Książki. Magazyn do słuchania

„Nowiny ze świata” Paulete Jiles; „Sny o pociągach” Dennis Johnson; „O mułach i ludziach”, Harry Crews; „To jest wasz kraj, to jest mój kraj", Woody Guthrie; „Nienawiść spółka z o.o. Jak dzisiejsze media każą nam gardzić sobą nawzajem”, Matt Taibbi”; „Zawsze przychodzi noc”, Willy Vlatuin; „Eksmitowani. Nędza i zyski w jednym z amerykańskich miast”, Mathew Desmond; „Elegia dla bidoków”, J.D. Vance - tylko niektóre z amerykańskich książek przełożonych przez Tomasza S. Gałązkę. Czego o współczesnej Ameryce można się z nich dowiedzieć? Co o polityce mówi amerykańska prowincja? Co motywuje ich wybory? Na podcast zaprasza Łukasz Grzymisławski.

W pierwszej części podcastu "Książki. Magazyn do słuchania" Łukasz Grzymisławski rozmawia z Karoliną Bednarz, japonistką, współzałożycielką wydawnictwa Tajfuny o literaturze koreańskiej i - szerzej - dalekowschodniej. Czy jest coś, co wyróżnia literaturę koreańską? W drugiej części o spotkaniu z Han Kang, jej książkach i poetyce opowiada Justyna Najbar-Miller, tłumaczka prozy Kang na język polski.

W XXI wieku autokracja to nie jeden dyktator, ale wyrafinowane sieci złożone z podatnych na korupcję struktur finansowych, technologii nadzoru i profesjonalnych propagandystów. Te nowoczesne reżimy rządzą dziś Chinami, Rosją, Iranem i wieloma innymi krajami. Do tego powiązane są one licznymi interesami. Skorumpowane firmy w jednym kraju współpracują ze skorumpowanymi firmami w innych. Dlaczego niezbędna jest fundamentalna przemiana polityki i wartości? Jak zwalczać autokratyczne zagrożenia? Łukasz Grzymisławski z "Wyborczej" rozmawia z Anne Applebaum, nagradzaną dziennikarką i publicystką, o jej nowej przejmującej książce "Koncern autokracja. Dyktatorzy, którzy chcą rządzić światem" (Wydawnictwo Agora).

Co to znaczy zarządzanie mobilnością? Dlaczego nie wszyscy migranci to uchodźcy? Czemu kryzys migracyjny to najgorętsza sprawa polityczna? "Przed rozpoczęciem wędrówki muszą się przygotować, więc jedzą bez przerwy - żeby jak najszybciej przybrać na wadze. Podczas podróży przez Saharę czy Morze Śródziemne nie będą się zatrzymywać. Rekordziści przebywają 12 tysięcy kilometrów bez ani jednego postoju" - tak rozpoczyna się tekst Katarzyny Boni, pisarki, reporterki z "Książek. Magazynu do czytania". Na rozmowę z autorką zaprasza Łukasz Grzymisławski, redaktor naczelny "Książek".

Gdy Hollywood oferuje arcydzieła, Ameryka jest na fali. Gdy brakuje mu werwy i pomysłów, przygasa cały kraj. Ale czy to na pewno prawda? Tę regułę sprawdza Maciej Jarkowiec, gość Łukasza Grzymisławskiego. Nowy numer "Książek. Magazynu do Czytania" w sprzedaży od wtorku 27 sierpnia, w nim m.in. czy wzrost PKB to konieczność, czy niebezpieczny dogmat; czego uczy nas historia bogactwa; jak koty stały się naszymi ulubionymi towarzyszami; rozmowy z Zadie Smith i Olivią Laing. Więcej podcastów na: https://wyborcza.pl/podcast. Piszcie do nas w każdej sprawie na: listy@wyborcza.pl.

Jacek Świdziński jest rysownikiem, scenarzystą, kulturoznawcą, członkiem niezależnej grupy komiksowej Maszin, współpracuje z wydawnictwem Kultura Gniewu. Minimalistyczna kreska to jego znak rozpoznawczy. Siłą jego komiksów jest sposób prowadzenia narracji. Najnowszy "Festiwal" opowiada o słynnym Festiwalu Młodzieży w 1955 r. i opiera się na wielu źródłach dokumentalnych. Świdziński pokazuje, jak projekt propagandowy wymyka się spod kontroli i staje się momentem otwarcia nowej epoki. Maluje relacje międzyludzkie, a także polskie traumy i lęki tamtych czasów. Na rozmowę z laureatem Paszportu Polityki 2023 w kategorii "Książka" zaprasza Michał Nogaś.

Tkanina - traktowana często jako niższa forma sztuki - leży na pograniczu malarstwa czy rzeźby, ale dysponuje też własnymi środkami wyrazu. Wysoką rangę zyskała dzięki wybitnym artystkom światowego formatu, jak choćby Magdalena Abakanowicz i Jolanta Owidzka. Jednocześnie tkanina pozostała bliska zwykłym ludziom - w każdym domu obecne przecież były dywany, gobeliny, zasłony, makaty… Katarzyna Jasiołek omawia wycinek wielkiej historii tkaniny, ale za to bardzo ważny - ponieważ właśnie polscy artyści zrewolucjonizowali światową tkaninę artystyczną. Na rozmowę z autorką książki zaprasza Michał Nogaś. Nowy odcinek podcastu w cyklu "Książki. Magazyn do słuchania" w sobotę co drugi tydzień. Więcej podcastów na https://wyborcza.pl/podcast

Jakie triki podczas wywiadów w "Na każdy temat" stosował Mariusz Szczygieł, późniejszy zdobywca Nike? Co o telewizji sądził tata scenarzystki "M jak miłość" i "Klanu", Ilony Łepkowskiej? Dlaczego "Miodowe lata" kręcono w teatrze? Ile "do fejmu" na pierwszym roku studiów dodawała praca w "Rowerze Błażeja"? O czym myślała Magda Mołek w studiu powodziowym we Wrocławiu? Co ukrywali kandydaci z "Randki w ciemno" i za jaką kwotę Jacek Kawalec zgodziłby się zagrać Kawalca? Dostawali tysiące listów, ich kolejne występy w prime time z zapartym tchem śledziło jednocześnie nawet kilkanaście milionów Polaków! Kamil Bałuk w dziesięciu rozmowach o tym, co działo się "dawno temu w telewizji", przypomina stojących w świetle reflektorów ówczesnych bohaterów zbiorowej wyobraźni i jej kreatorów, ukrytych zazwyczaj przed publicznością. Pokazuje nieoczywiste kariery oraz kulisy najsłynniejszych programów i seriali. Tropi zmiany mentalności, przełamywanie kolejnych barier i tematów tabu. Rozjaśnia drugą, ukrytą za kamerami, stronę srebrnego ekranu. A przede wszystkim skupia się na rozmówcach i na tym, w jaki sposób poradzili sobie z popularnością, co dała im praca w telewizji i jak łatwo było wpaść w jedną tematyczną szufladkę. Na rozmowę z Kamilem Bałukiem, autorem "Dawno temu w telewizji", zaprasza Michał Nogaś. Nowy odcinek podcastu w cyklu "Książki. Magazyn do słuchania" w sobotę co drugi tydzień. Więcej podcastów na https://wyborcza.pl/podcast

W lutym 2021 roku jeden z najwybitniejszych polskich reporterów, Piotr Pytlakowski wyrusza na wyprawę po wschodnim Mazowszu i Podlasiu, miastach i miasteczkach "szkalu śmierci", gdzie w 1941 roku doszło do rzezi mieszkańców, tych żydowskich przez tych polskich. Gnali swoich sąsiadów uliczkami, gwałcili kobiety, zdzierali suknie, swetry i buty, aby nic się nie zmarnowało. Bo zbrodni towarzyszył rabunek. Sprawcy wyrywali sobie z rąk co cenniejsze dobra. Przykrywali się pierzynami jeszcze ciepłymi po poprzednich właścicielach, wzuwali zdobyczne obuwie, stroili się w futra. Żydowskie połowy miasteczek, place, domy, sklepy i warsztaty nagle straciły właścicieli. Opuszczone posesje, przeważnie w centrach, przy głównych rynkach, atrakcyjnie zlokalizowane, szybko przejęli Polacy. Jak dzisiaj wygląda życie w miejscach mordu i grabieży. Jak cudze stało się nasze? Jak działają mechanizmy pamięci, które pozwoliły wyprzeć w niepamięć żydowską przeszłość? Piotr Pytlakowski w swojej reporterskiej podróży nie szuka i nie udziela łatwych ani pocieszających odpowiedzi. Za to przywraca zbiorowej pamięci historie, które nigdy nie powinny zostać zapomniane. Na rozmowę z autorem "Strefy niepamięci" zaprasza Michał Nogaś. Nowy odcinek podcastu w cyklu "Książki. Magazyn do słuchania" w sobotę co drugi tydzień. Więcej podcastów na https://wyborcza.pl/podcast

"Chciałam być Polką, czystą Polką i tylko Polką, ale z tą moją polskością wiecznie było coś nie tak. Wstydziłam się kaszubskiego akcentu i chłopskiego pochodzenia. Wstydziłam się, że moja rodzina nie kultywuje prawdziwych polskich tradycji. Kompleks kaszubski nie jest niczym nowym. Dojrzewał w nas, Kaszubach, latami, żeby nie powiedzieć wiekami. Winę można rozłożyć na wszystkich. I na Niemców, i na Polaków, i na Kaszubów. Czasem myślę, że najbardziej na nas, Kaszubów. 'Nas'. Mówię tak od niedawna, może od roku" - pisze Stasia Budzisz, reporterka, gościni dzisiejszego odcinka. W książce "Welewetka. Jak znikają Kaszuby" kieruje swoje bezkompromisowe spojrzenie na Kaszuby, krainę własnego dzieciństwa. Na podcast zaprasza Michał Nogaś. Nowy odcinek podcastu w cyklu "Książki. Magazyn do słuchania" w sobotę co drugi tydzień. Więcej podcastów na https://wyborcza.pl/podcast

Gościem Michała Nogasia jest Arkadiusz Gola, który od 1991 roku fotografuje Romów mieszkających w różnych miastach Górnego Śląska. Do 10 grudnia w Sosnowcu można oglądać wystawę jego fotografii "Inny [nie] obcy", której towarzyszy album o tym samym tytule wydany przez Pałac Schoena Muzeum w Sosnowcu oraz Instytucję Kultury Ars Cameralis. "W moim długoletnim fotografowaniu Górnego Śląska jest obszar dotyczący społeczności Romów, których spora część mieszka w miastach aglomeracji. Prędzej czy później każdy musi ich spotkać. Pytanie tylko, jak z tego spotkania skorzysta. Romowie zawsze mnie ciekawili swoją innością, odrębnością i niezwykłą, szlachetną fotogenicznością". Nowy odcinek podcastu w cyklu "Książki. Magazyn do słuchania" w sobotę co drugi tydzień. Do usłyszenia! Więcej podcastów na https://wyborcza.pl/podcast

Postępowe dobrodziejki czy strażniczki patriarchatu? Szkoła w Nałęczowie, działająca w pierwszej połowie XX wieku, wpisuje się w ostatni rozdział historii polskiego ziemiaństwa. W prowadzonej przez ziemianki placówce nauczano kobiety z różnych klas - choć w założeniu przede wszystkim chłopki - fachowego prowadzenia gospodarstwa. Marta Strzelecka rozmawia z rodzinami nauczycielek pracujących niegdyś w nałęczowskiej szkole oraz z dziećmi i krewnymi absolwentek, zgłębia archiwa, międzywojenną prasę, prace naukowe i zastanawia się, jak układały się relacje między ziemiankami i chłopkami i jakie znaczenie miały starania pań z dworów, by zbliżyć do siebie włościanki. "Ziemianki" opisują, jak rozwijał się system edukacji kobiet w Polsce, jak zmieniało się postrzeganie roli pani domu, osoby wolnej i samodzielnej, oraz jak w ówczesnej rzeczywistości kobiety wspierały się wzajemnie. I jak dużo my, w kolejnych pokoleniach, możemy mieć wspólnego z tamtymi córkami, żonami, partnerkami czy kobietami wybierającymi życie bez mężczyzn. Opowieść o dawnych podziałach klasowych i wyboistej drodze do emancypacji. Z Martą Strzelecką, autorką "Ziemianek", rozmawia Michał Nogaś. Nowy odcinek podcastu w cyklu "Książki. Magazyn do słuchania" w sobotę co drugi tydzień. Do usłyszenia! Więcej podcastów na https://wyborcza.pl/podcast

"Dokąd idzie, wiedziała. Ale skąd idzie – to musi dopiero wymyślić. Musi wymyślić całe swoje życie i tak, aby każdy uwierzył". Te zdania otwierające opowiadanie Bogdana Wojdowskiego o ukrywającej się na wsi Małce, jednej z bohaterek Anny Bikont, mogłyby rozpoczynać historię pozostałych dziewczynek – Elżuni, Blimy Janki, Dorki, Ireny. Choć ich wojenne doświadczenia były podobnym koszmarem, dalsze losy potoczyły się zupełnie odmiennie: wszak z traumą każdy próbuje radzić sobie po swojemu. "Nigdy nie byłaś Żydówką" to intymne reporterskie studium charakterów, życia w ukryciu, ratowania się lub bycia ratowaną. Ciężaru, który niesie się przez całe życie: bólu, tęsknoty, niemożliwości zapomnienia, ale również ukrytej siły, by stawić czoło przyszłości, nawet gdy nieustannie pada na nią długi cień Zagłady. Z Anną Bikont, autorką "Nigdy nie byłaś Żydówką. Sześć opowieści o dziewczynkach w ukryciu", rozmawia Michał Nogaś. Nowy odcinek podcastu w cyklu "Książki. Magazyn do słuchania" w sobotę co drugi tydzień. Do usłyszenia! Więcej podcastów na https://wyborcza.pl/podcast

Gościem Michała Nogasia jest Michał Kokot, dziennikarz "Gazety Wyborczej" i autor książki "Polska na podsłuchu. Jak Pegasus, najpotężniejszy szpieg w historii, zmienił się w narzędzie brudnej polityki". Podległe rządowi służby mają miliony billingów rozmów Polaków. I władzę, która pozwala zrobić z nimi wszystko. Dziennikarskie śledztwo Michała Kokota obnaża szokującą skalę nielegalnej inwigilacji Pegasusem, która rządowi Prawa i Sprawiedliwości posłużyła do jednego celu: bezwzględnej gry politycznej. To miał być tajny zakup. 33 miliony złotych z publicznych pieniędzy na narzędzie śledzące terrorystów i szpiegów. Narzędzie, które jednym kliknięciem pozwala całkowicie przejąć zawartość telefonu, łącznie z szyfrowanymi wiadomościami czy hasłami, a jego właściciel nigdy się o tym nie dowie. Jak to możliwe, że polskie służby zostały uprawnione, by śledzić za pomocą najbardziej zaawansowanego systemu inwigilacji nie groźnych przestępców, lecz polityków opozycji, adwokatów i niezależnych prokuratorów? Tych, którzy mogli przeszkodzić rządzącym w ich politycznej walce, jak inwigilowany co najmniej czterdzieści razy w trakcie kampanii wyborczej w 2019 roku poseł Platformy Obywatelskiej Krzysztof Brejza? Michał Kokot ostatnie dwa lata poświęcił sprawie Pegasusa. Dotarł do tajnych materiałów służb specjalnych i informatorów, którzy zgodzili się opowiedzieć o kulisach akcji szytej na polityczne zamówienie. Rząd – prokuratura – państwowe media. Władza, która może śledzić każdy nasz krok. Skąd możemy mieć pewność, że nie jesteśmy podsłuchiwani? Nowy odcinek podcastu w cyklu "Książki. Magazyn do słuchania" w sobotę co drugi tydzień. Do usłyszenia! Więcej podcastów na https://wyborcza.pl/podcast

Dziś zostanie ogłoszony laureat lub laureatka literackiej Nagrody Nobla. Zapraszamy na powtórkę rozmowy Michała Nogasia z Wojciechem Szotem, który przestudiował archiwa Akademii Szwedzkiej i opowiedział nam o tym, skąd się wziął literacki Nobel i jak wygląda proces wyłaniania laureatów? Które z wybitnych nazwisk nigdy nie zostały zgłoszone do Nagrody Nobla i czy ktoś przyjęcia Nobla odmówił? Kto jest na liście polskich pisarek i pisarzy, którzy byli nominowani, ale nie otrzymali nagrody? A także, które rejony świata były do tej pory niedostrzegane przez Komitet Noblowski? Więcej podcastów na: https://wyborcza.pl/podcast. Piszcie do nas w każdej sprawie na: listy@wyborcza.pl

Kiedy w 1999 roku hiszpański Sąd Najwyższy orzekł, że każde dziecko ma prawo wiedzieć, kim są jego rodzice, do biura prawnika Enrique Vili Torresa zaczęli pukać nowi klienci. Chociaż od rodziny lub sąsiadów dowiedzieli się, że zostali adoptowani, w ich dokumentach nie było śladów adopcji, a w aktach urodzenia rodzice adopcyjni figurowali jako biologiczni. Enrique nazwał ich hijos falsos, fałszywymi dziećmi, a ich liczbę oszacował na około trzystu tysięcy. Wkrótce do prawników i mediów zaczęli zgłaszać się także rodzice poszukujący dzieci, które dotąd uważali za zmarłe. Pojawiło się nowe, budzące grozę określenie: bebes robados, ukradzione dzieci. W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych nowo narodzone dziecko można było kupić za równowartość mieszkania. W proceder sprzedaży zamieszane były instytucje państwowe i kościelne. Katarzyna Kobylarczyk opisuje jeden z najbardziej wstrząsających rozdziałów w najnowszej historii Hiszpanii, nadal pełen pytań bez odpowiedzi. Na rozmowę z autorką zaprasza Michał Nogaś. Nowy odcinek podcastu w cyklu "Książki. Magazyn do słuchania" w sobotę co drugi tydzień. Do usłyszenia! Więcej podcastów na https://wyborcza.pl/podcast

"Poszedłem do korwinistów i konfederatów. Na początek? Dużo cukru. A potem rozgrywki polityczne, intrygi, kochanki, noce na barze, nazistowskie piosenki. Wbiłem się w szeregi chłopców, którzy maszerują równo, zauroczeni wizją wolności totalnej. A jeśli na końcu tego marszu czeka nas Polska totalna, w której wolność będzie tylko dla wybranych?" Marcin Kącki, jeden z najlepszych i najbardziej doświadczonych polskich reporterów, nagradzany autor takich książek jak "Białystok. Biała siła, czarna pamięć" czy "Oświęcim. Czarna zima", wraca z nowym reportażem o ludziach, którzy walczą o przejęcie władzy w Polsce. Na rozmowę z autorem zaprasza Michał Nogaś. Nowy odcinek podcastu w cyklu "Książki. Magazyn do słuchania" w sobotę co drugi tydzień. Do usłyszenia! Więcej podcastów na https://wyborcza.pl/podcast

Miasto między Zabrzem a Rybnikiem. Niedaleko stąd do Toszka, niemieckiego Tost, z wielkim domem wariatów. W latach wojny był tam obóz jeniecki dla Anglików. Uwieczniają go co najmniej trzy książki. Jedną z nich napisał sir P.G. Wodehouse. Potem funkcjonowało więzienie NKWD. Trzy tysiące ofiar. Tego się z "Kundli" nie dowiemy. Minęło ćwierć wieku. Miasto jest wysypiskiem rozbitków. Niepełne rodziny, podwójne tożsamości, poharatane dusze. Śląscy autochtoni, przesiedleńcy z Kresów, Żydzi, Romowie, Niemcy. A nad tym wszystkim - instancja narracyjna, która widzi wszystko osobno. Bo scalić się tego nie da. To miejsce, gdzie pękła więź języka i świata, gdzie króluje niekonkluzywność, a w codzienności otwiera się egzystencjalna otchłań. Proza Groniec balansuje na skraju tej przepaści - zwykłej i niezwykłej zarazem - ze sprawnością literackiego ucha i języka, jakiej zazdrości się nie tylko debiutantom. Eliza Kącka. Na rozmowę z Katarzyną Groniec zaprasza Michał Nogaś. Więcej podcastów na https://wyborcza.pl/podcast

Przyroda, która przejmuje miasto, zaczyna od najmniejszych pęknięć w betonie. Rodzina sikorek zamieszkała w Warszawie pod adresem Metro Świętokrzyska 02. Pewien szpak umościł sobie gniazdo w bombowcu z Muzeum Lotnictwa. Wróble wprowadziły się do starego neonu TEATR DRAMATYCZNY. Przyroda wcisnęła się w najmniejsze szczeliny miasta i znalazła szpary w zabudowanych metropoliach. Zazieleniła dziury chodnikowe, o które potykamy się śpiesząc do pracy. Ten świat, którego nie dostrzegamy na co dzień, oczarowuje jeśli tylko znajdziemy chwilę, żeby go odkryć. Michał Książek zabiera nas na spacer po dobrze znanych ulicach i zachęca, by patrzeć uważniej. Tropi sekretne życie ukryte wśród betonu i schowane za neonami wielkich miast. Z przewrotnym poczuciem humoru opowiada o nieoczywistych przestrzeniach miejskich, w których rozgościła się natura. Na rozmowę z autorem "Atlasu dziur i szczelin" zaprasza Michał Nogaś. To już ostatni odcinek "Książek. Magazynu do słuchania" przed wakacjami. Na nowy zapraszamy we wrześniu. Do usłyszenia! Więcej podcastów na https://wyborcza.pl/podcast

Dzisiaj przypominamy rozmowę z 2019 r., którą Michał Nogaś przeprowadził z Marią Reimann. Maria Reimann, tłumaczka, antropolożka, autorka książki "Nie przywitam się z państwem na ulicy. Szkic o doświadczeniu niepełnosprawności", zmarła tragicznie 20 lipca 2023 r. - Jestem osobą niedowidzącą, nie widzę teraz żadnego z państwa, mówię o tym, bo jest mi łatwiej, jeżeli będziecie o tym wiedzieć - tak zwykle zaczynała swoje wystąpienia. Maria Reimann zmarła na Sardynii, gdzie była na wakacjach z przyjaciółmi. "Zabrało ją ukochane przez nią morze. Umarła z miłości. Mamy ją w sercach i w pamięci" - poinformowała rodzina.