BOBcast

Hoe is het om bijna duizend keer naast Bob Dylan op het podium te staan. Hoe is het om met hem een concert voor te bereiden. Hoe is het om een plaat met hem op te nemen. Hoe wérkt Bob. En hoe is het om voor Bob te werken. Na een jaar om Dylan heen gecirkeld te hebben bij monde van Nederlandse artiesten, schrijvers en denkers die zelf natuurlijk alleen maar naar hem hebben kunnen luisteren, is het in deze allerlaatste BOBcast tijd om heel dicht tegen de man aan te kruipen. Want wanneer je toch al gauw zo’n kleine tweeduizend uur met hem op het podium hebt gestaan, zou je toch echt een beetje moeten weten hoe de man werkt. De muzikant die in deze serie: www.itwasthemusic.net alles vertelt over zijn huidige roadttrip, samen met zijn vrouw, zangeres Teresa @Williams, door het landschap van de Americana (kijk die serie!), deed het , in een vorig leven, allemaal, als gitarist van de beste band die Bob na The Band heeft gehad. Exclusief in de BOBcast is dit een uur lang Larry Campbell.

Ter (bijna) afsluiting van deze 26-delige BOBcast ontving Studio Desmet in Amsterdam het neusje van de Nederlandse Bobzalm, in woord en muziek, voor een 2,5 uur durend eerbetoon aan de bijna jarige Dylan, live te horen op NPORadio1. Lycky Fonz III, Iris Koppe, Saskia de Koster, Yorick van Norden, Judy Blank, Nico Dijkshoorn, Erik Bindervoets, Freek de Jonge, Cato van Dijk, Huub van der Lubbe, Jan de Smet, Daan Heerma van Voss, Gijsbert Kamer en de fantastische Bob-band onder leiding van Tim Knol. Het kon niet op, net als Bob.

Al bijna dertig jaar volgt Gijsbert Kamer voor de Volkskrant de popmuziek. Dertig jaar waarin honderden artiesten de revue passeerden en het muzikale landschap van eind vorige en begin deze eeuw vulden. In wat zomaar de laatste vaderlandse aflevering van de BOBcast zou kunnen zijn, is hij opnieuw te gast nadat hij eerder Dylans meest recente album ‘Rough and Rowdy Ways’ besprak. Maar waar staat Dylan in dat muzikale landschap dat Gijsbert Kamer probeerde te begrijpen? En wat heeft de BOBcast toegevoegd aan zíjn Bob?

Zijn het er nu veertien of inmiddels vijftien? Tom Willems, een pseudoniem waarvan het klankbeeld de obsessie verraadt, weet zelf eigenlijk niet precies hóeveel boeken hij inmiddels over Bob heeft geschreven. Boeken waarin hij maar een piepklein hoekje van het Dylan-universum bestrijkt: ze gaan allemaal over Bob Dylan in Nederland. Jarenlang ook boekstaafde hij alles daarover op de website ‘bobdylaninnederland.blogspot.com.’ Tot hij daarmee stopte om onmiddellijk een nieuwe te beginnen ‘De Bob Dylan aantekeningen’. Want Bob is onvermijdelijk.

Een leven lang al is Roel Bentz van den Berg zoekende op het snijvlak van muziek en poëzie. In radioprogramma’s als Heartlands, Stompin’ en vele andere voor de VPRO, waar hij jarenlang de scepter zwaaide over de ‘Hilversum 3’- burelen, en als schrijver van diverse essay-bundels. Zijn nieuwste bundel ‘De Straatwaarde van de Ziel’ staat op het punt van verschijnen. Daarin is een niet gering deel van Roels vorsende aandacht gewijd aan Dylan, immers de kunstenaar die als geen ander de krachten van beide uitingen in de afgelopen halve eeuw heeft gecombineerd. En die daarbij diep spit in de bodem van de ziel.

Jarenlang was Jan de Smet inspirator en frontman van De Goede Snaar, een folk- annex cabaretgezelschap in het Vlaamse. Maar daarnaast is hij multi-instrumentalist en verzamelaar van muzikale curiosa. Een niet te missen gestalte in het Vlaamse culturele landschap. En dat alles niet in de laatste plaats dankzij Dylan, die hij ooit bezong als één van de weinige helden waarin hij zich níet vergist had. Die hem bovendien hielp aan een speciale afdeling van zijn Rariteitenkabinet, waarmee hij rond Bob’s tachtigste de theaters ingaat. En hier schenkt hij ons vast een voorproefje.

De romanfiguur Stefaan, een van de protagonisten in Saskia de Costers Grote Belgische Roman ‘Wij en Ik’, heeft in veel penibele situaties in het boek een Dylan-citaat bij de hand dat een uitweg wijst. Je zou haast gaan denken de de schrijfster van inmiddels acht romans, maar ook kinderboeken, toneelteksten, liedteksten en talloze columns, veel van zichzelf in dat personage heeft gestopt. Klopt. Want al sinds zij als spelend kind in het tuinhuisje haar creatieve impulsen volgde, begeleidt Dylan Saskia de Coster bij alles wat ze onderneemt. Als een schaduw, soms pontificaal, soms aan de rand van het gezichtsveld, even ongrijpbaar als onvermijdelijk.

En allemaal wilden ze Spaanse laarzen. Want die móest je hebben, al gingen ze maar tot maat veertig en liep de helft van de band met pijnlijke voeten. Maar de fakkeldragers van de jaren zestig, de band CCC Inc., waar Ernst Jansz eerst wasbord en later ook toetsen in speelde, kon zich niet aan de modevoorschriften van de tijd onttrekken. Het is maar één van de vele raakpunten van het latere Doe Maar-lid - ja, ook de plotselinge ongevraagde, beklemmende sterrenstatus van die tijd is er één - die hem ertoe brachten om laat in zijn carrière een ambitieus vertaalproject te ondernemen: twaalf van de mooiste liedjes van zijn jeugdheld. Ernst Jansz doet Bob Dylan.

Zondag 28 februari komt een aflevering online met als hoofdgast Ernst Jansz, oprichter van Doe Maar en schrijver. Om er vast in te komen zingt hij Liefde Min Nul

Ja, zo zag hij zichzelf graag, de jonge Dylan: als een via train-hopping door Amerika zwervende Hobo. En daar begon zijn mythe: dat hij als puber al van huis was weggelopen en het land had doorkruist. Niets van waar, maar in het eerste Nederlandse radioprogramma, uit september 1965, waarin substantiëel aandacht aan hem werd besteed, - misschien was Dylan toen überhaupt wel voor het eerst in Nederland te horen- is de romantische leugen nog werkelijkheid. Verder was Leo Nelissen, in wat de laatste uitzending van diens liedjesprogramma zou zijn, al behoorlijk trefzeker in zijn duiding. De moeder van Chris Kijne hoorde het en de rest is geschiedenis.

Wie met name de eerste, onmiskenbaar deels autobiografische, romans van Daan Heerma van Voss leest, zal niet echt opkijken van de aanwezigheid van Dylan in het universum van de protagonisten. Die hoofdpersonen immers hebben niet zelden het gevoel net iets naast de werkelijkheid te staan en bezien ook zichzelf van buitenaf, zou je kunnen zeggen. En trouwens: werd de jonge schrijver van die boeken destijds niet ook gebombardeerd tot ‘stem van een generatie’? Genoeg reden, kortom, om de ongewilde stem van die andere generatie, en die andere buitenstaander, luid te laten klinken. Zo luid en nadrukkelijk als hij al sinds diens dertiende klinkt in de kamer van Daan Heerma van Voss.

En weer legt een leraar Engels, halverwege de jaren zeventig onverwacht een plaat op een platenspeler in de klas. En knauwt er een zeurende stem door het lokaal. Maar een vijftienjarig meisje wordt meteen gegrepen, daar op het Hervormd Lyceum Zuid in Amsterdam. En hoewel de punk de herinnering aan de openbarende verzen van de jonge Dylan al gauw zou doen vervagen, misschien is het toch niet teveel gezegd wanneer we een deel van dichter Diana Ozon daar geboren laten worden. En trouwens, dat Bob de Moeder van de Punk, Patty Smith, naar Stockholm stuurde om zijn Nobelprijs op te halen, was dat niet ook een punky statement? Diana Ozon in de BOBcast.

Judy Blank en Yorick van Norden bewegen zich in de hoogste regionen van de Nederlandse singer-songwriters-scene, met respectievelijk twee in Nashville opgenomen albums en regelmatige aanwezigheid in het Amerikaanse tourcircuit voor Judy Blank en een inmiddels vier albums tellend oeuvre waarvoor Yorick van Norden in 2019 een Edison-nominatie mocht verwelkomen. En behalve hun grote muzikale talent delen zij nog iets: een diepe liefde voor de songschrijver de zanger en de muzikant Bob Dylan. Die liefde mondde uit in het avondvullende programma ´Bob Dylan, de songs, de mythe´, waarin zij, ondersteund door de No Direction Home-band het verhaal en de songcatalogus van Dylan doornemen. Ook dat feestje werd door het Corona-ding vooralsnog danig in de wielen gereden, maar voor het voorjaar zijn alweer optredens gepland. En gelukkig is er ook de BOBcast.

Een kerstuitzending zonder Bijbelse referenties is natuurlijk geen kerstuitzending. Maar ook als het geen christelijke feestdag was, zou Jos de Putter, gelauwerd documentairemaker, hebben moeten wijzen op de toch vrij onverklaarbare profetische gaven van Bob Dylan. Niet om het een of ander, maar leg maar eens uit hoe iemand op 11 september 2001 een plaat uit kan brengen die begint met een nummer dat maar al te zeer van toepassing lijkt op de dramatische gebeurtenissen van die dag. Laten we het zo zeggen: een ongewoon scherp gevoel voor de tijdgeest kan Bob niet ontzegd worden. Het draagt bij aan de mythe, die heeft geleid tot deels misschien wel al té fanatieke volgers, over wie De Putter een indringende documentaire maakte. En die kerstplaat? Daar moeten we toch nog maar eens heel goed naar luisteren.

‘Who is Arie’, vroeg Dylan, toen zijn content-manager Jeff Rosen hem vroeg een elpee van opdracht en handtekening te voorzien voor Arie de Reus te Eefde, Nederland. ‘The guy with all the hard-copy’s’, zei Rosen en Bob pakte zijn viltstift. Want inmiddels was, begin deze eeuw, de faam van Dylan-verzamelaar Arie de Reus, 67, gepensioneerd huisarts, ook op het hoofdkantoor van de Bob Dylan Music Company doorgedrongen. Wat sinds de jonge Arie ‘Like a Rolling Stone’ hoorde met obsessieve gedrevenheid is opgebouwd, is zo omvangrijk, dat het Dylan-kamp zélf er soms iets zoekt, en vindt, wat het niet meer heeft. Het puilt, zo krankzinnig geordend als het ook is, uit de zolderkamers van dat huis onder de rook van Zutphen. Waar Lars Hulshof en Chris Kijne de meesterverzamelaar spraken.

‘Het antwoord mijn vriend, waait vluchtig in de wind. Het antwoord waait vluchtig in de wind’. Zo. Doe het maar eens. ‘Michelle’ vertalen. Of ‘Yesterday’. Of ‘Blowin’ in the Wind’. Zo’n teks die in graniet gehouwen is. Robbert-Jan Henkes en Erik Bindervoet deden het allemaal: het verzameld werk van zowel The Beatles als - op ‘Rough and Rowdy Ways’ na - dat van Dylan omkatten in zingbaar Nederlands. Dus wie kan ons beter vertellen hoe ze nou eigenlijk in elkaar zitten, die teksten van Dylan. En wat dat zegt over zijn talent. En hoe moeilijk is dat, Dylan vertalen? Sleutelwoord daarbij in deze BOBcast met Erik Bindervoet: paniek!

Zet hem aan over Dylan, en Lucky Fonz III, dichter en singer-songwriter, filosoof en taalgeleerde, is zomaar niet uitgepraat. Als student al dook hij diep in de Dylanologie, de verklarende Dylan-kunde, waarvan het object zijn grote inspirator is. Hij schreef zijn scriptie over de maner waarop Dylan zelf , in zijn Chronicles, op zijn werk reflecteert. In de bespreking van die scriptie waren we de vorige keer, na ruim een uur spreken, terecht gekomen. En via die scriptie in de Invisible Republic, het mythische oord waar Dylan rondzwerft tussen de Amerikaanse archetypen die het oude muziekrepertoire bevolken. Met liefde, moord en doodslag. Laat u andermaal aan de hand nemen door Lucky Fonz III.

Hij schept er niet over op, maar hij zóu als levende Dylan-jukebox op kunnen treden, want ieder nummer zit in zijn hoofd. En dat hoofd zit ook boordevol gedachten over Dylan, al sinds zijn jeugd en al helemaal sinds hij met een lijvige scriptie afstudeerde op de popjournalistiek aan de hand van de manier waarop er over Dylan geschreven werd. Zó vol zit dat hoofd, dat het gesprek niet in één podcast past. Dus hier is deel 1 van de BOBcast met dichter-zanger en Dylan-denker Lucky Fonz III.

Zondag 25 oktober verschijnt de elfde aflevering van de BOBcast, met als gast singer-songwriter Lucky Fonz III. Hier als voorproefje alvast misschien wel het bekendste nummer van Dylan, Blowin' in the Wind, in de vertaling van Robbert-Jan Henkes en Erik Bindervoet: ‘Vluchtig in de wind’.

Hij organiseerde 33 concerten van Bob Dylan in Nederland, te beginnen met het grootste ooit, 23 juni 1978 in de Rotterdamse Kuip, voor 52.000 mensen. En hij heeft alle concerten zelf ook gezien. Dus als er iemand is die ons kan vertellen hoe Dylan zich heeft ontwikkeld als podiumartiest, hoe gewild zijn concerten de afgelopen jaren waren, wat er komt kijken bij het organiseren van een Dylan-concert, hoe diens organisatie in elkaar zit en hoe hij ís, Bob, achter de schermen - of, nou ja, dat laatste misschien wat minder - dan is het voormalig Mojo-directeur Leon Ramakers. En dat doet hij, vertellen, een uur lang, in deel 10 van de BOBcast.