L'instrumentala

La fin da november 2024 è mort a Cuira il dirigent e cumponist Emil Hartmann. L'instrumentala sa regorda dad el. Ils 23 da november 2024 è mort a Cuira il dirigent e cumponist Emil Hartmann (*26.08.1934). Fin en l'aulta vegliadetgna ha el anc cumponì ovras per musicas instrumentalas. Ils onns otganta e novanta ha el dirigì la «Buramusig Cazis» (20 onns) e la Musikgesellschaft Zizers (6 onns). Durant 15 onns ha el er sunà il corn en es en la Brass Band Graubünden. Sia gronda passiun er dentant la musica boem-morava (böhmisch-mährisch). El ha cumponì numerusas polcas e marschs. Cura ch'el ha chalà da sunar e diriger ha el scrit numerus artitgels en las gasettas grischunas davart la scena da musica instrumentala grischuna. Sur in lung temp ha el rapportà da festas e concerts da musica instrumentala.

Stailas, tschiel, glina u simplamain la quietezza da la notg è in tema ch’inspirescha adina puspè ils cumponists. L’instrumentala dad oz demussa ch’era la notg stgira ha sias bellas varts. Observar in tschiel plain stailas u tadlar la quietezza da la notg è bain insatge bel? Pia in bun mument per tadlar in pau musica che porscha blers differents aspects: per exempel in viadi tras la notg, in’istorgia, in sentiment da notg u simplamain l’unica atmosfera da notg. Redacziun: Christa Soliva

En l’instrumentala dad oz faschain nus in viadi musical tras noss chantun Grischun. Las musicantas ed ils musicants da las suandantas musicas èn pronts e sunan per vus marschs, polcas ed inqual toc musica da divertiment. La musica da Sedrun, Trun, Breil/Dardin, Glion, Suraua, Greina Vrin, Sagogn, Falera, Flem, Domat, Union Chur, Jenaz, Vaz-Lai, Savognin, Lantsch, Sent, Scuol, Zernez, Concordia Müstair e la musica da S-chanf. Redacziun: Christa Soliva

Musicantas e musicants da tut al mund sun pronts e sunan per Vus ina schelta da melodias divertentas e plaschaivlas, ellas procuran franc er tar vus per curturella ! Bun divertiment cun l’instrumentala plaina cun musica che fa buna luna. Cun swings, in ragtime , ina polca e valzers enfin il marsch, ma er hits, musica tradiziunala e chanzuns popularas mancan betg. Redacziun: Christa Soliva

Co savura Nadal? Qua schessas vus probablamain: da vin chaud, pignol, pizieutas e chanella! E sch’ins dumandass: Co tuna Nadal ? Lura schessas vus probablamain: Sco «Dorma, dorma o bambin» «O tgei buontad, tgei caritad» e lura natiralmain, sco «Clara notg». Il pignol da Nadal cun sias bleras chandailas, sia glischur e sia odur splendura oz ord bunamain mintga stiva. Da quest’atmosfera chauda plain glisch han era las musicantas ed ils musicants laschà inspirar. Els èn pronts e sunan per vus las pli bellas melodias da Nadal. Redacziun: Christa Soliva

Sis musicas instrumentalas ord las quatter regiuns linguisticas dattan concert. Ils 30 da november èn sis musicas instrumentalas stadas envidadas a Berna. Sin la tribuna dal Theater National han ellas sunà in concert da divertiment. Mintga furmaziun ha sunà tschintg tocs ch'èn vegnids registrads en tun e maletg. Las sis musicas represchentan las quatter regiuns linguisticas. Trais sa preschentan en l'Artg musical dals 15 da december, ed en l'Instrumentala sunan il Musikverein Dietlikon, la Fanfare la Dixence d'Hérémence e la Fanfare l'Ancienne de Courgenay.

Gia è la segunda dumengia d’advent passada. L’entir conturn è decorà e las chandailas dal tschupè d’advent traglischan. En «L’instrumentala» dad oz procuran musicantas e musicants da l’entir mund per quell’atmosfera ruassaivla e paschaivla. Emblidai per quell’ura tut ils quitads e giudai la musica.

En l’instrumentala dad oz pudais Vus as persvader da las abilitads musicalas da l’armada dal salit. Il plevon William Booth ha fundà l’armada dal salit l’ onn 1865 a Londra. Cura ch’el ha decidi che mintgina da sias baselgias duai posseder in’atgna brass band na sminava anc nagin tge influenza che quai vegn ad avair en la cultura da musica da sturs. Oz san ins che questa è stada enorma, cunzunt perquai che l’armada dal salit ha sco emprims insumma promovì e scolà musicistas e musicists. Il resultat: blers buns musicists ma era cumponists han marcà la scena enfin oz. Ina da las brass bands, la Brass of Praise, è naschida avant 50 onns en Svizra. Ella avra l’instrumentala dad oz cun il marsch “Long Point” che è medemamain naschì l’onn 1974. Sper la Brass of Praise tadlain furmaziuns internaziunals e naziunalas da l’armada dal salit.

A chaschun dal 25avel World Band Festival han tschintg furmaziuns da musica instrumentala dà in concert. Il Jugendblasorchester Luzern, l'ensemble Southbrass, la Black Dyke Band, Die kleine Egerländer Besetzung e la Brass Band 13 Étoiles B-Band han divertì in grond publicum sin la plazza Europa, gist avant il KKL e sper il port da bastiments al Lai dals Quatter Chantuns. Musica divertenta sin aut nivel e preschentada cun grond gust. «L'instrumentala» porta ina part dal concert direct.

Marschs tradiziunals èn oriundamain cumposiziuns en trais parts e cun in tact da dus. I dat però er marschs d’in autra furma, marschs da parada e marschs concertants. Sper ils marschs da via che fan adina puspè gronda impressiun a la populaziun datti er ils uschenumnads « gronds » marschs u marschs sinfonics. Quai èn marschs che paran d’esser pli nobels, pli pompus ch’ils simpels marschs per marschar. Tar questa sparta tutgan per exempel il Radetzky-Marsch, Florentiner Marsch, Pomp and Circumstances ma er il grond marsch militar Stars and Stripers Forewer da John Philip Sousa. Prendai plaz e giudai in’ura marschs pompus, eroics che vegnan preschentads sunads da diversas musicas svizras ed er da furmaziuns da l’exteriur.

Nus envidain vus da passentar cun nus in’ura cun musica instrumentala ch’empermetta in'atmosfera cumadaivla e patgifica sco fatga per ina saira da november. Diversas furmaziuns sunan per vus enconuschents chorals, imnis, ina motetta ma era melodias sco «Der Mond ist aufgegangen», «Mia steila», ed era la chanzun da ninanana «Tutta nana tgu» na manca betg. Giudai «l’instrumentala» per ina giada in pau auter.