Kuran-ı Kerim

Yedi âyetten oluşan Fâtiha sûresi, Mushafta birinci, nüzûl sıralamasında ise 5. sûredir. Hz. Muhammed’in peygamberliğinin ilk yıllarında Mekke’de nâzil olduğu hususunda ittifak vardır. Kaynaklarda bu sûrenin nüzûl sebebiyle ilgili özel bir olay anlatılmamaktadır. Kur’an-ı Kerim’in ilk sûresi olduğu için “başlangıç” anlamına gelen “Fâtiha” adını almıştır. Sûrenin ayrıca “Ümmü’l-Kitab” (Kitab’ın özü) “es-Seb’ul-Mesânî” (Tekrarlanan yedi âyet) , “el-Esâs”,“el-Vâfiye”, “el-Kâfiye”, “el-Kenz”, “eş-Şifâ”, “eş-Şükr” ve “es-Salât” gibi başka adları da vardır. Fâtiha sûresi, baştanbaşa eşsiz güzellikte bir dua ve bir yakarıştır.

Mushafta ikinci, nüzûl sıralamasında 87. sûredir, Medine’de nâzil olmuştur. Kur’an-ı Kerim’in en uzun sûresi olup 286 âyettir. Adını, 67-73. âyetlerde yer alan “bakara (sığır)” kelimesinden alır. Sûre, İslâm hukukunun ana konularıyla ilgili pek çok hüküm içermektedir. Tamamının bir nüzûl sebebi olmamakla birlikte birçok âyeti için özel iniş sebepleri vardır.

Mushaftaki sıralamada 3, iniş sırasına göre 89. sırada yer alan Âl-i İmrân sûresi, Medine döneminde inmiştir. 200 âyet olup adını 33. âyette geçen “Âl-i İmrân” tamlamasından almıştır. Âl-i İmrân, İmran ailesi demektir. Sûrenin önemli bir bölümünün geliş sebebi, Necran Hristiyanları adına Medine’ye gelen heyetle Hz. Peygamber arasında geçen Allah inancı konusundaki tartışmalardır.

Mushaf’taki sıralamada 4, iniş sırasına göre 93. sûre olan Nisâ sûresi, Medine döneminde inmiş olup 176 âyettir. “Nisâ” kelimesi, kadınlar demektir. Sûre, özellikle kadın haklarından, onların hukûkî ve sosyal konumlarından bahsettiği için bu adı almıştır. Sûrenin, hicretten sonra 5 veya 6. yılda Müreysî Gazvesi’nde indiği bilinen teyemmüm âyetini ihtiva etmesi, ağırlıklı olarak bu yıllarda indiğini düşündürmektedir.

Mushaftaki sıralamada 5. iniş sırasına göre 112. sûre olan Mâide sûresi, Medine döneminde inmiş olup 120 âyettir. Sûre, adını 112. ve 114. âyetlerde yer alan “mâide” (sofra) kelimesinden almıştır. Muhteva bakımından Nisâ sûresinin devamı mahiyetindedir. Zira Nisâ sûresinin son bölümünde değinilen Yahudi ve Hristiyanların bâtıl inançları, tutum ve davranışları bu sûrede de ağırlıklı olarak ele alınmış ve bunlarla ilgili önemli açıklamalar yapılmıştır.

Mushaftaki sıralamada 6. iniş sırasına göre 55. sûre olup Mekke döneminde inmiştir. 165 âyetten oluşmaktadır. Sûre adını, 136, 138 ve 139. âyetlerde yer alan “el-En’âm” kelimesinden almıştır. En’âm, koyun, keçi, deve ve sığır cinsi ehli hayvanları ifade eden bir kelimedir. Abdullah b. Ömer’e ulaşan bir rivayete göre Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur: “En‘âm sûresi bana toplu olarak indi. 70.000 melek tesbih ve hamd sözleriyle bu sûrenin inişine eşlik etti” (Taberânî, el-Mu‘cemü’s-sağ’îr, I, 145). Abdullah b. Abbas’tan aktarılan bir rivayette de Mekke’de “bir defada” indiği teyit edilmiştir (Taberânî, el-Mu‘cemü’l-kebîr, XX, 215). Ancak birkaç âyetinin Medine’de indiğine dair görüşler de vardır (bk. İbn Atıyye, II, 265; Elmalılı, III, 1861).

Mushaftaki sıralamada 7. iniş sırasına göre 39. sûre olan A’râf sûresi, 206 âyet olup Mekke döneminde inmiştir. Ancak 163-170. âyetlerin Medine döneminde indiğini söyleyen âlimler de vardır. Sûre, adını 46. ve 48. âyetlerde geçen ve yüksek yerler, yüksek mevkiler anlamına gelen “el-A’râf ” kelimesinden almıştır. Sûre âyet sayısı itibariyle Mekke’de inen sûrelerin en uzunudur, Kur’an’da da en uzun sûrelerin üçüncüsüdür. Bu sebeple “es-seb‘u’t-tıvâl” (yedi uzun sûre) arasında gösterilir. Ayrıca En‘âm sûresiyle birlikte “iki uzun sûre” diye de anılır (İbn Âşûr, VIII/2, s. 5-6).

Mushaftaki sıralamada 8. iniş sırasına göre 88. Sûre olup Medine döneminde hicretin ikinci yılında Bedir savaşından sonra inmiştir. 75 âyetten oluşan sûre, adını ilk ayetteki “el-Enfâl” kelimesinden almıştır. “Enfâl”, savaş ganimetleri demektir. Sûre Medine’de, Bakara’dan sonra ikinci sırada gelmeye başlamış, fakat araya başka sûrelerin bazı âyetlerinin nüzûlü de girmiştir.

Mushaftaki sıralamada 9. iniş sırasına göre 113. sûre olan Tevbe sûresi, son iki âyet hariç Medine döneminde, Peygamber Efendimizin irtihaline yakın bir zamanda inmiştir. 129 âyetten oluşan sûre, adını Allah’ın kullarının tövbesini kabul edeceğini bildirdiği 104. âyetten almıştır. İlk âyette geçen “berâet” kelimesinden dolayı sûreye “Berâe” adı da verilmiştir. Başında besmele olmayan tek sûredir. Sûrenin başına besmelenin yazılmamış oluşunu bazı bilginler, onun bir önceki sûrenin devamı mahiyetinde oluşu ile açıklamışlardır.

Mushaftaki sıralamada 10. iniş sırasına göre 51. sırada olan sûrenin. 40, 94, 95 ve 96. âyetleri Medine döneminde, diğerleri ise Mekke döneminde inmiştir. 109 âyetten oluşan sûre, adını içindeki Yûnus kıssasından almıştır.

Mushaftaki sıralamada 11. iniş sırasına göre 52. sûre olan Hûd sûresi, Mekke döneminin son bir yılı içinde inmiş olup 123 âyettir. Sûre, adını içinde söz konusu edilen Hûd peygamberden almıştır.

Mushaftaki sıralamada 12. iniş sırasına göre 53. sûre olan Yusuf sûresi, 111 ayetten oluşmakta olup Mekke döneminde inmiştir. Kur’an’da baştan sona kadar bir tek konuyu anlatan tek sûre budur. Yahudilerin telkini ile Mekke müşriklerinin Hz. Peygamber’e, “İsrâiloğulları Mısır’a niçin gittiler?” şeklindeki sorusuna cevap olarak veya Müslümanların Resûlullah’tan bir kıssa anlatmasını istemeleri üzerine indiği rivayet edilmiştir.

Mushaftaki sıralamada 13. iniş sırasına göre 96. sûre olan Ra’d sûresi, 43 ayetten oluşmaktadır. Sûre, adını 13. âyette geçen ve gök gürültüsü anlamına gelen “Ra’d” kelimesinden almıştır. Sûrenin Mekke’de mi yoksa Medine’de mi indiği hakkında farklı rivayet ve tespitler vardır. Mushaf’taki tertibe göre sûrenin Mekke’de inmiş olan ve hurûf-i mukattaa ile başlayan sûrelerin arasına yerleştirilmiş olması, üslûbunun Mekkî sûrelere benzemesi, muhtevasında tevhid ilkeleri, müşriklerin kınanması ve yerilmesi gibi konuların yer alması sebebiyle Mekke’de inmiş olduğu rivayeti tercih edilmiştir; 31-32. âyetlerinin Mekke’de, diğerlerinin ise Medine’de indiğini, ayrıca tamamının Medine döneminde geldiğini söyleyenler de vardır.

Mushaf’taki sıralamada 14. iniş sırasına göre 72. sûre olan İbrahim sûresi 52 ayettir. İçinde Hz. İbrahim’den ve ailesinden söz edildiği için bu adı almıştır. Müfessirlerin çoğunluğuna göre sûrenin tamamı Mekke döneminde inmiştir; 28 ve 29. âyetlerin Medine döneminde Bedir Savaşı’na katılan müşrikler hakkında indiğine dair rivayetler de vardır.

Mushaftaki sıralamada 15. iniş sırasına göre 54. sûre olup 99 âyettir. Sûre, adını 80. âyette geçen “Hicr” kelimesinden almıştır. Hicr, Medine’nin kuzeyinde vaktiyle Semûd kavminin yaşadığı bir yerin adıdır.

Mushaftaki sıralamada 16. iniş sırasına göre 70. sûre olup 128 âyettir. Sûre, adını 68. âyette geçen ve bal arısı anlamına gelen “en-Nahl” kelimesinden almıştır. Sûre, Mekke’de nâzil olmakla birlikte sondan üç âyetin Medine’de indiği yolunda rivayetler de vardır.

Mushaftaki sıralamada 17. iniş sırasına göre 50. sûre olup 111 âyettir. Sûre, adını ilk âyetin konusu olan “İsrâ” olayından almıştır. “Geceleyin yürütmek” anlamına gelen “İsrâ”, Mîrac yolculuğunda, Hz. Peygamberin bir gece, Mekke’den Kudüs’e götürülmesini ifade eder. Sûrenin diğer bir adı da “Benî İsrâil”dir.

Mushaf’taki sıralamada 18. iniş sırasına göre 69 sûre olup 110 âyettir. Sûre, adını; ilk defa 9. âyette olmak üzere, birkaç yerde geçen ve mağara anlamına gelen “kehf ” kelimesinden almıştır.

Mushaftaki sıralamada 19. iniş sırasına göre 44. sûre olup 98 âyettir. Sûre, Hz. Meryem’in, oğlu İsa’yı nasıl dünyaya getirdiğini anlattığı için bu adla anılmıştır. Mekke döneminin 4. yılında inmiş olmakla birlikte 58 ve 71. âyetlerinin Medine’de indiğine dair rivayet de vardır (İbn Âşûr, XVI, 57-58).

Mushaftaki sıralamada 20. iniş sırasına göre 45. sûre olup 135 âyettir. Sûre, adını birinci âyette yer alan harflerden almıştır. Sûre Mekke’de inmiş olmakla birlikte 130 ve 131. âyetlerinin Medine’de nâzil olduğuna dair bir rivayet de vardır. Hz. Ömer’in İslâmiyet’i kabul edişiyle ilgili meşhur rivayette Hz. Ömer’in, kız kardeşi ve eniştesinin evine baskın yaptığında işittiği ve çok etkilendiği âyetlerin Tâhâ sûresinin âyetleri olduğu ve bu olayın peygamberliğin beşinci yılında cereyan ettiği dikkate alınarak, genellikle Mekke döneminin ortalarına doğru indiği kabul edilir.Kaynaklarda nüzûlü için belirli bir sebepten söz edilmez. Geldiği dönemin şartları ve sûrenin içeriği, Hz. Peygamber’e ve müminlere teselli verip onların moralini yükseltmeyi amaçladığını göstermektedir.