nếu có xảy ra thì chỉ là cá biệt, ngoại lệ, ít ra là với các cửa tiệm. Tất nhiên đây là chúng ta nói về các quán ăn, các tiệm nails.Còn trong các « trại cần sa » do băng đảng kiểm soát thì tính chất « xã hội đen », các vụ bạo hành là có thực, và đó chắc chắn là một hình thức nô lệ hiện đại. Nhưng cần phân biệt hai hiện tượng : làm chui ở các cơ sở kinh doanh nhỏ của người châu Á, và trồng cây gây nghiện, tự nó đã có tính chất hình sự.Các nước Phương Tây, vốn có lịch sử buôn nô lệ rất tàn bạo từ châu Phi, muốn tuyên t

Sau khi phân tích màu sắc của hàng ngàn bức hình chụp các vật dụng hàng ngày, các nhà nghiên cứu thuộc nhóm Bảo tàng Khoa học Vương Quốc Anh đã đi tới một khám phá bất ngờ : các màu sắc rực rỡ đang dần biến mất và nhường chỗ cho các tông màu xám. Liệu có phải rằng thế giới đang mất đi màu sắc ? Do đâu mà các gam màu tối và ảm đạm lên ngôi ?  Cụ thể, trong số 7083 vật phẩm được nghiên cứu thuộc 21 danh mục, đa phần đều là các vật dụng hàng ngày, từ năm 1800 cho tới nay, màu sắc phổ biến nhất được sử dụng là màu xám than, xuất hiện trong hơn 80% các bức ảnh. Nhưng điều đáng nói hơn là việc sử dụng tông màu xám, đen hay trắng ngày càng gia tăng theo thời gian. Nếu như vào năm 1800, ba màu này chỉ chiếm 15% trên bảng tổng hợp phân tích màu sắc thì đến năm 2020, con số này đã tăng lên tới 40% và đi kèm với đó là sự suy giảm của màu vàng và nâu. Theo thời gian, màu sắc trên các vật phẩm dần trở nên xám hơn và ít đa dạng hơn. Xu hướng này lan rộng trong nhiều lĩnh vực từ sản xuất ô tô đến các thiết bị gia dụng, xâm chiếm địa hạt thời trang và bành trướng tới cả ngành công nghiệp điện ảnh. Vậy do đâu mà thế giới lại ngày càng “xám xịt” ? Tràn lan trong lĩnh vực sản xuất Đầu tiên có lẽ cần kể tới lĩnh vực sản xuất. Có bao nhiêu đồ đạc trong nhà quý vị mang màu trắng, đen hay xám ? Chiếc tivi, điện thoại hay máy tính của quý vị có phải cũng thuộc một trong ba màu sắc trên hay không ? Chiếc xe hơi mà quý vị sở hữu mang màu gì ? Nếu như vào năm 1952, đa phần số xe hơi xuất xưởng mang các màu sắc sống động như đỏ, xanh lá và xanh lam, thì theo France Culture, tới năm 2022, cứ 4 chiếc xe trên đường, lại có tới 3 cái mang màu trắng, đen hoặc là xám. Còn theo khảo sát hàng năm của PPG Industries, công ty hóa chất chuyên sản xuất và phân phối sơn, lớp phủ, sản phẩm quang học và vật liệu đặc biệt, thì màu trắng là màu sơn phổ biến nhất cho xe hơi, chiếm 22%, màu bạc xếp thứ hai với 20%, tiếp theo đó là màu đen với 19%. Đâu là nguyên nhân đằng sau xu thế này ? Liệu có phải do con người đang dần chán ghét một thế giới muôn màu hay có lý do nào khác ? Đài France Culture nhận định nguyên nhân có thể tới từ việc giới tư bản muốn “đồng bộ hoá”, thiết lập một tiêu chuẩn chung cho các sản phẩm để dễ dàng sản xuất hàng loạt. Đồng quan điểm, nhà thiết kế Elvis Hsiao trên trang Medium, cho rằng nhà sản xuất muốn tối ưu hoá hiệu quả bằng cách tạo ra các xu hướng thiết kế trung tính vì nó dễ được nhân rộng hơn và cũng dễ tiếp cận với số đông hơn so với các thiết kế mang tính độc đáo. Do vậy, nhà thiết kế Hsiao nhận định rằng trong xã hội hiện đại, các văn hoá độc đáo thường bị hy sinh để phục vụ cho mục đích sản xuất hàng loạt.Nhưng đương nhiên đây không phải là lý do duy nhất. Nhiều khách hàng lựa chọn mua xe hơi màu trung tính vì cho rằng sẽ dễ bán lại hơn khi không còn muốn sử dụng. Ngoài ra, các sản phẩm điện tử như máy tính, vô tuyến hay điện thoại cũng hầu như mang màu đen giúp tạo ra tính tương phản, làm nổi bật những màu sắc sống động, rực rỡ trên màn hình. Hơn nữa, những màu sắc trung tính cũng giúp người nhìn không bị phân tâm mà tập trung vào hình dáng, thiết kế, đường nét của sản phẩm. Xâm chiếm địa hạt thời trangVậy còn trong làng mốt thì sao ? Liệu nơi đây đã bị các tông màu tối xâm chiếm hay chưa ? Hãy cùng quay ngược dòng quá khứ để xem các tông màu tối đã dần trở nên phổ biến như thế nào. Theo kênh France Culture, vào những năm 1860, quốc vương tương lai của Vương Quốc Anh là Edward đệ thất đã phổ biến việc hút thuốc và đồng thời phổ biến luôn cả việc mặc các trang phục mang màu sẫm như xanh than, để bảo vệ màu quần áo khỏi khói thuốc. Màu đen sau đó đã thay thế vị trí của màu xanh than và dần trở thành màu sắc phổ biến trên trang phục của các quý ông hút xì gà thời bấy giờ. Dần dà, màu đen trở thành màu sắc đại diện cho cánh mày râu, cho quyền lực và sức mạnh của đàn ông. Sau đó, các phong trào nữ quyền lên ngôi, phụ nữ dần có quyền đi làm, kiếm tiền, họ tự do hơn, mạnh mẽ hơn và có tiếng nói hơn. Họ bắt đầu mặc màu đen như một cách để thể hiện sự mạnh mẽ và quyền lực đó. Rồi tới những năm 1920, nhà tạo mốt huyền thoại người Pháp Coco Chanel cho ra đời “chiếc váy nhỏ màu đen”, tạo nên một làn sóng mới trong ngành thời trang bấy giờ. Ngày càng nhiều phụ nữ phá bỏ định kiến và khoác lên mình những bộ trang phục màu đen quyến rũ. Họ tin rằng màu đen khiến thân hình phụ nữ có vẻ mảnh mai, bí ẩn và quý phái hơn. Màu đen sau đó lại càng được yêu thích sau thành công của bộ phim “Breakfast at Tiffany's” với nữ minh tinh Audrey Hepburn thủ vai nhân vật chính. Trong phim, hình ảnh Hepburn xuất hiện với chiếc váy đen sang trọng, thanh lịch nhưng cũng không kém phần đáng yêu, đã trở thành biểu tượng của sự nữ tính trong làng thời trang và cả trong văn hoá đại chúng lúc bấy giờ. Tuy nhiên tính tới thời điểm đó, dù màu đen và các màu tối nói chung đã ngày càng phổ biến trong bảng màu của các nhà tạo mẫu, nhưng nó vẫn chưa chiếm ưu thế như ngày nay. Vậy câu hỏi đặt ra là tại sao giờ đây, người ta lại càng ngày càng ưa chuộng các tông màu tối ? Trả lời kênh France Culture, nhà thiết kế Jean-Gabrielle Causse cho biết : “Ngày nay ngay cả những đại sứ thời trang như là những nhà tạo mẫu nổi tiếng, họ cũng đều mặc trang phục màu đen. Chẳng hạn như Jean-Paul Gautier, (nhà thiết kế người Pháp), khi xuất hiện trên các sàn diễn thời trang cũng thường lựa chọn mặc màu đen.” Ảnh hưởng từ các nhà tạo mốt lên các xu hướng thời trang là không thể phủ nhận. Nhưng ngoài lý do này, chính chúng ta cũng đang “dần quên đi việc mặc các trang phục nhiều màu sắc”. Nhà thiết kế Causse nhận định : “Khi ta càng ít mặc quần áo có màu sắc sặc sỡ, ta lại càng sợ và ngại mặc nó ra đường. Mỗi sáng khi mở tủ quần áo và tự hỏi hôm nay mình sẽ mặc gì nhỉ, chúng ta sẽ lại chọn màu đen, màu xanh than hay màu trắng, để cảm thấy an toàn và yên tâm rằng bản thân không mắc các lỗi về thẩm mỹ. Hơn nữa nếu quanh chúng ta có ít người mặc quần áo nhiều màu sắc, ta lại càng không muốn mặc quần áo có màu rực rỡ.” Bành trướng trong ngành công nghiệp điện ảnh Không chỉ trong lĩnh vực thời trang, mà cả ở môn nghệ thuật thứ bảy, các gam màu tối cũng đang ngày càng chiếm ưu thế. Trong bài phân tích đăng tải trên nền tảng We Present, nơi giới nghệ sĩ chia sẻ các tác phẩm nghệ thuật, tác giả đã trích lời nhà thiết kế người Ý, Riccardo Falcinelli, cho rằng : “Nếu bạn xem Netflix, bạn sẽ thấy có rất nhiều màu đen và tối trên áp phích của các bộ phim. Cùng với đó là rất nhiều cảnh phim diễn ra vào ban đêm hoặc khi trời đang mưa. Tôi nghĩ vấn đề không chỉ nằm ở phong cách làm phim, mà còn vì ta đang sống trong thời kỳ khủng hoảng (…). Trong khi nếu bạn nhìn vào những tấm áp phích Hollywood của những năm 50, bạn sẽ thấy rất nhiều màu sắc. Đó là thời kỳ hậu chiến nên người ta lạc quan hơn nhiều.”Cùng quan điểm, nhà phê bình phim Morgan Bizet cho rằng xu hướng chuyển sang sử dụng các tông màu tối trong điện ảnh đã bắt đầu từ những năm 2000, mà cụ thể là sau sự kiện khủng bố tòa tháp đôi hôm 11/09 ở Mỹ. Ông nói : “Sau sự kiện 11/09, điện ảnh Mỹ đã chuyển sang đề cập đến những chủ đề tối tăm hơn, hiện thực hơn và do đó đã áp dụng những tông màu xám để bộ phim có vẻ nghiêm túc hơn. Xu hướng mới này cũng đánh dấu sự cắt đứt với những năm 1980 và 1990, khi các bộ phim chủ yếu tập trung vào các cảnh hành động, tuổi thơ hay hoài niệm.” Ngoài ra, việc màu sắc trong các bộ phim ngày càng tối và thường không mấy rực rỡ hay tương phảncòn xuất phát từ cách dựng phim hiện đại. Ngày nay các bộ phim thường có tiết tấu nhanh và gấp gáp hơn, với rất nhiều tình tiết diễn ra liên tục. Và với cách dựng phim như vậy, các bảng màu rực rỡ và nổi bật sẽ không còn phù hợp. Ông Jean-Baptiste Massuet, chuyên gia trong lĩnh vực lý thuyết điện ảnh, giải thích trên đài France Culture : “Đôi mắt cần thời gian để làm quen với từng màu sắc trong mỗi cảnh quay. Tuy nhiên trong phim ảnh hiện nay, các cảnh quay lại được thay đổi liên tục với tiết tấu dồn dập. Do vậy, nếu màu sắc trong những cảnh phim này quá tương phản nhau, thì mắt người xem sẽ liên tục phải điều tiết để cố gắng hiểu chuyện gì đang xảy ra. Trong khi đó nếu màu sắc được làm dịu đi, trung tính hơn, thì đoàn làm phim sẽ dễ dàng cắt cảnh và có thể dựng phim với nhịp điệunhanh và đứt quãng.” Ngoài ra, màu sắc mờ nhạt và tối tăm cũng mang lại một lợi thế cho đạo diễn: che giấu những khuyết điểm trong xử lý hình ảnh và hiệu ứng, nhất là khi mà phim ảnh ngày nay sử dụng nhiều kỹ xảo hình ảnh. Bà Isabelle Barrière, kỹ thuật viên hậu kỳ, giải thích : “Các hiệu ứng kỹ xảo trong phim ảnh khi nhìn trong bóng tối hay dưới mưa sẽ ít bị chú ý và nhìn thật hơn so với khi có ánh nắng mặt trời.”Dù xuất phát từ các nguyên nhân chủ quan hay khách quan, thì ta cũng thấy rằng ngày nay những màu sắc rực rỡ, sống động đang dần phải nhường chỗ cho những gam màu tối, trung tính và mờ nhạt. Điều này liệu có gây ra ảnh hưởng gì đến tinh thần của chúng ta hay không ? Tưởng tượng quý vị đang đi bộ trên một con đường với các tòa nhà mang màu sắc ảm đạm, ô tô thì chỉ đen và trắng, nhìn sang quần áo của bản thân và những người xung quanh cũng lại một gam màu tối, liệu cảm xúc của quý vị có trở nên u ám theo ? “Bầu trời xanh dần chuyển xám, niềm hứng khởi cũng không còn, vì nay là một ngày tồi tệ” (Trích lời bài hát Bad day - Daniel Powter). 

Nếu như người xưa tin rằng chuyện gặp gỡ, yêu đương rồi nên vợ nên chồng đều là do “số”, thì đặt trong bối cảnh hiện nay, có lẽ ta phải tự hỏi “số” giờ đây là “số phận” hay là “số hoá” ? Lướt một vòng trên các trang mạng xã hội, không khó để tìm thấy những bài báo, những chia sẻ của người trong và ngoài cuộc về việc sử dụng các ứng dụng hẹn hò, với đủ những ý kiến khen chê, những cái nhìn từ lạc quan đến bi quan. Tuy nhiên, có thể tóm gọn các quan điểm này trong ba từ khoá chính, bao gồm : “giới trẻ”, “tình yêu” và “lừa đảo”. Vậy hôm nay, xin mời quý vị hãy cùng RFI tìm hiểu về những ứng dụng hẹn hò cùng những định kiến về ngành công nghiệp “tình yêu” này.Bùng nổ ngành công nghiệp “tình yêu” 381 triệu người đã và đang sử dụng các dịch vụ hẹn hò qua mạng, theo số liệu năm 2024 của nền tảng thống kê dữ liệu Statista. Các ứng dụng gặp gỡ như Tinder, Bumble hay Badoo cũng thu về số lượt tải khổng lồ, từ khoảng 3 đến 5 triệu lượt mỗi tháng, và đem lại cho ngành công nghiệp này khoảng 3 tỷ đô la trong năm ngoái. Một vài con số trên đây hẳn đã cho thấy cái nhìn tổng quan về sự phát triển của các ứng dụng hẹn hò qua mạng. Về cách thức hoạt động, các ứng dụng này sẽ hiển thị lần lượt các hồ sơ người dùng dựa trên nhiều tiêu chí, nhưng chủ yếu dựa trên mức độ “đồng điệu” giả định được xác định bởi một thuật toán, xét theo giới tính, độ tuổi, trình độ học vấn, sắc tộc, thu nhập, v.v. Nhờ vậy, người dùng có thể dễ tìm được người tương đồng với mình hơn. Nếu cảm thấy có hứng thú muốn tìm hiểu, người dùng có thể quẹt sang phải còn nếu không họ sẽ quẹt sang trái. Khi cả hai bên cùng quẹt phải, ứng dụng sẽ hiển thị thông báo “match”, và hai người dùng sẽ được kết nối để có thể nhắn tin trò chuyện.Đương nhiên cũng cần nhớ rằng điều mà các chủ doanh nghiệp mong muốn không phải tình yêu cho bạn mà là lợi nhuận cho họ. Ở phiên bản miễn phí, các ứng dụng sẽ chỉ cho người dùng số lần quẹt giới hạn trong 24 giờ, nếu đã hết số lần, hoặc người dùng phải chờ đến hôm sau hoặc phải nạp tiền. Ứng dụng cũng ẩn đi những hồ sơ đã “thích” bạn, hay những hồ sơ được coi là “đẹp”, nằm trong “top 10 tuyển chọn” phù hợp với bạn. Để xem được những hồ sơ này, người dùng phải nâng cấp tài khoản.Trước sự bùng nổ của các ứng dụng hẹn hò qua mạng, có không ít các quan điểm, thậm chí là định kiến được lan truyền rộng rãi nhưng câu hỏi đặt ra là liệu chúng có chính xác? Chỉ người trẻ mới dùng các ứng dụng hẹn hò ? Quan điểm đầu tiên và cũng là phổ biến nhất có thể thấy trên các bài báo hay các bài chia sẻ trên mạng xã hội về việc sử dụng các ứng dụng hẹn hò liên quan đến tuổi tác. Nhiều người tin rằng chỉ có những người trẻ mới tìm tới các ứng dụng này. Tuy nhiên, không chỉ những người trẻ, cả những người đã bước vào tuổi trung niên cũng là một nhóm khách hàng chiếm tỷ lệ không nhỏ trên các nền tảng gặp gỡ. Chẳng hạn trên Tinder, mức tuổi người dùng dao động từ 17 cho tới 84. Để tìm hiểu về sự đa dạng tuổi tác này, RFI Việt ngữ đã có cuộc phỏng vấn với bà Aurore Malet Karas, bác sĩ khoa học thần kinh, chuyên gia tình dục học, tác giả cuốn “Não bộ, tình dục và tình yêu”. Bà Malet Karas cho biết : “Trước hết ta cần biết rằng có hai kiểu ứng dụng. Một là những ứng dụng hướng tới tất cả các đối tượng, hai là những ứng dụng chỉ hướng tới một số nhóm đối tượng cụ thể, dựa theo tuổi tác, cộng đồng hoặc thậm chí là tôn giáo. Trong số các ứng dụng phổ thông, nhiều cái chẳng hạn như Tinder được tạo trong bối cảnh trường đại học nên đa phần người ta nghĩ rằng chúng đều dành cho người trẻ. Tuy nhiên trên thực tế thì trên các ứng dụng này có không ít những người đã khá lớn tuổi, và đặc biệt những người đã ly hôn. Họ tìm tới các ứng dụng này để kết nối với người mới.”Ngoài ra, cũng có những người vì quá bận rộn với cuộc sống cá nhân, có người khác thì mới thay đổi chỗ ở nên không quen ai sống quanh khu của mình. Nhiều người lâu rồi không đi làm quen tìm hiểu ai nên không biết phải bắt đầu như thế nào. Họ lựa chọn các ứng dụng vì nó trực tiếp và nhắm thẳng vào mục tiêu.Chỉ người ngây thơ mới bị lừa ?  Theo thống kê của công ty Norton của Mỹ, trung bình khoảng 25% người sử dụng các ứng dụng hẹn hò ở Pháp, Úc, Anh Quốc, Đức, v.v cho biết đã bị lừa đảo tình cảm. Con số này ở Ấn Độ thậm chí còn lên tới 66%. Vẫn theo thống kê này, đối tượng bị lừa đảo tình cảm nhiều nhất là phụ nữ trên 50 tuổi. Không chỉ bị lừa tình, nhiều người còn bị lừa tiền. Ở Việt Nam, báo chí trong nước đã đưa tin về những nạn nhân bị lừa số tiền từ vài trăm triệu, và có trường hợp lên tới hơn 5 tỷ đồng. Còn ở Pháp, một người phụ nữ thậm chí đã mất tới 850.000 đô la vào tay một kẻ mạo danh tài tử Hollywood Brad Pitt. Những vụ lừa đảo như vậy khiến nhiều người tự hỏi tại sao người ta lại có thể tin và chuyển tiền cho những người mình thậm chí còn chưa từng một lần gặp mặt ? Liệu có phải rằng họ quá ngây thơ và cả tin ? Bà Malet Karas chia sẻ : “Lừa đảo là một vấn đề rất phức tạp và ai cũng có thể gặp phải. Thật vậy, ai cũng có thể bị lừa chứ không chỉ những người ngây thơ. Có những người do không quen sử dụng các ứng dụng gặp gỡ nên không nhận ra được những dấu hiệu lừa đảo, chẳng hạn từ cái nhỏ nhất là không phân biệt được những tài khoản ảo với tài khoản thật. Nhưng quan trọng hơn là những hành vi lừa đảo đang ngày càng tinh vi, những kẻ lừa đảo cũng ngày càng chuyên nghiệp hơn.”Giờ đây, những đối tượng lừa đảo không chỉ làm việc một mình mà có khi còn có cả một hệ thống đằng sau để trợ giúp. Các nhóm lừa đảo đã soạn những kịch bản chi tiết, ghi cụ thể ngày, giờ, nội dung tin nhắn cần gửi cho “khách hàng”, với các hình ảnh được hệ thống hoá để chứng minh rằng kẻ lừa đảo làm việc trong các công ty liên doanh, thường xuyên đi công tác nước ngoài, là những doanh nhân thành đạt. Sau đó, nhóm lừa đảo có thể đưa ra nhiều lý do để khiến nạn nhân chuyển tiền cho chúng, như đầu tư vào các sàn tiền ảo, góp vốn làm ăn, hoặc cho vay vì chúng đang cần tiền gấp để thực hiện một dự án đầu tư.Nhưng cũng có khi những kẻ lừa đảo chỉ nhờ nạn nhân đơn giản là nhấp vào một đường liên kết để bình chọn cho một cuộc thi hay tải một ứng dụng trên điện thoại để tiện liên lạc. Với một yêu cầu đơn giản như vậy từ “người yêu”, những người đa nghi nhất hẳn cũng có lúc mất cảnh giác và làm theo, nhất là khi họ đang trong một mối quan hệ gần gũi và tin tưởng.  Ngoài ra, theo bác sĩ tâm lý Sébastien Garnero, trả lời trên tạp chí Santé Magazine, nạn nhân còn dễ bị rơi vào bẫy vì những kẻ lừa đảo hay nhắm vào các đối tượng “đang tìm kiếm sự công nhận, tình yêu hoặc đơn giản là một người nào đó ở bên cạnh.” Theo ông, nhiều nạn nhân đang trong tình trạng tâm lý dễ tổn thương như vừa mới ly hôn và vì vậy cần có một điểm tựa tinh thần. Chỉ người “ế” mới tìm tới các ứng dụng này ?Theo kết quả cuộc khảo sát của trường đại học Stanford, trong số 1387 người sử dụng Tinder được hỏi, thì có tới 65,3% khẳng định họ đang có người yêu hoặc thậm chí là đã kết hôn. Điều này hẳn sẽ khiến nhiều người phải ngạc nhiên. Nếu đã có đôi có cặp, vậy họ lên ứng dụng hẹn hò để làm gì ? Thực tế thì người dùng tìm kiếm nhiều thứ hơn là tình yêu. Các ứng dụng đương nhiên hiểu được điều này và họ cũng “không muốn giới hạn khả năng của mình chỉ cho mục đích tìm kiếm nửa kia của mình”, theo nhận định của chuyên gia Malet Karas. Bà giải thích với RFI Việt ngữ  :“Trong khoảng thời gian Covid chẳng hạn, nhiều người dùng các ứng dụng hẹn hò chỉ đơn giản để được làm quen, kết bạn với người mới. Điều này có thể thấy thông qua các nghiên cứu, khảo sát được thực hiện trong giai đoạn này. Nói chung là mỗi người lại có một cách sử dụng riêng. Có những người tìm một người bạn đồng hành để xây dựng gia đình. Có những người tìm một người bạn tâm giao. Và bên cạnh đó cũng có nhiều người sử dụng các ứng dụng này để tìm kiếm các mối quan hệ tình dục, tình một đêm. Về phần các ứng dụng, họ rõ ràng cũng không muốn giới hạn khả năng của mình chỉ cho mục đích tìm kiếm nửa kia của người dùng. Họ tạo ra các ứng dụng phổ thông để phục vụ tất cả các mục đích mà người dùng muốn nhắm tới. Người dùng khi đó sẽ phải tự lọc xem mình muốn làm quen với ai, cho mục đích gì. Nhưng cũng có các ứng dụng chỉ tập trung vào từng mục đích chuyên biệt.”Vậy các mục đích chuyên biệt này có thể là gì ? Với những người sinh từ những năm 80 trở về trước, các thể loại mối quan hệ có thể ít đa dạng, cũng như ít phức tạp hơn. Nhưng với Gen Z, thế hệ những người sinh trong khoảng từ năm 1995-2010, thì suy nghĩ của họ về các mối quan hệ rất cởi mở. Hai người ở cạnh nhau có thể là người yêu, có thể là bạn và cũng có thể là “trên tình bạn dưới tình yêu”.Theo nghiên cứu do ứng dụng hẹn hò Happn công bố hồi cuối năm 2024, gần một nửa những người trẻ được hỏi cho biết tình yêu không phải là ưu tiên mà họ tìm kiếm, trong khi 21% sử dụng chúng chủ yếu để kết bạn. Do đó, khi đặt câu hỏi “Bạn mong muốn tìm kiếm điều gì ?” cho người dùng, ứng dụng này đã gợi ý thêm nhiều lựa chọn đa dạng, như : mối quan hệ lâu dài, mối quan hệ ngắn hạn, bạn bè, mối quan hệ mở, mối quan hệ mập mờ, hay quan hệ thể xác, v.v. Để từ đó tìm kiếm các hồ sơ phù hợp cho mục đích của mỗi người dùng.Và thậm chí có người dùng các ứng dụng hẹn hò để kiếm việc. Kênh France Info cho biết từ năm 2021, công ty môi giới việc làm tạm thời Proman đã đi đầu trong phong trào này. Người dùng khi lướt Tinder có thể bắt gặp một hồ sơ với dòng giới thiệu bản thân như : “Anh đã phải lòng em. Scanette đang tìm một nhân viên điều hành sẵn sàng cam kết lâu dài” hay “Bưu kiện cô đơn đang tìm người chuẩn bị đơn và đóng gói”. Khi đó, nếu người dùng quẹt phải, họ sẽ được chuyển hướng đến trang web của công ty tuyển dụng và tất cả những gì bạn cần làm là nộp đơn. Nhờ có tính năng định vị địa lý, một tính năng chủ chốt của Tinder, các công ty tuyển dụng có thể dễ dàng tìm thấy người dùng gần mình. Tóm lại, có thể thấy những định kiến lan truyền rộng rãi ngày nay về các ứng dụng hẹn hò không phải lúc nào cũng chính xác. Không phải chỉ có người trẻ, mà cả những người 40,50 thậm chí ngoài 70 cũng có thể được nhìn thấy trên các ứng dụng. Cũng không phải chỉ có người cô đơn mới lên

Sau khi Đức Phanxicô qua đời, kể từ ngày 07/05/2025, vào lúc 16 giờ 30 phút, 133 hồng y trên toàn thế giới sẽ bước vào nhà nguyện Sistina, bắt đầu vòng bỏ phiếu đầu tiên của Mật nghị Hồng y để chọn ra người kế nhiệm thứ 267 của thánh Phê-rô, cho Giáo hội Công giáo. Đây là mật nghị thứ 76 trong lịch sử Giáo hội và là lần thứ 26 diễn ra dưới tác phẩm Ngày Phán Xét Cuối Cùng của Michelangelo. Khi Đức giáo hoàng qua đờiĐức giáo hoàng là người đứng đầu Giáo hội Công giáo và quốc gia Vatican. Tổ chức của Giáo hội không chỉ gói gọn tại Tòa Thánh Vatican mà trải rộng trên toàn thế giới nơi có các hồng y và giám mục cộng tác với Giáo hoàng trong việc điều hành Giáo hội tại địa phương. Vậy khi đức giáo hoàng qua đời, tức là Tòa Thánh không có người đứng đầu, gọi là thời kỳ Trống Tòa, thì chuyện gì sẽ xảy ra ?Theo Tông huấn Praedicate evangelium (2022) của Đức Phanxicô, thì « khi Trống Tòa, tất cả những người đứng đầu các tổ chức và thành viên giáo triều đều phải dừng các chức vụ ». Nhưng hồng y Chánh án Tòa Ân giải Tối cao chịu trách nhiệm về các vấn đề liên quan đến bí tích giải tội và hồng y phụ trách các vấn đề bác ái vẫn « tiếp tục thực hiện các công việc bác ái, theo cùng các tiêu chí đã được tuân thủ trong thời kỳ giáo hoàng và vẫn phục vụ Hội đồng Hồng y cho đến khi bầu ra giáo hoàng mới ».Tuy nhiên, trong thời gian chờ đợi, các văn phòng và các bộ của Tòa Thánh vẫn tiếp tục làm việc để xử lý các vấn đề thường nhật. Như Phủ Quốc vụ khanh Tòa Thánh, cũng như các bộ Giáo lý Đức tin, bộ Phụng tự và Kỷ luật Bí tích, bộ Giám mục, bộ Giáo sĩ, Tòa Ân giải Tông Tòa và Phủ Thống đốc Thành Vatican.Nhưng trong thời kỳ vắng giáo hoàng, quyền lực dân sự của Tòa Thánh thuộc về Hồng y đoàn, cơ chế có trách nhiệm bàn luận và quyết định về lễ tang cũng như ngày giờ cho việc bầu chọn giáo hoàng mới, điều mà cả thế giới hiện đang hướng về Vatican để chờ đợi.Mật nghị Hồng yLịch sử Giáo hội Công giáo có hơn 2000 năm, nhưng cho đến hiện tại chỉ có 76 mật nghị với 266 vị giáo hoàng, cũng như mới có 26 lần mật nghị diễn ra ở nhà nguyện Sistina. Trong hơn 1200 năm đầu của lịch sử Giáo hội, người kế nhiệm thánh Phê-rô, với tư cách là giám mục Roma, được chọn với sự tham gia của các cộng đoàn địa phương. Các giáo sĩ xem xét các ứng viên do các tín hữu đề xuất và giáo hoàng mới được các giám mục chọn ra.Năm 1059, Đức Nicola II ra sắc lệnh In nomine Domini quy định cụ thể rằng chỉ có hồng y mới có quyền bầu giáo hoàng. Sắc lệnh đã được phê chuẩn một cách chắc chắn bởi tông hiến Licet de vitanda do Đức Alexandro III ban hành năm 1179. Theo đó, giáo hoàng phải được chọn với đa số hai phần ba số phiếu, một yếu tố quan trọng trong cuộc bầu cử giáo hoàng vẫn còn tồn tại cho đến ngày nay.Thuật ngữ mật nghị trong tiếng việt có nguồn gốc từ tiếng Latin « cum-clave », nghĩa là một không gian trong nhà, được « khóa chặt ». Trong ngôn ngữ của Giáo hội, nó được dùng để chỉ địa điểm kín nơi Hồng y đoàn quy tụ để bầu giáo hoàng mới.Thuật ngữ này bắt nguồn từ cuộc bầu chọn giáo hoàng sau cuộc mật nghị dài nhất trong lịch sử vào năm 1268. Phải mất đến hai năm chín tháng mới bầu được giáo hoàng. Vì quá lâu, nên người dân Viterbo vô cùng tức giận và quyết định nhốt 18 vị hồng y trong Dinh Tông tòa. Tất cả cửa ra vào và cửa sổ bị xây kín, mái nhà đã bị dỡ bỏ và lương thực bị cắt giảm.Cuối cùng, Đức Gregorio X đã được bầu chọn. Và ngài ban hành tông hiến Ubi periculum năm 1274, chính thức thành lập Mật nghị và quy định rằng Mật nghị phải được tổ chức ở một nơi thực sự được « khóa » cả bên trong và bên ngoài.Cuộc mật nghị chính thức đầu tiên diễn ra vào năm 1276 tại Arezzo để bầu ra Đức Innocente V. Kể từ đó, đã có thêm nhiều quy định về mật nghị. Đức giáo hoàng Gregorio XV (1621), đưa ra yêu cầu bỏ phiếu kín và bằng văn bản, và Đức Pio X buộc các hồng y phải giữ bí mật những gì xảy ra trong và sau mật nghị.Những thay đổi sau Thế Chiến IIĐến thời hiện đại, nhất là từ sau Chiến tranh thế giới II, đã có nhiều cải tổ trong việc bầu giáo hoàng. Năm 1945, Đức Piô XII ban hành tông hiến Vacantis Apostolicae Sedis liên quan đến thời điểm “Sede Vacante” (Trống Tòa) như đã nói ở trên.Trong điều đại của Đức Phaolô VI, quy định việc các hồng y chỉ có thể là cử tri cho đến trước 80 tuổi, đồng thời ấn định « số lượng hồng y cử tri tối đa không được vượt quá 120 » đã được ban hành.Văn bản luật hiện hành có hiệu lực đối với việc bầu giáo hoàng là tông hiến Universi Dominici Gregis, được Đức Gioan Phaolô II ban hành năm 1996 và được Đức Benedicto XVI sửa đổi vào năm 2013. Trong đó có quy định rằng Mật nghị Hồng y phải được tổ chức tại Nhà nguyện Sistina.Đức Benedicto XVI ra cũng quy định rằng, sau 34 lần bỏ phiếu mà vẫn không bầu được giáo hoàng, thì hai hồng y nhận được nhiều phiếu bầu nhất sẽ vào chung kết, nhưng vẫn duy trì quy tắc đa số hai phần ba phiếu bầu, để bầu ra vị mục tử mới của Giáo hội.Mật nghị tháng năm 2025Lần mật nghị này sẽ có 135 hồng y cử tri của Hồng y đoàn đến từ 71 quốc gia trên khắp các châu lục. Nhưng 2 người trong số họ sẽ không bước vào nhà nguyện Sistina vì lý do sức khỏe hay pháp lý. Trong số 135 cử tri, có 39% số hồng y đến từ châu Âu, giảm đáng kể so với tỷ lệ 52% trong lần Mật nghị năm 2013. Các hồng y người Ý, tuy vẫn là nhóm đông nhất, 17 cử tri, ít hơn tới 11 người so với năm 2013.Châu Phi, châu Á và châu Đại Dương cũng ghi nhận sự gia tăng trong Mật nghị lần này. Ngoài ra còn có các hồng y đến từ 15 quốc gia lần đầu tiên có đại diện tham dự Mật Nghị. Những con số này đã khẳng định sự quan tâm và chú ý mà Đức giáo hoàng Phanxicô dành cho Giáo hội, cũng như số lượng tín hữu Ki-tô giáo đông đảo nhất ở châu Á và châu Phi.Làm sao chọn lựa giữa các ứng viên ?Tính đến ngày 07/12/2024, có 253 hồng y trong toàn Giáo hội Công giáo. Việt Nam có 2 hồng y. Theo nguyên tắc, tất cả 253 vị này sẽ về Roma sau khi Đức Phanxicô qua đời để tham gia Hội đồng Hồng y. Nhưng vì nhiều lý do, đa số vì sức khỏe, nên chỉ có hơn phân nửa số này quy tụ về Roma.Hội đồng Hồng y, do hồng y niên trưởng chủ trì các buổi họp sau khi giáo hoàng qua đời để có những quyết định về tang lễ cũng như ngày giờ diễn ra Mật nghị bầu giáo hoàng mới. Hội đồng Hồng y nhóm họp mỗi ngày trước khi diễn ra Mật nghị để các hồng y bàn thảo về tương lai của Giáo hội. Đó cũng là thời gian để các hồng y làm quen với nhau và chờ đợi các hồng y cử tri đến Roma.Trong các Hội đồng Hồng y, các hồng y tham dự nhất là các hồng y cử tri, tức là những vị dưới 80 tuổi, đều phải đăng ký phát biểu ý kiến của mình về những vấn đề của Giáo hội. Một cách nào đó, đây là cách tự giới thiệu ứng viên cho chức vụ kế vị thánh Phê-rô. Trong các hội nghị này, các ngôn ngữ Anh, Pháp, Ý, Tây Ban Nha và Đức được dùng phát biểu và thông dịch, nhưng khi vào Mật nghị thì sẽ không còn thông dịch nữa.Ngày 7 tháng Năm năm 2025Mật nghị Hồng y bắt đầu vào ngày 7 tháng 5 lúc 10 giờ sáng tại Vương cung thánh đường Thánh Phêrô, sau Thánh lễ « pro eligendo Pontifice » cầu nguyện cho việc chọn lựa giáo hoàng. Sau đó, 133 hồng y cử tri sẽ được « khóa » ở Nhà Thánh Marta - Casa Santa Marta, nơi họ sẽ ở trong thời gian bỏ phiếu. Việc chia phòng cho họ do rút thăm ngẫu nhiên và họ sẽ được xe buýt chở đến nhà nguyện Sistina. Và dĩ nhiên, trong suốt thời gian này, điện thoại, máy tính và các phương tiện liên lạc đều bị thu giữ.Ngoại trừ ngày 7 tháng 5, khi cuộc bỏ phiếu đầu tiên và duy nhất trong ngày diễn ra vào buổi chiều, những ngày tiếp theo của Mật nghị sẽ có 4 cuộc bỏ phiếu, 2 cho buổi sáng và 2 vào buổi chiều. Mỗi ngày sẽ có 2 lần khói bốc lên từ ống khói, một cuối buổi sáng và một vào cuối buổi chiều, trừ khi giáo hoàng được bầu trước và trong trường hợp đó, khói sẽ được bay lên sớm hơn. Khói đen là chưa có giáo hoàng và khói trắng là tin vui.Bình thường, vị hồng y niên trưởng sẽ là người chủ trì các cuộc bỏ phiếu. Nhưng năm nay, vị này đã quá 80 tuổi nên ngài sẽ không được vào trong nhà nguyện Sistina, mà thay vào đó hồng y Pietro Parolin là người điều hành.Tại mỗi chỗ của các hồng y cử tri trong nhà nguyện Sistina, sẽ có sách nguyện để các vị đọc kinh phụng vụ và danh sách của 133 vị hồng y cử tri. Vì sao số hồng y năm nay lại đông hơn mức quy định là 120 ? Điều này do Hội đồng Hồng y quyết định chứ không nhất quyết phải theo đúng quy định của Đức Phaolô VI. Mỗi lá phiếu bằng tiếng la tinh theo mẫu : Tên (hồng y) xin chọn …. làm giáo hoàng. (ký tên)(https://fr.wikipedia.org/wiki/Conclave#/media/Fichier:Folded_conclave_ballot.jpg)Khi giáo hoàng được chọn, tất cả các hồng y còn lại của cử tri đoàn sẽ đến trước vị tân giáo hoàng và quỳ xuống để hôn nhẫn của ngài như cử chỉ chúc mừng và tỏ lòng vâng phục. Sau đó vị chưởng nghi, tức người điều phối các buổi cử hành phụng vụ của giáo hoàng, sẽ hỏi tên hiệu của tân giáo hoàng.Rồi ngài sẽ được dẫn qua Phòng Than Khóc – salla della Lamentazione để thay phẩm phục giáo hoàng trước khi ra chào toàn thể Dân Chúa tại ban công chính của Vương cung thánh đường Thánh Phê-rô. Tại đây, vị hồng y đẳng phó tế sẽ thông báo bắt đầu bằng công thức “Habemus papam”. Lần này sẽ là hồng y Dominique Mamberti, một người Pháp, nếu như ngài không được bầu làm giáo hoàng.Bất ngờ sẽ luôn xảy ra Từ sau chiến tranh, chỉ có hai vị được bầu mà không gây bất ngờ lớn là đức Pio XII (1939) và Đức Benedicto XVI (2005). Còn lại thì luôn là sự bất ngờ. Chính Đức Benedicto XVI, người đã rất bất ngờ trước kết quả của mật nghị 2013 mặc dù ngài và người kế nhiệm ngài đều vào chung kết của mật nghị 2005. Vì thực sự, không hề có tiêu chí cụ thể để có thể tiên đoán về kết quả. Và ở Roma có câu thành ngữ la tinh cổ nói về Mật nghị “Chi entra ner conclave papa, ne risorte cardinale” nghĩa là “Ai bước vào Mật nghị như là giáo hoàng, thì trở ra vẫn sẽ là hồng y”. Tức là những ứng viên mà nhiều người đặt hy vọng nhất sẽ không trở thành giáo hoàng. Đối với các hồng y bước vào Mật nghị để làm việc của Chúa Thánh Thần !