KUNST IS LANG (en het leven is kort)

Thijs Ebbe Fokkens maakt grote installaties, die qua uitstraling passen bij domeinen waar de mens grip zoekt op de mysteries van ons leven, zoals wetenschap of religie. Hij geeft ze bijvoorbeeld het uiterlijk van een archeologische opgraving, met als verschil dat wat wordt opgegraven uit de toekomst lijkt te komen, in plaats van uit het verleden. Of hij laat je via een houten stellage afdalen in een sluis, met een metershoge watermassa aan de andere kant, om een fysieke ervaring te koppelen aan het abstracte idee van dreigend water dat door klimaatverandering op ons af zou kunnen komen. De kleine offers die op de stellage geplaatst zijn, versterken het rituele karakter van het werk. Zo fungeren Thijs' installaties als plek om te reflecteren en toekomstscenario's te verbeelden.

Charlotte Dumas werd al vroeg in haar carrière bekend met haar intieme portretten van dieren, vaak honden of paarden, die zo zijn gefotografeerd dat hun unieke karaktertrekken te lezen zijn. Sinds 2012 is ze de dieren ook gaan filmen, bijvoorbeeld in een drieluik over wilde paardjes op het kleine Japanse eiland Yonaguni. Het zijn symbolische, tekstloze films waarin behalve de paarden ook kinderen te zien zijn, die zich op een vergelijkbare manier vanzelfsprekend gedragen.

Juha van 't Zelfde werkt als DJ, docent, filmmaker en organisator met het idee van collectieve creativiteit. Bijvoorbeeld in het ontwerpen van clubavonden waarin iedereen volledig zichzelf kan zijn en bijdraagt aan een open sfeer, in workshops die draaien om de vraag hoe je de clubscene klimaatrechtvaardig kunt laten opereren, maar net zo makkelijk in een collage-documentaire waarin langere historische lijnen van collectieve creativiteit worden aangewezen: van zwarte jazzmusici in het Amsterdam van de jaren ‘20 uit de vorige eeuw, via ideeën en daden van de Dada beweging, CoBrA, en Provo’s, tot het ontstaan van een iconische vrijplaats als de Amsterdamse discotheek RoXY.

Lotte Werkema maakt fictieve hulpstukken, objecten die je op je lichaam zou kunnen dragen. Ze hebben iets weg van medische braces, maar hebben zo hun eigen functionaliteit: ze krommen je vingers zodat alleen de middelvinger fier overeind blijft staan, ze laten je op je tenen lopen of verbinden je been met dat van iemand anders, zodat je samen kunt lopen. Het gebruik van hulpstukken is niet vreemd in het leven van Lotte, want ze heeft zelf een fysieke beperking. Die inspireert haar kunst op meerdere manieren, bijvoorbeeld in performances waarin ze gekleed in oranje wegwerkerskleding een zebrapad oversteekt, zonder rollator of rolstoel, of waarin ze zich van een trap laat vallen. Ook komt de fotoreeks waarin ze een tekstbord op hoofd draagt voort uit haar dagelijks leven: daarop staat steeds een ander zinnetje dat ze gebruikt als ze weer eens in het openbaar op de grond is gevallen.

Matea Bakula manipuleert de materialen voor haar sculpturen zo dat ze een verrassende gedaante aannemen. Voor de hal van Het Utrechts Archief maakte ze een metershoge zuil die op het oog van marmer is, maar in feite bestaat uit papier maché van afgedankt papier, en daardoor ook nog eens door het zonlicht zal verkleuren. En voor Lustwarande in Tilburg bouwde ze een kolom met panelen waarop gebrande suiker en piepschuim samen een fascinerend oppervlak vormen, als een stroom lava die zich onder invloed van warmte en zon in beweging zet. Zo puzzelt Matea net zo lang met de eigenschappen van haar materialen en de omstandigheden waarin ze te zien zijn, tot er spannende en betekenisvolle werken uitkomen. Op dit moment werkt ze aan misschien wel de ingewikkeldste puzzel tot nu toe: ze wil de restanten van geplette bessen, die in de vorm van samengeperste platen uit het proces van gemechaniseerde sapwinning komen, combineren met beelden van de eclectische architectuur die in haar geboortestad Sarajevo de complexe geschiedenis weerspiegelt.

Arash Fakhim gebruikt a-typische methodes en materialen om tot een alternatief te komen voor het traditionele schilderij. Wegwerptasjes worden bijvoorbeeld vermengd met epoxy en pigmenten, als ondergrond voor een blauw- of zeefdruk. Ook fotografeerde Arash een enkele streek van een kwast en zette die om tot sticker, waarmee vervolgens iedere ondergrond tot ‘schilderij’ kan worden gemaakt. Een andere fascinerende reeks werken zijn de video’s waarin Arash een object probeert te worden: naakt en geschminkt als geel vaatdoekje, witte sportsok of het rood en oranje van de vlammen van een kampvuur, dat hij zo goed mogelijk probeert te imiteren. Maar de laatste tijd zet de buitenwereld de noodzaak om werk te maken op losse schroeven: Arash is bezig aan een auto-biografische boek waarvoor hij zijn traumatische jeugd opnieuw onder ogen moet komen, en is gedesillusioneerd over het uitblijven van steun voor Gaza vanuit de zich normaal zo kritische beschouwende kunstwereld.

Anna de Vriend onderzoekt in haar werk machtsstructuren, in de eerste plaats vooral die tussen mensen - of beter gezegd menselijke dieren - en niet-menselijke dieren. Zo laat ze in een performance horen hoe de baas van een slachthuis denkt en praat over het vermoorden van kalveren zodat hun huid kan worden verwerkt tot 'mooie producten'. En met een andere performance probeert ze te achterhalen hoeveel autonomie dieren in dierentuinen hebben, na het zien van beelden van de ontsnapte gorilla Bokito - die op een dag maar hoefde te beslissen om over een klein watertje te springen om tussen de mensen te komen. Anna wil met haar werken inzichtelijk maken welke machtsverhoudingen er op dit moment tussen menselijke en niet-menselijke dieren zijn, als eerste stap naar een meer gelijkwaardige relatie.

Rob Sweere bouwt al zo’n dertig jaar grote installaties in de openbare ruimte. Het zijn objecten waar je in kunt liggen of zitten, en die vervolgens je aandacht vestigen op de omgeving. Maar Rob slaat met zijn werk een nieuwe weg in: in plaats van de jarenlange rompslomp van grote grote bouwwerken, richt hij zich voortaan op groepsbijeenkomsten waarbij mensen in stilte naar de lucht kijken, klank- en videowerken, en in het klein gebouwde fictieve landschappen die eenmaal gefotografeerd op ‘echte’, droomachtige landschappen lijken.

Anne ten Ham weet indrukwekkende installaties te bouwen met minimale middelen: zonlicht, rook, een rimpeling op het water, of een spiegelend oppervlak. Zo legde ze een laag water van tien bij twintig meter in een kathedraal waardoor de immense hoogte tot het dak ook naar onderen werd weerspiegeld, of liet ze een sluiswachtershuisje aan een kanaal van binnenuit overstromen. Het zijn vaak subtiele ingrepen die je even met je ogen laten knipperen, en een esthetisch resultaat hebben.

Heidi Linck vindt inspiratie in leegstaande gebouwen. Omdat hun oorspronkelijke functie wegvalt, ontstaat er ruimte voor nieuwe mogelijkheden. Ze maakt maquettes gebaseerd op die ruimtes en fotografeert ze, met als resultaat een afbeelding die het midden houdt tussen een echt bouwwerk, een theaterdecor, en een herinnering. Ook voor haar sculpturen in de openbare ruimte herschept ze vaak plekken die er niet meer zijn, zoals een ‘fopkathedraaltje’ dat alleen uit een buitengevel bestaat, of een Romeinse uitkijktoren die de vorm van een sieraad heeft gekregen.

Lucas Sloot werkt veel met hout, in allerlei gedaantes. Hij verft het, zodat de kenmerkende houtstructuur in een plank benadrukt wordt, vermomt het als ijzer in de vorm van een H-balk die in de bouw veel gebruikt wordt, of maakt een prothese of houten ondersteuningsstructuur voor een eeuwenoude kastanjeboom. Zijn werken kantelen op een subtiele manier je perspectief, waardoor je nét anders naar je omgeving kijkt. Lucas maakte rond de verkiezingen in november 2023 een werk dat expliciet politiek van aard was, en vraagt zich steeds meer af of hij zich niet nadrukkelijker maatschappelijk zou moeten uitspreken met zijn werk.

Hermen Lancel en Karen Maat, samen het duo Lancel/Maat, zijn als kunstenaars en onderzoekers geïnteresseerd in wat de interactie tussen mens en invloedrijke, nieuwe technologie betekent voor waarden als intimiteit, empathie of privacy. Ze maken performatieve installaties waarin het publiek gezamenlijk onderzoekt hoe intimiteit en technologie kunnen samengaan, en die de verbeelding en het vinden van taal over een mogelijke toekomst stimuleren. Zo meten ze voor het project EEG KISS al zo’n tien jaar op verschillende plekken op de wereld de hersengolven van twee mensen die met elkaar zoenen. De data worden in real time weergegeven op grote schermen, en met lichtprojecties op de vloer om het zoenende stel heen. En in de tentoonstelling REBOOT - Baanbrekende digitale kunst in het Nieuwe Instituut in Rotterdam, is nu een hernieuwde versie van hun installatie Agora Phobia (Digitalis) uit 2000 te zien: een semi-transparante opblaaszuil die in de openbare ruimte stond, en de spectaculaire nieuwe mogelijkheid om te chatten met iemand aan de andere kant van de wereld inzette voor een intiem gesprek over de perceptie van veiligheid en isolatie.

Luna Maurer en Roel Wouters leidden tot afgelopen jaar Studio Moniker, een ontwerpbureau dat de sociale effecten van technologie onderzoekt. Vaak bouwden ze digitale werelden waarin je als gebruiker kon participeren. Maar hun houding ten opzichte van ons gebruik van digitale middelen is de afgelopen jaren geleidelijk veranderd: van enthousiasme over de onbegrensde mogelijkheden en de emancipatoire belofte die het internet in de jaren nul leek te hebben, tot een groeiend ongemak over de macht van grote techbedrijven en het isolerende effect op de gebruiker. Die verschuiving vraagt om een andere rol voor design en heeft een manifest opgeleverd: Designing friction, over het belang van verrassing en ongemak in ontwerp. Ongemak is zeker ook aanwezig in het videowerk Emoji is all we have, dat nu te zien is in de tentoonstelling REBOOT. Baanbrekende digitale kunst in het Nieuwe Instituut in Rotterdam: de gefilmde gesprekken tussen Luna en Roel waarin ze reflecteren op wat twintig jaar internet ze heeft gebracht, verzanden in persoonlijke frictie.

In het werk van Frank Halmans neemt het huis, en het huiselijke, een prominente rol in. Voor de installatie Geen huis husselde hij herkenbare elementen uit een woning door elkaar, en paste verhouding zo aan dat geen grip krijgt op wat je denkt te herkennen. Hij holde boeken uit om in te wonen, als letterlijke vertaling van de mentale ruimte waarin je je begeeft als je leest. En zijn schaalmodellen van flats, gluur je naar binnen om te fantaseren over wat zich daar voor levens zich hebben afgespeeld.

Paul Klemann tekent en schildert wat hij ‘s nachts droomt. Het zijn vaak surrealistische en duistere beelden, met de absurde logica die je alleen in dromen treft. En hoewel het volgens Paul niet ongevaarlijk voor je mentale gezondheid is om je open te stellen voor een stortvloed aan droombeelden, levert het wel krachtige kunst op.

Kunst is Lang werkt achter de schermen hard aan een nieuwe reeks, die in het voorjaar moet beginnen. In de tussentijd lichten we in de serie Geschiedenis, migratie en conflict afleveringen uit waarin de diaspora, institutioneel geweld en onthechting centraal staan. De kunstenaars die je gaat horen, bevragen de veronderstelde vanzelfsprekendheid van historische constructies, culturele identiteiten en politieke instituties, en ze vertellen over hun ervaringen met heimwee, uitsluiting en onderdrukking. Daarmee bieden hun verhalen volgens ons een verrijkende lens op het heden. Dit keer hoor je het gesprek met Tja Ling Hu, uit november 2020. In de 14 prachtige, doorlopende potloodtekeningen van de reeks Before I was Born heeft ze haar familiegeschiedenis verbeeld. Een epische beeldende vertelling die laat zien hoe haar grootouders uit China zijn vertrokken, wat ze hebben doorstaan, en hoe de keuze om zich ergens anders te vestigen het leven van haar ouders, en uiteindelijk die van haarzelf, hebben gevormd.

Kunst is Lang werkt achter de schermen hard aan een nieuwe reeks, die in het voorjaar moet beginnen. In de tussentijd lichten we in de serie Geschiedenis, migratie en conflict afleveringen uit waarin de diaspora, institutioneel geweld en onthechting centraal staan. De kunstenaars die je gaat horen, bevragen de veronderstelde vanzelfsprekendheid van historische constructies, culturele identiteiten en politieke instituties, en ze vertellen over hun ervaringen met heimwee, uitsluiting en onderdrukking. Daarmee bieden hun verhalen volgens ons een verrijkende lens op het heden. In aflevering 6 hoor je Inderjeet Sandhu, die opgroeide in een Indiaas gezin dat was gevestigd in een oer-Hollands dorp.

Kunst is Lang werkt achter de schermen hard aan een nieuwe reeks, die in het voorjaar moet beginnen. In de tussentijd lichten we in de serie Geschiedenis, migratie en conflict afleveringen uit waarin de diaspora, institutioneel geweld en onthechting centraal staan. De kunstenaars die je gaat horen, bevragen de veronderstelde vanzelfsprekendheid van historische constructies, culturele identiteiten en politieke instituties, en ze vertellen over hun ervaringen met heimwee, uitsluiting en onderdrukking. Daarmee bieden hun verhalen volgens ons een verrijkende lens op het heden. In deze aflevering hoor je het gesprek met Susanne Khalil Yusef, opgenomen in mei 2021. Het kleurrijke en vrolijke uiterlijk van haar werken staat in schril contrast met de gebeurtenissen waarnaar ze verwijzen, die samenvallen met de Palestijnse diaspora, een geschiedenis vol uitsluiting, ontheemding en onderdrukking.

Kunst is Lang werkt achter de schermen hard aan een nieuwe reeks, die in het voorjaar moet beginnen. In de tussentijd lichten we in de serie Geschiedenis, migratie en conflict afleveringen uit waarin de diaspora, institutioneel geweld en onthechting centraal staan. De kunstenaars die je gaat horen, bevragen de veronderstelde vanzelfsprekendheid van historische constructies, culturele identiteiten en politieke instituties, en ze vertellen over hun ervaringen met heimwee, uitsluiting en onderdrukking. Daarmee bieden hun verhalen volgens ons een verrijkende lens op het heden. In deze aflevering hoor je het gesprek met Elma Čavčić, uit maart 2023. In haar tekeningen en schilderijen verwijst ze naar de Bosnische burgeroorlog, de reden dat haar gezin in de jaren ‘90 van de vorige eeuw naar Nederland is gevlucht. Met het werk probeert Elma de oorlog bespreekbaar te maken, niet in de laatste plaats met haar eigen ouders.

Kunst is Lang werkt achter de schermen hard aan een nieuwe reeks, die in het voorjaar moet beginnen. In de tussentijd lichten we in de serie Geschiedenis, migratie en conflict afleveringen uit waarin de diaspora, institutioneel geweld en onthechting centraal staan. De kunstenaars die je gaat horen, bevragen de veronderstelde vanzelfsprekendheid van historische constructies, culturele identiteiten en politieke instituties, en ze vertellen over hun ervaringen met heimwee, uitsluiting en onderdrukking. Daarmee bieden hun verhalen volgens ons een verrijkende lens op het heden. In de derde aflevering hoor je het gesprek met Tina Farifteh uit mei 2023. In haar werk onderzoekt ze waar de grenzen van onze empathie met vluchtelingen liggen: in de metershoge videoprojectie The Flood word je aan drie kanten omringd door beelden van deinend water, terwijl een robotstem zakelijk meedeelt hoeveel vluchtelingen er op een bepaalde dag op zee zijn omgekomen. En in de documentaire Kitten of vluchteling? probeert Tina te achterhalen waarom we de ene ontheemde met open armen ontvangen, en de andere liever zouden weren.