Klassiek na corona

De coronacrisis heeft in de klassieke muziek verwoestend huisgehouden. Concertzalen gingen dicht, operahuizen vielen stil, duizenden musici zitten werkloos thuis. Iedereen hoopt dat het oude normaal na de zomer weer terugkeert. Maar is dat ook zo? In de podcast 'Klassiek na corona' onderzoek ik, muziekjournalist Guido van Oorschot, hoe het Nederlandse concertleven na de pandemie denkt op te veren. Wanneer zitten de zalen weer vol? Komt er artistieke vernieuwing? Gloort er een mooie toekomst, of zien we een blijvend litteken? Ik leg het voor aan tien muziekprofessionals, van zzp’er tot zaaldirecteur, van programmeur tot componist. Tweewekelijks praat ik met een gast bij over Klassiek na corona.

Dorine Schoon luidt de noodklok. Als er niet snel hulp komt, zegt de hoboïst en frontvrouw van het Platform voor Freelance Musici, zijn na de coronacrisis honderden zzp'ers voor het klassieke-muziekvak verloren. Zelf heeft ze zojuist een punt gezet achter haar onderbetaalde freelancersbestaan. Schoon vertelt over de twijfel en wanhoop die eraan vooraf gingen. Over de angstcultuur die heerst onder zzp'ers in orkesten. Over de rechtszaak die ze onlangs won van Het Balletorkest. Maar ondanks alles houdt ze hoop. En blijft ze strijden voor een gezonde klassieke sector na corona.

George Wiegel is de algemeen directeur van het Rotterdams Philharmonisch Orkest, naast het Concertgebouworkest het enige van Nederland dat internationaal in de hoogste divisie speelt. Voormalige chefs dragen namen als Valeri Gergjev en Yannick Nézet-Séguin. Over klassiek na corona is Wiegel niet optimistisch. Hij vreest dat de nasleep weleens kan duren tot 2025.  'Spelen op anderhalve meter' is de nekslag. Het podium van de Rotterdamse Doelen is te klein voor een fors bezette Mahler of Sjostakovitsj. Zo gaat speelkwaliteit verloren en krijgen zzp'ers en pas afgestudeerde musici geen kans. En post-corona wacht nog een andere klus: het teruglokken van het publiek. Maar George Wiegel zit niet bij de pakken neer. De crisis dwingt immers ook tot experiment. 'We lossen het op, hè? Het is óók een speeltuin.'

De Grieks-Nederlandse Calliope Tsoupaki is Componist des Vaderlands. Ze vertegenwoordigt een cruciale beroepsgroep: de scheppers van muziek, rond wie het in coronatijd akelig stil blijft. Premières zijn uitgesteld, terwijl er tijdens de lockdown alleen maar nieuwe noten bijkomen. Hoe moet dat straks, als het concertleven weer op gang komt? Tsoupaki wil dat de zalen in het komende seizoen ruim baan maken voor de nieuwe muziek. 'Ik vraag me echt af wat er gaat gebeuren. Wordt het een pandemonium, een overkill aan nieuwe stukken?' Daarnaast hoopt ze op een herwaardering van haar vak. 'Muziek is niet niks. Muziek geeft inhoud aan het leven en maakt het diepzinniger.' 

Sinds 2017 is Waut Koeken de intendant van Opera Zuid, Nederlands kleinste reizende operagezelschap, dat werkt vanuit Maastricht. In het coronajaar 2020 gooide hij voortdurend de schema's om, maar slaagde er niettemin in enkele aandachttrekkende producties te maken. De website Place de l'Opéra gaf hem voor zijn leiderschap en creativiteit de Schaunard Award. Het grootste probleem voor de sector, denkt Koeken, worden de doorgeschoven producties. Zangers en regisseurs zonder engagementen komen er voorlopig niet tussen. In het voorjaar van 2022, zo verwacht hij, kan Opera Zuid weer 'ongeremd knallen'. Bijvoorbeeld met de wereldpremière van Het lijflied, een jeugdopera van de jonge componist Lucas Wiegerink. 

Anthony Heidweiller is operazanger én strijder voor een inclusief muziekleven. Zijn jeugd in de jaren 1970 kenmerkte zich door een dubbel isolement: op school was hij de enige leerling van kleur en bovendien stotterde hij hevig. Hij droomde van een wereld waarin niet werd gesproken maar gezongen. Hij klom op van de lts (nu: vmbo) naar het conservatorium, waar hij zang studeerde. Tegenwoordig is hij associate artistic director van De Nationale Opera en van het vermaarde operafestival in Aix-en-Provence. Ook is hij lid van de Akademie van Kunsten. Zijn hart ligt bij jongeren zoals hij er zelf een is geweest: weinig kansen, over het hoofd gezien. Aan de canon van de klassieke muziek doet hij niets af, wel pleit hij voor een verbreding naar alle muziek die jongeren omgeeft. Klassiek na corona? Kunstvakdocenten vervullen een sleutelrol: door inspirerend onderwijs kweken zij de makers en het publiek van morgen.

Jaap van Zweden is Nederlands beroemdste dirigent in actieve dienst. Vóór corona pendelde hij tussen zijn orkesten in Hong Kong en New York, met voortdurend uitstapjes naar gastoptredens elders. Tijdens corona verkeert hij vooral in en om het huis, al sportend en diëtend, en viel hij liefst 32 kilo af.  Na corona, zo heeft hij zich voorgenomen, schakelt hij blijvend terug. Niet langer 'kloppen, kloppen, snel serveren'.  Hij voorziet blijvende veranderingen in de orkestwereld. Toeren naar Azië? Daar zien ze de virussceptische Europeanen al komen. De ecologische voetafdruk? Van Zweden zal zijn orkesten minder vaak, maar wel voor een langere periode dirigeren. En het streamen dat in de pandemie zo'n vlucht nam? Hij ziet er weinig heil in, het kannibaliseert op je kaartverkoop. En o ja, hoe was nou ook weer zijn relatie met het Concertgebouworkest?  Is hij een chefskandidaat?