De plantage van onze voorouders

In de achtdelige podcastserie 'De plantage van onze voorouders' onderzoekt Maartje Duin sporen van het slavernijverleden in haar familiegeschiedenis. Ze ontdekt dat haar voorouders in 1863 mede-eigenaar waren van suikerplantage Tout Lui Faut in Suriname en zoekt contact met de nazaten van de tot slaafgemaakten: de familie Bouva. Samen met Peggy Bouva reconstrueert ze het verhaal van de plantage. Een productie van Prospektor, VPRO en NPO Radio 1, Maartje Duin i.s.m. Peggy Bouva.

Maartje Duin volgt de discussie over wit privilege met groeiend ongemak. Haar moeder is barones uit een oud-adellijk geslacht; welke rol hebben haar voorouders gespeeld in het Nederlands slavernijverleden? Maartje duikt in haar stamboom en ontdekt dat haar betbetovergrootmoeder bij de afschaffing van de slavernij in 1863 mede-eigenaar was van een Surinaamse plantage. Onder de vrijgemaakte slaven valt één achternaam op: Bouva. Zouden hun nazaten nog leven? Voor handvatten voor het onderzoeken van jouw eigen familiegeschiedenis en leestips over zwart bewustzijn: vpro.nl/deplantage1

Natuurlijk ben je niet verantwoordelijk voor de daden van je voorouders. Toch zit het Maartje niet helemaal lekker dat ze in haar stamboom steeds meer sporen vindt van slavernij. Ze is op van de zenuwen voor de ontmoeting met de nichtjes Jessica en Peggy Bouva. In 1863 werden hun voorouders bevrijd van slavernij in Suriname. Maartje’s voorouders kregen als plantage-eigenaren voor dat verlies van hun 'bezit' betaald. Voor bronnen, leestips en napraten met de makers: vpro.nl/deplantage2

Waarom weten witte Nederlanders zo weinig van het slavernijverleden? Maartje en haar moeder hebben een kennisachterstand in te halen en lezen Anton de Koms ‘Wij slaven van Suriname’. In dat boek las ook Peggy Bouva voor het eerst wat haar voorouders hadden doorstaan. Hoe kon het slavernijverleden verdwijnen uit het collectief geheugen? En waarom staat het pas de laatste jaren zo in de belangstelling? Voor bronnen, leestips en napraten met de makers: vpro.nl/deplantage3

Peggy vindt het prima dat Maartje een podcast maakt over hun gedeeld verleden. Maar de titel moet echt anders. Ook binnen hun beide families roept het onderwerp heftige reacties op. De een wil niet als dader worden gezien, de ander niet als slachtoffer. Maartje schiet in een totale kramp. Kan het wel, een geschiedenis vertellen vanuit meerdere perspectieven? Voor bronnen, leestips en napraten met de makers: vpro.nl/deplantage4

Hoe gaan we om met wat niet staat geschreven? Is iets pas waar als het zwart op wit staat op papier? En in hoeverre kunnen we de geschiedenis herschrijven? Maartje en Peggy stuiten steeds op hetzelfde probleem: over de plantage-eigenaren zijn veel geschreven bronnen, over de tot slaafgemaakten bijna niets. Hun naam en identiteit werd ze afgenomen bij de verscheping vanuit Afrika. Een bezoek aan het Nationaal Archief in Den Haag maakt duidelijk: het archief werkt als een spiegel. Wie op zoek is naar zijn voorouders, ziet vooral zichzelf. Voor bronnen, leestips en napraten met de makers: vpro.nl/deplantage5

Peggy en Maartje reizen af naar Suriname om oudere leden van de familie Bouva te spreken. Wat hebben zij van hun ouders en grootouders meegekregen over de slavernij? Hoe minder informatie er is overgeleverd, lijkt het, des te groter de pijn en het verdriet. Ze vinden brieven van een Zwitserse toezichthouder, die in de jaren ‘20 en ‘30 van de 19e eeuw schreef over het leven op Tout Lui Faut. Toen leefde Peggy’s voormoeder Philida Willemijntje daar. De gruwelijke werkelijkheid van het leven in slavernij komt steeds dichterbij. En wat was de rol van plantagedirecteur Bouffaré, waaraan de naam Bouva lijkt ontleend? Voor bronnen, leestips en napraten met de makers: vpro.nl/deplantage6

Maartje’s moeder komt aan in Suriname en begrijpt weinig van het verdriet over het slavernijverleden. Toch gaat ze met Maartje, Peggy en haar tante en oudoom mee naar Tout Lui Faut. Op een vroege, warme woensdagmorgen gaan ze op pad: drie generaties nazaten van tot slaafgemaakten en twee generaties nazaten van een slaveneigenaar. Wat zou er over zijn van de plantage? Voor bronnen, leestips en napraten met de makers: vpro.nl/deplantage7

Na hun Surinaamse reis valt de Nederlandse realiteit Peggy en Maartje rauw op het dak. Ruim anderhalve eeuw na de afschaffing van de slavernij is anti-zwart racisme nog steeds niet uit de samenleving verdwenen. Het maakt dat Peggy zich hier steeds minder thuis voelt. Terwijl zij wacht op de uitslagen van haar DNA-test, worstelt Maartje met de verantwoordelijkheid voor het koloniale verleden. Moeten er excuses komen? Herstelbetalingen? Van wie dan, en voor wie? De twee brengen hun families samen in Museum van Loon om over hun gedeelde geschiedenis te praten.

Peggy en Maartje blikken terug op wat de podcast teweeg heeft gebracht in Nederland en Suriname. Ze reageren op lof en kritiek, op de berichten van een andere nazaat van Tout Lui Faut en van andere plantage-eigenaren. Ze brengen hun families opnieuw bij elkaar, en ze smeden toekomstplannen. vpro.nl/deplantage