Argos: Srebrenica

Deel 1 van een terugblik op vier uitzendingen uit het Srebrenica archief met Argos-redacteur Huub Jaspers. In dit eerste deel blikken we terug op de eerste uitzending die Argos maakte over het fotorolletje. Op dit fotorolletje, gemaakt door Dutchbat-Luitenant Ron Rutten, zouden bewijzen staan van de massamoorden na de val van de enclave Srebrenica. De reportage werd op 10-7-1998 uitgezonden.

Frank Westerman bespreekt 'De Srebrenica-dagboeken' Deze week verscheen bij Karakter Uitgevers het boek 'De Srebrenica-dagboeken' van kolonel b.d. Charlef Brantz, met daarin scherpe kritiek op toenmalig Dutchbat-commandant Thom Karremans maar ook op het NIOD-rapport over Srebrenica. Onder meer op de website van 'De Telegraaf' werd Brantz weggezet als nestbevuiler. In onze uitzending bespreekt Frank Westerman het boek van Brantz. Westerman schreef zelf, samen met Bart Rijs, vlak na de val van de Bosnische moslimenclave in juli 1995 een spraakmakend boek over Srebrenica: 'Het zwartste scenario'. Tijdens en na dit drama publiceerde Westerman als redacteur van 'NRC Handelsblad' ook een reeks van verhalen over Srebrenica. In december 1995 werd kolonel Brantz gearresteerd op verdenking van het lekken van staatsgeheimen naar… Frank Westerman en NRC Handelsblad.

De spanningen tussen rechters en aanklagers en tussen rechters onderling lopen hoog op bij het ICTY, het Joegoslavië-Tribunaal. Aanleiding zijn twee vonnissen waarbij twee hooggeplaatste militairen, Momcilo Peresic en Ante Gotovina, die oorspronkelijk waren veroordeeld wegens misdaden tegen de menselijkheid tot straffen van 27 en 24 jaar, in hoger beroep zijn vrijgesproken. Die uitspraak verbaasde velen, binnen en buiten het tribunaal.De kritiek spitst zich toe op de voorzitten van de Beroepskamer, tevens de voorzitter van het Tribunaal, rechter Theodor Meron.Hoe geloofwaardig zijn de aantijgingen tegen opperrechter Meron? Is het aannemelijk dat hij zich heeft laten influisteren door de Verenigde Staten? Hoe nauw zijn de banden eigenlijk tussen Meron en de Amerikaanse autoriteiten? En wat is de betekenis van de geheime documenten die we over hem vinden in Wikileaks? Argos over onverwachte vrijspraken, een bemoeizuchtige rechtbankpresident, en over ruziënde rechters in de voorname wereld van een VN-tribunaal.

Zivko Kosanovic, een 49-jarige man uit Servië, wordt op 3 april 2009 op klaarlichte dag in zijn woonplaats Sid op straat doodgeschoten. De man is eerder gevlucht naar Nederland, maar wordt door de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) afgewezen als vluchteling. Zivko Kosanovic is de broer van Dusan Kosanovic, een belangrijke getuige van het Joegoslavië Tribunaal tegen Servische verdachten van oorlogsmisdaden. Dusan krijgt in het kader van het getuigenbeschermingsprogramma van het Tribunaal een nieuwe identiteit in een onbekend land. Zivko vlucht eind 2005 naar Nederland, maar keert - na de definitieve afwijzing van zijn asielverzoek door de Raad van State in augustus 2007 - noodgedwongen terug naar Servië. Daar wordt hij vervolgens vermoord door Stanko Milutinovic, een van de mannen die hem vóór zijn vlucht naar Nederland ook al bedreigden en mishandelden. Wat heeft de moord op Zivko Kosanovic te maken met een videoband die in juni 2005 wereldwijd op televisie te zien was? Een videoband met schokkende beelden van een gruwelijke executie van zes jonge moslimmannen uit Srebrenica door Servische paramilitairen. Waarom kreeg Zivko niet net als zijn broer Dusan bescherming, nadat hij had verteld over bedreigingen en mishandelingen in zijn woonplaats Sid? Deed de IND voldoende onderzoek naar de vraag of Zivko veilig terug kon keren naar Servië? En hoe kijkt de Raad van State aan tegen de afwijzing van Zivko’s asielaanvraag nadat hij vermoord is? In Argos een reconstructie van IND-dossier 0602-06-0468.

Argos bestaat deze maand twintig jaar. Twintig jaar spitten, graven, onthullen en confronteren, en dat al die tijd al op de nationale nieuwszender Radio 1. Tijd voor een terugblik, en een klinkende toast op de toekomst in deze speciale jubileumuitzending, rechtstreeks vanuit Studio Desmet in Amsterdam. Met de uitslag van de ‘Beste Argos ooit’ –verkiezing en prominente gasten over geruchtmakende uitzendingen. Te gast zijn onder meer: Ton Heerts, voorzitter FNV, Herre Kingma, voormalig Inspecteur Generaal bij de Inspectie voor de Gezondheidszorg, Bert Bakker, voormalig voorzitter van de parlementaire enquête-commissie Srebrenica en Jan Klein, hoogleraar Veiligheid in de zorg aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Overste Ron Rutten, zat in 1995 als luitenant bij Dutchbat in Srebrenica, en treedt nu op als getuige in de zaak tegen Karadzic bij het Joegoslavië Tribunaal. Hij is door het Tribunaal gesommeerd inzage te geven in een persoonlijk notitieboekje uit zijn Srebrenica-tijd, maar Rutten heeft dit geweigerd met een beroep op zijn privacy. Hij riskeert met die weigering een gevangenisstraf van maximaal 7 jaar e/o een geldboete van maximaal 100.000 euro. Advocaat en hoogleraar internationaal recht Geert Jan Knoops geeft in Radio Onjo commentaar op deze zaak.

Florence Hartmann is deze week door rechter van het VN-hof in hoger beroep veroordeeld tot een boete van 7.000 euro wegens minachting van het hof. Hartmann is journaliste en is zes jaar lang medewerkster van het Joegoslavië Tribunaal geweest. Argos volgt deze zaak al sinds het verschijnen in 2008 van haar boek ‘Vrede en straf’, waarin Hartmann schrijft over haar jaren bij het Tribunaal. Zij schrijft dat de westerse landen oorlogsmisdadigers als Mladic en Karadzic jarenlang met rust hebben gelaten. In dat boek heeft ze geheime informatie van het Tribunaal verklapt. En dat mag niet, volgens de regels van het tribunaal. Een gesprek met Geert-Jan Knoops, advocaat en hoogleraar internationaal strafrecht aan de universiteit van Utrecht, over de gevolgen van deze uitspraak.

Meer dan 500 vluchtelingen uit Srebrenica hebben sinds de val van de enclave in 1995 na veel moeite uiteindelijk toch een verblijfsvergunning in Nederland gekregen. In eerste instantie werden hun verzoeken bijna altijd afgewezen, zodat ze verplicht zouden moeten terugkeren naar hun geboortestadje. In september 2010 diende voor de rechtbank in Zutphen de allerlaatste rechtszaak die een vluchteling uit Srebrenica had aangespannen om na tien jaar wachten alsnog een verblijfsvergunning te kunnen krijgen in Nederland. De uitspraak was negatief en kreeg een vervolgbij de Raad van State.De zaak loopt nog steeds. Vluchtelingen uit Srebrenica hadden toch een warm plekje in het hart van de Nederlandse overheid, juist op hen zou toch een ruimhartig beleid van toepassing zijn? Want Nederland is toch medeverantwoordelijk voor de val van de enclave? In Argos een onderzoek naar de manier waarop Nederland werkelijk is omgegaan met vluchtelingen uit de enclave Srebrenica. Na de reportage een gesprek met Marq Wijngaarden, advocaat van de allerlaatste Srebrenica-vluchteling die nog steeds geen verblijfsvergunning heeft gekregen. Een reportage van Gerard Leenders Presentatie: Max van Weezel.

Nam Ratko Mladic het besluit om duizenden moslimmannen uit Srebrenica te executeren impulsief, in een vlaag van woede, zoals oud-NIOD-directeur Hans Blom onlangs, na de arrestatie van Mladic, stelde? Of was de liquidatie van alle potentiële strijders onderdeel van een vooropgezet plan om het gebied etnisch te zuiveren? En kon de internationale gemeenschap in de dagen en weken die aan de aanval vooraf gingen werkelijk niet voorzien dat de enclave zou worden opgerold? Deze week is het precies zestien jaar geleden dat de door de VN beschermde ‘Safe Area’ Srebrenica in Oost-Bosnie onder de voet werd gelopen door Bosnisch-Servische troepen onder leiding van generaal Mladic. In Argos een terugblik met de Nederlandse kolonel buiten dienst Charles Brantz. Hij zat in juli 1995, tijdens de val van Srebrenica, in Tuzla als VN-commandant van de ‘Sector Noord-Oost’, het gebied waar Srebrenica onder viel, en was nauw betrokken bij de aanvragen van luchtsteun door het Nederlandse VN-bataljon Dutchbat. Brantz hield een gedetailleerd dagboek bij van deze periode. Hij noemt een aantal van de conclusies die het NIOD, het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocu­men­tatie, na jarenlang onderzoek trok “onzin”. Hij noemt de discussie over de luchtsteun “een grote poppenkast, een ‘Jan Klaassen en Katrijn’-spel”. En hij zegt: “Het hoofdstuk Srebrenica zal nooit gesloten worden, omdat de waarheid nooit naar boven zal komen. Mensen hebben te veel gelogen in het begin.” Een reportage van Huub Jaspers.

Hoe komt het dat Mladić, die al in hetzelfde jaar 1995 werd aangeklaagd wegens genocide, in de daarop volgende vijftien jaar nooit is opgepakt? Ligt dat alleen aan de krachten in Servië die Mladic bescherming bieden? Of heeft ook de internationale gemeenschap boter op het hoofd. “Het is zeker zo dat in het verleden kansen gemist zijn om hem op te pakken”, zegt hoofdaanklager van het Tribunaal Brammertz in antwoord op deze laatste vraag.

Aandacht voor de uitspraak van het Joegoslavie-tribunaal in de zaak Florence Hartmann. Hartmann is journaliste en is zes jaar lang medewerkster van het Joegoslavië Tribunaal geweest. Hartmann zou in haar boek geheimen hebben onthult over het Tribunaal en wordt daarvoor aangeklaagd.

Welke voorkennis hadden de CIA en andere grote Westerse inlichtingendiensten over het Servische voornemen om de enclave Srebrenica op te rollen? Deze sleutelvraag van het Srebrenica-drama is ook 14 jaar na dato, ondanks een reeks van officiële onderzoeken, nog steeds niet opgehelderd.

Florance Hartmann, oud-medewerker van het Joegoslavië Tribunaal, staat maandag zelf voor het Joegoslavië Tribunaal terecht. Ze wordt aangeklaagd voor 'minachting van het Tribunaal', omdat ze vertrouwelijke procedurebesluiten van het tribunaal openbaargemaakt te hebben in een door haar geschreven boek, vorig jaar uitgegeven. Wat drijft Florence Hartmann? Waarom worden hoger geplaatste ex-functionarissen van het Joegoslavië Tribunaal, die in het openbaar over deze besluiten hebben gesproken, niet vervolgd? Waarom wilde het tribunaal cruciaal bewijsmateriaal geheim houden? En waarom zwijgt de voormalige baas van Hartmann, ex-hoofdaanklager Carla del Ponte, over deze kwestie?

Vrijdag aanstaande is het dertien jaar geleden dat de moslimenclave Srebrenica in Oost-Bosnie werd ingenomen door Bosnisch-Servische troepen onder leiding van generaal Mladic. De aanwezigheid van het Nederlandse VN-bataljon Dutchbat kon niet verhinderen dat meer 7000 moslims werden vermoord. Servie heeft sinds gisteren een nieuwe pro-Westerse regering. Pro-Westers of niet, zal deze regering Mladic en Karadzic, de verantwoordelijken zijn voor de massamoord in Srebrenica, uitleveren aan het Joegoslavie-Tribunaal in Den Haag? Want ook vorige Servische regeringen hebben dat al zo vaak beloofd. Maar ligt het wel alleen aan de Servische regering, dat dertien jaar na dato de twee oorlogsmisdadigers nog steeds op vrije voeten zijn? In Argos vandaag opnieuw: de jacht op Mladic en Karadzic.

Argos over het Srebrenica-trauma van Edwin, voormalig chauffeur van Dutchbat-commandant Karremans.