Hannah Arendt. Over liefde en vrijheid.

Politiek denker Hannah Arendt (1906 – 1975) blijft maar opduiken in deze tijd. Wat maakt deze denker zo hedendaags? Haar boeken worden opnieuw vertaald, haar ideeën geciteerd in interviews en ingezet om na te denken over de heikele thema’s van nu. Hoe komt het dat een Duits-Amerikaans Joods filosoof uit de 20ste eeuw weerklank vindt in de onze? Greet van Thienen onderzoekt het met filosofen Anya Topolski, Peter Venmans, Liesbeth Schoonheim en Veronica Vasterling.

Met politiek filosoof Anya Topolski (Radboud Universiteit Nijmegen) In het donkere jaar 1933 ontvluchtte de jonge Hannah Arendt Berlijn. Haar ervaringen als vluchteling, statenloze en rechtenloze hebben haar denken getransformeerd. Van een traditioneel filosoof werd ze doorheen de thuisloze jaren een politiek denker. Ook Anya Topolski’s familie kende het vluchtelingenbestaan. Zijzelf kwam ooit van Canada naar Leuven om Heidegger te bestuderen, maar ontdekte Hannah Arendt.

Hoe ga je na de vernietigingen van de Holocaust verder? Hoe kom je uit bij het begrip Liefde voor de wereld? Bij Hannah Arendt betekent het dat je als mens actief bent in de wereld, altijd weer een engagement aangaat, in relaties met vele verschillende anderen. Zelfs haar meest donkere boek ‘ eindigt met de mogelijkheid van elke mens om een nieuw begin te maken. In die openheid schuilt misschien een krachtig antidotum voor het uitgewoonde idee van de mens als allenig individu en consument.

Nadenken over de dingen is noodzakelijk, maar je moet je gedachten ook in de wereld zetten, zodat anderen ze kunnen horen of lezen. Voor Hannah Arendt zijn verhalen belangrijk, want, citeert ze schrijver Karen Blixen: ‘Alle smarten zijn te dragen wanneer men ze verwerkt in een verhaal.’ Ze houdt van Goethe en Kafka, schrijft zelf gedichten, en is bevriend met romanschrijvers Karen Blixen en Mary McCarthy. Haar Muttersprache is het wezenlijkste wat ze van Duitsland bewaard heeft.

Vasterling geraakte als student vlot doorheen Heidegger en Kant, maar moest zich heroriënteren toen ze Hannah Arendt begon te lezen. Sindsdien is Arendt een inspiratiebron: ‘Hannah Arendt heeft mij de wereld beter laten begrijpen. Ik grijp steeds op haar terug, als filosoof, maar ook als burger van deze wereld. Ze blijft mij inspireren, nu al dertig jaar. Dat is geen enkele andere filosoof gelukt.’ Het impliciete mensbeeld bij Arendt kan ook ons op gang zetten.