Archaeostoryteller, με τον Θόδωρο Παπακώστα

Η ανθρωπότητα και οι ιστορίες της δεν θα σταματήσουν ποτέ να μας εκπλήσσουν και να μας συγκινούν! Σε μια τέτοια ιστορία θα αναφερθώ σ΄ αυτό το επεισόδιο.  Στην ιστορία μιας Σπαρτιάτισσας που κατέληξε να κάνει ένα ολόκληρο ταξίδι και να βρεθεί σ΄ ένα χωριουδάκι, στους πρόποδες της ερήμου.  Ξένη μέσα σε διάφορους λαούς, με διαφορετικές γλώσσες και κουλτούρες.   

Τι είναι ο μακεδονικός τάφος και ποιος είναι ο μεγαλύτερος; Τι ξέρετε για την Αμφίπολη και τη Βεργίνα; Ακούγοντας τη λέξη μακεδονικός τάφος, φαντάζεστε έναν τάφο στη Μακεδονία; Καμία σχέση. Και γενικά δεν έχει καμία σχέση με τη Μακεδονία. Μακεδονικός τάφος είναι κάτι πάρα πολύ συγκεκριμένο και στην αρχαιολογία λέμε τους αριστοκρατικούς και βασιλικούς μεγάλους τάφους που έχτιζαν οι Μακεδόνες από τα ύστερα κλασικά χρόνια και μέχρι το τέλος του Μακεδονικού βασιλείου. Τα υπόλοιπα θα τ΄ ακούσετε σ΄ αυτό το επεισόδιο…   

Οι πυραμίδες της Γκίζας είναι από τα παλαιότερα σωζόμενα κτίσματα και είναι οι πιο διάσημες πυραμίδες του κόσμου. Η κατασκευή τους ανάγεται στο 2580 π. Χ. και βρίσκονται στη Νεκρόπολη της Γκίζας. Αυτά λίγο πολύ τα έχετε ακούσει. Αυτό που πιθανόν δεν ξέρετε είναι ότι φτιάχτηκαν από τρεις ανθρώπους που ανήκαν στην ίδια οικογένεια. Δηλαδή μία και μόνο οικογένεια έφτιαξε ένα από τα σημαντικότερα τοπόσημα στην ανθρώπινη ιστορία και σ΄ αυτό θα αναφερθούμε στο συγκεκριμένο επεισόδιο.   

Τι εννοούμε όταν λέμε Αρχαία Ελλάδα; Υπάρχουν ακριβή και ξεκάθαρα όρια για τον συγκεκριμένο όρο; Η αρχαιολογία περιλαμβάνει μέσα και την αρχαιότητα; Και η αρχαιότητα είναι μόνο η Αρχαία Ελλάδα; Σ΄ αυτό το επεισόδιο είναι ευκαιρία να ξεκαθαρίσουμε τρεις έννοιες, που συναντιούνται μεταξύ τους, αλλά είναι διαφορετικές. Αρχαία Ελλάδα, Αρχαιότητα, Αρχαιολογία. 

Τι συμβαίνει με το νησί των Αντικυθήρων; Τι αρχαιότητες και τι ιστορία έχει; Και πώς μπορούν αυτές οι αρχαιότητες να ξετυλίξουν μπροστά μας συγκλονιστικές ιστορίες του αρχαίου κόσμου και κοσμοϊστορικά γεγονότα; Ένα επεισόδιο για το πως μικρά, ελάχιστα ευρήματα μπορούν να συνδεθούν με μεγάλα γεγονότα που εντυπωσιάζουν ακόμα την παγκόσμια ιστορία. Γιατί η αρχαία, η κλασική και η ελληνιστική περίοδος ήταν περίοδος κοσμοϊστορικών αλλαγών για όλο τον κόσμο 

Ήρθε η ώρα να εξηγήσουμε απλά και ωραία τι παίζει με τα Ελγίνεια Μάρμαρα σε εισαγωγικά, ή πιο σωστά Γλυπτά του Παρθενώνα.  Ως Ελγίνεια Μάρμαρα είναι γνωστή η συλλογή γλυπτών που προέρχονται από την Ακρόπολη των Αθηνών τα οποία κλάπηκαν από τον Τόμας Μπρους και μεταφέρθηκαν στην Βρετανία το 1806.  Άρα το “Ελγίνεια” προσδιορίζει τη λεηλασία του μνημείου του Παρθενώνα. Όμως γιατί λέμε “μάρμαρα” ενώ πρόκειται για γλυπτά;  Και απέκτησε στ΄ αλήθεια ο Έλγιν την άδεια να τα αφαιρέσει από τον Παρθενώνα όπως ισχυρίζεται; Και γιατί  ο Παρθενώνας επηρεάζει και εμπνέει μέχρι σήμερα τις τέχνες και τον πολιτισμό;  Αυτά είναι κάποια από τα ερωτήματα που θα απαντηθούν σ΄ αυτό το επεισόδιο.   

Σ΄ αυτό το επεισόδιο τον πρώτο λόγο έχει η μυθολογία και πιο συγκεκριμένα ο μεγάλος αγώνας μεταξύ του βασιλιά της Κρήτης, Μίνωα και του διάσημου εφευρέτη, του Κύρου Γρανάζη της αρχαίας Ελλάδας, Δαίδαλου. Η απόδραση με τον γιό του Ίκαρο και πολλές ακόμα επικές καταστάσεις, καταδιώξεις, δολοπλοκίες, παγίδες, θρύλοι και φήμες. 

Πως ξεκίνησε η αρχαία ελληνική γραμματεία; Τι είναι αυτό που λέμε αρχαία κείμενα και ποια είναι αυτά;  Ποιο είναι το ταξίδι που έκαναν αυτά τα κείμενα μέσα στους αιώνες και πως κατάφεραν να σωθούν; Τι ρόλο έπαιξε το θέατρο και η φιλοσοφία σ΄ αυτό; Ένα απολαυστικό επεισόδιο-ταξίδι για μικρούς και μεγάλους, γονείς και παιδιά για τον πολύτιμο θησαυρό που λέγεται αρχαία κείμενα και μας φέρνει σε επαφή με το παρελθόν μας.   

Σ΄ αυτό το επεισόδιο σας καλωσορίζουμε στον κόσμο του μέλλοντος! Ο Archaeostoryreller συνομιλεί με τον futurist, Δημήτρη Δημητριάδη. Πως η νέα τεχνολογία από τη σκοπιά του αρχαιολόγου μπορεί ν΄ αποβεί σωτήρια; Τι κάνει ο Πλάτωνας στο metaverse; Μπορούμε να κάνουμε διάλογο με τον Αριστοτέλη; Όλα αυτά και πολλά ακόμα θ΄ απαντηθούν σ΄ αυτή τη συζήτηση που συνδυάζει το παρελθόν και το μέλλον. 

Η ιστορία και η αρχαιολογία ως επιστήμες εξελίσσονται, βελτιώνονται, συμπληρώνονται και διορθώνονται και το σίγουρο είναι ότι και οι δύο χρειάζονται σεβασμό, διακριτικότητα και προσοχή. Πάμε λοιπόν σ΄ αυτό το επεισόδιο να βάλουμε μερικά πράγματα στη θέση τους, που είναι σημαντικά, για να τακτοποιήσουμε και να κατανοήσουμε όλες αυτές τις πληροφορίες και τα στοιχεία που κατά καιρούς έρχονται στο φως της δημοσιότητας. 

Η αμερικάνικη ιστορία που, εμείς οι Έλληνες και γενικότερα οι Ευρωπαίοι, σνομπάρουμε πάρα πολύ, έχει μια ιδιομορφία που δεν έχει καμία άλλη ιστορία. Σ΄ αυτό το διαφορετικό και σοκαριστικό επεισόδιο λοιπόν, θ΄ ακούσετε μία από τις χιλιάδες αμερικάνικες ιστορίες που μας έχει δώσει η Άγρια Δύση και που αποδεικνύει περίτρανα πόσο ταυτόχρονα οικουμενικές, πανανθρώπινες αλλά και απίστευτα μοναδικές είναι οι ιστορίες των λαών.   

Η κλασική εποχή, που έπαιρνε πάντα τη μερίδα του λέοντος σε προσοχή και σε αξία, είναι η χρονική περίοδος της αρχαίας ελληνικής ιστορίας, κατά την οποία υπήρξε ραγδαία άνθιση στον χώρο του πολιτισμού. Αυτός ήταν άλλωστε και ο βασικός λόγος θαυμασμού των Ευρωπαίων.  Τι υπήρξε όμως πριν απ΄ αυτήν την περίοδο; Σ΄ αυτό το επεισόδιο θα εστιάσουμε στην πάρα πολύ αδικημένη, παραμελημένη και συγκλονιστική προϊστορία του ελλαδικού χώρου. 

Το παρελθόν έχει όλα τα χρώματα, φωτεινά και σκοτεινά. Για να μπορέσουμε να είμαστε ρεαλιστικοί και αυθεντικοί απέναντι στην πραγματικότητα, θα πρέπει να τα δούμε όλα. Και σ΄ αυτό το επεισόδιο λοιπόν, πάμε αντικειμενικά να πούμε για τον άνθρωπο που στα 33 σχεδόν χρόνια που πάτησε πάνω στη γη, άλλαξε τον ρου της ιστορίας: τον Μέγα Αλέξανδρο. 

Τώρα λοιπόν που έσφιξαν οι ζέστες είναι μια καλή εποχή για να κάνουμε ένα επεισόδιο, λίγο εξωτικό, λίγο αραβικό, φιλοσοφικό, ιστορικό και ταξιδιάρικο. Να μάθουμε για τον Ηρόδοτο των Αράβων και τις ευφάνταστες ιστορίες του, για τα τζίνι, τα κακά πνεύματα της αραβικής μυθολογίας που έβγαιναν από το βυθό της θάλασσας και τη σχέση τους με τον Μέγα Αλέξανδρο, αλλά και για την εικόνα που είχαν οι Άραβες για την αρχαία ελληνική παράδοση, τον πολιτισμό, τις επιστήμες και τη λογοτεχνία μας. 

Οι αρχαίοι Έλληνες πήγαιναν ταξίδια για διάφορους λόγους.  Πρώτα απ όλα θρησκευτικούς για να επισκεφτούν τα ιερά, έπειτα για να γιατρευτούν στα Ασκληπιεία, για να παρακολουθήσουν αθλητικές διοργανώσεις και τους Ολυμπιακούς Αγώνες αλλά και για εμπορικούς λόγους ή για να κάνουν διακοπές και να εξερευνήσουν τα άλλα μέρη. Σ΄ αυτό το επεισόδιο, όμως, δεν θα ταξιδέψουμε απλά με τους αρχαίους Έλληνες. Θα μάθουμε και τους τρόπους με τους οποίους ταξίδευαν αλλά και τις ιδιαιτερότητες των ταξιδιών τους.   

Σ΄ αυτό το επεισόδιο σαλπάρουμε για Κρήτη. Γιατί η μυθολογία και η Κρήτη έχουν μια ιδιαίτερη σχέση αφού σύμφωνα με τον μύθο είναι ο τόπος που γεννήθηκε ο Δίας. Βέβαια, πριν το Δία υπήρχαν άλλοι θεοί, οι Τιτάνες κι ένας απ’ αυτούς ήταν ο Κρόνος, ο οποίος είχε πάρει ένα χρησμό που έλεγε ότι θα χάσει την εξουσία από τα παιδιά του. Επομένως, όποτε γεννούσε παιδί από την Ρέα, τη γυναίκα του, το τρώγε σαν μπουρίτο.  Μέχρι τη στιγμή που έκρυψαν τη Ρέα, γέννησε το Δία και κάπως έτσι άρχισαν όλα…   

Γεννήθηκε με το όνομα Γάιος Οκτάβιος Θουρινός. Υιοθετήθηκε από τον Ιούλιο Καίσαρα και πήρε το όνομα του. Ωστόσο, για να μην τον μπερδεύουν με τον θείο του, τον είπαν Οκταβιανό. Συνέχισε, όμως, να αλλάζει ονόματα και κατέληξε να τον αποκαλούν Αύγουστο. Μετά το θάνατο του Ιούλιου Καίσαρα, ο Αύγουστος διεκδίκησε την εξουσία της Ρώμης με τον Μάρκο Αντόνιο και κατόρθωσε να γίνει ο πρώτος Ρωμαίος αυτοκράτορας.   

Οι πρώτοι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες έλαβαν χώρα στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Πρόκειται για ένα αρχαίο στάδιο του οποίου η ιστορία πάει πίσω στο 330 προ Χριστού. Τότε, δεν είχε οβάλ σχήμα αλλά παραλληλόγραμμο και η ιδέα για την υλοποίησή του άνηκε στον Λυκούργο. Με την πάροδο των χρόνων έχασε τη λάμψη του αλλά χάρη στον Γεώργιο Αβέρωφ και την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων έγινε το Καλλιμάρμαρο που γνωρίζουμε σήμερα. 

Για τον Θεόδωρο Παπακώστα, η αρχαιολογία ήταν πάντα ένας τρόπος απόδρασης και συμφιλίωσης με τη συνείδησή του. «Ξεχνιέται το μυαλό μου όταν ανακαλύπτω τι έχουν ζήσει χιλιάδες άνθρωποι σε αυτόν τον πλανήτη σε άλλες εποχές, με άλλες αντιλήψεις. Συνειδητοποιώ πόσο άσκοπος και βλακώδης είναι κάθε ρατσισμός και σεξισμός. Δεν μπορώ να τους νικήσω μόνος μου. Αλλά τουλάχιστον μπορώ να μην τους βιώνω». Το νέο επεισόδιο του Archaeostoryteller αποτελεί κατάθεση ψυχής. 

Σήμερα ο Archaeostoryteller θα μας πάει σε κάτι νησιώτικο, γιατί είναι καλοκαιράκι και μας αρέσει και θέλουμε λίγο το θαλασσινό μας αεράκι.  Θα μας πάει στους Φούρνους Ικαρίας, που έχουν ένα πάρα πολύ ενδιαφέρον εύρημα. Ή καλύτερα μια ομάδα ευρημάτων, σημαντική και σπάνια, που χάρασαν οι φαντάροι στη σκοπιά. Επιγραφές επίσης αλλά… και πιο προσωπικές που έχουν και το ζουμί.