DiscoverArtg musical
Artg musical
Claim Ownership

Artg musical

Author: Radiotelevisiun Svizra Rumantscha (RTR)

Subscribed: 11Played: 564
Share

Description

L’Artg musical è in caleidoscop da tut quai che capita en la scena da musica en Svizra rumantscha, en il Grischun e sur ils cunfins da quel ora. Tadlai las pli novas registraziuns dad RTR, intervistas cun cumponists ed interprets e las istorgias da davant e davos ils palcs da concert.
95 Episodes
Reverse
Il musicist da Mumpé Medel è activ sco dirigent, chantadur ed organist. El fotografescha era gugent. En l'Artg musical raquinta el da sia vita, dal studi e daco ch'el è returnà en Surselva. Bler po el era raquintar da ses passa trais decennis sco manader da la Scola da musica Surselva.  Tranter ses giavischs musicals per l'emissiun sa chattan er intginas ivettas e surpraisas.
30 onns ORCHESTRINA

30 onns ORCHESTRINA

2024-04-1458:55

Da l'iniziativa d'intginas musicantas e musicants laics e da professiun enturn Walter Blumer ed en collavuraziun cun il chor baselgia St. Martin e ses cantor Heinz Girschweiler è sa furmada il 1994 ORCHESTRINACHUR – in orchester da var 20 persunas. Uss, 30 onns pli tard, ha l'orchester laic chattà sia plazza da nischa en la vita culturala grischuna e giauda gronda reputaziun. L'Artg musical porta il concert da giubileum e discurra cun la dirigenta Anita Jehli.
L'emprim chor viril en il Surses è vegnì fundà d'ina dunna: Sabina de Latour, u sco ch'ella vegn era numnada – Bina Latour. La dunna oriunda da Breil (Surselva) ha gì in grond talent da musica, sunava clavazin ed orgla ed il 1849 ha ella fundà ensemen cun intgins umens il Chor viril baselgia Savognin. Ussa po il chor guardar enavos sin in lung temp d'existenza cun bleras istorgias, aventuras e success. Il chor celebrescha ses anniversari sur in pli lung temp, cumenzà cun in concert da commemoraziun il december 2023, sur il punct culminant l'entschatta matg 2024 fin in inscunter intern cun dunnas e partenarias dals commembers l'atun 2024. L'Artg musical purtretescha il chor che giauda gronda stima e reputaziun en il Grischun.
L'emissiun speziala per Pasca porta l'oratori da Pasca da Johann Sebastian Bach e la sinfonia nr. 2 «Auferstehung» da Gustav Mahler. Duas ovras fitg differentas cun in cuntegn sumegliant. Entant che Bach sa basa sin l'istorgia biblica da la levada da mort en vita da Jesus Cristus ha Gustav Mahler creà cun sia segunda sinfonia in'ovra pompusa. Quella ha tschintg e betg mo quatter parts. Ella cumenza cun la mort e chala cun la levada, dentant betg da Jesus Cristus, mabain en general. Duas ovras sco fatgas per la dumengia da Pasca.
«La Veia dalla crousch»

«La Veia dalla crousch»

2024-03-2902:04:11

En l'Artg musical spezial per il venderdi sontg datti musica vocala ed instrumentala adattada per quest di da la paina e da la suffrientscha da Jesus Cristus: ses truament, sia via cun la crusch fin al crest, nua ch'el vegn crucifitgà e nua ch'el mora la finala. Questa via da dolur ha Alvin Muoth mess en maletgs musicals e creà cun «La Veia dalla crousch» l'emprim oratori rumantsch insumma. Ils onns 1992/93 ha il musicist oriund da Razén scrit l'oratori «La Veia dalla crousch» per chor viril, mezsopran ed orgla. Il text è da Peder Cadotsch.  Er auters cumponists èn s'occupads cun il venderdi sontg. Giovanni Pierluigi di Palestrina per exempel ha scrit l'ovra per chor a capella «Improperi del Venerdi Santo». En la liturgia catolica èn ils «improperi» ina retscha da responsoris, ina part da la passiun dal Segner il venderdi sontg.
In concert dal festival da jazz a Helsinki, 1967 La chantadura da jazz Sarah Vaughan ha concertà cun grondas bands avant ch'ella è daventada artista solista. Cun la victoria d'ina concurrenza da talents che ha gì lieu en il teater «Apollo» a Harlem ha ella lantschà sia carriera da chantadura. Ella ha lavurà ensemen cun bandleaders sco Earl Hines e Billy Eckstine avant ch'ella è daventada interpreta da solo.  Sarah Lois Vaughan è naschida ils 27 da mars 1924 a Newark/New Jersey. Las emprimas experientschas sco chantadura ha ella fatg en il rom d'ina concurrenza da talents che ha gì lieu en il teater «Apollo» a Harlem. Suenter ch'ella aveva ristgà da sa participar ha ella gudagnà il 1942 la concurrenza cun sia chanzun «Body and soul». Ella ha survegnì l'attenziun d'in auter vocalist, numnadamain da Billy Eckstine, che ha persvas Earl Hines d'engaschar Vaughan per chantar cun ses orchester. Il 1944 ha Vaughan bandunà Hines per entrar en la nova band dad Eckstine. Cun Eckstine sunavan er il trumbettist Dizzy Gillespie ed il saxofonist Charlie Parker, dus dals piuniers da la nova furma da jazz che è vegnida enconuschenta sco bebop. Il proxim decenni ha Vaughan producì dapli musica da pop tar la gronda chasa discografica Mercury Record. Ella ha chantà hits sco «Whatever Lola Wants» (1955), «Misty» (1957) e «Broken-Hearted Melody» (1959). Vaughan ha dà concerts en ils Stadis Unids ed en l'Europa, uschia er il 1967 a Helsiniki cun il Bob James Trio, il concert che nus udin hoz. Suenter ils onns 1950 è sa midà il gust musical dal grond public e la carriera da Sarah Vaughan è vegnida interrutta. Ella è però restada ina interpreta populara, surtut cura ch'ella chantava live. Ses public era fascinà da sia vusch loma ed intensiva, ses chant e ses tuns emoziunals. Tar las registraziuns che Vaughan ha fatg pli tard tutgan interpretaziuns da chanzuns dals Beatles e musica brasiliana. Il concert final ha ella dà il 1989 en il Blue Note Club da New York. Ella è morta ils 3 d'avrigl 1990 cun 66 onns a Hidden Hills, in quartier da citad da Los Angeles en California.
En il Grischun hai dà temps, nua che bunamain mintga vitg aveva ses chor viril. Ozendi è la situaziun in'autra. I dat oravant tut anc ils chors virils regiunals, ma strusch pli chors virils locals. Il problem è enconuschent: ozendi han tut las uniuns da batter cun la mancanza da la nova generaziun. I dovra sforzs spezials per pudair mantegnair las uniuns e per survegnir novs chantadurs. Ensemen cun Clau Scherrer e Jachen Janett discutain nus davart questa problematica. E natiralmain ch'i dat bler chant viril en l'emissiun.
Da gronda muntada

Da gronda muntada

2024-03-1001:03:10

En connex cun il project aVENTura ha l'Uniun svizra da musica fatg ina gronda enquista cun la finamira da far pli enconuschenta la litteratura da musica instrumentala svizra, e quai tant en Svizra sco er a l'exteriur.  Cun agid d'ina enquista e d'ina valitaziun d'ovras tras passa 20 persunalitads da la scena da musica d'instruments a flad svizra – han ins creà ina glista cun las meglras e las pli impurtantas ovras instrumentalas.  En l'Artg musical preschentain nus intginas da questas ovras impurtantas per la musica instrumentala svizra.
Bedrich Smetana

Bedrich Smetana

2024-03-0301:09:12

Bedrich Smetana era in cumponist tschec da la romantica che pudess festivar quest onn ses 200avel natalizi. L'Artg musical dat in sguard sin l'um che vala er sco fundatur d'in stil da musica naziunal tschec. Gia cun quatter onns ha el gì instrucziun da violina e clavazin. In concert a Prag da Franz Liszt ha intgantà el uschè ferm ch'el ha vulì daventar musicist. Il 1856 ha el bandunà sia patria per motivs politics. Tschintg onns pli tard è Smetana returnà e restà a Prag. Là è el s'engaschà fermamain per il moviment naziunal da la Tschechia. Si'ovra la pli enconuschenta è «Die Moldau» or dal ciclus sinfonic «Mein Vaterland».
La chantautura ed il chantautur han dà il matg 2021 in concert communabel a chaschun dal Cun ART festival musical a Trun. Oriunda è Karin Streule dal chantun Appenzell Dadens.
Il december 2020 ha la BBC envidà ad in concert da Nadal en ses studio. Igl è stà suenter ina lunga pausa (causa la pandemia da corona) puspè ina giada in concert en ils studios da la BBC cun publicum. Il chor e l'orchester da la chasa da medias han chantà chanzuns tradiziunalas e novas da Nadal. Giast spezial sin tribuna è stada la chantadura prominenta Katie Melua.
En l'Artg musical datti oz ina festa da musica instrumentala da duas uras. En in'emissiun communabla cun la SRF Musikwelle vegnin nus perditga che la scena da la musica instrumentala viva vinavant, era sche la pandemia ha procurà per blers pensiers. I dat da tadlar musica instrumentala or da diversas spartas e vus emprendais d'enconuscher giuvens talents. Mes collega da moderaziun da la SRF Musikwelle, Roman Portmann, ha visità duas societads da musica directamain en lur local d'emprova, cunquai che las mesiras da corona n'han betg lubì ad ellas da vegnir en il studio a Turitg. En l'emissiun preschentain nus las tschintg furmaziuns e faschain er intervistas. Envidada a l'emissiun è er stada Luana Menoud-Baldi, la presidenta da l'Uniun svizra da musica. Cun ella avain nus pudì discurrer davart las consequenzas da la pandemia sin las societads da musica e tge che l'USM po far per sustegnair la scena da musica instrumentala svizra.
Tradiziun, folclora internaziunala e perfecziun Era durant la segunda part da «l'Artg» datti musica da la Stubete am See a Segl. Ils 16 doctober avain nus registrà il concert dal trio Appenzeller Echo e ses tuns da violina, arpa ed accordeon. Commembers da questa chapella sun ils frars Josef e Benjamin Rempfler e Walter Neff al cuntrabass. Els fan musica tradiziunala en stil appenzellais e sunan era cun laccordeonist excepziunal Goran Kovacevic – però, els chantan er e savens datti er elements da la folclora dauters pajais: in czardas ubain in valzer da Vienna e mintgatant era lur versiuns da semperverds da la musica da pop.
Rampass, musica genuina en stil innovativ Questa furmaziun dal chantun Sviz è ina da las meglras e pli interessantas da la musica populara nova. Lur fundament è la musica tradiziunala dal chantun Sviz, ils sauts da cumponists sco Balz Schmidig, Stumpä Seebi, Rees Gwerder e Martin Nauer u era lur agens – adina preschentà cun grond entusiassem e perfecziun. Vus udis lur concert da dumengia, ils 17 doctober, en la chasa da scola Champsegl. Sin il palc: Reto Kamer (clavazin), Sepp Huber (cuntrabass) ed a Markus Fückiger e ses figl Dominik al orgelet. Dominik, il student da musica populara da 24 onns, ha suna per lemprima giada cun Rampass – el ha fatg quai da moda suverana ed ha era pudì preschentar diversas da sias cumposiziuns.
Danunder hai jau prendì la chanzun? Questa dumonda pudess ins er far a l'ensemble da musica populara Ambäck (in pled da dialect da la Svizra Centrala che munta tant sco «tschep da laina»). Ils trais musicists svizzers chaminan gia dapi blers onns musicalmain sper las sendas usitadas da la musica populara tradiziunala. Il trio Andreas Gabriel, Markus Flückiger e Pirmin Huber ha «revoluziunà» en in tschert senn la musica populara svizra. Gist perquai ch'els domineschan il repertori tradiziunal, pon els schlargiar quel cun improvisaziuns e sa muventan cun facilitad tranter tradiziun e musica populara contemporana. La furmaziun da violina, orgelin e cuntrabass sa basa sin ina musica da saut enturn 1900 en il Muotathal, chantun Sviz. La registraziun è in concert live dal «Alpentönefestival» da l'avust 2021 or dal Teater Uri ad Altdorf.
Il Chor dils Larischs ha registrà in medley da Curdin e Domenic Janett, in medley fitg divertent cun il titel «Danunder hai jeu priu la canzun?» Sin lur giubileum da 50 onns «Chor dils Larischs» (l'onn 2020) ha la furmaziun virila incumbensà ils frars Curdin e Domenic Janett dad arranschar in medley da diversas chanzuns popularas rumantschas, talianas e tudestgas. Igl è ina cumposiziun ordvart divertenta, variada ed er legra cun il titel «Danunder hai jeu priu la canzun?». Il medley vegn accumpagnà dals fargliuns Sarott da Scuol, Flurina suna la violina e Janic il vibrafon. La fin d'october ha RTR registrà la cumposiziun e quella pudais vus tadlar en l'emissiun Artg musical. Igl è il medem mument er il cumià dal dirigent Curdin Christoffel.
L'entschatta da settember ha il chor da giuvenils svizzer dà in concert en la baselgia da la citad a Thun. Il motto da lur concert è stà «Von Bach bis Jazz». Sut la direcziun da Nicolas Fink han las giuvnas ed il giuvens chantà ovras per chor dubel da Johann Sebastian Bach e dal cumponist svizzer Frank Martin. Ed in ivetta musicala hai dà sco supplement.
Dapi il 2005 exista en il chantun l'orchester sinfonic da giuvenils GR (il JUSI). Durant in'emna han las giuvnas ed ils giuvens exercità per dar in concert.  Ils 17 d'october ha il JUSI dà in concert en il Titthof a Cuira. RTR ha registrà il program che stat sut il motto «All'opera». Da tadlar èn diversas uverturas e semperverds or dal mund da la musica classica. L'orchester ha però er accumpagnà la chantadura indigena Salome Cavegn.
Dumengia ils 31 d'october ha RTR registrà (audio e video) direct ord la sala Peter Kaiser en la claustra da Mustér il concert en memoria da las duas grondas persunalitads da la cultura indigena. Quest onn è Duri Sialm naschì avant 130 onns e Flurin Camathias schizunt avant 150 onns. Duri Sialm, il musicist e cumponist oriund da Segnas/Mustér ha scrit bleras chanzuns per chors, solo ed er numerusas ovras per clavazin. Er Flurin Camathias, il plevon oriund da Laax, è stà in poet e scrivent ordvart fritgaivel. Da sias radund 1'000 poesias han cumponists, tranter auter Duri Sialm, mess 400 en musica.  Ils interprets dal concert èn l'ensemble cantus firmus cun Clau Scherrer, Andriy Dragan suna clavazin ed Oana Camartin la violina. Solistas e solists èn Salome Cavegn, Judit Scherrer, Giusep Bundi e Rinaldo Camathias.
Er en la segunda ura Artg musical restain nus tar chant religius. Nus tadlain psalms en diversas versiuns, tranter auter er en chanzuns rumantschas dal 18avel tschientaner. L'Ensemble Lamaraviglia ha edì quest onn in disc cumpact cun psalms e motettas da la Svizra. Quel sa basa sin ils psalteris genevrins da 16avel tschientaner. L' ensemble vocal chanta er per rumantsch psalms ch'èn vegnids chantads gia l'entschatta dal 18avel tschientaner a Zuoz ed en autras plaivs engiadinaisas. Vinavant udin nus dentant er fitg bellas versiuns da psalms arranschads da cumponists sco Franz Schubert, Giacomo Meyerbeer u er Gion Antoni Derungs.
loading
Comments 
Download from Google Play
Download from App Store