De Groene Amsterdammer Podcast

Natuurreligies zijn al eeuwenoud en gaan bijna zo ver terug als de mens bestaat. In de moderne wereld worden nog altijd heidense geloven gepraktiseerd. Zo ook het sjamanisme: een geloof dat zijn oorsprong heeft in Siberië, maar dat tegenwoordig in uiteenlopende vormen voorkomt, met invloeden uit onder meer Nepal en Bali. Sanne Bloemink onderzoekt het sjamanisme in Nederland. Ze ondergaat zelf een sjamanistisch ritueel en spreekt met wetenschappers en deskundigen. Productie: Matthijs Domen en Kees van den Bosch.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Er is iets aan de hand met jongeren en met geloven. Jongeren laten zich feestelijk dopen. Influencers delen een getuigenis van hun bekering op sociale media. Het lijkt een nieuwe trend: Gen Z kiest Jezus. Het is een onderwerp dat het afgelopen jaar veel is besproken in journalistieke bladen. Jongeren zouden de secularisatietrend hebben gekeerd. Is dit een significante verandering? Dat was het startpunt voor het onderzoek van Groene-journalisten Casper Thomas en Joost Ingen-Housz. Maar wat begon als een statistische vraag, ontwikkelde zich tot een journalistiek-filosofische zoektocht naar wat het betekent om over religie te spreken. Wat geloof is, staat op losse schroeven. Jongeren tonen een dynamischere omgang met geloof. Dat vraagt om een herziening van het vraagstuk: wat betekent het om te geloven? En waarom zoeken jongeren religie juist nu weer meer op? Productie: Kees van den Bosch en Laura ten Hove.See omnystudio.com/listener for privacy information.

De dochter van de vader des vaderlands van Myanmar werd in 1988 bekend toen ze in verzet kwam tegen de militaire junta die het land regeerde. Ze leefde - totdat ze in 2016 State Counselor werd - af en aan 15 jaar onder huisarrest en werd een beroemde politieke gevangene. In 1991 won ze voor haar strijd de Nobelprijs voor de Vrede. Na een periode van voorzichtige democratisering volgde in 2021 opnieuw een staatsgreep. Nu zit ze weer gevangen. Ze werd dit jaar tachtig en geldt daarmee als een van de oudste politieke gevangenen ter wereld. Intussen is er in Myanmar al tachtig jaar sprake van een volksopstand tegen het leger. Voor journaliste Minka Nijhuis is dit geen abstract verhaal. Aan het begin van haar carrière kreeg ze het advies om naar Myanmar te reizen. In 1995 sprak ze Aung San Suu Kyi voor het eerst, toen die nog onder huisarrest leefde. In de jaren daarna ontmoette ze haar vele malen en zag ze van nabij de veranderingen in Suu Kyi’s leven: van vrijlating tot regeringsdeelname, en alle obstakels die daarmee gepaard gingen. Deze week staat er een uitgebreid profiel van Suu Kyi in De Groene. Met de recente geschiedenis van Myanmar erdoorheen geweven. Want dat lijkt ook zo te zijn met het leven van Aung San Suu Kyi. Productie: Laura ten Hove, Kees van den Bosch en Matthijs Domen.See omnystudio.com/listener for privacy information.

In een tijd waarin democratieën worden uitgehold en extreemrechts steeds verder oprukt, is verzet meer dan ooit noodzakelijk. Er waren de succesvolle rode-lijn-demonstraties in Nederland, en in de Verenigde Staten trokken ‘No Kings’-protesten door het hele land, gericht tegen het presidentschap van Trump. Recent was er ook de actie om het nummer ‘Vrijheid, Gelijkheid en Zusterschap’ van Sophie Straat massaal te streamen, als tegenwicht voor ‘Nee, Nee, Nee tegen een AZC’, dat door verschillende actiegroepen werd gedeeld. Maar volgens Koen Haegens zijn dergelijke symbolische acties — hoe sympathiek ook — onvoldoende om een politieke tegenkracht te vormen tegen partijen die de democratie willen ondermijnen. Daarom maakte hij een doe-het-zelf-handleiding in negen stappen, voor de trotse burger die geen sterke man boven zich duldt. Met voorbeelden uit andere landen laat hij zien hoe mensen macht kunnen uitoefenen, zowel lokaal als op economisch terrein. Productie Kees van den Bosch en Matthijs Domen.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Buitenlandse Zaken blikt terug op de grote geopolitieke ontwikkelingen van het afgelopen jaar, tijdens een speciale live-opname in Spui25. Rusland-expert Eva Hartog vertelt hoe Poetin profiteert van Trump in het Witte Huis, ondanks het hernieuwde NAVO-elan. Oud-China-correspondent Garrie van Pinxteren legt uit hoe China in stilte steeds meer de wereld naar zijn hand zet. En Groene-redacteur Yaghoub Sharhani, net terug uit Syrië, schetst de contouren van een nieuw Midden-Oosten. In Historische Woorden klinkt de meest invloedrijke uitspraak van het jaar: Donald Trump die Zelensky de mantel uitveegt. Productie: Gizelle Mijnlieff.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Sinds november vorig jaar gaan in het land massaal mensen de straat op tegen de regeringspartij Georgische Droom, die steeds autoritairder optreedt en zich nadrukkelijk afzet tegen de Europese Unie. Dat staat haaks op de wens van een grote meerderheid van de bevolking, die juist een Europese toekomst voor zich ziet. Wat speelt er in dit land van heerlijke wijn en ruige bergen? Groene-journalist Irene van der Linde en fotograaf Nicole Segers reisden een maand lang door Georgië om met bewoners te spreken. Ze ontmoetten journalisten die hun baan verloren, jongeren die een eigen kunstcentrum oprichtten, en burgers voor wie demonstreren inmiddels onderdeel van het dagelijks leven is – vaak samen met de hele familie. In de podcast vertellen Van der Linde en Segers over hun bevindingen. Ze zagen de repressie en de angst, maar ook de vasthoudendheid en het optimisme dat blijft oplichten. Het opvallendste symbool van die hoop is de Europese Unie, voor veel Georgiërs een belofte van vrijheid en democratie. Productie: Kees van den Bosch en Eva Markx.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Huiselijk geweld komt lang niet altijd voor een rechter, zelfs als er een noodknop wordt ingedrukt. Het afgelopen jaar is femicide steeds hoger op de agenda gekomen, maar aan de moord op vrouwen gaat vaak veel vooraf: stalking, bedreigingen, herhaald huiselijk geweld. Zelfs wanneer daarvan aangifte wordt gedaan, belandt de zaak niet altijd bij een rechter. Slachtoffers kunnen dan in beroep gaan via een artikel-12-procedure, waarin een gerechtshof beoordeelt of het OM alsnog moet vervolgen. Maar die procedures vinden achter gesloten deuren plaats. Onderzoeksplatform Investico kreeg uitzonderlijk inzage in deze zaken van het gerechtshof Amsterdam. Ook zij wilden begrijpen hoe dit proces werkt, wat er precies gebeurt en of er patronen zichtbaar worden. Het onderzoek werd uitgevoerd door Jolanda van de Beld, Belia Heilbron en Bobby Uilen, in samenwerking met RTL. Er klinkt al langer kritiek op de manier waarop Nederland huiselijk geweld afhandelt. Maar in de regio Rotterdam is een nieuwe werkwijze ontwikkeld die, voorzichtige indicaties wijzen daarop, beter lijkt te werken. Productie: Kees van den Bosch en Matthijs Domen.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Ze schitterden door hun afwezigheid: bij de Tweede Kamerverkiezingen van 29 oktober bleef 20% van de kiezers thuis. In buitenwijken van gemeenten als Rotterdam of Almere vond slechts 63,5% van de kiezers hun weg naar de stembus. Maar de opkomst is niet het grootste probleem, ontdekten journalist Froukje Santing en wetenschapper Floris Vermeulen. Het zijn specifieke groepen die hun stem structureel niet uitbrengen. Vooral jongeren, mensen met een migratie-achtergrond en laagopgeleiden doen aan stemverzuim. Het gevolg? Een vicieuze cirkel waarin afgehaakten niet stemmen, waardoor ze minder vertegenwoordigd worden in de politiek, waardoor ze weer minder gaan stemmen. Die politieke stembusmijding is trouwens erfelijk: jongeren die het belang van stemmen van huis uit niet meekrijgen, blijven tijdens verkiezingen zelf ook liever thuis. Gelukkig zijn er oplossingen, zien Santing en Vermeulen: vooral bij jongeren onder de 18 valt nog flinke winst te behalen. Zo nodigt een school in Almere leerlingen uit in de raadszaal, om daar strategisch te leren debatteren over compromissen en belangen. Er is hoop, maar dan moet de politiek wel meer gaan verbinden. Productie: Simon van den Oever en Kees van de Bosch.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Bouwt Europa in relatieve stilte aan een nieuw veiligheidsbeleid? Hoe zich op te stellen in een wereld zonder vriendschap met Amerika en met dreiging vanuit Rusland, is de rode draad als het gaat om leningen aan Oekraïne, computerchips, betalingsverkeer, enzovoort. We bespreken het met hoogleraar Catherine de Vries. In Historische Woorden klinkt de Trump van een aantal jaren geleden, maar dan in een omstreden montage door de BBC. En met correspondent Ekke Overbeek nemen we de niet-ingeloste beloften door van Polen, dat probeerde los te komen van rechts-autoritaire politiek, maar toch weer in het illiberale moeras lijkt te verzinken. Productie: Gizelle Mijnlieff.See omnystudio.com/listener for privacy information.

‘Don’t drink the Kool-Aid’ is inmiddels een veelgebruikte uitdrukking, die de toehoorder op het hart drukt niet zomaar de woorden van een charismatische leider aan te nemen. De uitspraak is geïnspireerd op de zogenoemde Jonestown Massacre, waarbij sekteleider Jim Jones zijn 915 volgelingen overtuigde zelfmoord te plegen door het drinken van Kool-Aid vermengd met cyanide. Voor zijn nieuwe boek Hotel De Wereld: Wageningen, Suriname en andere postkoloniale tragedies bezoekt Frank Westerman de jungle van Guyana, waar de dramatische gebeurtenis zich bijna vijftig jaar geleden afspeelde. Hoe kreeg Jones zijn volgelingen zo ver hem te volgen? En waarom is het zoveel makkelijker om iets af te breken dan om iets op te bouwen? Over deze vragen spreekt hij deze week in de podcast, terwijl hij tegelijk pleit voor twijfel en nieuwsgierigheid. Als jonge, bevlogen ontwikkelingshulpstudent in Wageningen was hij namelijk op veel vlakken zekerder van zijn zaak dan nu. Productie: Eva Markx en Kees van den Bosch.See omnystudio.com/listener for privacy information.

De stemmen zijn nog niet allemaal geteld, maar twee partijen gaan gelijk op om de grootste te worden: D66 en de PVV. Wie uiteindelijk de grootste wordt, moet nog blijken. Elke stem maakt verschil. En dat na een strijd die juist leek te gaan over wie de tweede zou worden. Ook waren er opvallende momenten in de campagnes, zoals de rel rond Douwe Bob en de AI-plaatjes van de PVV. Daarom blikken Coen van der Ven en Kim van Keken terug op de vijf grote partijen in campagne, met de meest opmerkelijke momenten uit de debatten en interviews met de lijsttrekkers – en natuurlijk de verkiezingsavond zelf. Productie: Matthijs Domen en Kees van den Bosch.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Marijn Kruk deed onderzoek naar de rechts-populistische retoriek van onze tijd: waarom slaat die zo goed aan? Hij sprak hiervoor onder anderen met de toonaangevende rechtse journalist Wierd Duk. Duk is wekelijks te gast bij talkshows als Vandaag Inside en heeft een eigen pagina in De Telegraaf. Hij waarschuwt met klem dat ‘onze cultuur’ wordt overgenomen door de islam. Gek genoeg ontkent hij tegelijk zijn eigen macht als publiek figuur: hij verwoordt enkel de sentimenten die al bij het volk leven. En het zijn juist die sentimenten van de ‘boze burger’ die de ‘woke linkse elite’ niet zou willen horen, zo stelt hij. Daar is Kruk het niet mee eens. Volgens hem is het juist rechts dat erin is geslaagd het publieke debat te vormen. Dat kon dankzij de sterke beelden die rechtse stemmen weten op te roepen — van aanslagen, oprukkend islamisme en wij-zij-denken. De Nederlandse politieke reflex is om met die retoriek mee te bewegen: de ideeën in te kapselen in de hoop dat ze hun overwicht verliezen. Maar dat blijkt niet goed te werken. Kruk reflecteert in de podcast op hoe zelfs links inmiddels vastzit in dit frame van de ‘cultureel-identitaire blik’, in plaats van bijvoorbeeld bezig te zijn met inkomensongelijkheid. Dat moet veranderen, zegt hij. Het is tijd dat links zijn eigen beelden gaat maken. Productie: Kees van den Bosch en Eva Markx.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Israël-correspondent Simone Korkus vertelt hoe in Israël wordt gereageerd op het bestand rond Gaza dat onder Amerikaanse druk is afgedwongen. En wat betekent dit voor de politieke toekomst van Netanyahu? In Historische Woorden trolt NAVO-secretaris-generaal Mark Rutte met behulp van de film The Hunt for Red October om te spotten met de militaire macht van Rusland. Met Groene-redacteur Yaghoub Sharhani praten we over de vastgoed- en vredesfantasieën die de VS op Gaza projecteren. Economische groei zonder politieke verandering bestaat niet, concludeert hij. Productie: Gizelle Mijnlieff.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Vijf biografieën over prominente journalistieke figuren uit de twintigste eeuw – Jan Blokker, Theo van Gogh, Hugo Brandt Corstius, Ischa Meijer en Michaël Zeeman – zijn in de afgelopen twee jaar verschenen. Marja Pruis, hoofd van de cultuurredactie van De Groene, zag bij deze mannen een aantal opvallende overeenkomsten: allemaal hadden ze een groot ego, een grote mond en geen angst om hard of onaardig te zijn, zeker niet over vrouwen. Toen Pruis zelf als jonge student de journalistiek-literaire wereld wilde betreden, waren hun stemmen dominant. Ze keek tegen hen op. Later in haar studententijd werd ze activistischer en feministischer. Ze ketende zich vast aan hekken bij kerncentrales en las met een leesgroep De tweede sekse van Simone de Beauvoir. Langzaam kwam ze erachter dat ze een deel van de misogynie van deze mannen zelf had geïnternaliseerd – iets waarvan ze gelooft dat ze er nog steeds niet volledig van bevrijd is. In de podcast overpeinst Pruis wat deze mannen hebben betekend voor Nederland en voor haar persoonlijk. Ook reflecteert ze op de vraag of dit type man in de 21ste eeuw inmiddels is uitgestorven of nog steeds voortleeft. Productie: Kees van den Bosch en Eva Markx.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Thomas Spijkerboer, hoogleraar migratierecht aan de Universiteit Gent, onderzocht samen met een team van lokale experts en onderzoekers wat de gevolgen zijn van de deals die Europa sluit met vooral Afrikaanse landen. Het idee is dat vluchtelingen zo ver mogelijk van de Europese grenzen worden opgevangen en tegengehouden. Daarom helpt Europa met het opzetten van lokaal vluchtelingenbeleid in landen als Egypte, Niger, Servië en Tunesië — en neemt het het daarbij niet altijd zo nauw met de mensenrechten. De eerste deal werd in 2016 gesloten met Turkije, en die geldt nog altijd als een groot succes. Maar klopt dat beeld wel? En wat zijn de gevolgen van dat Europese ‘helpen’? Wat doet bijvoorbeeld de Tunesische dictator Saied met dat geld? Productie: Kees van den Bosch en Simon van den Oever.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Vaak wordt de vraag gesteld of Israël tegelijk een joodse én een democratische staat kan zijn. Wie terugkijkt naar de geschiedenis van de zionistische beweging en de ideeën van vroegere joodse denkers, ziet dat dit debat al veel langer speelt. Rond de term antizionisme bestaat veel verwarring. Dat hangt samen met de verschillende manieren waarop men naar het zionisme keek: als een nationale beweging of juist als een culturele en intellectuele stroming. Tegenwoordig wordt kritiek erop vaak al snel als antisemitisch bestempeld, terwijl er ook binnen de joodse gemeenschap zelf altijd stevige kritiek is geweest. Orthodoxe, liberale en seculiere joden hebben elk hun eigen bedenkingen geuit, en juist de grote keerpunten in de geschiedenis hebben het zionisme gevormd tot wat het nu is. Schrijver en religiewetenschappe Martine van den Berg vertelt hierover, onder meer aan de hand van het werk van de joodse denker Yeshayahu Leibowitz. Ze bespreekt zijn visie op de toekomst van Israël en wat hij in zijn eigen tijd al zag gebeuren. Haar bijdrage komt voort uit materiaal dat ze eigenlijk had willen opnemen in haar nieuwe boek De genesis van het verraad, maar dat daar niet goed in paste. Deze week wordt de podcast gepresenteerd door Stephan Sanders, omdat Kees van den Bosch er niet bij kan zijn. Productie: Stephan Sanders, Gizelle Mijnlieff, Matthijs Domen.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Met onze nieuwe Groene-columnist Nicholas Mulder bespreken we hoe Trump volhardt in zijn handelsoorlog en ruzie maakt met vrijwel de hele wereld. Mulder legt uit waarom Amerika juist zijn traditionele bondgenoten dwarszit. In Historische Woorden klinken Trump en Netanyahu, die een vredesplan voor Gaza opstelden. Correspondent Marjon van Royen schetst de stand van zaken in Brazilië, dat afrekende met autocraat Bolsonaro en nu een toekomst zoekt op basis van een oud recept. Premier Lula da Silva maakte Braziliaans nationalisme weer links en koos nieuwe bondgenoten voor het land. Productie: Gizelle Mijnlieff.See omnystudio.com/listener for privacy information.

We hebben in Nederland te maken met een uitzonderlijke therapiecultuur: er zijn drie keer zoveel psychologen als tandartsen, en steeds meer mensen komen met burn-outs en depressies in de geestelijke gezondheidszorg terecht. Het gevolg: de wachtlijsten voor psychische hulp groeien, en aan de rand van de GGZ bloeit een rijk alternatief therapielandschap op. Voor haar nieuwe boek In therapie trok journalist en schrijver Lena Bril, na zelf jarenlang bij verschillende therapeuten te hebben gezeten, de therapiejungle in. De vraag die haar maar niet losliet: waarom zoeken zoveel mensen hun heil bij een psycholoog of coach? En: wat werkt er nou écht? Ze bewandelde in die zoektocht niet alleen het pad naar de ‘klassieke’ GGZ-psycholoog, maar probeerde daarnaast behandelingen uit het alternatieve circuit: paardencoaching, familieopstellingen en truffeltherapie, bijvoorbeeld. Wat blijkt? Het onderscheid tussen wat therapievormen ‘effectief’ of ‘niet-effectief’ maakt, is nauwelijks te herkennen: van placebotabletten kikkert men net zo goed op als van bewezen behandelmethodes, en zelfs hoogaangeschreven coaches kunnen onzin verkopen.  Hoe kan het dat steeds meer mensen in therapie gaan, en hoe steekt dat alternatieve landschap precies in elkaar? Kees van den Bosch spreekt hierover met Lena Bril. Productie: Kees van den Bosch en Simon van den OeverSee omnystudio.com/listener for privacy information.

In de jaren vijftig hield de Binnenlandse Veiligheidsdienst veel journalisten en kunstenaars in de gaten om te onderzoeken of zij communistische sympathieën hadden. Eén infiltrant was jarenlang lid van de redactie. Universitair docent Laurens Ham en dichter en essayist Frank Keizer zijn maandenlang in Nederlandse archieven gedoken. Daar zagen ze hoe de BVD veel informatie verzamelde over journalisten en kunstenaars. Ze begonnen hun onderzoek met de vraag wat de invloed was van de BVD op de literaire geschiedenis van Nederland tijdens de Koude Oorlog. In hun onderzoek stuitten ze ook op een mapje over De Groene Amsterdammer. Na een lange speurtocht konden ze met grote waarschijnlijkheid vaststellen wie de informant was. Productie: Kees van den Bosch en Matthijs DomenSee omnystudio.com/listener for privacy information.

Hij noemt zichzelf de 'coolest dictator on earth' en heeft op sociale media meer volgers dan welk staatshoofd dan ook: president Nayib Bukele. Hij bouwde in El Salvador een politiek laboratorium waarin hij razendsnel de liberale democratie uitholt. Met massale arrestaties – tot wel duizend per dag – zette hij tienduizenden bendeleden gevangen. In taxi’s, winkels en buitenwijken wordt hij bejubeld, zijn gezicht prijkt overal, en zijn harde aanpak zorgt voor wereldwijde bewondering op rechts. Toch heeft de strategie van Bukele – ‘veiligheid boven vrijheid’ – ook een harde keerzijde: duizenden onschuldige burgers belandden door zijn radicale aanpak onterecht in de gevangenis. Terwijl Bukele zichzelf met een oneindige presidentstermijn machtsdronken lijkt te voeren, verandert El Salvador in een op hol geslagen dictatuur die al drie jaar lang in noodtoestand verkeert. Journalisten Coen van de Ven en Kasper Goethals trokken twee weken door oerwoud en sloppenwijken om te zien wat er gebeurde na de massa-opsluiting van bendeleden in El Salvador. Waarom blijft Bukele zo razend populair? En wat hopen rechtse wereldleiders zoals Trump te leren van zijn politieke laboratorium? Productie: Kees van den Bosch en Simon van den OeverSee omnystudio.com/listener for privacy information.