Archaeostoryteller, με τον Θόδωρο Παπακώστα

Αυτό το επεισόδιο είναι αφιερωμένο στην ιατρική στον αρχαίο κόσμο αλλά και στον άνθρωπο που έκανε την ιατρική επιστήμη: τον Ιπποκράτη. Ο Ιπποκράτης θεωρούσε ότι τα πάντα στο σώμα μας είναι τέσσερα υγρά. Το αίμα, το φλέγμα, η ξανθή χολή και η μαύρη χολή. Η ισορροπία μεταξύ αυτών μας φέρνει την υγεία και η αναταραχή μεταξύ αυτών μας φέρνει την αρρώστια και την ασθένεια. Επίσης, ο πατέρας της ιατρικής, ήταν ο πρώτος που αμφισβήτησε τις δεισιδαιμονίες γύρω από την επιληψία, απορρίπτοντας την ιδέα ότι ήταν μια "ιερή νόσος" που προκαλείται από θεϊκή οργή. 

Σ΄ αυτό το επεισόδιο θ’ αναφερθούμε στον τρίτο μήνα του αρχαίου έτους: τον Βοηδρομιώνα. Ο Μήνας ονομάστηκε έτσι λόγω της γιορτής των Βοηδρομίων, την 6η ή την 7η ημέρα του. Τα Βοηδρόμια ήταν γιορτή προς τιμήν του Βοηδρομίου ή Βοηθόου Απόλλωνα, ο οποίος έτρεχε με βοή σε βοήθεια αυτών που ζητούσαν τη συνδρομή του, ιδιαίτερα ως βοηθός και σύμμαχος στον πόλεμο. Άλλες γιορτές που είχε αυτός ο μήνας ήταν οι Σπονδές των Πλαταιών, η επέτειος της Μάχης του Μαραθώνα αλλά και τα Ελευσίνια Μυστήρια, που ήταν πολύ σημαντικά για τον αρχαίο κόσμο.

Αυτό το επεισόδιο του Archaeostoryteller είναι μια πολιτιστική διαδρομή του Υπουργείου Πολιτισμού, με όλους του σημαντικούς μεγάλους αλλά και μικρούς άγνωστους αρχαιολογικούς χώρους που αξίζει να επισκεφθείτε. Μια διαδρομή σε δύο εποχές και η ιστορία των ανθρώπων που έχτισαν τις αποικίες της Δύσης. Καράβια μικρά και μεγάλα, που έπλευσαν στον Κορινθιακό, βγήκαν στο Ιόνιο με κατεύθυνση προς την Ιταλία κι έβαλαν τα θεμέλια αυτού που μέχρι και σήμερα αποκαλούμε Μεγάλη Ελλάδα. Οι άνθρωποι της εποχής άκουγαν τις αφηγήσεις, τα τραγούδια, τα ποιήματα και η φαντασία τους κάλπαζε μαζί με την ανάγκη τους για ένα καλύτερο αύριο.

Ο Αττικός μήνας δεν είχε τέσσερις εβδομάδες, όπως οι δικοί μας μήνες. Είχε τρεις εβδομάδες των δέκα ημερών. Κάθε μήνας είχε αρκετές γιορτές, γιατί οι αρχαίοι Έλληνες δεν είχαν Σαββατοκύριακα, οπότε έπρεπε να έχουν γιορτές θρησκευτικού περιεχομένου για να ξεκουράζονται. Ο δεύτερος μήνας του αρχαίου έτους στο αττικό ημερολόγιο ήταν ο Μεταγειτνιών και ήταν αφιερωμένος στον Μεταγείτνιο Απόλλωνα. Μία ερμηνεία λέει πως ήταν ο μήνας που μετακόμιζαν οι Αθηναίοι αν ήθελαν ν΄ αλλάξουν σπίτι. Τα υπόλοιπα θα τα μάθετε στο επεισόδιο του Archaeostoryteller!

Οι Βίκινγκς ζούσαν στους βόρειους λαούς της Ευρώπης: στη Νορβηγία, τη Σουηδία και τη Δανία. Δεν αποτέλεσαν ενιαίο έθνος, αλλά διέθεταν μεταξύ τους πολλά κοινά χαρακτηριστικά και το βέβαιο είναι ότι έχουν μεγάλη διαφορά από αυτό που έχουμε εμείς στο μυαλό μας για εκείνους. Για παράδειγμα, γνωρίζετε ότι οι Βίκινγκς είχαν μια πολύ πλούσια παράδοση λογοτεχνίας και ποίησης; Ότι έπλασαν έναν υπέροχο μυθολογικό κόσμο με ξωτικά, τρολ, νάνους, μικρούς και μεγάλους θεούς; Ότι ήταν πάρα πολύ καθαροί και ότι αγαπούσαν τα επιτραπέζια παιχνίδια και τη μπύρα; Και ότι η γυναίκα είχε πολύ ανώτερη θέση από ότι είχε στις δυτικές κοινωνίες μέχρι τον 20ο αιώνα; Θ΄ ακούσετε πολλά ακόμα ενδιαφέροντα πράγματα σ΄ αυτό το επεισόδιο του Archaeostoryteller! 

Σ΄ αυτό το επεισόδιο ο Archaeostoryteller αναφέρεται στα Παναθήναια, τη μεγαλύτερη και σημαντικότερη γιορτή της πόλης, αφιερωμένη στην πολιούχο θεά, την Αθηνά. Τα Παναθήναια δεν αποτελούσαν μόνο μία εκδήλωση δύναμης και υπεροχής της Αθηναϊκής ηγεμονίας, αλλά συμβόλιζαν και την ενότητα της πόλης λόγω της συμμετοχής σε αυτήν ολόκληρου του πληθυσμού της. Υπήρχαν τα Μικρά Παναθήναια, που γιορτάζονταν κάθε χρόνο, και τα Μεγάλα Παναθήναια, που γιορτάζονταν κάθε τέσσερα χρόνια και ήταν μεγαλύτερα σε κλίμακα και λαμπρότητα. Η πιο εντυπωσιακή εκδήλωση ήταν η πομπή, όπου οι Αθηναίοι μετέφεραν τον πέπλο της Αθηνάς στο άγαλμα της θεάς στον Παρθενώνα. 

Ο Γκιλγκαμές είναι ο κεντρικός ήρωας του αρχαίου Μεσοποτάμιου έπους, το οποίο θεωρείται ένα από τα παλαιότερα λογοτεχνικά έργα της ανθρωπότητας. Ο Γκιλγκαμές, μέσα σε όλες του τις περιπέτειες, συναντάει και τον Ουτναπιστίμ, που του διηγείται την ιστορία του κατακλυσμού και διστακτικά του δίνει μια ευκαιρία για να αποκτήσει την αθανασία. Του λέει ότι αν καταφέρει να μείνει ξύπνιος επτά ημέρες κι εφτά νύχτες θα κερδίσει την αθανασία. Το αν τα κατάφερε ή όχι αλλά και ποιες άλλες περιπέτειες πέρασε θα τα ακούσετε σ΄ αυτό το επεισόδιο του Archaeostoryteller. 

Το Έπος του Γκιλγκαμές είναι το αρχαιότερο γνωστό λογοτεχνικό έργο.  Ένα επικό ποίημα από την περιοχή της Βαβυλωνίας. Ο Γκιλγκαμές της Ουρούκ, ήταν ένας βασιλιάς που δεν ξέρουμε αν πραγματικά υπήρξε ή όχι, ξέρουμε όμως ότι ήταν δύο τρίτα θεός κι ένα τρίτο άνθρωπος. Ότι ταξίδεψε πολύ, γνώρισε πολλές χώρες, γεύτηκε τα πάντα και ότι ήταν ο δυνατότερος βασιλιάς της γης. Ξέρουμε κι άλλα, πολλά κι ενδιαφέροντα που θα τα πούμε σ΄ αυτό το επεισόδιο του Archaeostoryteller. 

Πως μετρούσαν το χρόνο στην αρχαιότητα; Και πόσο διέφερε το αρχαίο Ελληνικό ημερολόγιο από το σημερινό; Το ξέρετε ότι το αρχαίο Ελληνικό ημερολόγιο ήταν σέλινο-ηλιακό με μήνες που παρακολουθούσαν τις φάσεις της Σελήνης και ότι κάθε ελληνική πόλη είχε τις δικές της ονομασίες για τους μήνες; Η πρωτοχρονιά και η πρωτομηνιά του αρχαίων Αθηναίων ήταν ίδια με τη δικιά μας; Ο Archaeostoryteller έχει όλες τις απαντήσεις κι αυτό το επεισόδιο είναι το πρώτο από τα δώδεκα συνολικά που θ’ ακούσετε μέσα σ΄ αυτό το χρόνο και που θα αναφέρονται στον μήνα που βρισκόμαστε. 

Στην ελληνική  μυθολογία έχουμε υπέροχα κείμενα από το Όμηρο και τον Ησίοδο που μας δίνουν με πολύ ωραίο και γλαφυρό τρόπο τις ιστορίες, την εξέλιξη, τους ήρωες και τις υποθέσεις που διαδραματίζονται στις ζωές τους. Αντίθετα, στην αιγυπτιακή μυθολογία, που είναι ουσιαστικά η αρχαία θρησκεία και οι πεποιθήσεις των Αιγυπτίων, οι πληροφορίες μας έρχονται από πολύ πιο έμμεσες πηγές. Το πλούσιο μωσαϊκό μυθολογίας, τελετουργιών και θεολογίας που αποτέλεσε τη βάσης ενός από τους πιο διαρκείς και θαυμαστούς πολιτισμούς της ιστορίας είναι το θέμα αυτού του επεισοδίου.   

Aυτό το επεισόδιο του Archaeostoryteller έχει θέμα τα Καβείρια Μυστήρια. Από τα πιο πολύπλοκα θέματα της ελληνικής μυθολογίας. Οι Κάβειροι ήταν θεότητες της αρχαίας Ελληνικής μυστηριακής λατρείας η οποία πρωτοεμφανίζεται στη Λήμνο, την Ίμβρο, τη Θήβα και τη Σαμοθράκη. Δεν γνωρίζουμε ακριβώς το τι γινόταν στις τελετές γιατί οι μυημένοι τις τελούσαν μυστικά και δεν μιλούσαν ποτέ γι’αυτές. Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι η μύηση γινόταν τη νύχτα, με το φως των δαδιών και ότι είχαν πανανθρώπινο χαρακτήρα. Περισσότερο μυστήριο στο επεισόδιο αυτή της εβδομάδας.   

Ποια είναι η ουσία της αρχαιολογίας και τι είναι στ΄ αλήθεια οι αρχαιολόγοι; Τι τους διαφοροποιεί από τους κυνηγούς θησαυρών και γιατί χρειάζεται ένα θεωρητικό υπόβαθρο πριν από την ανασκαφή;  Σ΄ αυτό το επεισόδιο θα πούμε περισσότερα για τις θεωρίες και τις φιλοσοφίες της αρχαιολογίας αλλά και όλους εκείνους που πάσχισαν για να κάνουν την αρχαιολογία επιστήμη. 

Η νότια Εύβοια φιλοξενεί ένα από τα πιο προκλητικά μυστήρια της αρχαιολογίας· πρόκειται για τα περίφημα Δρακόσπιτα, ονομασία που τους δόθηκε λόγω του τεράστιου μεγέθους της κατασκευής τους. Τα περίτεχνα, πέτρινα κτίσματα που σύμφωνα με αφηγήσεις και με τον τοπικό θρύλο, κατοικούσαν οι δράκοι, τα μυθικά πλάσματα που τρόμαζαν τους κατοίκους της περιοχής. Σ΄ αυτό το επεισόδιο θα τα γνωρίσουμε καλύτερα.   

Σ΄ αυτό το επεισόδιο θα κάνουμε ένα ανοιξιάτικο ταξίδι στην Αίγυπτο και πιο συγκεκριμένα στην Αλεξάνδρεια για να πούμε πολλά και ενδιαφέροντα για τη βιβλιοθήκη που συγκέντρωσε τη γνώση όλου του κόσμου. Ποιος ήταν αυτός που οραματίστηκε κάτι τέτοιο και πως ξεκίνησαν όλα; Πως κατάφεραν να δημιουργήσουν το εκδοτικό κέντρο του τότε γνωστού κόσμου και να συγκεντρώσουν αυτόν τον τεράστιο όγκο γνώσης ανυπολόγιστης πνευματικής αξίας; Ένα ταξίδι στην πιο φημισμένη βιβλιοθήκη της αρχαιότητας.   

Έλληνες αρχαιολόγοι στην Τουρκοκρατία ή πιο σωστά Έλληνες αρχαιολόγοι στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Σκοπός αυτού του podcast είναι να συστήσει δύο άγνωστους Έλληνες αρχαιολόγους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και το σπουδαίο έργο τους μέσα στα πλαίσια μιας αυτοκρατορίας που ήταν πολυεθνική, πολυσχιδής και αρκετά άγνωστη για εμάς. Δύο αρχαιολόγοι που είναι άδικο να μην έχουν την αναγνώριση που του αξίζει για το έργο τους και την προσφορά τους στην επιστήμη.   

Τι σημαίνει κονκλάβιο και γιατί ονομάστηκε έτσι; Τι είναι ο διάσημος λευκός καπνός και πως δημιουργείται; Τι σχέση έχει η Ελβετική Φρουρά με το Βατικανό; Είναι αλήθεια ότι υπήρξε χρονιά που άλλαξε τρεις φορές ο Πάπας; Είναι γεγονός ότι το 1968 το κονκλάβιο κλείστηκε σε ένα μοναστήρι για ν΄ αποφασίσει τον επόμενο Πάπα κι επειδή δεν μπορούσαν ν΄ αποφασίσουν,  κατέληξαν να μείνουν τρία χρόνια κλεισμένοι σ΄ αυτό το μοναστήρι; Ή ακόμα ότι υπήρξε χρονιά που ο καπνός βγήκε γκρίζος και όλοι είχαν μπερδευτεί; Ένα μοναδικό επεισόδιο που θα φωτίσει ό,τι έχει σχέση με το Βατικανό. 

Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν τα μαντεία για να παίρνουν χρησμούς αλλά είχαν και τα νεκρομαντεία όταν ήθελαν να μιλήσουν με τις ψυχές των νεκρών. Ένας από τους πέντε ποταμούς - είσοδοι για τον Κάτω Κόσμο, αλλά και το πιο διάσημο νεκρομαντείο του αρχαίο κόσμου ήταν αυτό του Αχέροντα όπου σήμερα υπάρχει ένα υπέροχο μνημείο που είναι επισκέψιμο. Σ΄ αυτό το επεισόδιο θα μιλήσουμε για το μυθικό ποταμό και το απαράμιλλης ομορφιάς τοπίο του.   

Υπήρχε αθεΐα στον αρχαίο κόσμο; Η απάντηση είναι ναι και όχι, γέρνοντας λίγο περισσότερο προς το ναι. Αλλά προσέξτε, δεν μιλάμε για αθεΐα άρνησης ύπαρξης του θείου. Μιλάμε για αθεΐα όπου η ελληνική φιλοσοφική σκέψη αμφισβητούσε την παράδοση των θεών όπως τους ξέρουμε και τους ήξεραν. Και υπήρχαν και κάποιοι στοχαστές οι οποίοι αμφισβήτησαν την ύπαρξη του θείου σαν έννοια. Κι εδώ βρίσκεται κι ένα από τα μεγαλεία της αρχαίας ελληνικής σκέψης που θ΄ ανακαλύψουμε παρέα σ΄ αυτό το επεισόδιο. 

Τα άλογα για τους Έλληνες ήταν από την αρχή της ιστορίας τους πολύ σημαντικά και σύμβολα αριστοκρατίας. Ακριβώς γιατί το να μπορείς να αποκτήσεις, να συντηρήσεις ένα άλογο και να του βάλεις και τον αντίστοιχο οπλισμό, προσέθετε κύρος. Άλλωστε, δεν είναι καθόλου τυχαίο το ότι επιλέχθηκε, κατά τον μύθο, άλογο για να γίνει ο Δούρειος Ίππος. Όπως επίσης, ότι ήταν θεϊκό σύμβολο του Ποσειδώνα. Πότε όμως εξημερώθηκαν τα άλογα; Πότε γράφτηκε το πρώτο βιβλίο γι΄ αυτά; Πότε εφευρέθηκαν τα πέταλα; Και τι ονόματα είχαν τα άλογα στην αρχαιότητα; Πολλά τα ερωτήματα και θ απαντηθούν όλα σ΄ αυτό το επεισόδιο. 

Aπό τη μυθολογία και τη λογοτεχνία έχουμε πολύ έντονο το στοιχείο της φιλίας μεταξύ ανθρώπου και σκύλου, με επιφανέστερο παράδειγμα προφανώς τον Άργο, τον σκύλο του Οδυσσέα, που περίμενε το αφεντικό του για είκοσι ολόκληρα χρόνια. Επίσης γνωρίζουμε ότι η αρχαιότερη απεικόνιση σκύλου στην ιστορία της ανθρωπότητας είναι στο σπήλαιο Αλταμίρα της Ισπανίας. Πότε όμως ξεκίνησαν όλα και πως αναπτύχθηκε αυτός ο υπέροχος και μοναδικός δεσμός; Το επεισόδιο αυτό είναι αφιερωμένο στον καλύτερο αλλά και τον πιο παλιό, φίλο του ανθρώπου.