De Spaak

Ook al is de lockdown behoorlijk versoepeld: een vakantie in het buitenland zit er deze zomer waarschijnlijk niet in. Dus maken steeds meer mensen zich op om in Nederland te blijven. Met de fiets. Dat is even slikken voor twee zelfbenoemde Francofielen, zo blijkt in deze Spaak. Maar fietsreisjournalist Jessica de Korte is al begonnen met genieten, ook al bericht ze normaal over Italië of de westkust van Amerika. Het blad FietsActief, dat godzijdank de coronacrisis overleefde, hééft zich al aangepast en bericht steeds meer over Nederland.

Mail van Bert Sitters. Bert is de enige in Nederland die al tientallen jaren fietsroutes uitzet - zonder dat-ie er een cent aan verdient. Reden voor zijn mail: hij heeft een boze brief geschreven aan de Nederlandse Spoorwegen. Vanaf 1 juni verbiedt NS het om je fiets mee te nemen op de trein. Die maatregel is Bert in het verkeerde keelgat geschoten. Hij vreest dat zelfs mantelzorgers er door getroffen worden. Naast Bert, een aantal treinreizigers en een hoofdconductrice (HC) komt in deze Spaak ook Saskia Kluit aan het woord. Zij treedt dit najaar af als directeur van de Fietsersbond en benadrukt dat het werk van de bond nog absoluut niet achterhaald is.

Mooie woorden zijn er gesproken. Over de rust, over lege straten. Over de mogelijkheid die dat bood om meer ruimte te maken voor fietsers en voetgangers. Nu of nooit! Maar nu de intelligente lockdown wordt versoepeld, staan er weer files. De auto herneemt grommend zijn plek. Veel heeft te maken met het taalgebruik, constateert journalist Thalia Verkade in haar boek Het recht van de snelste. Waarom beginnen we meteen te beven bij woorden als fileprobleem en verkeersinfarct? Omdat alles altijd draait om de auto. It's the language, stupid! Daarin heeft ook de coronacrisis nauwelijks iets veranderd, hoewel Thalia niet pessimistisch is. De Fietsersbond is boos dat de dames en heren wethouders en burgemeesters hier in Nederland vooral op hun handen zijn blijven zitten terwijl er in het buitenland wél van alles gebeurt. En Jan Torenstra probeert met de keurige actiegroep Mens en Straat alsnog het tij te keren.

De boel ontspant weer een beetje, in Nederland en daar buiten. Déconfinement noemen ze het heel mooi in Frankrijk. Dáár is sprake van een zandbak van een nieuwe fietswereld, zoals Stein van Oosteren het noemt. In Nederland kunnen we (weer) voorzichtig gaan nadenken over een fietsvakantie. Een anderhalve-meter-fietsvakantie, natuurlijk. Wat dat betreft maken de adresjes van de stichting Vrienden op de fiets een goede kans. De Spaak gaat op bezoek bij Vrienden op de fiets in Amersfoort en Leerdam - waar je kunt overnachten in je eigen tuinhuisje.

Parijs is om. De stad investeert 300 miljoen euro extra in fietspaden - en dat is een historisch besluit. New York heeft (natuurlijk) geen tijd om na te denken over extra geld voor fietspaden, maar ook daar lijkt sprake van een revolutie in tijden van corona. Ruimte voldoende om te fietsen nu er veel minder auto's en taxi's rondrijden. In deze Spaak de extra mogelijkheden voor fietsers om veilig en gezond de weg op te gaan. In Parijs, New York maar ook in Barcelona, Brussel, Rotterdam en Amsterdam. Maar ook antwoord op de vraag waarom fietsers als ze die ruimte nemen (zoals onlangs in Wilnis) soms niet veilig zijn. En letterlijk ondersteboven worden gereden.

Je kunt het zien en wetenschappers bevestigden het van de week ook: we zijn meer gaan fietsen door de coronacrisis. Maar pakken we ook door? Gebruiken we deze periode om de straat weer in te richten waarvoor die ooit was bedoeld: om elkaar te ontmoeten? Lopend of op de fiets? In deze Spaak staat Ruth Oldenziel letterlijk midden op straat. Om eens te kijken hoe daarop wordt gereageerd. Sociaal psycholoog Paul van Lange schetst een toekomstbeeld van 2022. En fietsprofessor Marco te Brömmelstroet hoopt dat we deze kans pakken - want wat vertellen we onze kinderen of kleinkinderen straks als ze weer gewoon in de file staan? Reclaim the street!

De wereld verandert snel. Het fietsen verandert snel. De ongekende opmars van de e-bike is plotseling voorbij. De racefiets neemt het straatbeeld over, ook in de steden. Dat is niet tot ieders genoegen. In deze Spaak de oproep aan wielrenners om hun klodders slijm binnen te houden. Verder: tijdsbeelden uit Utrecht. Uit Zwolle. Uit Ouderkerk aan den Amstel. En uit het fietsstadje Hasselt waar iedereen nu zo snel mogelijk doorheen fietst. Vanuit Parijs bericht Stein van Oosteren over de Franse president Macron; tot ieders verbazing lijkt hij in te zetten op de fiets als het vervoermiddel voor na de coronacrisis. In deze Spaak ook het pop-up-fietspad; zijn al die asfaltvlaktes waar nu geen auto rijdt toch nog ergens goed voor.

Elke fietservaring is nu uniek. Soms heb je de hele weg voor jezelf. Zelfs in de stad is het stiller. De lucht is schoner. En de wereld ziet er anders uit. Uit de eerste polls van de bladen FietsActief blijkt dat 70 procent van de fietsers méér fietst. We blijven ook dichterbij. En we zoeken Marktplaats af, op zoek naar goedkope tweedehandsjes. Ook opvallend: als de anti-coronamaatregelen straks voorbij zijn, zou de enorme groei van al die elektrische fietsen óók wel eens voorbij kunnen zijn. Fietstester Menno Grootjans denkt dat we tegen die tijd meer dan genoeg hebben van de gecomputeriseerde samenleving. Hij voorspelt een grote toekomst voor de gewone huis-tuin-en-keuken fiets.

Fietsen heeft hij niet uitgevonden. Het wereldfietsen wel. Frank van Rijn (71) is even veilig thuis in Doldersum, Drenthe. Hij vertelt over de bewuste keus voor het alleen zijn; drie maanden lang twee keer per dag hetzelfde eten in Thailand en fietsen over Mars. Ook in deze Spaak: Thalia Verkade, journaliste bij de Correspondent. Bijna een jaar sloot ze zichzelf op, op haar zolderkamer, om te werken aan een boek over mobiliteit. Toen ze enthousiast naar beneden kwam omdat het boek klaar was, zat heel Nederland opgesloten.

Bizar. Alsof een soort van neutronenbom is gevallen, zegt Hugo van der Steenhoven, terwijl hij door een stil Utrecht fietst. Op de Overijsselse wegen is ook al vrijwel niemand meer te vinden, merkt wielrenster Marijn de Vries. En in Parijs verbaast de Nederlandse fietser Stein van Oosteren zich over de enorme hoeveelheid asfalt die normaal aan de auto wordt opgeofferd. In deze Spaak getuigenissen uit een verstilde wereld. En het opvallende nieuws dat de verkoop van fietsen door het dak gaat.

Walter Hoogerbeets zweert bij de ligfiets. Niets mooiers dan een afdaling naar een Noors fjord met een fiets met een ketting van meer dan één meter lang. En dan hebben we het nog niet over de trappers die ergens ver voor je in de lucht lijken te zweven. Samen met Ellen en Hans neemt Walter in Nijmegen de tijd om de vele voor- en de weinige nadelen van de ligfiets uit te leggen. Waarna ik zelf probeer op te stappen... In de actualiteit constateren Saskia Kluit en Hugo van der Steenhoven dat we meer fietsen als gevolg van de maatregelen tegen het coronavirus.

Op Kleutertje Luister na is het waarschijnlijk de meest legendarische radiorubriek aller tijden: de Pont op Radio 1. Bijna tien jaar lang vroeg verslaggever Jan van Loenen elke woensdagochtend aan gewone fietsers wat ze van het nieuws vonden. Live, op de pont over het IJ in Amsterdam. Nu, 25 jaar later, blikt Jan samen met de presentatoren Felix Meurders en Pieter Jan Hagens én producent Corine van Dun terug. Bovendien doet hij het nog één keer...

Wie weet, vergalopperen Amsterdam of Utrecht zich wel. Nergens anders ter wereld tref je zoveel fietsers aan die met ongekend plezier (en op hoge snelheid) door de stad trappen. Maar... als je fietsers vraagt wat ze er zelf van vinden, kiezen ze voor het keurige, saaie Veenendaal als Fietsstad 2020. Twee jaar geleden kozen ze voor het al net zo keurige Houten als Fietsstad. In de Spaak een reportage uit Veenendaal. Bovendien een gesprek met één van de grootste fietstassenmakers ter wereld, Charles Drapers. Hij is even terug uit Hong Kong. Zonder mondkapje, maar met een goed verhaal.

Bij de meeste AZC's in Nederland kun je fietsles krijgen. Dat is mooi, want fietsen geeft vrijheid. Maar wat doe je als zo'n fiets kapot gaat? In het AZC in Leersum is een fietsenwerkplaats. Hamid, een indrukwekkend lange man uit Irak die is opgeleid als civil engineer, repareert daar fietsen. Hij heeft er een dagtaak aan, maar doet het vol overgave. In de Spaak zijn verhaal. En het verhaal van Ruth uit Nigeria. Zij is gelukkig op een oer-Hollandse fiets met terugtraprem.

Niet verder vertellen, maar Den Haag was altijd het lelijke eendje onder de Nederlandse fietssteden. Maar de laatste vijf jaar kantelt dat beeld. In deze Spaak neemt Francis van Broekhuizen de proef op de som. De operazangeres en comédienne is geen echte fietser (meer), maar ze was het altijd wel. En het zou zomaar kunnen dat ze er weer zin in krijgt. Na een barre tocht door haar eigen woonwijk.