ITM Pytania Ostateczne

Współczesny dyskurs naukowo-przyrodniczy bywa niekiedy trudny do objęcia ze względu na swój zakres. Jednymi z najbardziej palących tematów są pytania dotyczące relacji nauki i religii w ogóle, spór o teorię ewolucji, a także nieporozumienia związane z interpretacją Pisma Świętego. A co jeżeli nie ma miejsca dla spójnego badania Biblii a wszystkie nasze wysiłki są jedynie próbami rozszyfrowania zbioru tekstów, których analizować już nie warto? Wspólnie z naszym gościem, prof. UAM dr hab. Sławomirem Leciejewskim, odkrywamy różne problemy związane z relacją nauki i religii, a także podstawy i niuanse dotyczące biblistyki.

Majątek Kościoła nie od dziś budzi kontrowersje i dyskusje. Coraz więcej osób żąda zniesienia przewidzianego w budżecie państwa funduszu kościelnego. Finanse kościelne w dużej mierze są nieprzejrzyste. Jedni widzą Kościół jako bardzo bogatą instytucję, innych zaś martwią jego kurczące się zasoby. Czy Kościół powinien być ubogi dla ubogich? Na czym polega finansowanie poszczególnych gałęzi tej instytucji? Skąd wziął się pomysł funduszu kościelnego?

Zdarza się nierzadko, że literatura – w tym poezja, filozofia i teologia  – są traktowane z pewnym przymrużeniem oka. Dzieje się tak z różnych powodów, tym niemniej wydaje się, że najczęstszą przyczyną takiego stanu rzeczy jest spór językowy. Bywa, że z ogromną trudnością przychodzi nam dialog między humanistyką a naukami ścisłymi. Jednocześnie odkrywamy, że nauka nie zaspokaja wszystkich naszych potrzeb egzystencjalnych. Nurtują nas pytania metafizyczne, a odpowiedzi udzielane przez fizykę czy chemię nie wydają się adekwatne.. Jeśli więc to nauki humanistyczne przybliżają nas do odpowiedzi na trapiące nas ostateczne pytania egzystencjalne, to właściwie w jaki sposób to robią? Na łamach podcastu wraz z naszym gościem – doktorem nauk humanistycznych Michałem Gołębiowskim – wspólnie poruszyliśmy wyżej wymienione i inne zagadnienia. Podjęliśmy temat tzw. literatury metafizycznej i jej znaczenia teoretycznego dla ludzkiego życia.

Granica między pewną formą religijności a religijnością neurotyczną jest płynna i czasem trudno stwierdzić, czy mamy jeszcze do czynienia ze zdrowiem, czy już z zaburzeniem. Owocami tej zdrowej, dojrzałej religijności są: większa wolność, poszerzenie świadomości oraz dojrzalsza relacja ze sobą, bliźnimi oraz Bogiem. W rozmowie z diakonem stałym Marcinem Gajdą staramy się wyłapać przejawy tej niedojrzałej religijności oraz znaleźć sposoby jak wyjść z tych postaw ku wierze, która wyzwala, a nie więzi.

Powstanie nowożytnej nauki nierzadko bywa przedstawiane jako wyzwolenie się ludzkiej myśli spod wpływu zabobonów, mitów i pustych spekulacji dzięki heroicznym wysiłkom takich wybitnych postaci jak Kopernik lub Galileusz, którzy na podstawie swoich skrupulatnych dociekań i w sposób jednoznaczny wykazali fałszywość dominującego w średniowieczu obrazu świata. Tymczasem dokumenty historyczne wskazują, że na powstawanie naukowego obrazu świata, istotny wpływ miały różne zjawiska społeczne, takie jak hermetyczny kult Słońca (skłaniający do heliocentryzmu), powstawanie nowoczesnego państwa i jego centralizacja oraz strach ówczesnych elit przed chaosem społecznym wywoływanym przez spory religijne i zdobywające coraz większą popularność w okresie wczesnonowożytnym praktyki magiczne i okultystyczne. Z autorem książki Jak sfałszowaliśmy historię nauki, doktorem Mikołajem Brykczyńskim, rozmawialiśmy na temat tego w jakim stopniu wspomniane powyżej czynniki miały wpływ na powstanie i upowszechnienie się myślenia naukowego. Dodatkowo, poruszyliśmy temat tego, jakie współcześnie siły i zjawiska społeczne mają wpływ na obraz świata powszechnie postrzegany jako naukowy. Rozmowę poprowadzili Marcin Worek i Bartosz Kurkowski.

4 października 2023 roku papież Franciszek wydał adhortację Laudate Deum poświęconą kryzysowi klimatycznemu. 8 lat po opublikowaniu encykliki Laudato si Ojciec Święty ponownie zwraca uwagę jak fundamentalne znaczenie dla świata ma temat ekologii. Biskup Rzymu w krótkim dokumencie nie tylko diagnozuje bieżące problemy z perspektywy naukowej, ale pokazuje jak troska o stworzenie jest naturalnie wpisana w życie duchowe wyznawców Jezusa. Razem z o. Stanisławem Jaromim, franciszkaninem, wyróżnionym tytułem Człowieka Roku Polskiej Ekologii 2016 wspólnie zastanowimy się jak wkroczyć na ścieżkę nawrócenia ekologicznego.

Synod o synodalności, afera w Dąbrowie Górniczej, wybory parlamentarne w Polsce to tylko niektóre wydarzenia, które przyniosła kalendarzowa jesień. Wspomniane sytuacje budzą nie tylko intensywne emocje, ale wymagają również głębszej analizy oraz refleksji. W rozmowie z księdzem profesorem Andrzejem Kobylińskim rozmawiamy o przyszłym kształcie Kościoła oraz sytuacji z jaką będziemy mierzyli się w Polsce w najbliższej przyszłości.

Jak nauczyć się być człowiekiem? Czy w ogóle można nauczyć się być człowiekiem i na czym miałoby to polegać? Temat wychowania dotyka każdego, chociażby dlatego, że każdy został jakoś wychowany.  W rodzinie, w szkole, na studiach i w pracy jesteśmy socjalizowani, przyuczani do wielu ról społecznych i zdobywamy różne mniej lub bardziej potrzebne umiejętności. Czy jednak przybliża nas to do tego, jak być człowiekiem? Czy odpowiada na pytania o to, jak radzić sobie z różnymi rozterkami i niepokojami egzystencjalnymi, które trapią  dziś ludzi? I na czym w ogóle miałoby polegać uczenie się bycia człowiekiem? Tego rodzaju zagadnienia zostały poruszone z doktorem Michałem Płóciennikiem w rozmowie, którą poprowadzili Marcin Worek i Bartosz Kurkowski.

Pogląd, zgodnie z którym świadomość wyłania się z powodu zachodzenia różnych skomplikowanych procesów w mózgu, wydaje się najbardziej standardowy lub bliski współczesnemu zdrowemu rozsądkowi. Z drugiej strony, jak zauważył Thomas Huxley, wyłonienie się świadomości w wyniku aktywacji tkanki nerwowej, wydaje się równie niewytłumaczalne jak pojawienie się Dżina, gdy Aladyn pociera swoją lampę. Owo wyłonienie się świadomości przypomina zatem zjawiska, które potocznie określane są jako czary. Czy jednak współcześnie, wobec względnie dojrzałych i wciąż dynamicznie rozwijających się neuronauk, tego rodzaju poczucie magiczności i niewytłumaczalności świadomości nie powinno gdzieś ulecieć? Zagadnienie to i jemu pokrewne zostały poruszone w rozmowie z profesorem Maciejem Dombrowskim, specjalistą od emergentyzmu i filozofii umysłu. Rozmowę prowadzili Marcin Worek i Bartosz Kurkowski.

Synod o synodalności – zwieńczenie reform papieża Franciszka, czy wypadek przy pracy? Wokół realnych szans na odnowę Kościoła 4 października 2023 r. rozpocznie się sesja XVI Zwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego Biskupów, którego temat brzmi: Dla Kościoła Synodalnego: uczestnictwo, komunia i misja. Pierwszy raz od czasu powołania Synodu Biskupów (w 1965 r.) tematem synodu będzie synodalność… Czy to pleonazm, i czy rozmowa o istocie synodu ma sens? – na to pytanie postarają się odpowiedzieć: prowadząca rozmowę dr Maria Ciostek i Piotr Pietryga.

Ostatnią adhortacją wydaną przed śmiercią Jana Pawła II jest Pastores gregis, poświęcona posłudze biskupiej. Jak wygląda codzienność biskupa? Czy pełnia święceń powoduje, że trudności nagle znikają? W rozmowie z Biskupem Michałem Janochą poznajemy nie tylko osobistą historię życia hierarchy, ale również lepiej rozumiemy z jakimi wyzwaniami mierzą się pasterze Kościoła w Polsce.

Dnia 6 sierpnia 2023 roku zakończyły się 38. Światowe Dni Młodzieży. Gdy emocje dotyczące tego wydarzenia nieco już ostygły, razem z księdzem Tomaszem Koprianiukiem, Dyrektorem Krajowego Biura Organizacyjnego Światowe Dni Młodzieży w Polsce, podsumowujemy to istotne spotkanie młodych całego świata z papieżem Franciszkiem, mówimy o szansach oraz kontrowersjach związanych z przebiegiem uroczystości w Lizbonie. Rozmowę prowadzi Mikołaj Musiał.

Świadomość jest dla nas tym, co najbliższe, najbardziej znane, prawdziwie bezpośrednie. Tymczasem współczesne spory na temat jej statusu i przyczyn – zwłaszcza w obliczu coraz intensywniej prowadzonych badań w obszarze neuronauk – wskazują, że stanowi ona jedną z najbardziej kontrowersyjnych i problematycznych zagadek, z którą mierzą się nauka i filozofia. W tym kontekście, coraz częściej pojawiają się głosy, że w obliczu problemu świadomości musimy zmienić sposób uprawiania nauki oraz zacząć uwzględniać zupełnie nowego rodzaju dane, które tradycyjna nauka systematycznie ignoruje. Takie podejście proponuje jeden z czołowych współczesnych filozofów umysłu, Filip Goff, w swojej książce „Błąd Galileusza. Fundamenty nowej nauki o świadomości”. Jednocześnie filozof ten broni dość egzotycznego i mało znanego stanowiska, jakim jest panpsychizm. Zgodnie z nim świadomość jest czymś fundamentalnym i wszechobecnym. Czy jednak istnieją jakiekolwiek racje za przyjęciem tego rodzaju poglądu? Czy rzeczywiście nauka musi zostać zrewolucjonizowana, aby można było naukowo rozważać i badać świadomość? Te i inne zagadnienia są poruszone w rozmowie z Adamem Jankiem, którą prowadzą Marcin Worek i Bartosz Kurkowski w „Pytaniach ostatecznych”.

Encyklika Veritatis Splendor zajmuje szczególne miejsce wśród tekstów autorstwa Św. Jana Pawła II. Jaka jest granica wolności? Czym jest sumienie? To nie są pytania wyłącznie do wyrafinowanej dyskusji wśród akademików. To pytania przed którymi staje każdy z nas, w ten sposób odkrywając w sobie wewnętrznego teologa moralnego. Zapraszamy do odsłuchania rozmowy Mikołaja Musiała z Dr. Agatą Rujner, w której ukazują oblicze teologii moralnej, niekoniecznie okutej w ciasne normy postępowania w danej sytuacji, ale nauczycielki szczęśliwego życia.

Dla wielu materializm – czyli przekonanie zgodnie z którym istnieje tylko materia i wszystko się do niej sprowadza – stanowi dziś jedyny racjonalny i dobrze uzasadniony światopogląd. Jednocześnie, wydaje się, że odrzucenie go polega na wierze w różne, słabo uzasadnione twierdzenia i dogmaty albo wprost na popadaniu w zabobony. Przyjrzawszy się jednak historii tego poglądu, jego ocena przestaje być tak prosta i jednoznaczna.Czym miałaby być „materia”, do której wszystko można by sprowadzić? Czy materializm po radykalnych zmianach w fizyce jest w ogóle aktualny? I jakie są mocne oraz słabe strony współczesnego materializmu?Temat ten, choć ogromny, wart jest uwagi – choćby w okrojonej formie – gdyż w widoczny sposób wciąż mocno oddziałuje on na społeczeństwo kształtując myśli wielu ludzi.

Joseph Ratzinger – papież Benedykt XVI należał niewątpliwie do największych teologów XX i XXI wieku. Swoją wiedzę teologiczną potrafił połączyć z powołaniem pasterskim, będąc w latach 2005-2013 następcą św. Piotra Apostoła i przewodnicząc Kościołowi powszechnemu na jego ziemskiej drodze do Boga. Papież-profesor przez okres swojego pontyfikatu, a wcześniej przez sprawowanie urzędu Prefekta Kongregacji Nauki Wiary wypracował wraz z gronem światowych teologów ścieżkę interpretacji Soboru Watykańskiego II w połączeniu z żywą Tradycją Kościoła. Kim był teolog z Bawarii, który nazwany został „Mozartem teologii”? Kim był teolog, który był zwany „rottweilerem Pana Boga”, lub „pancernym kardynałem”, a który strzegąc depozytu wiary Kościoła, głosił prawdę o Nim, często nawet nie używając pojęcia „Bóg”? Zapraszamy do odsłuchania nagrania z Krakowskiego spotkania dyskusyjnego pod tytułem "W sercu Ratzingera na ustach Benedykta XVI" w którym na pytania odpowiadali: O. prof. dr hab. Jarosław Kupczak dominikanin, teolog, profesor nauk teologicznych, jeden z czołowych światowych ekspertów w dziedzinie antropologii chrześcijańskiej Jana Pawła II. Jest profesorem zwyczajnym Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, kierownikiem Katedry Antropologii Teologicznej na Wydziale Teologicznym oraz dyrektorem Ośrodka Badań nad Myślą Jana Pawła II na wspomnianym uniwersytecie. Wykładał również w m.in. w Instituto Giovanni Paolo II w Rzymie, Papieskim Uniwersytetem Laterańskim, Papieskim Uniwersytetem św. Tomasza z Akwinu (Angelicum) oraz John Paul II Institute for Studies on Mariage and Family w Melbourne (Australia). Prezes Towarzystwa Teologów Dogmatyków w Polsce. Ks. prof. Janusz Królikowski - kapłan diecezji tarnowskiej, profesor nadzwyczajny UPJPII w Krakowie oraz kierownik Katedry Teologii Systematycznej na Wydziale Teologicznym Sekcja w Tarnowie. Absolwent Papieskiego Instytutu Wschodniego, Instytutu św. Tomasza Uniwersytetu Angelicum oraz Papieskiego Uniwersytetu Świętego Krzyża, na którym w 1995 r. uzyskał stopień doktora. W 2003 roku habilitował z zakresu teologii dogmatycznej w Papieskiej Akademii Teologicznej w Tarnowie. Autor licznych publikacji teologicznych. Ks. dr Michał Jędrzejski - absolwent studiów doktoranckich z katechetyki na Wydziale Teologii KUL, studiów magisterskich z muzykologii na Wydziale Nauk Humanistycznych KUL oraz Szkoły Muzycznej I i II stopnia im. T. Szeligowskiego w Lublinie w klasie organów. Ukończył również kurs języków biblijnych w Sekcji Nauk Biblijnych WT KUL. Aktualnie pracuje przy Katedrze Badań nad Monodią i Polifonią Religijną KUL, pełni również funkcję wikariusza w parafii NMP Częstochowskiej w Częstochowie. Jest autorem książki „Nowa Ewangelizacja w nauczaniu Josepha Ratzingera – Benedykta XVI”, za którą otrzymał w 2022 r. Nagrodę Stowarzyszenia Wydawców Katolickich FENIKS. Spotkanie poprowadził: Piotr Pietryga - od roku związany z Instytutem Tertio Millennio. W latach 2015-2018 studiował historię na Wydziale Historycznym Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W 2018 roku rozpoczął studia teologiczne na Wydziale Teologicznym tegoż uniwersytetu. W 2021 r. podjął studia magisterskie z archiwistyki na Wydziale Historii UAM, z jednoczesną kontynuacją studiów teologicznych. Zainteresowania naukowe: archiwistyka polska i światowa, bibliologia, historia Kościoła, historia uniwersytetów, metodologia nauk historycznych i teologicznych. Popularyzator wiedzy o życiu i nauczani Josepha Ratzingera-Benedykta XVI.

W 2023 roku mija 35 lat od napisania przez Jana Pawła II listu apostolskiego Mulieris dignitatem, w którym Papież poruszał sprawę godności i powołania kobiety. Treść tego dokumentu nadal nie jest szeroko znana wśród wiernych jak i osób dystansujących się od nauczania Kościoła.  Jakie miejsce miały kobiety w pontyfikacie Jana Pawła II?  Jaki jest sens bycia kobietą? Pani Profesor Dominika Żukowska-Gardzińska z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w rozmowie z Mikołajem Musiałem, przedstawia geniusz kobiety oraz jej szczególną rolę w życiu Jana Pawła II.