Call to Action!

Nosimy w sobie gniew naszych matek, babek i prababek. Dyscyplinowane i uciszane kobiety od dawna wypierały swoją złość. O tym, jak wielką szkodę nam robi tłumienie emocji, oraz kto ma prawo do złości rozmawiam z Aleksandrą Nowak, dziennikarką, kulturoznawczynią,  współtwórczynią feministycznego magazynu „G’rls Room” i berlinśkiej przestrzeni dla kobiet Adelphi Space.Powracamy we wspomnieniach do rewolucyjnej jesieni 2020 roku, kiedy Trybunał Konstytucyjny zaostrzył prawo aborcyjne, wydając wyrok na Polki. Na fali tego gniewu powstała książka Aleksandry Nowak, „Wyp***dalać! Historia kobiecego gniewu, ” doskonale oddająca siłę wspólnotowego doświadczenia złości, jakie przyniosły strajki kobiet i czarne protesty.Ten odcinek to pewnego rodzaju trening uwalniania złości. Rozmawiamy z Olą o tym, jak z gniewu zrobić użytek, spożytkować jego energię i przekuć ją w emancypacyjne działanie.

Po dwóch latach instytucjonalnego mroku do Zachęty wróciło słońce. Ponownie głos zabierają młode osoby, podejmując tematy społeczne i próbując sprostać wyzwaniom doby wielokryzysów.Bohaterkami pierwszego odcinka piątego sezonu podcastu „Call to action!” są dwie kuratorki, Michalina Sablik i Aleksandra Skowrońska, których interdyscyplinarne wystawy zapoczątkowały nowe otwarcie w Zachęcie. Rozważania nad przyszłością, zwłaszcza w kontekście nieuchronnej katastrofy klimatycznej, stają się podstawą do refleksji nad nowymi kierunkami w sztuce. Zacierają się granice między technologią a biologią, maszyną a człowiekiem i zwierzęciem. Poprzez interaktywne obiekty Michalina i Aleksandra zapraszają nas w podróż angażującą zmysły i wyobraźnię.Wystawy „Z popiołów” i „Zza gór się słońce wznosi blade” można doświadczyć do 26 maja w Narodowej Galerii Sztuki w Warszawie. Towarzyszą im performanse, warsztaty oraz autorskie oprowadzania, w tym prowadzone 12 maja przez Zuzannę Krzątałę.

Wielu z nas praktykuje jogę, ale niewiele z niej rozumiemy. Skupiając się tylko na fizyczności, często ignorujemy bogatą tradycję i filozofię, która jest nieodłączną częścią zaangażowanej praktyki. O holistycznym podejściu do jogi rozmawiam z Justyną Traczyk (@practicewithjustyna), założycielką szkoły Meru Shala na warszawskim Żoliborzu i współtwórczynią Eco Yogic Collective. Prawdziwa praktyka, według Justyny, łączy pracę z ciałem w asanach z głębokim spokojem umysłu, który osiągamy przez uważność i synchronizację ruchu z oddechem. Jednak jogiczny spokój to nie pasywność i obojętność, ale umiejętność bycia w świecie bez rozedrgania. Nie ćwiczymy po to, żeby uciec od problemów, tylko żeby mierzyć się z nimi bardziej świadomie. Justyna wychodzi ze swoją praktyką poza studio jogi do kobiet osadzonych w areszcie, pacjentek onkologicznych, osób doświadczających traumy, pokazując ogromny terapeutyczny potencjał jogi. Jako narzędzia do samoregulacji angażuje nie tylko ciało, ale przede wszystkim głowę i emocje.

Czy jesteśmy uzależnieni od komfortu? Czy to, jak zorganizowaliśmy sobie świat, sprawiło, że staliśmy się mniej odporni na przeciwności? Jaką cenę jesteśmy w stanie zapłacić, żeby zawsze było miło, ciepło i przytulnie? O zarządzaniu chaosem w późnym kapitalizmie rozmawiam z Andrzejem Tucholskim, psychologiem biznesu i twórcą koncepcji wysokosprawczości.– Zamiast robić dobro, my chcemy czuć, że robimy dobro – mówi Andrzej Tucholski. Inwestujemy masę energii, by zmienić własne nawyki, chodzimy na psychoterapię, uczymy się stawiać granice, ciągle dążymy do tego, by być lepszą wersją siebie. A może problem jest ze światem, a nie z nami? Bo czy da się żyć zdrowo w chorej rzeczywistości?

Czy kobiety inaczej doświadczają natury? Czy faktycznie mamy gorszą orientację w terenie, czy może to wyuczona bezradność? W kontrze do męskiej opowieści o zdobywaniu, pokonywaniu i podporządkowaniu sobie natury, powstał Cosy Outdoor Festival – pierwszy w Polsce festiwal kobiecego outdooru. Joanna Długowska, jego pomysłodawczyni, zawodowo związana z Greenpeace Polska, stworzyła wyjątkową społeczność kobiet, które mierzą się z żywiołami, ale w sposób świadomy i uważny.Dzisiaj każdy może być podróżnikiem – to nie sztuka ścigać się od szczytu do szczytu i szukać zachwytów na końcu świata. Joanna przekonuje, że warto się czasem zatrzymać, zrzucić buty (a z pewnością bawełniane skarpety!) i przejść się boso po śniegu. Zanurzyć się w tu i teraz, pozwolić zmysłom wrócić do ustawień fabrycznych. 

Czy współczesne feministki to duchowe wnuczki czarownic? W jaki sposób kobiety są dzisiaj uciszane i dyscyplinowane? Jakie strategie oporu możemy przejąć od naszych prababek? Temat magii, który Zofia Krawiec – krytyczka sztuki i badaczka patriarchatu – porusza w swojej ostatniej książce „Szepczące w ciemnościach” jest pretekstem do wielowątkowej opowieści o opresji i przemocy wobec kobiet. W średniowieczu wiedźmy, inaczej kobiety wiedzące, znachorki, zielarki, cieszyły się społecznym autorytetem, jednak ich pozycja i niezależność zagrażała patriarchatowi.Polowanie na czarownice wciąż trwa. W dobie internetu to media społecznościowe płoną nienawiścią. Kobiety najdotkliwiej doświadczają cyberprzemocy, a kierowane w ich sronę wyzwiska często mają charakter seksualny. „Uczone tego, żeby tłamsić swoją seksualność, swoją chęć wolności i niezależności, nieskrępowanej ekspresji, kobiety niestety często same reprodukują te zachowania wobec innych kobiet”, mówi Zosia.

Czego możemy nauczyć się od pokolenia zmiany? Obciążeni wszechobecnymi kryzysami młodzi ludzie poszukują spowolnienia i spokoju. Czy wizje świata i potrzeby starszych i młodszych tak bardzo się od siebie różnią? A może ten podział pokoleniowy narzucił nam marketing? O przyszłości debatują dwie dziewczyny o tych samych inicjałach – Zuzia Krzątała, prowadząca i Zuza Karcz, aktywistka edukacyjna z Fundacji Off School, współtworząca Dom Spokojnej Młodości. Mimo, że dzieli nas 13 lat, łączy idea szkoły otwartej, kreatywnej i bezpiecznej, która praktykuje edukację obywatelską, antydyskryminacyjną, klimatyczną i seksualną. – Szkoła powinna być o relacjach. Budowanie sprawczości i odporności to dla mnie historia spokojnej młodości. Ważne, aby widzieć w młodej osobie człowieka, a nie trybik w systemie – mówi Zuza.

Bezradność to nie jest złe uczucie. Prowokuje do tego, by zastanowić się, co zrobić. To skonfrontowanie się z własną bezradnością, zamiast zakrzykiwania jej, czy podejmowania pozorowanych działań, refleksja nad tym, co ja mogę zrobić, żeby to mnie przestało dławić, żebym poczuła, że moja aktywność ma sens.Moimi gośćmi są koledzy z boiska, radia, telewizji i teatru – filozofka Katarzyna Kasia, oraz dziennikarz Grzegorz Markowski. Pretekstem do naszego spotkania jest ich najnowsza książka, „Siedem życzeń. Rozmowy o źródłach nadziei”. Apokaliptyczny optymizm na miarę naszych skomplikowanych czasów przebija przez różową okładkę. Choć autorzy nie serwują prostych przepisów, co jest domeną populistów, jest to idealna lektura na „wielki społeczny kac” po odchodzącej władzy. Czy uzależnieni od ciągłej adrenaliny i skandali odnajdziemy się w nudnej i praworządnej rzeczywistości? Czy ziści się marzenie o świętym spokoju i życiu w postpolitycznej Polsce?Jak słusznie zauważają moi rozmówcy – i bohaterowie ich książki – nie jest to koniec, a początek naszego działania i zaangażowania. Dostaliśmy narzędzia, żeby wyśnić sobie Polskę, którą chcemy współtworzyć. Ale paniczną aktywnością nie nadrobimy deficytów. Działanie dla samego działania nie przyniesie porządnej zmiany. 

Czy 16 października obudziłyśmy się w wolnej Polsce? Sylwia Gregorczyk-Abram – adwokatka, obrończyni praw człowieka i współzałożycielka inicjatywy Wolne Sądy – mówi wprost, że to społeczeństwo obywatelskie wygrało te wybory. Nasza rola się tutaj nie kończy. Jak naprawić szkody wyrządzone demokracji przez ostatnie osiem lat i zapobiec sytuacji, w której partia rządząca może siłowo podporządkować sobie państwo? Odbudowa demokratycznych instytucji wiąże się z wyzwaniem życia w podzielonym społeczeństwie. Moja rozmówczyni apeluje o dialog, empatię, zrozumienie i szacunek, odrzucając język pogardy.

Ujarzmianie dzikiej natury to nasza narodowa obsesja. Regulowanie rzek, wycinanie lasów, zatruwanie jezior, osuszanie bagien to próby zaprowadzenia porządku, dążenie do dominacji. Zmiany klimatu postępują, ale znikanie wody nie jest naturalnym zjawiskiem, tylko konsekwencją szkodliwej działalności człowieka. O tym, kto stoi za kryzysem wodnym w Polsce, i o tym, jak możemy chronić cenne zasoby wodne rozmawiam z Janem Mencwelem, aktywistą miejskim i autorem książki „Hydrozagadka”. To pozycja obowiązkowa, zwłaszcza w dobie powyborczej, kiedy potrzebujemy nowych narracji i polityk, by naprawić błędy przeszłości.

O siostrzeniu się, radykalnej trosce i wzajemnym wsparciu niespokrewnionych ze sobą kobiet rozmawiam z drą Sandrą Frydrysiak i Martą Majchrzak, autorkami raportu „Siostrzeństwo – od idei do praktyki”. Tożsame z solidarnością i sojusznictwem, siostrzeństwo oparte na trosce pozwala nam zrzeszać się z osobami, które różnią się od nas. A co robi nam robi brak siostrzeństwa? Kultura patriarchatu dyscyplinuje nas do rywalizacji, osłabia i dzieli. Praktykę siostrzeństwa warto więc zacząć od siebie i refleksji jak postrzegam i traktuję inne kobiety. Czy korzystam z mojego przywilej na rzecz kobiet, które tego przywileju nie mają?

Dlaczego tak wiele kobiet deklaruje, że nie weźmie udziału w nadchodzących wyborach? Jak to możliwe, że w kraju, w którym obowiązuje opresyjne prawo, skazujące kobiety na tortury, a nawet śmierć, kobiety dobrowolnie rezygnują z możliwości, by to prawo zmienić? Gdzie jest gniew, który wylał się na ulice jesienią 2020 roku, gdy zakazano w Polsce aborcji?Z Anną Piętą, buntowniczką, działaczką społeczną i klimatyczną, zastanawiamy się, jak dotrzeć do niezdecydowanych kobiet i zmobilizować je do głosowania. Wraz z inicjatywą WSCHÓD, Ania jest zaangażowana w kampanię skierowaną do młodych kobiet, która ma zwiększyć frekwencję. Nie dajmy się zepchnąć na margines. Stanowimy ponad połowę społeczeństwa. Mamy głos. Mamy moc. Pytanie, co chcemy powiedzieć i zdziałać.

Kolekcje Ani Kuczyńskiej opowiadają historie, a jej ubrania niosą energię. Poczułam ją rok temu kiedy Ania zaprosiła mnie do współpracy przy projekcie Vera, który po włosku oznacza „prawda". Projektowanie w duchu zrównoważonym to jej sposób na życie, a nie model biznesowy. Wolna od narzuconej sezonowości i pogoni za trendami marka Ani Kuczyńskiej pozostaje autentyczna.Tak jak moda jest barometrem społecznych nastrojów, tak Ania Kuczyńska jest blisko tego czym żyje ulica. Angażuje się w lokalny aktywizm klimatyczny, wspiera Strajk Kobiet, współpracuje ze światem sztuki i muzyki. Rozmawiamy o tym, że idealne rozwiązania i odpowiedzialne wybory to fikcja, co nie oznacza, że mamy się poddać.

“Czy mam Cię wychowywać na więźnia, przygotować na śmierć społeczną, która Cię czeka w instytucjach zamknięcia?” pyta mama swojego syna z niepełnosprawnością intelektualną na symbolicznym pogrzebie odrzuconej ustawy o asystencji osobistej.O widoczności i podmiotowości osób z niepełnosprawnością (OzN), największej mniejszości na świecie, rozmawiam z Karoliną Kosecką, starszą siostrą Konrada i Nikodema oraz współzałożycielką inicjatywy 2119 PLN. Tyle wynosi świadczenie pielęgnacyjne (przed waloryzacją) za które miesięcznie muszą utrzymać się OzN i ich opiekunowie, ale pod warunkiem, że zrezygnują z innej pracy zarobkowej. Wykluczenie ze względu na niepełnosprawność dosięga całe rodziny, a dyskryminujące prawo zamyka w domach opiekunów i opiekunki, z których zdecydowaną większość stanowią kobiety: matki i siostry.Co możesz zrobić? Wesprzyj głos OzN i napisz maila do kancelarii Prezydenta RP (listy@prezydent.pl): „PODPISZ ULECZONĄ USTAWĘ O ASYSTENCJI OSOBISTEJ". I przyłącz się do następnego protestu OzN, ich rodzin i sojuszników, już 11 lipca o 15:00 pod Pałacem Prezydenckim!

O kulisach zrzutki na supernowoczesnego drona Bayraktar rozmawiam ze Sławomirem Sierakowskim, publicystą i założycielem „Krytyki Politycznej”. – Pomocą humanitarną nie powstrzymamy agresora – mówi mój rozmówca, dla którego prawdziwy pacyfizm oznacza próbę zakończenia wojny. Masowa mobilizacja ma krótki termin ważności, ale zrzutka zjednoczyła Polaków ponad podziałami. Zastanawiamy się, gdzie jesteśmy ponad rok od wybuchu wojny, nawiązując do głośnego raportu „Polacy za Ukrainą, ale przeciwko Ukraińcom” na podstawie badań Sierakowskiego i Przemysława Sadury. Jaką rolę odgrywają media w kształtowaniu postaw społeczeństwa wobec uchodźców? I czy głos młodych kobiet okaże się decydujący w jesiennych wyborach?

To, co zabieramy i co zostawiamy, ma ogromne znaczenie – mówi Karolina Sulej, reporterka, antropolożka mody i współzałożycielka Fundacji Kraina, przywołując obrazy uchodźczyń z jedną reklamówką w ręce.W swoich książkach „Rzeczy osobiste” i „Historie osobiste” Karolina Sulej przełamuje przyjętą narrację o wojnie i skupia się na codziennych przedmiotach i rytuałach – pozornie błahych, ale stanowiących o naszym człowieczeństwie. Pisze o leczącej traumy mocy ubrań, które przywracają poczucie godności i sprawczości. Jej książki to gotowa instrukcja, jak pomagać osobom, które straciły tożsamość w wyniku wojennej zawieruchy, porzucając najbardziej osobiste rzeczy.Zdobyte umiejętności i wrodzoną wrażliwość Karolina wykorzystuje, pomagając osobom w kryzysie, lub, jak sama mówi: „w kłopotach”. „Dając ubraniu kolejne życie, możesz uratować czyjeś jedyne”, głosi manifest na odzieżowej metce w sklepie z ubraniami z drugiej ręki, gdzie walutą nie są pieniądze, ale solidarność i wspólnota. Free shop Fundacji Kraina to kontynuacja oddolnej, sąsiedzkiej inicjatywy, Centrum Pomocy Mokotów, w którą Karolina zaangażowała się wraz z wybuchem wojny w Ukrainie. Wiosną 2022 roku Puławska 20 była jednym z ważniejszych adresów w Warszawie, niosąc doraźną pomoc tysiącom osób w drodze. Rok później potrzeby są inne, ale niezmiennie ważna są działania pomocowe, które potrafią wypełnić tożsamościową wyrwę. Więcej o Fundacji Kraina: https://www.fundacjakraina.pl

Postępujące zmiany klimatu, dynamiczny rozwój sztucznej inteligencji, kryzys zdrowia psychicznego. To wyzwania współczesności, które zajmują nas już dziś. Nieprędko znikną z agendy najważniejszych instytucji świata. Ponad 500 ekspertek, filozofów, prezesów największych spółek, artystek, pisarzy i osób aktywistycznych spotka się w Poznaniu już 10 maja na wydarzeniu IMPACT’23. Wśród nich: Natalie Portman, Adam Tooze, Nassim Nicholas Taleb, Anda Rottenberg i Tomasz Stawiszyński. Angażujące rozmowy, warsztaty i wystawy inspirujące do zmiany przyszłości.O tym jak powstał IMPACT CEE i jaki ma wpływ na otaczająca nas rzeczywistość opowiadają Joanna Kasprowicz i Marta Liberska, inicjatorki wydarzenia. Sprawdź, która za 23 ścieżek tematycznych interesuje Cię najbardziej: https://impactcee.com/impact/2023

O modzie na upcykling, czyli kreatywne wykorzystanie rzeczy niewykorzystanych, rozmawiam z prekursorką mody cyrkularnej i założycielką marki Saint Warsaw, tworzącej z materiałów z drugiego obiegu. Monika Surowiec dekonstruowała formy i normy, przerabiając męskie garnitury i oswajając nas z gospodarką cyrkularną zanim to jeszcze było modne. W swoich projektach wraca do rzemieślniczych tradycji indywidualnego szycia, stawiając je w kontrze do masowej produkcji. W odcinku zastanawiamy się nad tym gdzie lądują niezrealizowane pomysły i czy idee też poddają się upcyklingowi, a na koniec zaglądamy do szaf w których gromadzą się nienoszone i zapomniane ubrania. Będzie o gromadzctwie (moje autorskie słowo!), trudzie rozstania i mocy odpuszczania.

O tym, czy rewolucję w modzie przeprowadza się walcząc czy współpracując, rozmawiam z Eweliną Antonowicz, prezeską polskiego oddziału organizacji Fashion Revolution, która zrzesza ponad 60 aktywistów i aktywistek. Globalna inicjatywa na rzecz odpowiedzialnej mody powstała blisko 10 lat temu w wyniku katastrofy w Rana Plaza – zawalenia się budynku fabryki odzieży w Bangladeszu, która pogrzebała ponad 1100 zatrudnionych tam pracowników. Biała Księga (White Paper) Fashion Revolution dokumentuje zmiany legislacyjne, które udało się wypracować, by zapewnić godne wynagrodzenie i warunki pracy osób zatrudnionych szczególnie na początku łańcucha dostaw. Ewelina była moderatorką panelu o cyrkularnej modzie podczas Business Fashion Environment Summit 2022. Relację z konferencji można zobaczyć na kanale YouTube „Vogue Polska”.

Do stołu siadamy z Zofią Piwowarek, ekspertką ds. polityki klimatycznej i zrównoważonej mody z ramienia United Nations Global Compact – inicjatywy ONZ, która zajmuje się wspieraniem zrównoważonego biznesu. Rozmawiamy o budowaniu sojuszy ponad podziałami i współpracy międzynarodowej w kontekście nadchodzącego Szczytu Klimatycznego COP27 w Egipcie. Nie zabraknie tematu zrównoważonej mody oraz podkreślenia, że proponowane działania na rzecz praw człowieka i środowiska nie mogą być tylko deklaratywne.Czy zależy nam by szybka moda wyszła z mody, czy może na tym, by produkowane ubrania służyły nam jak najdłużej, bez względu na metkę? – Linczowanie wszystkich marek odzieżowych nie jest odpowiedzią – mówi Zosia Piwowarek. Ekspertka zachęca każdego, mniejsze i większe brandy, szwalnie i jednoosobowe działalności, do przyłączenia się do Okrągłego Stołu i społecznej zmiany.Już 11 października odbędzie się trzecia edycja konferencji Business Fashion Environment Summit. Hasłem tegorocznego wydarzenia organizowanego przez „Vogue Polska" i Boston Consulting Group są „Nowe realia mody”. Poznaj program BFES 2022: https://www.vogue.pl/a/poznaj-program-trzeciej-edycji-business-fashion-environment-summit-2022