Brainwash

Kunstmatige intelligentie ontwikkelt zich razendsnel. Een sollicitatiebrief of een nieuwe zomerhit, AI draait het in een paar seconden in elkaar. Moeten we bang zijn voor die ontwikkelingen? Nee, denkt hoogleraar Socially Intelligent AI Sennay Ghebreab. Volgens hem moeten we vooral inzien dat AI een weerspiegeling is van onszelf, de mens. Als we dat weten, kunnen we AI in ons voordeel gaan inzetten, voor een rechtvaardige samenleving.

Vooroordelen: iedereen heeft ze. We kunnen mensen onrechtvaardig behandelen zonder het te willen en zelfs zonder het op te merken, schrijft filosoof Lieke Asma in haar boek 'Blinde vlekken'. Haar oproep: keer de blik naar buiten en niet naar binnen.

“Voel je je nu minder man?” Die vraag kreeg journalist en schrijver Jesse Beentjes meerdere keren toen er een testikel bij hem was verwijderd vanwege zaadbalkanker. Dat zette hem aan het denken. Wat hebben ballen met mannelijkheid te maken? En wat houdt mannelijkheid überhaupt in?

Op 1 juli gaat de nieuwe Wet Seksuele Misdrijven in, waarin consent een belangrijke rol speelt. Seks zonder toestemming wordt daarmee strafbaar. Maar wat betekent dat precies? Wat verstaan we onder seks en consent? En hoe kun je consent geven en krijgen? Brainwash vraagt het aan sociaalwetenschapper Linda Duits.

Vooral jonge mensen vallen bij bosjes om door stress en burn-out. Ook Brankele Frank kwam thuis te zitten van haar drukke baan als strategieconsultant. “Je batterijtje is op,” vertelde de arts haar. Daar kon ze weinig mee. Wat gebeurt er precies in je lichaam bij een burn-out, vroeg neurobioloog Frank zich af.

Hoewel in Nederland iedere acht dagen een vrouw wordt vermoord, werd de officiële term daarvoor pas afgelopen zomer voor het eerst in de Tweede Kamer genoemd. Feminist en schrijver Tessel ten Zweege vraagt zich af waarom we in Nederland de term femicide zo schuwen.

Een klimaatapocalyps is geen schrikbeeld voor de toekomst, volgens filosoof Lisa Doeland. We zitten er middenin. Hoe gaan we daarmee om? In plaats van ons vast te houden aan vals optimisme, kunnen we de situatie beter onder ogen zien en goed leren uitsterven, denkt Doeland.

Nadat ze door meneer Sluyter, haar leraar in groep 8, werd bestempeld als “mavo-klantje”, maar met gemak het vwo doorkwam, realiseerde actrice en publicist Anousha Nzume zich dat ze was ondergeadviseerd. En zij niet alleen: veel vrienden van kleur hadden hetzelfde meegemaakt. Hoe kan het dat racisme in het Nederlandse onderwijs zo in stand wordt gehouden?

Alles wat je doet, eet en zegt heeft consequenties, stelt filosoof en jurist Jurriën Hamer. Ieder zijn eigen leven laten leiden en je niet met elkaar bemoeien; dat kan niet meer. Mensen moeten verantwoordelijkheid nemen voor hun daden, volgens hem. De schade die we berokkenen aan de wereld is te groot.

Online wemelt het van de adviezen voor een gezond en gelukkig leven en van producten die je daar een handje bij kunnen helpen. Dat lijkt onschuldig, maar dat is het niet, zegt wetenschapsjournalist Adriaan ter Braack. Het kost niet alleen geld dat in de zakken van influencers verdwijnt, maar zaagt ook aan de stoelpoten van de wetenschap. Daarom trekt hij als Sjamadriaan ten strijde tegen kwakzalverij.

Brainwash spreekt met visueel kunstenaar Tina Farifteh, die werk maakt op het snijvlak van politiek, kunst en filosofie. In haar bekroonde documentaire Kitten of vluchteling zoekt ze uit hoe onze empathie werkt. Voor wie voelen we wel of geen empathie? Hoe bepalen we dat eigenlijk en welke rol speelt beeldvorming daarin? En wat doet het met ons als er constant aanspraak gemaakt wordt op onze empathie? Calvin van Laaren en Charisa Chotoe gaan met haar in gesprek.

Eke Krijnen heeft samen met haar vrouw en een goede vriend twee kinderen. Ze voelen zich een gewoon gezin, maar normaal worden ze niet gevonden. Heteronormatieve ideeën over hoe een gezin eruit moet zien en wie een ‘echte’ ouder is, gaan diep. Tijd om die ideeën te herzien, vindt Krijnen. Calvin van Laaren en Charisa Chotoe interviewen Eke Krijnen en praten over hoe meeroudergezinnen door de Nederlandse wet worden gezien, over haar eigen situatie en haar boek 'Een echte ouder'.

Nieuwe vrienden maken buiten je hechte sociale cirkel is goed voor de samenleving. Dat zegt hoogleraar Beate Völker in gesprek met Brainwash. Marieke Kuypers en Calvin van Laaren gaan in gesprek met Beate Völker. Zij is hoogleraar Stedelijk leven en sociale netwerken aan de Universiteit Utrecht en directeur van het Nederlands Studiecentrum voor Criminaliteit en Rechtshandhaving (NSCR). Ze doet onderzoek naar sociale cohesie en in het bijzonder naar vriendschappen onder volwassenen. Je kan op onze website www.brainwash.nl het interview met haar lezen, luisteren of bekijken.

Acht tot tien procent van de bevolking leeft volledig sociaal geïsoleerd. Dat was de uitkomst van een onderzoek naar welzijn waar filosoof en emeritus hoogleraar Anja Machielse in de jaren negentig aan werkte. Hoe is het mógelijk dacht Machielse. Waar zijn de vrienden, de familie?  Ze besloot een aantal van deze mensen op te zoeken. En dit was een startpunt van 25 jaar onderzoek naar eenzaamheid en sociaal isolement. De conclusie, zoals ze beschreef in haar afscheidsrede: in de kern wil niemand écht alleen zijn. En dus moeten we eenzaamheid ook niet als een individueel probleem zien.

Roger Cox doet zijn werk als klimaatadvocaat niet uit idealisme, maar uit noodzaak. ‘Zoals je een drenkeling in het water achterna springt’, zegt hij. Hij kán niet anders. Nadat hij in 2006 de documentaire An Inconvenient Truth zag, was wegkijken niet langer mogelijk. Hij stopte al zijn vrije tijd in het bestuderen van het klimaatprobleem en de relevante rechtsgebieden. Zo vond hij een innovatieve manier om overheden en grote bedrijven te dwingen hun CO2-uitstoot te reduceren: via de Duty of Care. Het is niemand toegestaan gevaren voor anderen te creëren terwijl je die redelijkerwijs kunt voorkomen. Daarmee begon Cox een revolutie via de rechtbank: in 2015 won hij een zaak tegen de Nederlandse staat en in 2021 tegen Shell, wat wereldwijd mensen wist te inspireren tot eigen rechtszaken. Nu richt hij, samen met Milieudefensie, zijn pijlen op de ING.