Depotkast

Tijdens de Tweede Wereldoorlog knalden de criminaliteitscijfers omhoog. Nu kun je je voorstellen dat mensen in oorlogstijd van alles doen om te overleven. Maar verdien je dan ook een lagere straf? Hoe dachten rechters hierover? En wat als je juist Joodse onderduikers oplichtte, zoals een echtpaar in Haarlem deed? Is dat extra gemeen en verdien je dan een nog hogere straf? Kortom: hoe dachten rechters over criminaliteit in oorlogstijd? Jan Julia Zurné doet onderzoek naar criminaliteit en justitie in West-Europa tijdens en direct na de Tweede Wereldoorlog en schreef hier het boek Oorlogsboeven over. https://www.walburgpers.nl/nl/book/9789464562965/oorlogsboeven https://depotkast.com/aflevering12/

Hendrik de Jong uit het Noord-Hollandse Weesperkarspel werd er in 1893 van verdacht dat hij Jack the Ripper was, de mysterieuze moordenaar die in Londen vrouwen vermoordde en verminkte. Steffie van den Oord spitte in binnen- en buitenland archieven door en schreef een historische roman over Hendrik en de vrouwen op wie hij het gemunt had. https://depotkast.com/aflevering11

De legendarische Haarlemse Club Stalker organiseerde in 2019 haar laatste feest. Met een onvergetelijk avond kwam na 36 jaar een einde aan de bruisende nachtclub die bekend stond om haar vernieuwende muziek, originele feesten en gastvrijheid. In Club Stalker trad Tiësto op voor hij doorbrak, maar het was ook de plek waar drag queen Dolly Bellefleur haar carrière begon. De rijke geschiedenis van de club is terug te zien in het archief, dat is overgedragen aan het Noord-Hollands Archief. Schrijver, curator en onderzoeker Manique Hendricks werkte bij Club Stalker en weet alles over haar archief. Ze vertelt aan de hand van archiefstukken over de bijzondere sfeer, de verschillende muziekstijlen, de vormgeving van de posters en de vrijheid die ze kreeg bij het organiseren van feesten. https://depotkast.com/aflevering10

Het wapen van Hannie Schaft is een van de meest bijzondere objecten die het Noord-Hollands Archief bewaart. Samen met de zussen Freddie en Truus Oversteegen pleegde Schaft aanslagen op Nederlandse collaborateurs en Duitse militairen. Amper drie weken voor het einde van de oorlog werd ze gefusilleerd. Sophie Poldermans raakte bevriend met de zussen Oversteegen, die de oorlog overleefden. Ze sprak veel met hen over hun verzetswerk en schreef daarover het boek ‘Seducing and Killing Nazis’. In deze aflevering van Depotkast vertelt ze hoe de vrouwen hooggeplaatste Duitse officieren versierden, het bos in lokten en ombrachten. Sophie belicht ook hoe de jonge vrouwen in deze positie terechtkwamen en wat de verlegen, teruggetrokken Hannie bewoog om het gevaarlijke verzetswerk te gaan doen. Daarnaast vertelt ze hoe Truus en Freddie na de oorlog – als communisten en vrouwen – pas laat erkenning kregen voor hun inzet en wat er gebeurde toen de Hannie Schaft-herdenking in 1951 zelfs verboden werd. https://depotkast.com/aflevering9/

Eppo Doeve (1907-1981) was een van Nederlands bekendste tekenaars. Overal zag je zijn ontwerpen: bijvoorbeeld in reclames, spotprenten, boekomslagen, toneelvoorstellingen en postzegels. Doeves bekendste werk was de serie bankbiljetten die hij in de jaren ’50 maakte: de Erflaters I, met portretten van historische Nederlanders als Rembrandt, Erasmus en Hugo de Groot. Het Noord-Hollands Archief bewaart ontwerpen van Doeve, maar ook brieven. En daaruit krijg je een heel ander beeld van de gevierde tekenaar. Hierover vertelt Jop Euwijk, conservator bij Beeld en Geluid, in deze aflevering van Depotkast. Kijk voor meer informatie op depotkast.com/aflevering8

"Gansch het raderwerk staat stil, als uw machtige arm het wil." Op de beroemde prent van Albert Hahn dwingt een reusachtige arbeider een stoomtrein tot stilstand. De poster viert het succes van spoorwegstaking van 1903, maar kort daarna werden wetten ingevoerd waarin staken zwaar bestraft werd. Hierna werd opnieuw gestaakt, ook in Haarlem. Hoe verliep die tweede staking? En waarom ging de ene werkman wel staken en de andere niet? Dat is wat Ivo Zandhuis uitzocht voor zijn proefschrift 'Dwarsliggers', waarop hij in 2020 promoveerde. Kijk voor meer informatie op https://depotkast.com/aflevering7

De Amsterdamse pornohandelaars André en Henri Taurel bezorgden de Amsterdamse zedenpolitie in de jaren ’30 handenvol werk. Wetenschapshistoricus en pornoverzamelaar Bert Sliggers deed in het Noord-Hollands Archief onderzoek naar de rechtszaken tegen de Taurels. De broers bleken een internationale handel te hebben opgebouwd en gingen na iedere arrestatie toch weer verder. In deze aflevering vertelt Sliggers over zijn fascinatie voor antieke porno en wat hierover te vinden is in Nederlandse archieven. En hoe denkt hij over de broers Taurel? Waren het ondeugende boefjes of gewetenloze criminelen? Kijk voor meer informatie op depotkast.com/aflevering6 Let op: in deze aflevering komt seksueel misbruik ter sprake.

Ieder mens produceert 35 á 45 kilo poep per jaar. Wat deed men met die uitwerpselen vóór de tijd van riolering? In Haarlem verdwenen uitwerpselen samen met ander afval vijf eeuwen lang in beerputten. Stadsarcheoloog Anja van Zalinge vertelt ons in deze aflevering over beerputten, secreetreinigers, groene politiek, koude kak en baardmannen. Kijk voor meer informatie op depotkast.com/aflevering5

De eerste potjes voetbal in Nederland werden niet rond 1890 in Haarlem gespeeld, zoals lang werd gedacht. Het Nederlandse voetbal begon al decennia eerder én in een andere plaats. Dat ontdekte schrijver Jan Luitzen. In deze aflevering van Depotkast vertelt hij alles over de introductie van voetbal in Nederland Kijk voor meer informatie op depotkast.com/aflevering4

Stationschef Jacob de Jong werd in 1923 doodgeslagen bij zijn station in Giessen-Nieuwkerk. Bij het onderzoek dat volgde ging alles mis wat mis kon gaan. Twee onschuldige mannen werden veroordeeld tot vijftien jaar cel. Collega Annabella Meddens legt uit welke fouten gemaakt werden in deze zaak, die een zwarte bladzijde vormt in het Nederlandse strafrecht. Kijk voor meer informatie op depotkast.com/aflevering3

In aflevering twee gaan we terug naar 1977. De Koude Oorlog wakkerde weer aan. Over een invasie van Nederland hoorde je minder dan voorheen, maar de Sovjet-Unie bleek in deze tijd wel heel gedetailleerde kaarten van Nederland te maken. Het Noord-Hollands Archief bewaard drie van die kaarten en Alexander de Bruin, conservator van de beeldcollectie, weet daar meer over. Wat is er te zien? Klopt de informatie op de kaart wel? En hoe kreeg het archief deze kaarten in handen? Vlak na de opnames werd overigens bekend dat de Universitaire Bibliotheken Leiden ook een exemplaar van de Sovjet-kaarten van Haarlem en omgeving hadden verworven, evenals Sovjet-kaarten van Amersfoort, Arnhem, Leiden en Nijmegen. Kijk voor de kaarten en meer info op depotkast.com/aflevering2

In 1962 wordt zangeres Ria Kuyken in een circus in Haarlem aangevallen door een beer. Fotograaf Cees de Boer staat er toevallig vlakbij. Met zijn foto wint hij dat jaar de World Press Photo in de categorie nieuws. Nico Vriend van het Noord-Hollands Archief vertelt waarom de beer aanviel, waarom Cees de Boer aanvankelijk baalde nadat hij de foto had gemaakt en welke impact de foto had op het leven van Ria Kuyken. Kijk voor de foto en bonusmateriaal op depotkast.com/aflevering1