Het Mediaforum

Frans Timmermans schoof gisteravond aan bij het programma Pauw en de Wit, maar veel kijkers en mediakenners viel op hoe weinig het gesprek over de inhoud ging. "Het draaide vooral om de persoon Timmermans zelf," zegt Daan Bonenkamp, hoofdredacteur van De Twentsche Courant Tubantia. "Dat lag echt aan de opzet van het programma. De eerste inhoudelijke vraag kwam pas veel later en die was niet eens aan Timmermans, maar aan zijn tafelgenoot Elodie Verweij gericht. Daar heb ik me wel een beetje aan geërgerd. Heb het dan ook gewoon over de inhoud." Ook oud-televisiedirecteur Paul Römer (Talpa, NTR) herkent de trend waarbij het persoonlijke steeds vaker de boventoon voert. "We zijn met z’n allen in een frame gestapt waarin het steeds op de man wordt gespeeld. Timmermans heeft zich daar niet volledig aan kunnen onttrekken, maar ze maakten het hem ook niet makkelijk." Volgens Römer is de balans tussen inhoud en entertainment een voortdurende worsteling. "Het is makkelijker om het conflict op tafel te leggen dan echt de inhoud in te duiken. En politici doen daar zelf ook aan mee." Spraakmaker Fernande van Tets, journalist en Syrië-kenner, vindt dat de verantwoordelijkheid uiteindelijk bij de redacties ligt. "Zij zouden ervoor moeten zorgen dat de inhoud toegankelijk en behapbaar wordt. Ik ben verbaasd dat dat dus niet lukt." Frank van Pamelen van het Taalteam sluit het Mediaforum af.

Bij de talkshow 'Eva' schoven de hoofdredacteuren van NRC, de Volkskrant, de Telegraaf en NOS Nieuws aan om te praten over de berichtgeving rondom de oorlog in Gaza. Ieder medium maakt daarin andere journalistieke afwegingen. "Het is heel interessant om te zien en te horen hoe die gesprekken op verschillende redacties plaatsvinden", vindt Carmen Fernald, hoofdredacteur Levensbeschouwing en Caribische gebieden bij de NTR. "Het is heel belangrijk om aan het publiek te laten zien, omdat het zo’n heftig debat is en veel gevoelens oproept." Sjirk Kuijper, journalist bij het Nederlands Dagblad, vond het een "mooie demonstratie van pluriformiteit" in het Nederlandse medialandschap.

Het rommelt bij NSC. De partij lijkt in zwaar te verkeren en de vraag rijst of de verkiezingen nog wel haalbaar zijn. Eddy van Hijum, demissionair minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, is nu de lijsttrekker sinds het vertrek van Nicolien van Vroonhoven en Pieter Omtzigt. In interviews legt hij uit dat Den Haag een "slangenkuil" is en dat de premier geen duidelijke richting heeft aangegeven. "Ik had liever meer antwoorden die naar binnen gericht waren, zoals wat ze beter hadden kunnen doen", reageert Mireille van Ark, adjunct-hoofdredacteur van RTL Nieuws. "We hebben dit vaker gezien bij partijen die ontstaan rondom een persoon en de populariteit van de persoon", zegt programmamaker Kefah Allush. "Ik denk niet dat het te keren is. Als je eenmaal in die negatieve spiraal zit, heb je het daar voortdurend over." Aan tafel zitten Mireille van Ark, Kefah Allush en Spraakmaker Lotte Prins.

Aan tafel zitten Arjen Fortuin, Wilma Haan en Spraakmaker Chris de Stoop. Met Jinek, Pauw en De Wit, Lubach, De Slimste Mens en RTL Tonight terug op de buis was het een behoorlijk volle start van het nieuwe tv-seizoen. "Het viel niet mee", reageert Arjen Fortuin, verslaggever bij NRC. Het ging bij de meeste programma's "geen moment over de inhoud van beleid", aldus Fortuin. "We kregen nu een heropvoering van de ruzies van de afgelopen maanden." Ook Wilma Haan, adjunct-hoofdredacteur van NOS Nieuws, had liever het nieuws van de dag besproken gezien dan wat zich afgelopen zomer afspeelde. Fleur Agema zat bij Pauw en De Wit en sprak daar over haar keuze om niet meer kiesbaar te zijn als PVV-lid. "Dat was werken voor Pauw", viel Haan op. "Toen ik keek wie waar zat, wilde ik Agema's verhaal wel horen."

Aan tafel zitten Margriet Brandsma, Aimée Kiene en Spraakmaker Maarten Biermans. De NRC en Volkskrant hebben hun voorpagina's vanmorgen aangepast. Bij de NRC ging het om een zwarte pagina met de tekst: 'Zonder verslaggevers gaat het beeld uit Gaza op zwart.' De Volkskrant plaatste een collage van foto’s van in Gaza omgekomen journalisten, met de tekst: 'Journalist is in Gaza een dodelijk beroep.' Tegelijkertijd was er een protestactie waarbij burgers om 12 uur, tijdens het nationale luchtalarm in Nederland, hun werk neer te leggen. "De rol van de journalistiek en de vrije pers is ontzettend belangrijk om informatie te krijgen", zegt Aimée Kiene, chef van Volkskrant Magazine. "Het is een belangrijk signaal." Journalist Margriet Brandsma voelt "ongemak" bij de actie, omdat journalisten dit soort middelen tot hun beschikking hebben, in tegenstelling tot andere beroepsgroepen. Tegelijkertijd vindt Brandsma het "ontzettend goed" dat er aandacht is voor dit onderwerp. "Dit gaat over mensenrechten en dat is niet ingewikkeld", zegt Kiene.

Terwijl het parlement officieel nog met reces is, is de politieke chaos in Den Haag al een tijd weer aan de gang, stelt Irene de Kruif, politiek verslaggever bij RTL Nieuws. "Maar 4 procent van de Nederlanders zegt nog vertrouwen in de politiek te hebben, dat is historisch laag. Een kabinet met 32 zetels, dat hebben we nog nooit gezien." Volgens De Kruif draait het steeds vaker om de 'poppetjes' en onderlinge verbanden in plaats van inhoud. "Je focus verschuift. Je wil nog wel oog houden op de macht, maar het gaat steeds minder over waar het echt over moet gaan." Een recent incident in de Kamer onderstreept dat sentiment: VVD-Kamerlid Van de Burg gebruikte een scheldwoord richting Esther Ouwehand van de Partij voor de Dieren. "De incidenten stapelen zich op", zegt De Kruif. Spraakmaker Ton Heerts, burgemeester van Apeldoorn, reageert: "In het heetst van de strijd snap ik dat het soms uitvergroot wordt. Al is het niet netjes. Je excuses aanbieden is dan de enige juiste reactie.” De Kruif nuanceert: Van de Burg gaf aan dat hij emotioneel werd door het Gaza-debat, er werden onder anderen foto’s van dode kinderen naar hem gestuurd. "Dat maakt het persoonlijk en de spanning loopt op." Marc Adriani, hoofdredacteur van BNR Nieuwsradio, vult aan: "Hij had het niet moeten doen, maar hij is ook maar een mens. Hij dook in elk geval niet weg en kwam met een eerlijk excuus. Dat is zeldzaam in Den Haag. We moeten het er ook niet te lang over hebben."

Na de presentatie van het CDA-programma stond partijleider Henri Bontenbal de pers keurig te woord, maar aanschuiven bij een tv-programma deed hij niet. Was dat verstandig? Volgens Clara van der Wiel, adjunct-hoofdredacteur van NRC, is het een strategische keuze. "Juist als weerwoord op politici die bij vorige verkiezingen de media opzochten en een erg duidelijk geluid lieten horen, lijkt Bontenbal voor nuance te kiezen." Van der Wiel zegt dat de politicus de media niet schuwt. "Maar hij kiest wel heel gericht zijn momenten uit." Ook Marc Veeningen, hoofdredacteur bij Talpa Network, valt dit op. "Ik heb ook bij verschillende collega's binnen de media gepolst, en iedereen kreeg een keurige 'nee' als antwoord. Daarmee kan het idee dat het een strategische keuze zou zijn zeker wel bevestigd worden." De afgelopen tijd werd er gesproken over het 'Bontenbal-effect'. Volgens NRC-journalist en Spraakmaker Mark Lievisse Adriaanse was dit effect al langer in opkomst. "'Een interessante man om in de gaten te houden', dacht ik bij mezelf." Ook volgens Van der Wiel zat het Bontenbal-effect er al langer aan te komen. "Ik heb het idee dat meerdere Nederlanders behoefte hebben aan iemand die degelijkheid en rust uitstraalt."

Bij het Kamerdebat van gisteren zou het gaan over de 'ontstane politieke situatie', waarbij de coalitie alleen nog bestaat uit de VVD en BBB, maar het knetterde een stuk minder dan menigeen had verwacht. Wat vooral opviel, was de houding van Yeşilgöz. De VVD-leider leek 'milder, heel rustig' te zijn. "Het is ook de strategie van de VVD op dit moment. Ze staan er slecht voor", zegt politiek commentator Kees Boonman. "Hoe kom je uit die neergang? Dat is voor een politicus in campagnetijd een helse job." Volgens Boonman is de partij bezig met een "virtuele heroriëntatie" voor de komende verkiezingen. "Voor Yeşilgöz is het hopen op een game changer tijdens de campagne", aldus columnist Angela de Jong. Ook Wilders trok de aandacht naar zich toe. De PVV-leider werd direct weersproken door de politie toen hij uitspraken deed over de verdachte van de moord op de 17-jarige Lisa. "Zo vaak hoor je Wilders zijn woorden niet terugnemen", reageert De Jong.

De moord op de 17-jarige Lisa blijft veel aandacht krijgen in de media. Met acties als 'Wij eisen de nacht op', meer focus op femicide en de rol die mannen op zich dienen te nemen, komt het maatschappelijke debat op gang. Maar ook andere zaken worden erin vermengd, zoals de migratiediscussie, omdat de dader een migratieachtergrond heeft. "Die diepe emotie verklaart waarom er direct een gesprek op gang komt. Maar we moeten oppassen met hoe we hierop reageren. Het wordt gelijk politiek gemaakt", reageert Sander Heijne, hoofdredacteur van Vrij Nederland. "Je moet je bij de feiten houden en niet speculeren", stelt Rennie Rijpma, hoofdredacteur van het AD.

De media was in de ban van de crisis in Den Haag. Hetzelfde kabinet viel een tweede keer. "Een unieke situatie, waarbij journalisten gelijk op scherp stonden", zegt Wendelmoet Boersema, hoofdredacteur van Trouw. Boersema zegt dat het al veel over NSC is gegaan en dat er velen koppen luidde met een schuldvraag. "Het is altijd breekt betaalt", zegt de hoofdredacteur. Vanuit veel kiezers klonk er onbegrip en de vraag of de ministers niet toch nog even een paar maanden hadden kunnen blijven zitten. "Inhoudelijk snap ik dit, maar campagne technisch zou het dom zijn', zegt Boersema. Bij Tom Kleijn, journalist en programmamaker, rees al snel het sentiment 'daar gaan we weer'. "Ik heb het wel gevolgd, maar ik werd er wat moedeloos van." Constant Meijers, Spraakmaker en popjournalist, was juist blij met de tweede val. "Dit experiment was al sinds het begin gedoemd om te falen. Misschien dat dit stemmers wakker schudt."

De dood van de 17 jarige Lisa uit Abcoude houdt heel Nederland en dus ook de media bezig. De familie heeft gevraagd om verder geen foto's en andere details te delen. 'Het blijft dus zeker bij alleen de informatie die we nu hebben gedeeld', zegt Kamran Ullah, hoofdredacteur van de Telegraaf. Volgens journalist bestaan er wel altijd twee belangen naast elkaar. Die van de familie en die van de journalistiek. En dan heb je nog de politie, die willen ook zo snel mogelijk de verdachte vinden en heeft er dan soms belang bij om bepaalde informatie te delen. Ullah denkt dat de Telegraaf niet minder heeft kunnen berichten dan dat ze nu hebben gedaan. 'Verschrikkelijke zaken hebben maatschappelijk impact en het is onze rol als krant om te beschrijven wat die impact is.'

Aan tafel zitten Sarah Sylbing (VPRO hoofdredacteur), Anna Dijkman (columnist en redacteur bij het FD) en Spraakmaker is Korea-kenner Remco Breuker. Er lijkt altijd één onderwerp de boventoon te voeren bij de verkiezingen. Dit keer lijkt de woningcrisis hét thema te worden. Volgens journalist Anna Dijkman is dat een "veilige" zet, aangezien iedereen daarmee aangesproken wordt. "Hoe gaan ze dat in de praktijk doen? En vanuit welk mensbeeld? Dat hoor je nauwelijks." In verkiezingstijd regent het "platgeslagen oneliners" en wijzen politici naar elkaar, meent Dijkman. Sarah Sylbing, hoofdredacteur van de VPRO, valt het op dat VVD-leider Yeşilgöz in een "vrije val" geraakt is en "doorzichtige" acties onderneemt.  Het mediamoment van Dijkman gaat over het datalek bij het Bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. Hoe ga je er als journalist mee om als je onderdeel wordt van het nieuws? Het mediamoment van Sylbing gaat over Zomergasten van afgelopen zondag.  Tot slot: NRC stopt de samenwerking met een correspondent in Spanje vanwege ernstige journalistieke fouten. Het gaat dan over het verzinnen van bronnen en het fabriceren van citaten. Ook zou ze familiebanden met bronnen niet hebben vermeld. Hoe kijken onze mediakenners hier naar?

Aan tafel zitten Margriet Brandsma en Sakina Elkayouhi.  Spraakmaker is de Arnhemse burgemeester Ahmed Marcouch. Je kan er niet omheen: SAIL in Amsterdam. Tien jaar geleden was de laatste, dus mensen snakken naar alles wat met SAIL te maken heeft, althans dat is de gedachte bij mediamakers. Brandsma: “Ik heb eigenlijk al genoeg van SAIL voordat het begonnen is”. Hoe kijken onze mediakenners er naar? Welke invalshoeken zijn interessant voor een onderwerp als SAIL? Het mediamoment van Brandsma gaat over een stuk van Afrika-correspondent Koert Lindijer. Waarom sprak dit stuk haar zo aan? Zou je als correspondent juist lang op één plek moeten zitten, of na een paar jaar weer een nieuwe standplaats innemen? Het mediamoment van Elkayouhi gaat over een stuk uit de Volkskrant van Laurens Verhagen. Kan kunstmatige intelligentie soms beter schrijven dan een mens? Tot slot bespreken we de BOOS-uitzending van gisteren. In de laatste aflevering onderzoekt BOOS de urgentie van een verhard klimaat waarin publieke stemmen steeds vaker uitgesloten of bedreigd worden. De aflevering benoemt de impact daarvan op de rechterlijke macht, de journalistiek en het publieke debat. Dilan Yeşilgöz reflecteert op haar verantwoordelijkheid binnen die context. Hoe voorzichtig moet je zijn met een politicus uitnodigen in campagnetijd?

Aan tafel zitten Mireille van Ark en Sjirk Kuijper. We hebben het over het vertrek van Tijs van den Brink bij de EO. Hij heeft gesolliciteerd bij het CDA. Of hij op een verkiesbare plaats terecht komt is nog niet duidelijk. De overstap van journalistiek en visa versa wordt regelmatig gemaakt. Hoe kijken onze mediaforumleden daar naar? Volgens Kuijper is het uitgesloten dat Van de Brink 'geen idee' heeft welke plaats hij zal krijgen binnen de partij. "Juist binnen de functie journalist. Dat is de enige functie waarbij je alle schepen moet verbranden voordat je die stap kan gaan zetten." Kuijper noemt het een 'moeilijke overgang met een aannemelijke drijfveer.' Het mediamoment van Van Ark gaat over de presentatie van verkiezingsprogramma’s en wat er in staat over de Publieke Omroep. Ook: hoe moet je omgaan met de rol van sociale mediaplatforms? En hoe zit het met de bescherming van journalisten? In zijn mediamoment wil Kuijper het hebben over de rol van de Finse president Stubb. Hij werd flink uitgelicht in de media. Waarom is hij zo interessant? Tot slot hebben we het over de documentaire 'Mallorca: de nacht en de nasleep', van Jessica Vilerius. Gisteren is het eerste deel uitgezonden, waarin onder meer de rol van de media werd belicht. Op internet circuleerde was een filmpje te zien van direct na de vechtpartij. Dat heeft het strafrechtelijk onderzoek beïnvloedt, zegt het OM. Is dat een wrange constatering of is dat nou eenmaal zoals het gaat tegenwoordig?

Aan tafel zitten Roos Moggré, Frénk van der Linden en Spraakmaker Eva Boswinkel. Na dagen van speculatie en berichtgevingen was de ontmoeting tussen Trump en Poetin in Alaska vooral een bron van vragen. "Een totale mislukking, en tegelijk is niemand weggelopen", stelt Roos Moggré. In de VS lijkt de top nauwelijks aandacht te krijgen, terwijl Europa scherp meekijkt. "Wat daar besproken is, blijft onduidelijk. Voor ons is het heel bijzonder, want het gaat om een oorlog op ons continent. In Amerika zijn ze daar helemaal niet zo mee bezig", aldus Moggré. Journalist Frénk van der Linden vergelijkt het met de voetbalklassieker Ajax-Feyenoord: "Er is hoop, spanning, speculatie en uiteindelijk weten we nog minder dan in de tijd van Kremlin-watching." Van der Linden stelt dat de media-aandacht buitenproportioneel lijkt, terwijl inhoudelijke duidelijkheid ontbreekt. "Er wordt veel opgepompt, zonder nuance." Spraakmaker Eva Boswinkel, wethouder financiën in Zutphen, stelt de kernvraag: "Moeten we er niet juist wat van vinden, juist omdat het zo dichtbij speelt?" Van der Linden pleit voor aandacht met mate, in plaats van ‘opgepompte’ framing. Vandaag gaat Zelensky op bezoek bij Trump. Ook Ursula von der Leijen, Mark Rutte en nog een aantal Europese kopstukken zullen aanwezig zijn.

Met nog 74 dagen tot de verkiezingen is het politieke gerommel in Den Haag in volle gang. In het Mediaforum bespreken hoofdredacteur Marc Adriani (BNR), mediatech-specialist Elger van der Wel en Duitslandkenner Marja Verburg de onrust binnen meerdere partijen. Terwijl de VVD-top opvallend stil blijft bij tegenvallende peilingen en interne kritiek, noemt Adriani dat juist een slimme strategie: "Niet rollend over straat gaan voorkomt verdere schade bij de kiezer." Van der Wel sluit zich daarbij aan en wijst op het gevaar van 'gerommel' dat de media voedt zonder winst op te leveren. Bij partij DENK is het wél mis: lijsttrekker Stephan van Baarle trekt zich terug na onenigheid met het partijbestuur. Van der Wel noemt het een opmerkelijk moment voor zo’n breuk en denkt dat Van Baarle gokt op een 'schone lei' na een mogelijk aftreden van het bestuur. Ondertussen stapt NSC-Kamerlid Diederik Boomsma over naar JA21, een beweging die volgens Adriani zijn geloofwaardigheid aantast: "Van middenpartij naar radicaal rechts, dat wringt." Tenslotte wordt de politieke stoelendans aangevuld met de terugkeer van Nicolien van Vroonhoven op de lijst van NSC, na eerder te zijn afgehaakt. Volgens Marja Verburg getuigt dit van de chaos én aantrekkingskracht van de Haagse politiek. "Of het nu uit plichtsbesef is of door verslaving aan het spel." Adriani las Van Vroonhoven vanbinnenuit probeert de de cultuur, die zo verziekt is en verzuurd is, te veranderen. "Ik ben erg benieuwd of dat gaat lukken."

De verkiezingsprogramma's beginnen langzaamaan binnen te druppelen. Waar de ene partij het volledige programma al naar buiten brengt, kiest GL-PvdA voor een andere koers. In het AD verscheen een eerste hoofdstuk van hun programma, waarin het ging over de woningmarkt. "Hiermee kan je een poging doen om zelf iets uit te lichten en te zien in hoeverre het aanslaat", denkt journalist Arjen Fortuin. "Iedereen kijkt naar links en wat GL-PvdA gaat doen. Waar gaan ze op insteken om de oude linkse achterban terug te krijgen? Daar krijgen we nu een eerste impressie van", zegt Niki van der Naald, adjunct-hoofdredacteur van De Gelderlander.  Aan tafel zitten Arjen Fortuin, Niki van der Naald en Spraakmaker Erik van Muiswinkel.

Aan tafel zitten Ward Wijndelts, Frida Boeke en Spraakmaker Brenda Kramer. Met de verkiezingen in aantocht wordt elk politiek optreden gewogen, zeker als het buiten de gebaande paden valt. De deelname van D66-lijsttrekker Rob Jetten aan De Slimste Mens zorgt daarom voor discussie. Is dit ‘gratis zendtijd’ voor zijn partij? Volgens critici zoals Tina Nijkamp (Telegraaf) en Raymond Mens had de publieke omroep dit moeten tegenhouden. De KRO-NCRV benadrukt echter dat de selectie van deelnemers al ver voor de val van het kabinet plaatsvond en dat elk seizoen meerdere politici worden benaderd. Frida Boeke, schrijver en oud-deelnemer, wijst op de impact die zo’n optreden kan hebben: 'Als hij ver komt, kan dat zeker iets doen.' Ze merkt ook op dat opvallend weinig vrouwen deelnemen: 'Negen op de tien mannen zeggen ja, tegenover één op de tien vrouwen.' Ward Wijndelts, oud-hoofdredacteur van Vrij Nederland, vindt dat het erbij hoort in campagnetijd, zolang kiezers zich ervan bewust zijn dat dit geen debat, maar entertainment is. Een ander politiek podium gaat komend weekend níet door: het Lowlands-debat werd afgeblazen nadat VVD-lijsttrekker Dilan Yesilgöz zich terugtrok vanwege een 'geheime reis'. Volgens Boeke was het waarschijnlijk een strategische keuze, gezien het overwegend linkse festivalpubliek. "Het is maar speculeren, maar het lijkt me reëel dat ze heeft bedacht dat hier weinig winst te behalen zou zijn." Spraakmaker Brenda Kramer, directeur van het Sustainable Finance Lab pleit juist voor meer inhoudelijke aandacht: haar organisatie stuurde een oproep naar alle partijen om het in campagnetijd te hebben over brede veiligheid. "Juist nu moet het gesprek worden gevoerd."

Het een AI-plaatje dat Geert Wilde op zijn social media-account deelde, heeft inmiddels duizenden klachten opgeleverd. Naar aanleiding van die klachten hebben moslimorganisaties nu ook een aangifte tegen de PVV-leider, omdat het bericht 'opruiend' zou zijn. De afbeelding wordt zelfs gelijkgesteld aan nazipropaganda. "Dit is gewoon racisme, dit is haat zaaien en het demoniseren van bevolkingsgroepen", zegt programmamaker Nadia Moussaid. "Dit is beeldtaal uit de jaren 30, daar hoeven we niet over te discussiëren", stelt Pieter Klok, hoofdredacteur van De Volkskrant.

De gerichte Israëlische aanval waarbij Al Jazeera-journalist Anas Al Sharif omkwam, roept hevige reacties op. Al Sharif, een van de laatst overgebleven actieve verslaggevers in Gaza, werd gedood samen met meerdere collega's. Het Israëlische leger beweert dat hij in werkelijkheid lid was van de militaire tak van Hamas. Een claim die niet onafhankelijk is bevestigd en door Al Jazeera wordt tegengesproken. "Ik was er flink door aangeslagen", zegt Tahrim Ramdjan, verslaggever en chef Opinie van Het Parool. "Dit soort aantijgingen zonder hard bewijs is vaker gebruikt om journalistieke doden te rechtvaardigen. Vanochtend zag ik de beelden. Ik volgde Al Sharif. Het raakt me diep en het lijkt erop dat er geen schaamte meer is." Paul Römer, oud-directeur radio en tv bij Talpa, reageert: "Zelfs al zou Al Sharif lid zijn van Hamas, als hij als journalist herkenbaar verslag doet, is dit een directe aanslag op de persvrijheid. Machthebbers moeten dit stoppen." Römer wijst ook op het bredere probleem: "Zonder voedsel en water is er geen leven, maar zonder vrije journalistiek ook geen waarheid. Israël laat bewust geen journalisten toe. Ze willen niet dat de wereld ziet wat daar gebeurt."