Gerbert Bakx - over levenskunst

Wat is het verband tussen geluk en liefde?  Maakt liefde gelukkig?  Moet men dus liefde vinden om gelukkig te zijn?  Of moet men gelukkig zijn om liefde te vinden?  Wat is het verschil tussen liefde en verliefdheid?  Wat is de liefde van Don Juan en wat is de liefde van de pruimenbloesem?  Wat is het verband of het verschil tussen liefde en behoefte?  Waar komen geluk en liefde uiteindelijk vandaan? 

De traditionele zingevende verhalen, de zogenaamde 'grote verhalen', waaronder religies of maatschappelijke ideologieën, hebben voor vele mensen hun aantrekkelijkheid en hun overtuigingskracht verloren. Ook wetenschap kan aan het leven geen zin of betekenis geven.  Dat heeft als gevolg dat het leven vaak als lastig, chaotisch en zinloos wordt ervaren, leidend tot een mentale houding, een geestestoestand, een intern klimaat van ontgoocheling, machteloosheid en zinloosheid. Dat zijn de ingrediënten die regelrecht tot onwelzijn leiden, tot depressie, als een zone van lage luchtdruk.    Door inzicht in de logica van onwelzijn, evenals in de logica van welzijn, wordt het leven meer transparant en kan structuur en richting aangebracht worden. Men krijgt oog voor de ingrediënten van levenskunst en hoe die systematisch in het leven vergroot kunnen worden.    De twee belangrijke stappen bij het aanleren en ontwikkelen van levenskunst zijn dan ook ten eerste het beëindigen van het onwelzijn door het creëren van vrede, en vervolgens het creëren van welzijn door het toevoegen van de ingrediënten van welzijn. Dit geldt zowel voor een individu als voor de samenleving.    Tegenover de dystopische neigingen - de negatieve zwaartekracht - is dit een utopisch verlangen, een ideaalbeeld, een levensproject, een moreel kompas dat men voor ogen kan houden, als een barometer op de weg naar een zone van hoge luchtdruk waar men voor zichzelf naar kan streven en waar men anderen mee kan inspireren.

In dit gesprek hebben Gerbert Bakx en Arne Vanhaecke het over neuro-existentialisme, over utopische verlangens en dystopische neigingen en over copernicaanse revoluties.    Neuro-existentialisme gaat over het verband tussen onze neurologie, onze hersenen enerzijds en onze ervaring, onze beleving, onze existentie anderzijds. Net zoals dansen iets te maken heeft met de activiteit van onze spieren, maar daar niet kan door begrepen of verklaard kan worden, heeft ons bewustzijn iets te maken met de activiteit van neuronen en neurotransmitters, maar kan er niet door begrepen of verklaard worden. Wij begrijpen zonder moeite dat wij niet dansen omdat onze spieren om ongekende redenen plots zijn beginnen bewegen. Wij dansen omdat wij een bewuste intentie hebben geformuleerd, namelijk dansen, vervolgens vertrouwen wij er gewoon op dat onze spieren op een of andere wijze het nodige zullen doen. Hetzelfde geldt voor onze mentale wereld. Onze neuronen en neurotransmitters beginnen niet zomaar plots emotionele patronen te produceren, maar reageren op onze bewuste of onbewuste intenties. Als wij bewust mentale beelden, gedachten, narratieven en intenties formuleren, kunnen wij erop vertrouwen dat onze neuronen en neurotransmitters op een of andere ) tot dusver volkomen onbegrepen wijze - de bijbehorende ervaring zullen produceren. Iedereen wil immers niet alleen leven, maar wil vooral ook goed en gelukkig leven. Dat is ons utopisch verlangen.  Diverse, evolutionair bepaalde waarnemingsillusies en cognitieve illusies en vertekeningen (cognitive biases) zorgen er echter voor dat wij vaak de indruk of de overtuiging hebben in ongewenste, bedreigende of beangstigende omstandigheden te verkeren. Dat zijn onze dystopische neigingen, die verantwoordelijk zijn voor psychische verschijnselen als angst of depressie.    Intuïtief ontstaat daarbij de indruk dat onze ervaring begint met een gevoel en dat wij vervolgens over dat gevoel kunnen gaan denken. Het idee is dus dat gevoelens centraal zijn en dat gedachten daaromheen draaien. In werkelijkheid liggen de zaken echter anders: onze gevoelens ontstaan niet zomaar, maar zijn reacties op en beoordelingen van onze beschrijving van de realiteit, met andere woorden van de beelden, gedachten en narratieven in het bewustzijn. Dat is een copernicaanse revolutie: net zoals de zon niet om de aarde draait maar de aarde om de zon, draaien gedachten niet om gevoelens, maar draaien gevoelens om gedachten, om woorden, om taal.   Onze gedachten, onze woorden, onze verhalen creëren onze ervaring. De manier waarop wij onszelf en onze realiteit beschrijven, is de manier waarop wij onszelf en onze ervaring creëren.

In dit praatje hebben Gerbert Bakx en Arne Vanhaecke het over rede en emotie en over denken en voelen Mensen denken vaak dat 'denken' iets heel anders is dan 'voelen', maar in werkelijkheid is er geen essentieel verschil. Emoties zijn gewoon de eerste en de evolutionair oudste vorm van 'denken', dat wil zeggen van informatieverwerking en beoordeling van de omgeving. Emoties zijn immers veel ouder dan de symbolische taal en dus dan het menselijke bewustzijn. Zij zijn zelfs veel ouder dan de mens zelf. Zij 'spreken' dan ook niet in taal maar in lichaamsgewaarwordingen als angst, woede, afkeer of andere gewaarwordingen. Vandaar dat men lang gedacht heeft dat emoties gelokaliseerd zouden zijn in 'het lichaam', vooral in het hart. Dat was de wereld van de Kleine Prins. In een meer hedendaagse visie zijn zowel emoties als denken activiteiten van het brein. Emoties zijn dan ook niet kenmerkend voor de mens en zijn ook niet speciaal 'dieper', 'echter' of 'authentieker' dan de redelijkheid. Zij onthullen geen 'diepere' waarheden of wijsheden. Het is daarentegen door de rede, het unieke en hoogste vermogen van de mens, dat we de werkelijkheid kunnen leren kennen en tot waardigheid, welwillendheid en wijsheid kunnen komen. Emoties zijn géén vaste dingen of substanties. Zij hebben geen gewicht en kunnen niet in het lichaam of in de cellen opgeslagen of meegedragen worden. Emoties bestaan altijd in het nu, zoals een vuist of een dans altijd alleen maar in het nu kan bestaan. Zij worden in het nu opgeroepen door het denken nu. Zij ontstaan snel en verdwijnen ook weer snel - de bekende emotionele rollercoaster of jojo - tenzij men ze door het denken in een bepaalde richting blijft sturen. Wie eraan twijfelt of het denken verantwoordelijk kan zijn voor emoties, moet zich maar eens afvragen hoe men emoties kan hebben over het verleden dat er niet meer is of over de toekomst die er zelfs nog nooit geweest is. Emoties in verband met het verleden zijn dus geen oude emoties, maar zijn emoties die in het nu opgeroepen worden door het denken van nu over het verleden. Er zijn geen 'oude emoties' of 'oude pijn', er is alleen oud denken. Emoties zijn ook niet irrationeel, in tegendeel, zij zijn zeer rationeel, maar hun rationaliteit is gericht op overleven in de natuur. Dat is een doelgerichte rationaliteit die wij niet meer zo goed begrijpen omdat wij niet langer in een altijd gevaarlijke en bedreigende natuur leven, maar in een doorgaans zeer veilige cultuur. Emoties kunnen wel tot empathie en medeleven leiden, maar evengoed tot haat en oorlog. Niet alles wat plezierig is en 'goed aanvoelt', IS ook moreel goed en niet alles wat 'niet goed aanvoelt', is moreel verkeerd. Emoties zijn dan ook geen goed moreel kompas. Alleen de redelijkheid kan tot rational compassion leiden, tot redelijke welwillendheid, tot vrede, tot aandacht voor de ander, tot rechtvaardigheid en tot moraal, dat wil zeggen tot een beschaafde samenleving waarin men niet aan anderen laat gebeuren wat men voor zichzelf niet zou willen. Zonder die redelijkheid vervalt men in sociaal Darwinisme met alle ongewenste gevolgen ervan. De uiteindelijke bron van duurzaam geluk is niet wat goed aanvoelt - dat is niet meer dan een voorbijgaand genieten, als van een bonbon - maar het bewustzijn te leven volgens het hoogste menselijke vermogen. Dat is het doel, de 'noble purpose' van het leven. Het bewustzijn is als een parlement waar diverse en soms conflicterende impulsen, emoties, overwegingen, neigingen, strekkingen, verlangens en argumenten aan het woord komen en gehoord worden, waarna een redelijk besluit wordt genomen om tot een volwassen en beschaafd gedrag te komen. Een parlementaire democratie is minder gemakkelijk en minder 'intuïtief' of 'spontaan' dan een emotionele dictatuur, maar is een hogere vorm van beschaving. Plato vergeleek de mens met een wagenmenner, waarbij de rede de menner is en de paarden de emoties voorstellen. En hij zei: 'Paarden zijn prachtige dieren en je

In dit derde praatje over levenskunst hebben Gerbert Bakx en Arne Vanhaecke het over de vraag of men altijd doet wat men wil, of men ook kan doen wat men niet wil en wat men kan doen om niet te doen wat men wel wil.    Verder gaat het gesprek onder meer over het zich toeëigenen van het leven, over empowerment en over verantwoordelijkheid, over 'zich opofferen' of 'zich wegcijferen', over 'zichzelf zijn' en over het eigenaar worden van het eigen leven in plaats van huurder.

Tweede gesprek waarin Gerbert Bakx en Arne Vanhaecke nadenken over levenskunst   In dit tweede gesprek gaat het meer bepaald over pijn en lijden, over het verschil tussen beide en over de structuur, de architectuur van pijn en lijden.   Lijden is géén 'iets', géén substantie die men 'van zich af kan zetten' of die men 'een plaats moet geven', maar is een activiteit, iets wat men doet, een dynamiek in het mentale ecosysteem, zoals een dans of het maken en onderhouden van een vuist. Om van een vuist af te raken, moet men ze geen 'plaats' geven, maar moet men gewoon ophouden ze te 'maken'. Dan houdt ze simpelweg op te bestaan.   De Boeddha zei dat alle lijden het gevolg is van onwetendheid. Als men de interne architectuur, de intuïtieve logica, de aangeboren natuurlijke psychologie van lijden begrijpt, als men begrijpt dat lijden géén toestand is maar een existentiële dynamiek, dat er géén oorzaak is maar wel een doel, als men beseft dat lijden uiteindelijk een zinloze zelfkwelling is, hoeft men lijden niet langer passief te ondergaan als 'een proces dat zijn tijd moet hebben', te wachten 'tot de tijd zijn werk gedaan heeft' of tot men 'de juiste hulpverlener gevonden heeft', maar kan men lijden zien als een uitnodiging tot meer wijsheid, redelijkheid en groei naar een nieuwe versie van zichzelf. Lijden, zowel individueel als collectief, wijst er ons op dat we ons ergens vergissen, dat er ergens onwetendheid is en dat we moeten op zoek gaan naar meer wijsheid, naar een andere, meer welwillende en vredevolle visie en manier van omgaan met onszelf en met het leven.    Pijn van het lichaam vraagt om zorg en genezing.   Lijden van de geest vraagt om inzicht en wijsheid.  Er is dus, met andere woorden, in veel gevallen veel meer behoefte aan inzicht en wijsheid dan aan zorg en genezing.

In dit eerste gesprek hebben Gerbert Bakx en Arne Vanhaecke het over het 'Rijk der Vrijheid'.  Vrijheid wordt doorgaans gezien als vrijheid van dwang en beperkingen, zodat men ongehinderd kan doen wat men wil. Dat is handelingsvrijheid. Dat is de vrijheid van een steen in vrije val, de vrijheid die door Isaiah Berlin 'negatieve vrijheid' werd genoemd. Niemand heeft een totale handelingsvrijheid want die wordt altijd beperkt door de vrijheid van handelen van anderen.    Ongehinderd alles kunnen DOEN wat men maar wil, is echter geen echte menselijke vrijheid, want dan is men nog altijd gedreven door of slaaf van impulsen, neigingen en verlangens.  Doen wat leuk of fijn is, wat 'goed aanvoelt' of 'uit het hart komt', is niet moeilijk. Dat doet een kind ook. Dat doen verslaafden ook. Dat doen dieren ook.    Echte menselijke vrijheid, de vrijheid die past bij de menselijke waardigheid, is de interne vrijheid, de vrijheid van de geest, de zijnsvrijheid, de 'positieve vrijheid' om te ZIJN wie men wil. Het is de vrijheid om te doen wat misschien minder leuk of intuïtief is, maar wat wel juist, redelijk, rechtvaardig en welwillend is. Dat is al heel andere koek.   Sartre zei: 'Vrijheid is wat wij doen met wat ons wordt gedaan.' Viktor Frankl noemde dat de enige keuze die ons nooit ontnomen kan worden.  In die zin was bv Nelson Mandela, zelfs in de gevangenis, een vrij mens, die tot het einde van zijn leven geweest is wie hij wou zijn en trouw is gebleven aan zijn waarden. De ultieme vrije mens was misschien wel Christus die tot op zijn kruis gebleven is wie hij was en trouw is gebleven aan zijn waarden.   Net als Mandela heeft Christus een indrukwekkende les in menselijkheid gegeven en getoond dat men hem zijn menselijkheid, zijn waarden, zijn vrijheid om te ZIJN niet kon ontnemen, ook al kon men hem zijn vrijheid van handelen ontnemen en kon men zijn lichaam vernederen en mishandelen.

Derde van drie lezingen over de Boeddha en het boeddhisme. Het boeddhisme is géén religieuze of mystieke leer of praktijk, maar is op de eerste plaats een levenskunst, een humanisme, een praktische existentiële filosofie, gebaseerd op redelijkheid, niet op het geloof in een godheid of een hiernamaals. Net zoals bv. de relativiteitstheorie van Einstein, lijkt het boeddhisme aanvankelijk vreemd en moeilijk omdat de uitspraken van de Boeddha zo radicaal zijn en ingaan tegen het zwaartekrachtveld van onze gewoonten en ons intuïtieve 'weten', met name wat betreft het lijden. Net zoals de relativiteitstheorie een eenvoudige, compacte en elegante formulering van het fysieke universum is, is het boeddhisme dat voor het mentale universum en het leven van de geest. Maar net zoals met de relativiteitstheorie wordt de echte schoonheid en diepte pas duidelijk als men de eenvoudige, compacte en elegante formuleringen echt begrepen en geïntegreerd heeft en net zoals de relativiteitstheorie kan men het boeddhisme steeds weer opnieuw bestuderen en altijd weer dieper begrijpen. De essentie van het boeddhisme is zeker de visie op het lijden, zoals vervat in de vier nobele waarheden: de onvermijdelijke realiteit van het lijden, de oorzaak van het lijden, het beëindigen van het lijden en het pad naar een vredevolle geest. Mindfulness is een contemplatieve bewustzijnspraktijk die vooral in het Oosten werd ontwikkeld, maar die recenter - onder meer onder impuls van Jon Kabat-Zinn en de onlangs overleden Thich Nhat Hanh - ook door de westerse psychologie en psychotherapie werd ontdekt als een bijzonder interessante methode om tot meer welzijn te komen. Mindfulness komt in wezen neer op het leren beoefenen van de dharma, d.i. de leer van de Boeddha, hoofdzakelijk in de vorm van bewustwording, inzicht en meditatie. Bij meditatie moet niet op de eerste plaats aan kussentjes, kaarsjes, wierook of belletjes gedacht worden, maar aan een praktische, filosofische, beschouwende levenswijze en het nemen van verantwoordelijkheid voor het eigen welzijn in het leven van elke dag. De bedoeling van meditatie is niet gedachten en emoties te bedwingen of te controleren, maar te beletten door gedachten en emoties gecontroleerd te worden. Het komt neer op het inzicht dat gedachten op de eerste plaats alleen maar gedachten zijn, dat wil zeggen zuiver psychische gebeurtenissen die niet noodzakelijk naar een actuele realiteit verwijzen, en dat emoties in de meeste gevallen reacties op gedachten zijn. Door deze inzichten ontstaat de mogelijkheid gedachten en emoties te creëren die ons groter maken en ons welzijn vergroten. De uiteindelijke bedoeling is in het dagelijkse leven een houding van welwillendheid, sereniteit en welzijn te gaan beoefenen. Ook bij coaching en therapie kan mindfulness een belangrijke rol spelen. Eindelijk komt men ook in het westen tot het inzicht dat de meeste problemen niet verdwijnen of opgelost worden door ze te bevechten of te bestrijden, maar dat een houding van ‘peace of mind’ en van sereniteit veel effectiever blijkt te zijn.

Gerbert en Arne over recht en emotie, over bestraffing en genoegdoening, en over de klassemaatschappij en klassejustitie. Justitie heeft niet tot taak benadeelde partijen emotionele genoegdoening te verschaffen, maar wel de waarden van de samenleving duidelijk te maken. Bestraffing is in feite het vergelden van onrecht met onrecht en van lijden met lijden. Bestraffing leidt niet tot meer volwassenheid, redelijkheid, verantwoordelijkheid en moraliteit maar tot een gedrag dat gericht is op het vermijden van bestraffing. Dat is ook zo in de opvoeding.Het verwerkingsproces van de benadeelden kan ook niet afhankelijk zijn van de bestraffing van de dader of van zijn verdere gedrag. Hebben wij te maken met een klassejustitie? Jazeker, want wij leven in een klassemaatschappij.

Tweede van drie lezingen over de Boeddha en het boeddhisme. Het boeddhisme is géén religieuze of mystieke leer of praktijk, maar is op de eerste plaats een levenskunst, een humanisme, een praktische existentiële filosofie, gebaseerd op redelijkheid, niet op het geloof in een godheid of een hiernamaals. Net zoals bv. de relativiteitstheorie van Einstein, lijkt het boeddhisme aanvankelijk vreemd en moeilijk omdat de uitspraken van de Boeddha zo radicaal zijn en ingaan tegen het zwaartekrachtveld van onze gewoonten en ons intuïtieve 'weten', met name wat betreft het lijden. Net zoals de relativiteitstheorie een eenvoudige, compacte en elegante formulering van het fysieke universum is, is het boeddhisme dat voor het mentale universum en het leven van de geest. Maar net zoals met de relativiteitstheorie wordt de echte schoonheid en diepte pas duidelijk als men de eenvoudige, compacte en elegante formuleringen echt begrepen en geïntegreerd heeft en net zoals de relativiteitstheorie kan men het boeddhisme steeds weer opnieuw bestuderen en altijd weer dieper begrijpen. De essentie van het boeddhisme is zeker de visie op het lijden, zoals vervat in de vier nobele waarheden: de onvermijdelijke realiteit van het lijden, de oorzaak van het lijden, het beëindigen van het lijden en het pad naar een vredevolle geest. Mindfulness is een contemplatieve bewustzijnspraktijk die vooral in het Oosten werd ontwikkeld, maar die recenter - onder meer onder impuls van Jon Kabat-Zinn en de onlangs overleden Thich Nhat Hanh - ook door de westerse psychologie en psychotherapie werd ontdekt als een bijzonder interessante methode om tot meer welzijn te komen. Mindfulness komt in wezen neer op het leren beoefenen van de dharma, d.i. de leer van de Boeddha, hoofdzakelijk in de vorm van bewustwording, inzicht en meditatie. Bij meditatie moet niet op de eerste plaats aan kussentjes, kaarsjes, wierook of belletjes gedacht worden, maar aan een praktische, filosofische, beschouwende levenswijze en het nemen van verantwoordelijkheid voor het eigen welzijn in het leven van elke dag. De bedoeling van meditatie is niet gedachten en emoties te bedwingen of te controleren, maar te beletten door gedachten en emoties gecontroleerd te worden. Het komt neer op het inzicht dat gedachten op de eerste plaats alleen maar gedachten zijn, dat wil zeggen zuiver psychische gebeurtenissen die niet noodzakelijk naar een actuele realiteit verwijzen, en dat emoties in de meeste gevallen reacties op gedachten zijn. Door deze inzichten ontstaat de mogelijkheid gedachten en emoties te creëren die ons groter maken en ons welzijn vergroten. De uiteindelijke bedoeling is in het dagelijkse leven een houding van welwillendheid, sereniteit en welzijn te gaan beoefenen. Ook bij coaching en therapie kan mindfulness een belangrijke rol spelen. Eindelijk komt men ook in het westen tot het inzicht dat de meeste problemen niet verdwijnen of opgelost worden door ze te bevechten of te bestrijden, maar dat een houding van ‘peace of mind’ en van sereniteit veel effectiever blijkt te zijn.

Eerste van drie lezingen over het boeddhisme. Het boeddhisme is géén religieuze of mystieke leer of praktijk, maar is op de eerste plaats een levenskunst, een humanisme, een praktische existentiële filosofie, gebaseerd op redelijkheid, niet op het geloof in een godheid of een hiernamaals. Net zoals bv. de relativiteitstheorie van Einstein, lijkt het boeddhisme aanvankelijk vreemd en moeilijk omdat de uitspraken van de Boeddha zo radicaal zijn en ingaan tegen het zwaartekrachtveld van onze gewoonten en ons intuïtieve 'weten', met name wat betreft het lijden. Net zoals de relativiteitstheorie een eenvoudige, compacte en elegante formulering van het fysieke universum is, is het boeddhisme dat voor het mentale universum en het leven van de geest. Maar net zoals met de relativiteitstheorie wordt de echte schoonheid en diepte pas duidelijk als men de eenvoudige, compacte en elegante formuleringen echt begrepen en geïntegreerd heeft en net zoals de relativiteitstheorie kan men het boeddhisme steeds weer opnieuw bestuderen en altijd weer dieper begrijpen. De essentie van het boeddhisme is zeker de visie op het lijden, zoals vervat in de vier nobele waarheden: de onvermijdelijke realiteit van het lijden, de oorzaak van het lijden, het beëindigen van het lijden en het pad naar een vredevolle geest. Mindfulness is een contemplatieve bewustzijnspraktijk die vooral in het Oosten werd ontwikkeld, maar die recenter - onder meer onder impuls van Jon Kabat-Zinn en de onlangs overleden Thich Nhat Hanh - ook door de westerse psychologie en psychotherapie werd ontdekt als een bijzonder interessante methode om tot meer welzijn te komen. Mindfulness komt in wezen neer op het leren beoefenen van de dharma, d.i. de leer van de Boeddha, hoofdzakelijk in de vorm van bewustwording, inzicht en meditatie. Bij meditatie moet niet op de eerste plaats aan kussentjes, kaarsjes, wierook of belletjes gedacht worden, maar aan een praktische, filosofische, beschouwende levenswijze en het nemen van verantwoordelijkheid voor het eigen welzijn in het leven van elke dag. De bedoeling van meditatie is niet gedachten en emoties te bedwingen of te controleren, maar te beletten door gedachten en emoties gecontroleerd te worden. Het komt neer op het inzicht dat gedachten op de eerste plaats alleen maar gedachten zijn, dat wil zeggen zuiver psychische gebeurtenissen die niet noodzakelijk naar een actuele realiteit verwijzen, en dat emoties in de meeste gevallen reacties op gedachten zijn. Door deze inzichten ontstaat de mogelijkheid gedachten en emoties te creëren die ons groter maken en ons welzijn vergroten. De uiteindelijke bedoeling is in het dagelijkse leven een houding van welwillendheid, sereniteit en welzijn te gaan beoefenen. Ook bij coaching en therapie kan mindfulness een belangrijke rol spelen. Eindelijk komt men ook in het westen tot het inzicht dat de meeste problemen niet verdwijnen of opgelost worden door ze te bevechten of te bestrijden, maar dat een houding van ‘peace of mind’ en van sereniteit veel effectiever blijkt te zijn.

De evolutietheorie is zonder meer de meest fascinerende, de meest diepgravende en de meest omvattende theorie over het leven op aarde, inclusief de mens. De mens verschijnt er als het (voorlopig) laatste artefact van een proces dat ca 3,5 miljard jaar geleden is begonnen als een lange en moeizame opwaartse klim uit de oersoep. Het leven is inderdaad het wonderlijke verschijnsel dat orde creëert uit chaos en daardoor ingaat tegen de genadeloze, universele toename van entropie, zoals een boom altijd naar boven groeit, tegen de zwaartekracht in. Zoals Einstein ons leerde het universum beter te begrijpen, leerde Darwin ons het leven beter te begrijpen. In zijn publicatie uit 1859 toonde hij aan hoe de evolutie in staat is een prachtig en complex organisme te maken zonder voorafgaand plan of doel. Het leven en de evolutie is niet het werk van een Absolute Wijsheid, maar van een Absolute Onwetendheid. Of: hoe er sprake kan zijn van ontwerp zonder ontwerper, van deskundigheid zonder inzicht, en van een bedoeling zonder bedoeler. De mens is een biologisch wezen en heel wat van zijn gedragingen hebben biologische wortels in een evolutionaire context. Zo is de mens ontstaan uit een natuur die allesbehalve vriendelijk en zachtaardig is, maar integendeel gekenmerkt is door gevaar, onrechtvaardigheid, leugens, bedrog, diefstal, misleiding, misbruik, dreiging, agressie, conflict en oorlog. De evolutie is bovendien alleen gericht op de overleving van het genetische patrimonium van de soort, niet op het vinden van de waarheid of het geluk van het individu. Integendeel: wie gelukkig zou zijn, riskeert onoplettend te worden en zou een gemakkelijke prooi voor roofdieren of vijanden zijn. Wat kunnen we uit dit alles leren over de dynamiek van ons gedrag? In hoeverre bepaalt de evolutionaire logica ook nu nog onze emoties, ons denken, ons gedrag, onze zeden en gewoonten en onze wetgeving? De sporen van dat lange verleden zijn immers nog steeds terug te vinden in ons lichaam, in onze emotionele strategieën en in onze denkpatronen. De mens moet zich dan ook handhaven en staande houden tegen een regressieve, archaïsche, evolutionair bepaalde intuïtieve en emotionele zwaartekracht in, die oorzaak is van dystopische tendensen en verschijnselen als individueel en maatschappelijk onwelzijn. Binnen de context van dat evolutionaire verleden kan de mens proberen een individueel verhaal te schrijven dat mogelijk tot welzijn of zelfs geluk van het individu zou kunnen leiden, maar vaak ook tot teleurstelling en lijden, waarbij niet over het hoofd mag worden gezien dat men niet alleen door het leven geselecteerd moet worden, maar ook door een seksuele partner om zich te kunnen voortplanten. Gelukkig beschikt de mens - in tegenstelling tot andere dieren - over een bewustzijn, waardoor hij een grote mate van zelfsturing en een ongehoorde vrijheid kan verwerven, inclusief de vrijheid en de intelligentie om zichzelf en de planeet te vernietigen. Daardoor rust op de mens ook een buitengewoon grote verantwoordelijkheid, waarvan vele mensen zich niet voldoende bewust zijn. Daarom is meer redelijkheid, moreel bewustzijn en levenskunst nodig. Veel gedrag dat op het eerste gezicht moeilijk te begrijpen lijkt, wordt begrijpelijk(er) in het licht van de evolutionaire en biologische voorgeschiedenis. Zo kunnen de in ons onbewuste, automatische, emotionele brein opgeslagen overlevingsinstincten, evenals onze voortplantings- en paringsinstincten veel van de huidige menselijke gedragspatronen verklaren, niet alleen hebzucht en oorlog, maar ook bv. religie, complotdenken, pornografie en facebook. Maar hoewel de mens onmiskenbaar in grote mate door de evolutie werd gecreëerd, kan hij door zijn unieke bewustzijn, zijn symbolische taal, zijn abstracte voorstellingsvermogen, zijn creativiteit en zijn opmerkelijke vrije wil, op dit evolutionaire fundament toch ook een belangrijk deel zelf creëren, met name de geestelijke wereld, de wereld van betekenissen en ervaringen.

Derde van drie lezingen over depressie en empowerment. Depressie wordt wel eens als de griep van de psychiatrie beschouwd. De cijfers betreffen bovendien alleen maar de officieel gediagnosticeerde gevallen, die als het tipje van de spreekwoordelijke ijsberg zijn, met daaronder een brede laag van mensen die weliswaar niet als ‘depressief’ worden beschouwd, maar die een leven van dofheid en vreugdeloosheid leiden. De WGO verwacht dan ook dat depressie het tweede belangrijkste probleem van volksgezondheid zal worden. Door de betrokkenen wordt de ervaring als uitermate moeilijk en pijnlijk beschreven, als een uitzichtloze donkere nacht, als een alles opslokkend zwart gat, bijna als een existentiële dood. Nu steeds duidelijker wordt dat de psychiatrie, meer bepaald het gebruik van antidepressiva, de gestelde verwachtingen niet voldoende kunnen inlossen, is ook het ziektemodel zelf op de helling komen te staan en is het dringend aangewezen op een andere manier over depressie en depressiviteit te gaan denken. Daarvoor zijn nieuwe en interessante inzichten voorhanden die in deze lezingen besproken zullen worden. Uit een depressie komen is immers niet het gevolg van een juiste ‘behandeling’ of een geslaagde ‘genezing’ maar van het aanleren van een filosofische mindfulness en een empowerend bewustzijn. Depressie geeft dan ook een boeiend inzicht in het functioneren van de mens en kan gezien worden als een kans om stil te staan en tot meer inzicht, veerkracht en levenskunst te komen. Als een bevrijdende en positieve desintegratie, als een winter die voorafgaat aan een lente, als een creatieve hopeloosheid, als de pijn bij de geboorte van een nieuw inzicht. Een omgewoelde aarde is immers het best in staat om het zaad van nieuw inzicht te ontvangen! Kahlil Gibran zei: “Pijn is het breken van de schaal rond het begrijpen.” Deze lezing is dan ook beslist niet alleen bedoeld voor mensen met een (al dan niet gediagnosticeerde) depressie of een burn-out, maar voor al wie in de mens geïnteresseerd is en voor iedereen die met meer bewustzijn, veerkracht, levensvreugde en enthousiasme wil leren leven!

Tweede van drie lezingen over depressie en empowerment. Depressie wordt wel eens als de griep van de psychiatrie beschouwd. De cijfers betreffen bovendien alleen maar de officieel gediagnosticeerde gevallen, die als het tipje van de spreekwoordelijke ijsberg zijn, met daaronder een brede laag van mensen die weliswaar niet als ‘depressief’ worden beschouwd, maar die een leven van dofheid en vreugdeloosheid leiden. De WGO verwacht dan ook dat depressie het tweede belangrijkste probleem van volksgezondheid zal worden. Door de betrokkenen wordt de ervaring als uitermate moeilijk en pijnlijk beschreven, als een uitzichtloze donkere nacht, als een alles opslokkend zwart gat, bijna als een existentiële dood. Nu steeds duidelijker wordt dat de psychiatrie, meer bepaald het gebruik van antidepressiva, de gestelde verwachtingen niet voldoende kunnen inlossen, is ook het ziektemodel zelf op de helling komen te staan en is het dringend aangewezen op een andere manier over depressie en depressiviteit te gaan denken. Daarvoor zijn nieuwe en interessante inzichten voorhanden die in deze lezingen besproken zullen worden. Uit een depressie komen is immers niet het gevolg van een juiste ‘behandeling’ of een geslaagde ‘genezing’ maar van het aanleren van een filosofische mindfulness en een empowerend bewustzijn. Depressie geeft dan ook een boeiend inzicht in het functioneren van de mens en kan gezien worden als een kans om stil te staan en tot meer inzicht, veerkracht en levenskunst te komen. Als een bevrijdende en positieve desintegratie, als een winter die voorafgaat aan een lente, als een creatieve hopeloosheid, als de pijn bij de geboorte van een nieuw inzicht. Een omgewoelde aarde is immers het best in staat om het zaad van nieuw inzicht te ontvangen! Kahlil Gibran zei: “Pijn is het breken van de schaal rond het begrijpen.” Deze lezing is dan ook beslist niet alleen bedoeld voor mensen met een (al dan niet gediagnosticeerde) depressie of een burn-out, maar voor al wie in de mens geïnteresseerd is en voor iedereen die met meer bewustzijn, veerkracht, levensvreugde en enthousiasme wil leren leven!

Eerste van drie lezingen over depressie en empowerment. Depressie wordt wel eens als de griep van de psychiatrie beschouwd. De cijfers betreffen bovendien alleen maar de officieel gediagnosticeerde gevallen, die als het tipje van de spreekwoordelijke ijsberg zijn, met daaronder een brede laag van mensen die weliswaar niet als ‘depressief’ worden beschouwd, maar die een leven van dofheid en vreugdeloosheid leiden. De WGO verwacht dan ook dat depressie het tweede belangrijkste probleem van volksgezondheid zal worden. Door de betrokkenen wordt de ervaring als uitermate moeilijk en pijnlijk beschreven, als een uitzichtloze donkere nacht, als een alles opslokkend zwart gat, bijna als een existentiële dood. Nu steeds duidelijker wordt dat de psychiatrie, meer bepaald het gebruik van antidepressiva, de gestelde verwachtingen niet voldoende kunnen inlossen, is ook het ziektemodel zelf op de helling komen te staan en is het dringend aangewezen op een andere manier over depressie en depressiviteit te gaan denken. Daarvoor zijn nieuwe en interessante inzichten voorhanden die in deze lezingen besproken zullen worden. Uit een depressie komen is immers niet het gevolg van een juiste ‘behandeling’ of een geslaagde ‘genezing’ maar van het aanleren van een filosofische mindfulness en een empowerend bewustzijn. Depressie geeft dan ook een boeiend inzicht in het functioneren van de mens en kan gezien worden als een kans om stil te staan en tot meer inzicht, veerkracht en levenskunst te komen. Als een bevrijdende en positieve desintegratie, als een winter die voorafgaat aan een lente, als een creatieve hopeloosheid, als de pijn bij de geboorte van een nieuw inzicht. Een omgewoelde aarde is immers het best in staat om het zaad van nieuw inzicht te ontvangen! Kahlil Gibran zei: “Pijn is het breken van de schaal rond het begrijpen.” Deze lezing is dan ook beslist niet alleen bedoeld voor mensen met een (al dan niet gediagnosticeerde) depressie of een burn-out, maar voor al wie in de mens geïnteresseerd is en voor iedereen die met meer bewustzijn, veerkracht, levensvreugde en enthousiasme wil leren leven!

Vijfde in een reeks van vijf lezingen van Deel II van de Strategie van het Geluk. In Deel I van deze lezingenreeks werd specifiek aandacht besteed aan de eerste belangrijke vraag van levenskunst, met name het omgaan met diverse vormen van lijden en het creëren van de ervaring van vrede en geluk op basis van mindfulness (aandacht, bewustzijn, aanvaarding) en heartfulness (mededogen, ‘compassion’). In Deel II wordt levenskunst verder uitgediept om met meer wijsheid en resourcefulness (vaardigheid, veerkracht, ‘empowerment’) met het leven om te gaan. Hoe kunnen we op grond van eigen inzichten en waarden meer inhoud en vorm geven en het beste en het grootste in onszelf wakker maken? Daarnaast wordt ook aandacht besteed aan meer interactieve, communicatieve en sociale vaardigheden en perspectieven. De mens leeft immers nooit alleen en het is wenselijk  meer in synergie met de kracht, de inspiratie en de visie van anderen te leren leven in plaats van in afzondering, conflict en strijd. De Strategie van het Geluk is een filosofische en spirituele reisapotheek, een deskundigheidsverhogend welzijnspakket met een synthese van elementen uit het hedendaagse Westerse denken en de tijdloze wijsheid uit Oosterse en andere culturen, om de kleine en grote tragedies van het leven positiever en met meer lichtheid te benaderen. Het gaat niet om magische technieken, mirakelremedies, tegeltjeswijsheden of (pseudo)spirituele vluchtwegen, maar om inspirerende ideeën die duurzaam werken voor eenieder die beperkende overtuigingen wil laten varen en de moeite wil nemen met nieuwe ogen naar het leven te kijken. Het gaat om het aanreiken van bevrijdende en empowerende inzichten die de deur openen naar het creëren van nieuwe ervaringen.

Vierde in een reeks van vijf lezingen van Deel II van de Strategie van het Geluk. In Deel I van deze lezingenreeks werd specifiek aandacht besteed aan de eerste belangrijke vraag van levenskunst, met name het omgaan met diverse vormen van lijden en het creëren van de ervaring van vrede en geluk op basis van mindfulness (aandacht, bewustzijn, aanvaarding) en heartfulness (mededogen, ‘compassion’). In Deel II wordt levenskunst verder uitgediept om met meer wijsheid en resourcefulness (vaardigheid, veerkracht, ‘empowerment’) met het leven om te gaan. Hoe kunnen we op grond van eigen inzichten en waarden meer inhoud en vorm geven en het beste en het grootste in onszelf wakker maken? Daarnaast wordt ook aandacht besteed aan meer interactieve, communicatieve en sociale vaardigheden en perspectieven. De mens leeft immers nooit alleen en het is wenselijk  meer in synergie met de kracht, de inspiratie en de visie van anderen te leren leven in plaats van in afzondering, conflict en strijd. De Strategie van het Geluk is een filosofische en spirituele reisapotheek, een deskundigheidsverhogend welzijnspakket met een synthese van elementen uit het hedendaagse Westerse denken en de tijdloze wijsheid uit Oosterse en andere culturen, om de kleine en grote tragedies van het leven positiever en met meer lichtheid te benaderen. Het gaat niet om magische technieken, mirakelremedies, tegeltjeswijsheden of (pseudo)spirituele vluchtwegen, maar om inspirerende ideeën die duurzaam werken voor eenieder die beperkende overtuigingen wil laten varen en de moeite wil nemen met nieuwe ogen naar het leven te kijken. Het gaat om het aanreiken van bevrijdende en empowerende inzichten die de deur openen naar het creëren van nieuwe ervaringen.

Opvoeding is een verpletterende verantwoordelijkheid, onder meer door het gegeven dat de mens van alle dieren in de minst volgroeide toestand ter wereld komt. Daardoor heeft hij nog heel veel te leren zodat de opvoeding bij de mens een uitzonderlijk belangrijke rol speelt. Volwassenen moeten dan ook uitkijken waar ze lopen, want een kind zal zijn voetjes in hun voetsporen zetten. Kinderen die onvoldoende leren dat ze welkom zijn en dat ze het leven met vertrouwen tegemoet kunnen zien, worden vaak volwassenen die tot op oudere leeftijd de goedkeuring van hun ouders blijven zoeken of gekweld worden door de vraag of ze wel goed genoeg zijn. Een bewustzijn dat door deze vraag gegijzeld wordt, is nauwelijks beschikbaar voor andere taken of bezigheden. Kinderen zijn onvermijdelijk opgesloten en gevangen in een kerngezinnetje bij mensen die ze niet gekozen hebben, op een plaats die ze niet gekozen hebben en krijgen een opvoeding waar ze niet voor gekozen hebben. In onze samenleving worden kinderen vaak samengebracht in voorzieningen waar ze 'opgevangen' worden zodat ouders ervan verlost worden en zich met belangrijker zaken kunnen bezighouden. Daardoor zien kinderen hun ouders soms nog maar enkele uren per dag en blijven gespeend van het contact met volwassenen dat ze nochtans nodig hebben om zelf naar volwassenheid te kunnen opgroeien. Aan het andere uiteinde van het leven worden ook ouderen en bejaarden samengebracht in opvang-,  rust- of verzorgingstehuizen met vrijwel geen contact meer met de rest van de samenleving. Daardoor verliezen zij ook elke zin in het leven en vragen zij zich af waartoe ze er nog moeten zijn en of ze niet alleen maar een last zijn. Hun rol zou nochtans duidelijk moeten zijn: het doorgeven van wijsheid, zin en betekenis van het leven. Jongeren zijn beter in technologie maar ouderen zouden beter moeten zijn in levenswijsheid. Vele ouderen hebben in onze samenleving echter zelf niet de kans gehad veel wijsheid op te doen. Daardoor valt het normale intergenerationele verloop van het leven vrijwel stil, met name het in de loop van de jaren opdoen van wijsheid uit eigen ervaring en uit die van anderen, waarna deze wijsheid kan terugstromen naar jongeren. Eenvoudiger gezegd: om een kind op te voeden, is een heel dorp nodig.  Levenskunst en levenswijsheid zijn daardoor in onze samenleving niet ingebed en maken nagenoeg geen deel uit van het bewustzijn van de hedendaagse mens. Opvoeden tot volwassenheid en zelfredzaamheid heeft plaats gemaakt voor een steeds clichématiger kwetsbaarheidscultus en adoratie van sentimentaliteit. Het gevolg is dat mensen met normale levensproblemen niet terecht kunnen bij medemensen maar dat vrijwel onmiddellijk gesproken wordt van 'psychische problemen' waarvoor 'gespecialiseerde zorg' noodzakelijk is. Met de gekende wachtlijsten als gevolg. Daarbij komt het niet zelden voor dat ouderen met levensvragen 'opgevangen' worden door jongeren met een indrukwekkend diploma en veel diagnostische kennis en uitgerust met gevalideerde protocols en trajecten, maar met bijzonder weinig levenservaring of wijsheid. Wij hoeven het wiel niet opnieuw uit te vinden. Het is al uitgevonden. Ook veel wijsheid is al bedacht door grote geesten, schrijvers, denkers, filosofen uit heden of verleden, die het beschikbaar hebben gesteld via de boeken die zij geschreven hebben. Boeken kunnen belangrijker zijn dan psychologen of psychiaters. 

Derde in een reeks van vijf lezingen van Deel II van de Strategie van het Geluk. In Deel I van deze lezingenreeks werd specifiek aandacht besteed aan de eerste belangrijke vraag van levenskunst, met name het omgaan met diverse vormen van lijden en het creëren van de ervaring van vrede en geluk op basis van mindfulness (aandacht, bewustzijn, aanvaarding) en heartfulness (mededogen, ‘compassion’). In Deel II wordt levenskunst verder uitgediept om met meer wijsheid en resourcefulness (vaardigheid, veerkracht, ‘empowerment’) met het leven om te gaan. Hoe kunnen we op grond van eigen inzichten en waarden meer inhoud en vorm geven en het beste en het grootste in onszelf wakker maken? Daarnaast wordt ook aandacht besteed aan meer interactieve, communicatieve en sociale vaardigheden en perspectieven. De mens leeft immers nooit alleen en het is wenselijk  meer in synergie met de kracht, de inspiratie en de visie van anderen te leren leven in plaats van in afzondering, conflict en strijd. De Strategie van het Geluk is een filosofische en spirituele reisapotheek, een deskundigheidsverhogend welzijnspakket met een synthese van elementen uit het hedendaagse Westerse denken en de tijdloze wijsheid uit Oosterse en andere culturen, om de kleine en grote tragedies van het leven positiever en met meer lichtheid te benaderen. Het gaat niet om magische technieken, mirakelremedies, tegeltjeswijsheden of (pseudo)spirituele vluchtwegen, maar om inspirerende ideeën die duurzaam werken voor eenieder die beperkende overtuigingen wil laten varen en de moeite wil nemen met nieuwe ogen naar het leven te kijken. Het gaat om het aanreiken van bevrijdende en empowerende inzichten die de deur openen naar het creëren van nieuwe ervaringen.

Tweede in een reeks van vijf lezingen van Deel II van de Strategie van het Geluk. In Deel I van deze lezingenreeks werd specifiek aandacht besteed aan de eerste belangrijke vraag van levenskunst, met name het omgaan met diverse vormen van lijden en het creëren van de ervaring van vrede en geluk op basis van mindfulness (aandacht, bewustzijn, aanvaarding) en heartfulness (mededogen, ‘compassion’). In Deel II wordt levenskunst verder uitgediept om met meer wijsheid en resourcefulness (vaardigheid, veerkracht, ‘empowerment’) met het leven om te gaan. Hoe kunnen we op grond van eigen inzichten en waarden meer inhoud en vorm geven en het beste en het grootste in onszelf wakker maken? Daarnaast wordt ook aandacht besteed aan meer interactieve, communicatieve en sociale vaardigheden en perspectieven. De mens leeft immers nooit alleen en het is wenselijk  meer in synergie met de kracht, de inspiratie en de visie van anderen te leren leven in plaats van in afzondering, conflict en strijd. De Strategie van het Geluk is een filosofische en spirituele reisapotheek, een deskundigheidsverhogend welzijnspakket met een synthese van elementen uit het hedendaagse Westerse denken en de tijdloze wijsheid uit Oosterse en andere culturen, om de kleine en grote tragedies van het leven positiever en met meer lichtheid te benaderen. Het gaat niet om magische technieken, mirakelremedies, tegeltjeswijsheden of (pseudo)spirituele vluchtwegen, maar om inspirerende ideeën die duurzaam werken voor eenieder die beperkende overtuigingen wil laten varen en de moeite wil nemen met nieuwe ogen naar het leven te kijken. Het gaat om het aanreiken van bevrijdende en empowerende inzichten die de deur openen naar het creëren van nieuwe ervaringen.