Bapu

بحثی درباره کتاب ملت دوپامین - دکتر آذرخش مکری  خرداد ۱۴۰۱

شور و اشتیاق در زندگی: از اعتدال تا افراط؛ به وقت خودشناسی, جلسه دهم,  آذرخش مکری

جلسه نهم خودشناسی - تلاشگری - آذرخش مکری

شاید بتوان این کتاب را "موقعیت شیرین" ترجمه کرد. بلوم در این اثر آخر خود سعی دارد در کنار تلاش برای تبیین شادکامی و معنا در زندگی به مقوله رفتارهای ریاضت کشانه، خود انهدامی و رنج کشیدن انسان ها بپردازد. چرا انسان ها خود را برای اموری که سود مستقیم برای انها ندارد به زحمت می اندازند؟ هدف افرادی که به خود سختی می دهند چیست؟ چرا خود را درگیر ماجراجویی های خطرساز و چالش های پر دردسر می کنیم؟ آیا عده ایی از تحمل درد لذت می برند؟ چگونه می توان رفتارهای خودآزاری و مازوخیستی را توجیه کرد؟ آیا همه بدنبال راحت طلبی و به اصطلاح نازکی کار و کلفتی نان هستند؟ اینها برخی سوالاتی هستند که بلوم در این کتاب خواندنی به آنها می پردازد. او متذکر می شود که تلاش برای رسیدن به لذت و هدونیسیم تنها بخشی از انگیزه انتخاب انسان هاست. در کنار آن، ما سعی داریم برای زیستن خود هدف و معنی بیابیم و در این راه خود را درگیر تلاشهای پردردسر می کنیم. اما آیا رنج کشیدن لازمه یافتن معنا است و برای هدفداری باید قربانی شد؟ آیا در ساختار زیستی ما نوعی گرایش ذاتی به دردکشیدن هم شکل گرفته است؟ بلوم در اینباره شک دارد و حتی مدعی است برای یافتن معنا باید درجاتی از لذت طلبی و هدونیسم را تجربه کرد. با اینحال به پژوهش های جالبی اشاره می کند که نشان می دهند درجاتی از درد و رنج و سرخوردگی برای شکل گیری معنای زندگی کمک کننده است. او جهت توجیه رفتار ما به نوعی "تکثرگرایی انگیزشی" رو می آورد: خویشتن ما در حال نوسان بین لذت طلبی و فرار از درد "تجربه ایی" از یکسو و ساختن و ابداع معنا "ناظرگونه" از سوی دیگر است. برای ابداع معنا، گاهی نوعی عذاب مفید اما غیر ضروری است! اینکه در لحظه لحظه زندگی کدام یک از خویشتن های ما بر خودآگاهی مسلط می گردد در افراد متفاوت است. با وجود آنکه به نظر من، نویسنده سرانجام به پاسخ قاطع نمی رسد اما سوالات و جنبه های زیبا و منحصر بفردی را مطرح می کند که کتاب را بسیار خواندنی و دلنشین می سازد. خلاصه ایی از آنرا این هفته بصورت زنده برای علاقمندان به بحث خواهم گذاشت

معرفی کتاب-اراده آزاد ترمیمی:بازگشت به ریشه های زیستی. در ادامه بحث مقوله اراده آزاد و انتخاب کتاب خواندنی و جالب دیگری خدمت علاقمندان معرفی می گردد. این اثر نوشته بروس والر، فیلسوف آمریکایی است که رویکردی متفاوت و تا حدی جدید به مسئله اراده آزاد دارد. والر آثار زیادی در این زمینه و همچنین مقوله مسئولیت اخلاقی دارد. "نظام سمج مسئولیت اخلاقی" و "بی عدالتی مجازات" از این زمره اند که در فرصت های بعدی به معرفی آنها هم اقدام خواهم کرد. اما در کتاب حاضر والر مدعی است که از دیر باز با وجود بحث های متعدد درباره وجود یا عدم پدیده ایی بنام آزادی و انتخاب، همواره این امور به انسان محدود مانده و فرض اینگونه بوده که اگر هم اراده آزاد وجود داشته باشد منحصر به انسان است. والر این پیش فرض را به چالش می کشد و اشاره دارد که نوعی تامل، انتخاب و دوراندیشی در حیوانات هم دیده می شود و کشیدن مرز قاطع بین انسان و حیوانات مبنای علمی ندارد. او با این ابتکار سعی دارد از زاویه دیگری به چالش دیرینه اراده آزاد بپردازد و بسیار از سوالات را بلاموضوع سازد. البته با وجود عنوان انتخابی برای کتاب، بخش محدودی از آن به این رویکرد تعلق دارد و فصل های اولیه جمع بندی دیدگاههای مطرح درباره اراده آزاد و چالش های سنتی این حوزه است. از این جهت کتاب خوبی برای علاقمندان به آشنایی با تاریخچه و سوالات و رویکردهای عمده فلسفی است. او بدرستی اشاره دارد که حتی تعریف و انتظار ما از اراده آزاد بسیار متفاوت و گاهی متناقض است. آیا انتخاب های آزاد ما باید در چارچوب عقلانیت بگنجند یا اتفاقاً زمانی آزادیم که بتوانیم تصمیم های خردگریزانه و مخرب بگیریم؟ آیا انتخاب آزاد باید همسو با جبر محیطی باشد یا به گونه ایی "معجزه مانند" نظام علّی را نقض کند؟ آیا لازمه اراده آزاد توان تصمیم های افراطی است؟ و سوالات بسیار زیاد دیگری که نشان از پیچیدگی موضوع دارد. تلاش دیگر والر بر جداساختن مسئولیت اخلاقی از اراده آزاد است. او مدعی است این دو پدیده طی تاریخ در هم تنیدگی زیادی داشتند و همواره لازم و ملزوم یکدیگر تلقی می شدند. اما او سعی دارد نشان دهد که ممکن است حیوانات نوعی آزادی انتخاب داشته باشند اما طبعاً صحبت از مسئولیت پذیری در انها نابخردانه است.