Democratie in uitvoering

Het werd weer eens tijd om Renata Verloop aan tafel te hebben. Want zij is mijn favoriete expert over overheidscommunicatie. Renata kun je kennen uit eerdere afleveringen: die waarin we het begrip 'usual suspects' dood verklaard hebben, en eentje waarin we het begrip 'vertrouwen in de overheid' uitgeplozen hebben.Of je kent haar van haar scherpe stukken en commentaren op LinkedIn en van het boek dat ze schreef met haar collega Aart Paardekooper: Communiceren met focus. Daarin beschrijven ze een aanpak om teams communicatie bij de overheid van veel meer waarde te laten zijn. Zij stellen alweer een jaar of twee bij talloze teams communicatie de vraag: welke impact maakt jouw werk? En komen tot wat ontluisterende ontdekkingen.Juist ook als je niet 'van communicatie' bent ga je dit een leuk gesprek vinden (en het boek moet je ook maar lezen), omdat het je inzicht geeft in hoe het beter kan, en dat is ook belangrijk voor bestuurders, beleidsmensen en loslopende bewoners. Want uiteindelijk draait overheidscommunicatie over het contact tussen gemeenschap en overheid. En wie gaat dat nou niet aan?Ze is hard bezig met een nieuw boek, en dat verschijnt hopelijk nog dit jaar, want daarin geeft ze een antwoord op de vraag: hoe kunnen teams commmunicatie bij de overheid bijdragen bij het werken vanuit en voor de gemeenschap?---En in de rubriek 'Alles wat je altijd al wilde weten over het staatsrecht, but were afraid to ask' stel ik de vraag aan Thorbecke-hoogleraar Geerten Boogaard: stelt het staatsrecht grenzen aan overheidscommunicatie?---Voorbeelden en leesvoer uit het gesprek met RenataStevig adviseren met behulp van de 4A’s: van Ambitie naar Acties en via Analyse naar AdviesAanpak Dordrecht om het gebruik van minimaregelingen te bevorderen (op basis van gedegen analyse!)Het belang van omgevingsanalyse en onderzoekEerste positieve ervaringen met de managementrapportageNiet profileren, maar positioneren‘Geldgestuurde communicatie’ is een fundamenteel probleem voor teams Communicatie en het vak overheidscommunicatie.En dat boek dus: www.communicerenmetfocus.nl Geerten Boogaard verwijst naar het proefschrift van Tjebbe Geldof, Politieke overheidscommunicatie.

We zijn terug! Als vanouds ga ik in gesprek met mensen die rondlopen in onze democratie en er iets van vinden en iets mee doen. Met op het eind een nieuwe rubriek. In “Alles wat je altijd al wilde weten over het staatsrecht, but were afraid to ask” stel ik Thorbeckehoogleraar Geerten Boogaard elke aflevering een staatsrechtelijke vraag. We beginnen met de meest algemene vraag die ik kon verzinnen: ‘Geerten, wat is eigenlijk algemeen belang?’ Maar de hoofdmoot is als altijd dat goede gesprek over democratie, gemeenschapskracht en het bestuur dat daarvoor nodig is. Het is raar dat ik dat gesprek nu pas met Anke Siegers voer. Maar het blijkt een blessing in disguise, want nu kon ik haar interviewen voor deze verse aflevering waarmee we seizoen 6 aftrappen. Anke is gespecialiseerd, al jaren, in samen besluiten nemen in complexe situaties. In gedragen plannen maken, juist als dat niet vanzelf spreekt en er gedoe is, en conflict.Anke is organisatiepsycholoog en conflictbemiddelaar en is ooit opgeleid als zangeres en als juf. Haar eerste boek ging over eigen kracht, samenwerken met het sociale netwerk samenredzaamheid en regie en eigenaarschap in de jeugdzorg en de WMO; het sociaal domein dus, Hierover schreef ze in 2016 het veelgelezen boek 'De Nieuwe Route' en ze leidt er mensen in op. Het gaat vooral over individuele casuistiek.Haar nieuwe boek heet Van gedoe naar gedragen, en dat gaat over samen besluiten in grotere verbanden. Het beschrijft waarom we niet door kunnen gaan op de standaard manier van besluiten nemen, waarin het gebruikelijk is dat er vóór mensen wordt besloten. Het effect van de gebruikelijke route in besluitvorming is dat mensen zich niet betrokken voelen bij beslissingen over hun eigen leven, werk, organisatie, omgeving of de democratie.Van gedoe naar gedragen is een geweldig How To boek met een duidelijke richting: die van gemeenschappelijkheid. En... aan het eind van de aflevering de nieuwe rubriek “Alles wat je altijd al wilde weten over het staatsrecht, but were afraid to ask”. Dit keer vragen we de Thorbeckehoogleraar: 'Geerten, wat is eigenlijk algemeen belang?'

Stel, je bent directeur of bestuurders van een publieke organisatie die werkt in een buurt, een wijk, een dorp of een stad. En jullie hebben als visie dat jouw organisatie ruimte moet maken voor bewoners, voor mensen in buurten, voor allerlei gemeenschappen. En dat er ook ruimte is voor medewerkers om daar vorm aan te geven.Wat doe je dan als leider van die organisatie de dag nadat die visie is vastgesteld?Dat was een vraag die Birgit Oelkers bezighield. Ze heeft er allerlei leiders over geïnterviewd. Gemeenschapsgericht leiderschap noemt ze het. Ik ga er met haar over in gesprek. Ook aangeschoven is Thijs van Mierlo, directeur van LSA Bewoners, de vereniging van actieve bewoners. Hij ziet natuurlijk talloze bewoners die van alles mogelijk maken voor de buurt en daarin leiderschap tonen. Maar gemeenschapsgericht leiderschap van de bestuurders en directeuren van organisaties in die wijken en dorpen? Dat is toch andere koek.Het is niet vanzelfsprekend dat die leiders zich richten op de groei van buurtgemeenschappen. Dat je je eigen inhoudelijke ambities in twijfel trekt, omdat die niet uit de gemeenschap komen. Dat je niet een heidag organiseert met je medewerkers, maar met alle mensen met wie je samenwerkt in een buurt.De gemeenschap als uitgangspunt nemen, doet iets met de manier waarop je je organisatie profileert: die komt in een dienende rol. En dat vraagt een andere invulling van je baas-zijn.Alle leiders die hiermee bezig zijn, willen het dagelijks leven weer normaliseren, vertelt Birgit. Een dat betekent dus: minder professionals. Groei van de gemeenschap betekent dus vaak krimp van de organisatie. Soms word je helemaal overbodig, maar heel vaak is het ook: mandaat en zeggenschap durven delen. “Daar zit een hele wereld achter,” hoor je Birgit dan zeggen. Over die wereld gaan we het hebben.---Thijs en ik hebben Birgit overtuigd: in november verschijnt het boek. Je kunt het al bestellen! En mocht je nu denken: wat is dat een leuke club, dat LSA Bewoners, sluit je dan aan. Als bewonersgroep kun je lid worden en als je fan bent, kun je vriend worden.Aflevering 5, waarin Thijs en ik met nog wat anderen het begrip 'the usual suspect' ten grave dragen kun je hier beluisteren.We zaten voor het gesprek bij Lokaal O.  Birgit noemde terloops 'een van jouw lezingen' waarin ik het begrip 'de bewijslast omkeren' noemde. Die lezing heb ik ook als aflevering van de podcast uitgebracht en het is een soort voorpublicatie van mijn nieuwe boek.

De vijfentwintigste aflevering! In de alleréérste aflevering, maart 2018 was dat, sprak ik Job Cohen, die toen de Thorbeckehoogleraar was, de hoogleraar die aan de universiteit Leiden “decentrale overheden onderzoekt als ‘bestuurlijk, politiek en juridisch systeem’.Voor deze vijfentwintigste doe ik dat gewoon nog een keer. Maar inmiddels zit er iemand anders op die leerstoel. Geerten Boogaard. Geerten en ik zaten begin deze eeuw samen in de gemeenteraad van Leiden. Hij voor het CDA, ik voor de Partij van de Arbeid. Dat heeft hij me nooit echt kwalijk genomen en de afgelopen jaren heb ik geregeld gastlessen gegeven aan zijn studenten. We gaven samen ook jarenlang het vak ‘Leren door doen’ waarin studenten van allerlei studierichtingen aan de slag gingen met een maatschappelijk thema in Leiden. Ik leerde ze maatschappelijke dingen voor elkaar krijgen, Geerten leerde ze kritisch te kijken naar de democratische kwaliteit van wat ze aan het doen waren. Door Geerten heb ik leren knutselen met staatsrecht, want meer zal ik het niet noemen… maar ook niet minder. Het is heerlijk om met hem te praten over de pragmatiek van het staatsrecht: waar is het voor, hoe werkt het, werkt het een beetje en voor wie dan?Ik ben ontzettend nieuwsgierig hoe hij aankijkt tegen de polariteit van ‘de menselijke maat’ en maatwerk aan de ene kant en standaarden en normen aan de andere kant. Daar wordt ontzettend geworsteld op allerlei werkvloeren. Misschien kunnen we wel bij de ontwerper van onze Grondwet Thorbecke terecht om daar een beetje licht op te schijnen? Want een grondwet, dat zijn immers hele precieze regels die toch ruimte moeten bieden voor de grilligheid en veelkleurigheid van een gemeenschap. Na afloop van weer eens zo’n gastles gingen we dus in gesprek. Over staatsrecht, zijn definitie van beleid, en over normen. We starten het gesprek waar het college ophield en dat ging over het belang van precieze spelregels.--In de podcast noemen we het stuk dat Geerten schreef met Douwe Elzinga. Dat kun je hier in pdf vinden. Dit is de link naar het essay op de site van Binnenlands Bestuur.Hier schrijft de Raadsledenvereniging erover onder de kop 'De raad gaat over alles.' 

Ontworsteling aan een bepaalde orde, lukt pas als er theoretische en praktische alternatieven zijn, stelde Christine de Pisan in de vijftiende eeuw in haar feministisch manifest.* In deze aflevering van Democratie in uitvoering praat ik met een van de leukste leveranciers van zulk soort alternatieven in het sociaal domein.  Mijn bestuurskundige bijscholing - van huis uit ben ik boekwetenschapper - startte ik ruim tien jaar geleden met zijn boek Mild despotisme. Toen ik het uit had en een beetje had verwerkt dat het inderdaad allemaal de schuld was van Wouter Bos, mailde ik Albert Jan Kruiter en spraken we af voor koffie. Want over hem heb ik het. Dat van die koffie, dat lukte toen nog gewoon, want het was helemaal aan het begin van zijn  IPW,  het Instituut voor Publieke Waarden, dat sinsdien furore maakte met de Doorbraakmethode, het Sociaal Hospitaal en ook het actie-onderzoek in Nederland groot heeft gemaakt.AJ roept al jaren dat 'het einde van beleid' aanstaande is, dus het werd hoog tijd dat ik eens afreisde naar Utrecht voor een goed gesprek over maatwerk, standaarden, beleid en natuurlijk nog meer oude filosofen.Lees meerMild despotisme, het boek van AJ Kruiter (2011)Op IPW,  het Instituut voor Publieke Waarden vind je veel meer over hun werkwijze en bijvoorbeeld ook de Doorbraakmethode* Vast niet helemaal waar, maar ik ga dit mooie citaat niet kapot-fact-checken, dat snap je natuurlijk. 

Wicked problems, zo  heetten ze een tijdje geleden. Opgaven waarin alles met alles samenhangt en je niet met wat opeenvolgende transacties een resultaat voor elkaar krijgt in 5 stappen. De term is weer wat uit de mode, maar de vraagstukken zijn er niet minder wicked op geworden. Want je zal maar bent  "chef energietransitie" of "trekker gezonde leefomgeving" in een willekeurige gemeente zijn.  Hoe dóe je dat? Tegenwoordig noemen we al deze problemen "complex". Zelf sta ik wat ambivalent tegenover die term. Hij wordt naar mijn idee te vaak gebruikt om noodzakelijke verandering tegen te houden, niet vanwege ingewikkeldheid, maar vanwege allerlei belangenstrijd. Want vaak is  iets niet zozeer complex, maar vooral ingrijpend. Voor allerlei belangen.Maar dat neemt niet weg dat er natuurlijk nog genoeg vraagstukken overblijven die wel écht complex zijn.  Supergrote vraagstukken die niet zozeer ingewikkeld zijn, zoals een vliegtuig bouwen ingewikkeld is, maar complex en niet goed voorspelbaar en planbaar, zoals 'het weer'. En daarmee omgaan, is een ambacht!Angela Riddering en Herrie Geuzendam schreven hét boek voor ambtenaren over hoe je kunt werken met complexiteit.In deze aflevering buitelen Angela, Herrie  en ik over elkaar heen rond dat begrip 'complexiteit'.  (Je hoort, ik zoek een inhoudelijk excuus voor het veel door mijn gasten heen praten dit keer :))We gaan in gesprek over hoe je naar complexiteit kunt kijken, en hoe je je werk dan inricht in het besef dat je in complexe situaties de illusie moet loslaten dat jij de oplossing voor het probleem bent. Luister- en leesvoer voor iedereen die werkt aan maatschappelijke vraagstukken. Wat Angela en Herrie hebben ontdekt, beschreven en vertellen, helpt echt. Juist in deze periode in gemeentebesturen.Want het is nogal wat als je tot je door laat dringen dat je niet voor de komende vier jaar als gemeenteraad wilt en kunt 'dichttimmeren' wat je wilt doen, wat dat kost en met wie je dat allemaal gaat afspreken. Herrie en Angela leggen de nadruk op het proces:  elkaar vaker en waardevoller spreken.  Dat moet, bij complexiteit. Goed werken met complexiteit levert  contact op en meer ingrediënten voor wijze en democratische besluiten. Een blessing in disguise.  Geen grip, maar begrip. En dat is dan dan ook de titel van het boek.Herrie Geuzendam op LinkedInAngela Riddering op LinkedIn en op twitterBEgrip, werken met complexiteit, preview op Managementboek Recensie van het boek in VNG MagazineVeldgids Vertrouwen, een eerder boek van Angela, alleen nog als e-boek

Hoe maken we modellen om de werkelijkheid beter te analyseren en recht te doen aan alle ingewikkelde interacties tussen mensen in hun gemeenschap, in hun context? Daarover ga ik eens niet in gesprek met iemand van een gemeente of uit de politiek. Nee, ik ben dit keer bij het UMC Utrecht voor een gesprek met Floortje Scheepers. Ze is kinder- en jeugdpsychiater en  hoogleraar Innovatie in de GGZ. Vorig jaar schreef ze ‘Mensen zijn ingewikkeld’. Een bijzonder boek, waarin ze wetenschappers en ervaringsdeskundigen vraagt om te reflecteren op haar vak. Ze houdt een pleidooi voor het erkennen en verdragen van complexiteit: een alles oplossend model bestaat gewoon niet, hoe graag we dat ook willen, zegt ze. Het leven is niet een puzzel met een oplossing.Ik zie allerlei overeenkomsten tussen haar zoektocht in de gezondheidszorg en die in ons lokaal bestuur, en echt niet alleen in het sociaal domein maar ook gewoon bij wijkontwikkeling.Het is een zoektocht naar kwaliteit die recht doet aan mensen, naar normen en standaarden die helpen en niet onnodig knellen, en naar indicatoren waarmee je niet alleen bewijst dat je iets hebt gedaan, maar vooral dat het heeft gewerkt. Voor mensen.Daarvoor moet je echt anders gaan werken. Want of je nu de mens, de burger, de uitvoerder of de patiënt centraal zet: het zijn vaak mooie woorden in beleidsstukken, maar in de uitvoering komt er nog weinig van terecht.Tenzij je het echt anders aanpakt. Hoe? Daarover gaan we praten.Mensen zijn ingewikkeld, lees dat boek!Economics in Nouns and Verbs, de aflevering van de Complexity-podcast met W. Brian Arthur die ik kort noemHelgoland van Carlo Rovelli, de aanrader van Floortje aan het eind 

"Dit jaar sneuvelden een record aantal politieke heilige huisjes.  Het moest gedaan zijn met de uitwassen van het neo-liberalisme.  Van links tot rechts, met uitzondering van SGP en radicaal rechts, waren partijen het eens over verhoging van het minimumloon,  de noodzaak voor een nieuw toeslagenstelsel en het afschaffen van het leenstelsel voor studenten. Met de aanzwellende klimaatcrisis en wooncrisis, sneuvelden opnieuw politieke taboes. Aanpak van de zware industrie, afschaffen van de verhuurderheffing, verdere beperking van de hypotheekrenteaftrek, uitkoop van boeren: onder druk is alles vloeibaar geworden."  (Trouw, 11/12/21)We weten heel goed waar we van weg willen bewegen en wat er anders zou moeten. We willen  minder in euro's uitdrukken, en meer in maatschappelijke meerwaarde. Maar hoe doe je dat nu precies?En hoe krijgen politici nu een beetje meer comfort om op een andere (betere) manier te kijken naar onze gemeenschap en de rol van de economie daarin? Want die euro's zijn zo prettig  telbaar en meetbaar en het wordt er allemaal zo makkelijk inwisselbaar van, alles van waarde.  Wat als we dat loslaten? Hoe geef je je keuze-makerij praktisch vorm als je dat beter wilt?Daar was ik op aan het broeden en toen ontdekte ik Nicky Pouw. Ze werkt als associate professor bij de Universiteit van Amsterdam en onderzoekt Welzijnseconomie. Ze schreef er een prettig en praktisch boek over met dezelfde titel. Het boek levert gereedschap om het echt anders te gaan doen. De beschrijft 'wat kun je nu wel meten, om ervoor te zorgen dat je de brede welvaart in beeld krijgt en meeweegt?'  Wat zijn de indicatoren waardoor je die waarden in je keuzes zichtbaar kunt maken? Dat je niet weg-modelleert of weg-indiceert dat er allerlei impact op het klimaat van jouw keuzes is aan de andere kant van de wereld, bijvoorbeeld. En dat je de waarde meeweegt van een ontmoetingsplek in een wijk, zonder de omweg van 'uitdrukken in euro's' - wat natuurlijk helemaal niet kan.Ik ga met haar in gesprek over haar aanpak voor welzijnseconomie leidend kan zijn voor onze politiek. En we kijken extra goed naar maatschappelijk vastgoed!Welzijnseconomie, waarom en hoe onze economie moet veranderenEen heldere presentatie van Nicky en haar team over het werk in Venserpolder aan een model dat welzijn meet én waarin bewoners zeggenschap hebben over wat dat dan is.  (Download pdf)En de geweldige Floor Milikowski (eerder in deze podcast) schreef  een artikel over dat project in de Venserpolder. Woekerruimte: in een eerdere aflevering ging ik in gesprek met Maurice Specht en Arie Lenkeek over maatschappelijk vastgoed. Podcast met W. Brian Arthur over 'Economics in verbs and nouns' 'We moeten leren ontcijferen', alweer de Groene, interview met Daniel Mügge, hoogleraar die onderzoek doet naar data en politiek en het bbp. 

Boukje Keijzer en ik komen elkaar al heel wat jaren tegen op allerlei kruispunten in ons werk in het publieke domein. Net als ik is zij altijd bezig met het realiseren van betere verhoudingen tussen overheid en samenleving. Ze schreef een ontzettend leuk, uitnodigend en praktisch boek: De regels en de rek. Want ze heeft zich gespecialiseerd in de rek zoeken in regels, door middel van een groot aantal 'rek-strategieën', maar ze heeft ook een hernieuwde liefde voor de regel ontdekt. Daarover gaan we in gesprek!Alles over Boukje en het boek vind je op www.deregelsenderek.nlOp 16 mei is er een congres! Op www.verhaalmetimpact.nl/regelrek vind je er alles over. En in  de podcast krijg je als luisteraar een kortingscode waarmee je  50 euro korting krijgt op de toegangsprijs. De podcast met Tim Robbe waar ik het kort over: The whole shabang van het sociaal domein.

Floor Milikowski (Amsterdam, 1980) schrijft al heel lang over de thema's waar ik warm voor loop. Stadsontwikkeling, gemeenschapskracht, bewonersinitiatief en zeggenschapsverdeling. En over de markt en geld.In deze aflevering hangen we daar wat boven. We praten over moed houden, en hoop, in deze tijden. Want dat moet toch maar.En over haar opa.Passend voor onder de kerstboom, dus vandaar online zo vlak voor Kerstavond.Meer lezen van Floor?Lees dan Wij zijn de stad, Een klein land met verre uithoeken, of Van wie is de stad?. Of haar opinie in De Volkskrant met ook een sprankje hoop over stoppen met rendementsdenken.Het boek van haar opa, Lof der onaangepastheid, is antiquair verkrijgbaar. Steun De GroeneWat je natuurlijk ook al lang hebt gedaan, is abonnee worden van De Groene, zodat je Floors werk (en dat van veel andere goede onderzoeksjournalisten) mede mogelijk maakt. Ik snap dat je denkt: weer een tijdschrift dat ik niet uit krijg. Zeker bij De Groene. Maar bekijk het zo: door abonnee te worden, steun je het stellen van goede vragen die onze democratie versterken. Dat blad is daar een product van, maar het proces is minstens zo belangrijk. Dus word abonnee, en geniet ervan als je eens in de zo veel tijd wél toekomt aan de artikelen. Dat is al meer dan genoeg.

Dit keer een bijzondere aflevering. Niet een gesprek, maar de opname van de lezing die ik kort geleden  gaf bij het jaarcongres van Gebruiker Centraal. Het thema van die dag was: Menselijke maat, hoe dan?  "Vertrouwen bak je in de uitvoering. Laten we de beleidsbubbel doorprikken en de feedback loop van de praktijk naar beleid sluiten. Wat moeten we daarvoor doen én wat moeten we stoppen? Daarover houdt Marije de slot-keynote. Verwacht wat uitpluizen en plat slaan van containerbegrippen als vertrouwen en ‘de menselijke maat’. Hardop verkennen van iets wat ze noemt ‘beleidsbeheer’. Een pleidooi voor standaarden, normen en checklists." Dat was de aankondiging van mijn verhaal.Je kunt het zien als een “voorpublicatie” uit mijn nieuwe boek, werktitel: De beleidsbubbel.Het moest er maar eens uit. Dit verhaal markeert. Het tienjarig bestaan van mijn bedrijf deze maand (hoera) en ook mijn persoonlijke zoektocht naar nieuwe manieren voor de publieke zaak.  Het schrijven van dit verhaal en het voordragen ervan gaat me namelijk niet in de kouwe kleren zitten. Eerder maakte ik een versie van dit verhaal voor de Noord-Hollandse VNG. Ook toen al besefte ik dat ik geen gemakkelijke boodschap bracht. Een van de mensen in de zaal, met wie ik mijn twijfels deelde over hoe het overkwam, of het niet pathetisch en over the top was, stelde mij in zeker zin gerust. "Marije, sommige mensen kunnen dit niet aan," zei ze. En zo was het.'Kritsch' werd het later genoemd door iemand anders die in die zaal zat. Zo ervaar het het niet. Ambitieus,  boos, pijnlijk, hoopvol, maar kritisch? Dat klinkt toch te veel als van iemand 'van buiten'. Zoals je in deze lezing hoort, is dat een verwijt dat mij raakt ('Makkelijk praten'). Ik constateer, deels dus ter mijn verdediging: dit betreft ons allemaal. Iedereen zou makkelijk praten moeten hebben. Vandaar het belang van steeds maar weer democratiseren.We hebben allemaal skin in the game als burgers van dit land. En huilen mag, heb ik toen tegen mezelf gezegd. Ik zeg het ook jou. Huilen mag. Maar wat ontzettend erg dat we willen huilen.Het is mijn stellige overtuiging dat we op een veel indringender manier aan de slag moeten met de publieke zaak. En dat we daarin alles moeten meebrengen wat ons mens maakt.Ik hoor dit keer nog liever dan anders wat je ervan vindt. Juist ook als je ergens jeuk van krijgt!  Wil je me mailen op marije@democratieinuitvoering.nl? Meer over het congres en Gebruiker CentraalHet boek van die checklist-expert en arts Atul Gawande heet The Checklist ManifestoMeer over dat brood op het plaatje? Zowel  foto en brood zijn met dank aan Mamie Gourmande in Leiden.Op de hoogte blijven van het boek? Schrijf je in voor de nieuwsbrief op  www.democratieinuitvoering.nl/beleidsbubbel

Hoe doe je dat, op een goede manier afspraken maken in de gemeentepolitiek? Afkijken bij 'landelijk' is in elk geval geen aanrader op dit moment. Ik ga in gesprek met  Lianne van Kalken, onderzoeker in het Staatsrecht en fractievoorzitter in Vlaardingen. Haar 'Routekaart voor raadsakkoorden' is een verkenning van een groot aantal manieren waarop in gemeenten bestuurlijke afspraken zijn gemaakt die anders zijn dan klassiek (klassiek: een paar partijen die op uitnodiging van de grootste achter gesloten deuren afspraken maken voor de coalitie in een raadsperiode).  Die nieuwe manieren vatten we samen als: raadsakkoorden.We bespreken voor welk probleem  een raadsakkoord een oplossing is en wat voorwaarden  zijn waaronder het kan lukken. En wat vindt zij nu zelf een goed raadsakkoord?Door raadsakkoorden kan de kloof tussen coalitie en oppositie worden doorbroken, wat kan leiden tot positieve politiek, stelt ze. Makkelijk is dat niet. Wel beter. Mijn ontdekking van het gesprek was vooral dat een raadsakkoord ervoor kan zorgen dat je als gemeentebestuur beter gaat besturen, ook als de raad heel versnipperd is.   En we raken aan de rol van griffie, ambtelijke organisatie en natuurlijk de voorzitter van de raad, de burgemeester. Zij zijn immers verantwoordelijk voor de juiste omstandigheden om goede politiek te kunnen maken.Meer lezen:Kijk op de website www.raadsakkoord.nl voor heel veel informatie, voorbeelden en achtergrondDe Routekaart voor Raadsakkoorden (pdf)https://www.raadsleden.nl/actueel/nieuws/routekaart-helpt-bij-keuze-raadsprogramma, Artikel van de RaadsledenverenigingInterview met Lianne in VNG MagazineEen klein instrumentje voor 'Prioriteren in de raad' dat ik maakte toen ik zelf een raad begeleidde voor hun raadsakkoord 

Levert de gemeente 'fatsoenlijke zorg'? Dat heeft Willemijn van der Zwaard onderzocht. Als bestuurskundige liep zij mee met Utrechtse buurtteammedewerkers in hun dagelijks werk voor inwoners die hulp nodig hebben, binnen een context van beleidsambities, bureaucratie en bezuiniging. Ze keek hoe dat werk uitpakt voor inwoners. Het zou zo maar een cynisch verhaal kunnen worden over regeldruk en zo. Maar haar boek Omwille van fatsoen. De staat van menswaardige zorg  is dat helemaal niet. Ook ons gesprek was praktisch en hoopvol. En dat terwijl grote thema's als 'institutionele vernedering en 'normen over wat een menswaardig bestaan is' en de bijbehorende filosofen gewoon onderdeel van het gesprek waren.Ze onderzocht welke normen over 'goed leven' de staat en mensen die namens die staat zorg verlenen, eigenlijk hanteren rond de decentralisaties van zorg van 2015. Ze schrijft:  "Aan de extra zorgtaken die de Nederlandse gemeenten toen kregen, waren niet alleen bezuinigingen, maar ook normatieve opvattingen over ‘goed leven’ gekoppeld. Namelijk: de mens die zichzelf redt, actief meedoet en niet onnodig medicaliseert. "  Onze recente roep om 'de menselijke maat' is dus verre van nieuw.  Willemijn  schrijft dat wij in Nederlands altijd worstelden met die paradox van de rol van de staat in de verzorgingsstaat. Wij zijn, zo concludeert zij, altijd bezig geweest te voorkomen dat zorg 'minder persoonlijk' werd. Terwijl zorg leveren aan iedereen, 'zonder aanziens des persoons', en dus minder persoonlijk, een van de fundamenten is onder die verzorgingsstaat. Boeiend is het om haar te horen vertellen over het werk van die buurtteammedewerkers binnen die paradox van 'zonder én met aanziens des persoons'.  Ze beschrijft hoe allerlei "beleidstaal" doorsijpelt in ontmoetingen tussen mensen met een hulpvraag en mensen die ‘namens’ de gemeente zorg en ondersteuning verlenen. In die beleidstaal zit een norm opgesloten. Kun je daar in de praktijk wel mee uit de voeten? Willemijn laat zien dat dat heel ingewikkeld is, maar lukt.  En ze trekt er conclusies uit voor beslissers, bestuurders en toezichthouders. Die zouden wel eens wat bescheidener en geduldiger kunnen stilstaan bij de complexe werkelijkheid.Het boek van Willemijn Omwille van fatsoen. De staat van menswaardige zorg (2021), te koop bij je favo boekhandel op de hoekArtikel van Willemijn over haar eigen onderzoek op Sociale Vraagstukken.nl'Werk eens wat vaker met aanziens des persoons', Binnenlands Bestuur over het onderzoek van WillemijnDe website van de Buurtteams Utrecht.Uitgebreide boekbespreking van 'De fatsoenlijke samenleving' van Avishai Margalit waar Willemijn veel over vertelt (Sociologische Gids, 2003)Interview met Ruud Koole (Sociale Vraagstukken, 2006) waarin hij ingaat op het begrip  'fatsoenlijk' in het beginselprogramma van de PvdA, met in het intro de vraag: 'Sinds wanneer slaat de PvdA aan het moraliseren?'

Artikel 5 van de Grondwet luidt: "Ieder heeft het recht verzoeken schriftelijk bij het bevoegd gezag in te dienen."  Voor dit 'petitierecht'  biedt Reinder Rustuma met petities.nl sinds 2005 een neutraal platform.  Hij is daarmee een stabiele factor in democratisch verbeterland, waar nieuwe (online) vormen over elkaar heen buitelden en korte levens beschoren waren, maar Petities.nl steeds groeide. Duizenden petities zijn inmiddels opgestart, ondertekend en aangeboden, en allemaal heeft Reinder ze door zijn handen laten gaan. Het platform ('Dat meervoud is belangrijk!') staat open voor iedereen die het bestuur in Nederland iets wil laten weten en  medestanders zoekt om de oproep kracht bij te zetten. Of het nu gaat om een vuurwerkverbod, de coronapas, dierenrechten, gaswinning onder de Waddenzee, vaccinatieplicht of het behoud van Buurtcentrum de Mussen: op petities.nl vind je een plek waar je artikel 5 van de grondwet in de praktijk kunt brengen. Ik ken weinig mensen die zo keihard democratisch zijn als Reinder en tegelijkertijd  de representatieve democratie met hand en tand verdedigen en ondertussen het plezier in  politiek houden. Hij heeft niets op met zakenkabinetten of het referendum als panacee. 'We hebben bestuurders nodig die zich willen verbinden aan de complexe aanrommelwerkelijkheid, en begrijpen dat in een democratie iedereen ook altijd iets verliest. Dat je het moet rooien met mensen waar je het heel erg mee oneens bent. En dat je hooguit kunt voorkomen dat de mammoettanker die onze overheid is, de oever ramt.' 

Maike Klip streeft ernaar dat de overheid dicht op de werkelijkheid van echte mensen komt, zonder zich daarin te verliezen. We gaan in gesprek hoe we van het steeds maar fiksen van problemen, komen naar echt betere standaarden. Dat begint ermee dat we de feedback loop van uitvoering naar beleid en politiek, sluiten. Maike doet dat al jaren en ze vertelt hoe -- en hoe niet. Ze is een rising star in overheidsland en dat is volkomen terecht. Maike haalt verhalen van mensen naar binnen bij de overheid. Ze doet onderzoek naar de leefwereld van mensen die met de overheid te maken hebben en werkt zo aan een steeds betere kwaliteit die klopt met de werkelijkheid.We verkennen hoe we  van een individuele werkwijze die werkt, de nieuwe standaard werkwijze kunnen maken en hoe je iets bijzonders gewoon kunt maken. We praten over de intrinsieke motivatie van de individuele medewerker die vaak leidt tot fiksen, en een werkwijze die het goede gedrag bij anderen uitlokt: gidsen.  Oftewel: stop met fiksen, ga gidsen!Ze vertelt over haar onderzoek naar de begripvolle ambtenaar waarmee ze afstudeerde af aan de Willem de Kooning Academie. Over inburgeraars,  studenten met een lening en scholen waar ze als als onderzoeker bij DUO, de uitvoeringsorganisatie van het ministerie van Onderwijs voor werkte. En ze praat over haar nieuwe rol bij de Nationale Ombudsman, waar ze de schade en afhandeling van de gaswinning in ‘haar’ Groningen onderzoekt. Ook daar streeft ze naar een veel beter begrip.  Met pijnlijke voorbeelden.‘Stel je voor dat alle gedupeerden van de Toeslagen in één dorp wonen, en met elkaar in de buurtapp vragen ‘heb jij die 30.000 al gekregen? Ik niet, maar ik heb meer schade dan jij?’  Maikes onderzoeksblog: klipklaar.nlHaar onderzoek naar de rol van begrip voor burgers in de systeemwereld: debegripvolleambtenaar.nl En specifiek nog over het onderzoeksarchief bij DUO waar ze over vertelt: https://klipklaar.nl/een-veranderende-organisatie/vier-manieren-om-verhalen-te-vertellen-in-je-organisatie/In Trouw dit mooie artikel over de maatwerkplaatsen bij het UWV: https://www.trouw.nl/economie/hoe-het-uwv-wil-voorkomen-dat-burgers-tussen-wal-en-schip-vallen~bfc4997e/ Als je wilt weten hoe het in Groningen en omgeving met de aardbevingen zit, dan heeft Kennisplatform Leefbaar en Kansrijk Groningen deze 4 artikelen geschreven: Het Nieuwe Noorden https://www.kennisplatformleefbaar.nl/hetnieuwenoorden De Raadbaak van de Nationale Ombudsman, het platform voor professionals om praktische vragen en knelpunten met elkaar te kunnen uitwisselen. https://www.nationaleombudsman.nl/professionals/nieuws/2021/raadbaak-online-community-voor-professionals-van-startParks and Recreation op IMDB: https://www.imdb.com/title/tt1266020/ Tagline: The absurd antics of an Indiana town's public officials as they pursue sundry projects to make their city a better place.Ook hebben we het kort nog over www.geldstromendoordeschool.nl

In deze aflevering ga ik in gesprek met Tim Robbe. Tim is jurist en bestuurskundige. Hij werkt al twintig jaar als consultant in het publieke domein, met een voorliefde voor het sociaal domein. Hij is adviseur, docent, onderzoeker, ervaringsdeskundige ouder én advocaat en zoekt met al die petten op naar creatieve manieren om theorie en inzichten te verbinden aan praktijk en uitvoering. En omgekeerd. Onlangs verscheen het boek Juridische vragen in het sociaal domein, dat Tim met onder andere de Thorbecke-hoogleraar Geerten Boogaard maakte.Met Tim kun je dus alle kanten op. En dat doen we dit keer dan ook meteen maar.  The whole shabang van het sociaal domein.Ik houd dan altijd wel van wat kort door de bocht generaliseren en soms wat provoceren, om dan aan een reactie te peilen of ik het een beetje bij het juiste eind heb. Tim is juist wars van generalisaties en laat steeds ruimte voor ook weer een andere kant. Dat leverde een leuk gesprek op.  Want oef, wat weet die man veel.Over landelijke spelers in het sociaal domein die nauwelijks passen op gemeentelijke prioriteiten. En over het gevaar van het “wegorganiseren” van complexiteit zodat raadsleden er geen zicht meer op hebben. En over de wijkteam-medewerker en de inkoper die opgescheept met de politieke keuzes, die raadsleden zouden moeten maken. Over wat goed beleid nou eigenlijk is. Hoe onze volksvertegenwoordigers de uitvoering kunnen herwaarderen — tegen gevestigde belangen in. Oftewel: een gesprek over de politiek van het sociaal domein. The whole shabang!Verder lezenHet artikel over zinvol debatteren in het sociaal domein van Tim. Hoe vul je als politiek de beleidsruimte in met voor jouw gemeenschap passende normen? Door niet  over de instrumenten maar over de waarden in debat te gaan.  Daar geeft hij handvatten voor.Tim haalt ook het boek The Policy Paradox van Deborah Stone (2012) aan. Een samenvatting vind je hier.Kamerlid René Peters heeft al een flinke tijd een podcast over de jeugdzorg en het sociaal domein. Tim was een van de eerste mensen die hij interviewde. (Ik was er later zelf ook eens te gast trouwens)Terloops noem ik  de 'democratische bril' waardoor je de kwaliteit van participatie scherper ziet, en waardoor je het debat kunt voeren over wat je beoogt, in plaats van over het instrumentarium. Daar is dit een artikel over.  En ik maakte er ook ooit een toffe animatie over, Democratisch zuivere koffie.Het essay van Boogaard en Elzinga over de politiek in de uitvoering 'Pamflet voor raadsleden' (pdf)De plannen van Marjanne Sint voor de beheersbaarheid van de kosten in de jeugdzorg (pdf).Het beleid uit Oss (kraakhelder!)

Dode paarden moet je feestelijk begraven. Dat is het motto van mijn vorig jaar verschenen boek Stop. Stopstrategie voor organisaties. Als ergens al je energie op weglekt, moet je er dan niet beter mee ophouden? (In het boek lees je hoe je dat goed kunt doen, met behoud van het goede.)Een paar weken terug kreeg ik een onderzoek onder ogen met de naam "Participatiemoe". Nou, over weglekken van energie gesproken... Daarom in deze editie van Democratie in uitvoering een gesprek met de mannen achter dat onderzoek: Gert-Joost Peek, lector Gebiedsontwikkeling en Transitiemanagement, en Stan Majoor, lector Coordinatie Grootstedelijke Vraagstukken. Zij zijn allebei betrokken bij het Platform Stad en Wijk en onderzoeken met de poten in de klei allerlei gebiedsontwikkeling en wicked grotestadsproblemen.Of zoals ze zelf zeggen op de website: "Het landelijke platform Stad en Wijk is een samenwerkingsverband van lectoraten (onderzoeksgroepen van hogescholen) die door middel van praktijkgericht onderzoek inzicht verschaffen in en oplossingen aandragen voor maatschappelijke vraagstukken in stad en wijk."Op zoek gaan we in dit gesprek  naar hoe we toch voorbij steeds weer nieuwe onderzoeken naar weer de 'best practices' komen. Op weg naar een goede kwaliteitsstandaard voor participatie.We gaan in gesprek over hoe moe we zijn van al dat geparticipeer. Waarom zijn we dat? En wie is er eigenlijk het "moest"? Aan de orde komen onder meer:www.platformstadenwijk.nlOver het lectoraat van Stan (je mocht hem bellen als je iets onderzocht wilt!)Gert-Joost over zijn lectoraat in een filmpje van twee minuten en kijk ook even op de website van zijn bedrijf Spot On Het interdisciplinaire onderzoeksprogramma Urban Governance and Social Innovation onderzoekt, ontwerpt en realiseert sociale innovaties voor grootstedelijke uitdagingen.De evaluatie van de participatie van de K-buurt Amsterdam Zuidoost, de buurt die in participatiestaking gingEen project met knetterhoge participatie-ambitie: Smakkelaarsveld UtrechtHet kenniscentrum Duurzame HavenStad is zo'n voorbeeld van samenwerking tussen onderwijs en stadOp www.imbinck.nl kun je zien hoe je een nieuwe wijk (de Binckhorst) op een anders dan andere manier samen maakt.En, voor wie het gemist had: www.goedstoppen.nl, de site van het boek Stop.

“Als we de duurzame transities waar we voor staan werkelijk serieus nemen, dan is het tijd voor een nieuwe kijk op het fundament onder onze economie: eigendom.” Dat stelt de  pionierende ondernemer Gijsbert Koren. Vanaf 2010 is  hij actief in de voorhoede van crowdfunding in Nederland en België, als mede-oprichter van CrowdAboutNow, het eerste Nederlandse crowdfunding platform voor ondernemers. Snel daarna richtte hij het bureau Douw&Koren, waarmee hij meer dan 450 crowdfunding campagnes maakte voor duurzame koplopers als WakaWaka en Fairphone. Ook deed hij onderzoek naar wooncooperaties. En, zegt hij: het is tijd voor de volgende versnelling; tijd voor steward-ownership. Dat is een  manier om eigenaarschap over een bedrijf vorm te geven. De kern van steward-ownership is dat een bedrijf ‘van zichzelf’ is en bestaat om zijn missie te dienen. Stemrecht over de koers van het bedrijf ligt bij mensen die betrokken zijn bij het bedrijf. Deze zeggenschap kan niet verkocht worden. De winst die het bedrijf maakt, wordt geherinvesteerd in het bedrijf en/of gedoneerd in lijn met de missie van het bedrijf. Investeerders en oprichters worden eerlijk gecompenseerd.Utopisch? Nee hoor, er zijn al talloze van deze bedrijven in binnen- en vooral buitenland. Ik ga met hem in gesprek over zijn kijk op maatschappelijk ondernemen, en we verkennen wat er 'democratisch' interessant is aan steward ownership. Kunnen bedrijven op deze manier meer of beter bijdragen aan maatschappelijk welzijn en dus algemeen belang? En hoe krijgen we dat werkend?Op zijn persoonlijke website en de website van We are stewards en  lees je meer over Gijsbert en Steward ownership.Een overzicht van Nederlandse steward-owned bedrijven vind je op wearestewards.nl/bedrijvenTegenlicht documentaire Goed Geld Verdienen over steward-ownership: https://www.vpro.nl/programmas/tegenlicht/kijk/afleveringen/2019-2020/goed-geld-verdienen.htmlFollow This is aandeelhouder van Shell en probeert Shell te verduurzamen. Er is steeds meer steun van andere aandeelhouders: https://www.follow-this.org/.De rechter geeft Milieudefensie gelijk: het bedrijf moet vergroenen: https://milieudefensie.nl/actueel/breaking-news-milieudefensie-wint-revolutionaire-rechtszaak-shell-moet-vergroenenSocial Enterprise NL, de BVm en Bcorp zijn ‘labels’ voor duurzame bedrijven. Steward-ownership kan bedrijven helpen om hun duurzame missie voor de lange termijn centraal te houden.Social Enterprise is de aanjager van sociale ondernemingen in Nederland. Op hun website lees je ook meer over de BVm. Ook kun je leesvoer vinden hoe gemeenten (betere) partners kunnen worden van sociale ondernemingen.Wat de Rijksoverheid met de BVm, de maatschappelijke BV gaat doen, staat hier We are stewards heeft een reactie geschreven op het wetsvoorstel voor de BVm (die Marije mee-ondertekend heeft, trouwens :)).

Vertrouwen. Dat is het  jaarthema van dé expert in overheidscommunicatie Renata Verloop. En daarover ga ik met haar in gesprek in de tiende (!) aflevering van Democratie in uitvoering. Over de ingewikkelde overheid die we proberen te fixen met een leuke man bij een callcenter (heus, we namen hem op voor dat Rutte dit plan lanceerde in de Kamer) of met communicatie. Over  'communicatie' als topje van de ijsberg van wetten,  regels en beleid. En over begrijpelijke communicatie als hefboom voor kwaliteit van veel meer. Renata Verloop houdt zich bezig met contact tussen overheid en burger in brede zin, en altijd vanuit het perspectief van overheidscommunicatie. Zij en ik gaan 'way back', we richtten ooit een vernieuwingsbeweging in overheidscommunicatie op (De Nieuwe Communicatieprofessional).Meer horen van Renata?  Haar website en aanmelden voor haar nieuwsbrief (aanrader) In de podcast komen wat rapporten en voorbeelden langs:Overheid moet in 2030 vooral eerlijk, begripvol en simpel zijn (Nationale Ombudsman) Van persoonlijke krenking tot vertrouwensbreuk, Verhalen van burgers met gebrek aan vertrouwen in instituties (Verwey Jonker Instituut) Een weg door het doolhof (artikel VNG over i4Sociaal)Aflevering Direct Duidelijk Tour over de WOZ:  van redactie naar content design Communiceren met focus (Renata Verloop / Aart Paardekooper) Het artikel over regionale samenwerking waarin Geerten Boogaard en Marije de decentralisatieparodox noemen.

Dorpshuizen, wijkgebouwen, buurthuizen, gemeenschapshuizen, Kulturhusen, bewonersplekken, theatertjes, speeltuingebouwtjes, achterzaaltjes, bibliotheken, aula's, koffiehuizen, speeltuinkantines en kletsplekken.In onze buurten, dorpen, wijken en steden zijn allerlei publiek toegankelijke gebouwen en gebouwtjes waar mensen elkaar ontmoeten, kletsen, tips uitwisselen, elkaar helpen, werkervaring opdoen, van alles leren, ondersteuning vindbaar is, feesten vieren, ondernemen, plannen maken en mensen vinden om die plannen mee uit te voeren.En bijna al deze plekken staan onder druk.Niet omdat er geen behoefte aan is.Maar omdat ze gemaakt zijn van bouwmateriaal, een dak hebben en ergens staan.Ze staan onder druk omdat ze vastgoed zijn. Maatschappelijk vastgoed, weliswaar, maar vastgoed niettemin.Dit vastgoed heeft een maatschappelijke functie voor de gemeenschap. Maar vaak slechts een financiële waarde voor de eigenaar. Hierdoor gaat veel mis.Daarover schreven maurice specht en Arie Lengkeek voor LSAbewoners een belangrijk en trouwens ook geweldig leesbaar essay: Woekerruimte.Dat essay kun je hier vinden: https://www.lsabewoners.nl/maatschappelijk-vastgoed-onmisbaar-onbereikbaar-hoe-kan-dat-anders/woekerruimte-lsa-essay/In de podcast vertelt Maurice over de Leeszaal www.leeszaalrotterdamwest.nl, een van de publieke plekken die hij heeft opgezet. Buitenplaats Brienenoord www.buitenplaatsbrienenoord.nl is een andere publieke plek die hij heeft opgezet en gebouwd. Op www.rotterdamswoongenootschap.nl lees je alles over de avonturen van de afgelopen 3 jaar om een wooncoöperatie in Rotterdam te realiseren. Arie werkt aan een publicatie daarover die na de zomer verschijnt  bij de leuke uitgeverij Trancity x Valiz. Hier vind je vast wat meer http://www.operatiewooncooperatie.nl.Arie is ook mede-initiatior van  www.rechtopdestad.nl, waar Rotterdamse bewonersgroepen en initiatieven  elkaar vinden en een beter woonbeleid voor Rotterdam maken. Het bedrijf van Maurice heet www.spechtindestad.nl. Maurice heeft ook een tijdschrift: hyfe.hotglue.me Arie kun je 'gewoon' vinden op Linkedin: https://www.linkedin.com/in/arielengkeek