Radio Parjak | رادیو پرژک

از ساحل‌های آلوده جیمباران تا برج‌های سبز میلان و شهر بی‌کربن ابوظبی، این قسمت سفری است از دل بحران تا دل امید. روایتی از اینکه چطور کشورها با حمل‌ونقل پاک، معماری سبز، کشاورزی پایدار و فناوری‌های کم‌کربن در حال دوباره‌سازی جهان هستند. 

زمین را چطور می‌شود از لبه سقوط برگرداند؟ در این اپیزود، از خشکیدن دریاچه‌ها و تالاب‌ها تا فشار سنگین آلودگی هوا را مرور می‌کنیم و بعد سراغ تکنولوژی‌های سبز و نقش واقعی‌شان در توقف این روند می‌رویم. اگر دنبال پاسخ‌های روشن و راه‌حل‌های قابل‌اجرا هستید، این قسمت تصویر دقیقی پیش رویتان می‌گذارد.

طبق آخرین گزارش‌ها و مطالعات انجام شده، آلودگی هوا در سال 1403 عامل بیش از سی و پنج هزار و پانصد مورد مرگ در ایران بوده‌است.  این یعنی به طور میانگین هر 17 دقیقه یک نفر  و هر روز 97 نفر جان خود را به دلیل آلودگی هوا از دست داده‌اند. در اپیزود سی و پنجم درباره موضوع مهمِ آلودگی‌های محیطی صحبت کرده‌ایم. شنیدن آن را از دست ندهید!

اغلب افراد هنگام شنیدن واژه‌ی «زباله»، به پسماندهای غذایی، پلاستیکی و خانگی فکر می‌کنند؛ اما نوع دیگری از زباله نیز وجود دارد که کمتر درباره‌اش سخن گفته می‌شود: زباله‌های دیجیتال. در این اپیزود از رادیو پرژک، به سراغ رویِ پنهان دنیای تکنولوژی می‌رویم. روایتی از سفری تلخ؛ از کارخانه‌های تولید لوازم الکترونیکی تا گورستان‌های دیجیتال در غنا، از معادن کوبالتِ کنگو تا دستان پینه‌بسته‌ی کودکان کار. این بار، تکنولوژی را از زاویه‌ای دیگر می‌شنویم؛ جایی که پیشرفت، بهایی سنگین برای انسان و محیط زیست دارد.

این روزا حتی بچه‌های زیر چهار سالم با تلفن همراه آشنایی دارن. اونا یا صاحب گوشی خودشونن یا صاحب گوشی پدر و مادر و پدربزرگ و مادربزرگ‌شون. اونا حتی گاهی بهتر از بزگترا بلدن باهاش کار کنن. بیشتر پدر مادرها هم می‌دونن که این وسیله می‌تونه برای اونا مخرب و آسیب‌زا باشه ولی برای به‌دست آوردن چند ساعت آرامش و سکوت ترجیح می‌دن کاری به کار بچه نداشته باشن. در این اپیزود از رادیو پرژک سراغ تله‌ای رفته‌ایم که خیلی‌ها در آن افتاده‌اند.

قناری معدنچی فقط یک پرنده نبود؛ هشداری زنده بود. ماجرایی شگفت‌انگیز از جایی که طبیعت الهام‌بخش فناوری شد.

آیا رودخانه‌های خشک را می‌شود دوباره زنده کرد؟ وقتی همه می‌گفتند غیرممکن است، یک نفر با اراده‌ای مثال‌زدنی و فکری نو باور داشت که می‌شود. مردی که به صدای خاک گوش داد و رودها را دوباره زنده کرد. این قسمت از رادیو پرژک، قصه‌ی شگفت‌انگیز مردی است که نشان داد امید، حتی در دل بیابان هم می‌تواند جاری شود. 

راز سنگ‌های متحرک دره مرگ رو میدونی؟ تصور کن… وسط یه بیابون داغ، سنگ‌هایی چند ده کیلویی خودشون راه میرن و ردهایی طولانی پشت سرشون می‌مونه. یعنی کار آدم فضایی‌هاست؟ یا نیرویی عجیب در این دره وجود داره؟  آخه مگه میشه سنگ‌ها چند صد متر خود‌به‌خود جابجا بشن!؟ این معما نشون میده هنوزم طبیعت رازهای زیادی در دل خودش داره… اما بالاخره چند سال پیش، بعد از 50 سال تحقیق راز این سنگ‌های متحرک کشف شد. در اپیزود سی‌ام رادیو پرژک ماجرای این سنگ‌ها و قصه تلاش دانشمندان رو بشنوید...

آیا تاکنون فردی را «بی‌فرهنگ» خطاب کرده‌اید؟ یا ممکن است ناخواسته رفتاری انجام داده باشید که از نگاه دیگران چنین تلقی شود؟ آیا «بی‌فرهنگی» صرفاً یک برچسب است؟ فرهنگ چگونه شکل می‌گیرد و ریشه اختلاف‌های فرهنگی کجاست؟

یه پرنده‌ی تنها از دلِ سرمای سیبری، هر سال هزاران کیلومتر پرواز می‌کنه تا به تالاب‌های ایران برسه... اسمش رو گذاشتن امید! نه چون زنده‌ست، چون زنده نگه‌مون می‌داره. این اپیزود فقط درباره یه پرنده نیست… درباره ماست. درباره تنهایی، طاقت، و ادامه دادن...

شنیدین می‌گن کلاغ‌ها کینه به دل می‌گیرن؟ واقعا عجیب به نظر می‌رسه که موجودی جز انسان چنین احساساتی داشته باشه. کینه به دل گرفتن مستلزم اینه که ذهن بتونه یه تجربه منفی رو با شخص یا عامل خاصی پیوند بده و کلاغ‌ها این توانایی رو دارن! اما این همه شگفتی‌ها درباره کلاغ‌ها نیست...

یه پدیده‌ی روان‌شناختی هست که می‌گه باور دیگران درباره ما، می‌تونه واقعاً ما رو تغییر بده. تو این اپیزود از رادیو پرژک، از یه افسانه‌ی یونانی شروع می‌کنیم و می‌رسیم به آزمایشی که نشون داد انتظارات دیگران، چه مثبت و چه منفی، می‌تونن آینده‌ی ما رو شکل بدن. آیا واقعاً می‌تونیم به چیزی که دیگران در ما می‌بینن تبدیل بشیم؟

به نظرتون چرا با همون تعصبی که از نام خلیج فارس دفاع می‌کنیم، از زیست بوم خلیج فارس دفاع نمی‌کنیم؟ چرا اونقدری که باید از خطراتی که این زیستگاه عظیم رو تهدید میکنه صحبت نمی‌کنیم؟  آیا اصلا از این خطرها با خبر هستیم...؟

چطور بعضی‌ها بعد از بدترین اتفاق‌ها نه‌تنها نمی‌شکنند، بلکه قوی‌تر هم برمی‌گردند؟ در این اپیزود از تاب‌آوری صحبت کرده‌ایم. جادویی پنهان در روح آدمی، که فقط در هنگام سختی بیدار می‌شود. در این اپیزود رد این جادو را دنبال کرده‌ایم؛ از اسطوره‌ها تا روان‌شناسی، از مولانا تا ماندلا...  

«من گوريل هستم، من گل‌ها و حيوانات هستم. من طبيعت هستم. كوكو انسان را دوست دارد. كوكو زمين را دوست دارد. اما انسان احمق است...احمق! كوكو متاسف است، كوكو گريه مي‌كند. زمان مي‌گذرد. زمين را نجات دهيد! به زمين كمك كنيد! عجله كنيد، از زمين محافظت كنيد. طبيعت شما را مي‌بيند. ممنونم.» این پیام ویدیویی ضبط‌شده‌ای بود از یک گوریل بی‌نظیر که با زبان اشاره با انسان‌ها صحبت می‌کرد.  داستان گوریل کوکو را در این اپیزود از رادیو پرژک بشنوید.

هر ساله مردم زیادی در تمام دنیا سال نو رو به منزله‌ی زمانی برای شروعی جدید قلمداد می‌کنن. انگار که شروع سال جدید نماد آغازی جدیده، فرصتی برای برنامه ریزی، شروع دوباره، اهداف جدید، ترک عادات قدیم و کسب عادات جدید. به این پدیده قرار سال نو میگن که در فرهنگ اقصی نقاط دنیا وجود داره.  پژوهش‌ها نشون دادن اکثر این قرارها در کمتر از یک هفته فراموش و کنار گذاشته میشن.  چرا تغییر اینقدر سخته؟ چرا داشتن استمرار سخته؟ چرا اغلب آدم‌ها نمیتونن برای طولانی مدت بر سر قول و قرارها‌شون بمونن؟  شنیدن این اپیزود رادیو پرژک رو از دست ندین!

۸ سال پیش به اندازه یک قاشق چای خوری پلاستیک توی مغز ما بود. امروز؟ یک قاشق غذاخوری! چطور به اینجا رسیدیم؟ تاثیر این ذرات ریز بر بدن ما چیست؟ چرا دانشمندان از حضور آنها در جفت جنین شوکه شدند؟ آیا لباس‌هایی که می‌پوشیم هم مقصرند؟ و از همه مهم‌تر؛ آیا راه نجاتی هست؟

تصور کن موجوداتی که اغلب نادیده گرفته می‌شوند، در حال تغییر سرنوشت زمین هستند. جلبک‌ها فقط گیاهان ساده‌ی دریایی نیستند؛ آن‌ها یکی از مهم‌ترین بازیگران اکوسیستم زمین‌اند. از تولید اکسیژن و جذب کربن گرفته تا کاربردهای علمی و صنعتی شگفت‌انگیز. در این اپیزود، به دنیای جلبک‌ها سفر می‌کنیم و بررسی می‌کنیم که چگونه برخی از آن‌ها می‌توانند نجات‌بخش آینده‌ی بشر باشند، در حالی که برخی دیگر ممکن است تهدیدی برای اکوسیستم‌ها به شمار بیایند. اگر فکر می‌کنی جلبک‌ها فقط تکه‌های سبز رنگ روی سطح آب هستند، وقتش رسیده کمی بیشتر درباره اونها بدونی!

رادیو رسانه‌ای است که همیشه در کنار ما بوده و با عبور از دل تاریخ حالا در برابر یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های بشر ایستاده: تغییرات آب و هوایی.  رادیو و تغییرات آب و هوایی؛ این شعار امسال یونسکو برای روز جهانی رادیو است. در این اپیزود، از نقش رادیو در آگاهی‌بخشی، تأثیر تغییرات آب و هوایی بر زندگی ما و راه‌هایی که می‌توانیم برای حفاظت از طبیعت انجام دهیم، صحبت می‌کنیم.  با ما همراه باشید و بیایید با هم صدای زمین را بشنویم. 

بسیاری از محققان معتقدن که دلفین‌ها، پس از انسان‌ها، هوشمندترین موجودات روی زمین هستن. دلفین‌ها نه فقط هوشمندن، بلکه یه جورایی هنرمند هم هستن؛ گروه‌هایی از دلفین‌ها به‌صورت هماهنگ، صداهایی خلق می‌کنن که شبیه یک سمفونی زیر آب و رقصی مجلل به نظر می‌رسه.