Lees Dees

In aflevering 27 aandacht voor het boek ‘Te licht bevonden’, van Miklós Bánffy, uitgegeven door Atlas Contact. Dit tweede deel van de trilogie vertelt het verhaal van graaf Bálint Abáday, die begin twintigste eeuw in Transsylvanië verliefd is op de onbereikbare Adrienne Milóth. Het boek beschrijft de ondergang van de Hongaarse adel. Irene Houthuijs spreekt in deze laatste aflevering met vertaler Rebekka Hermán Mostert, criticus Györgyi Dandoy en schrijver Jaap Scholten. Lees Dees is een podcast van VPRO Podcasts en vanaf deze afleveringen ook Nooit Meer Slapen. Lees Dees komt tot stand met steun van het Letterfonds en Schwob. Met Schwob zet het Letterenfonds in samenwerking met boekhandels en uitgeverijen vergeten auteurs in de schijnwerpers.

In aflevering 26 aandacht voor het boek ‘Barracoon’ van Zora Neal Hurston. Barracoon vertelt het verhaal van Oluale Kossola, overlevende van het laatste slavenschip. Hij wordt als negentienjarige vanuit West-Afrika in 1860 naar de Verenigde Staten verscheept. De Afro-Amerikaanse antropoloog Zora Neale Hurston interviewt Oluale Kossola als hij ver in de tachtig is. Hij is dan de laatste overlevende van de slavernij. Irene Houthuijs spreek met podcastmaker Jacqueline Maris, vertaler Robert Dorsman en jurist Monique Steijns. Lees Dees is een podcast van VPRO Podcasts en vanaf deze afleveringen ook Nooit Meer Slapen. Lees Dees komt tot stand met steun van het Letterfonds en Schwob. Met Schwob zet het Letterenfonds in samenwerking met boekhandels en uitgeverijen vergeten auteurs in de schijnwerpers.

In aflevering 25 gaat het over het boek ‘Gaan liggen om te sterven’ van Adalet Agaoglu. De 40-jarige Aysel reflecteert op haar leven terwijl ze in een hotelkamer is gaan liggen om te sterven. Ze haalt herinneringen op aan vrienden en aan het land waarin ze is opgegroeid: de jonge republiek Turkije. Irene Houthuijs spreekt met vertaler Hanneke van der Heijden, acteur Nazmiye Oral en literatuurwetenschapper Guido Snel. Lees Dees is een podcast van VPRO Podcasts en vanaf deze afleveringen ook Nooit Meer Slapen. Lees Dees komt tot stand met steun van het Letterfonds en Schwob. Met Schwob zet het Letterenfonds in samenwerking met boekhandels en uitgeverijen vergeten auteurs in de schijnwerpers.

In aflevering 24 aandacht voor het boek ‘Niets in Zicht’ van Jens Rehn. Twee mannen zitten tijdens de oorlog in een rubberboot op de Atlantische Oceaan. Ze zijn overgeleverd aan elkaar en aan hun herinneringen. Irene Houthuijs spreekt met vertaler Anne Folkertsma, boekverkoper Monica Hild en schrijver Guus Luijters. Lees Dees is een podcast van VPRO Podcasts en vanaf deze afleveringen ook Nooit Meer Slapen. Lees Dees komt tot stand met steun van het Letterfonds en Schwob. Met Schwob zet het Letterenfonds in samenwerking met boekhandels en uitgeverijen vergeten auteurs in de schijnwerpers.

Deze aflevering gaat Lees Dees over de schrijver Jean Rhys en haar verhalenbundel ‘Alle Verhalen’. Jean Rhys beschrijft levens van mensen die vaak net iets te gevoelig zijn om te overleven in de buitenwereld. Irene Houthuijs spreekt met vertaalster Lisette Graswinckel, wetenschapper Martien Kappers en schrijver Jan Brokken. Met Schwob zet het Letterenfonds in samenwerking met boekhandels en uitgeverijen vergeten auteurs in de schijnwerpers. Eens per maand zendt Nooit Meer Slapen de podcast LeesDees uit waarmee de VPRO-radio aanhaakt bij deze actie.

In aflevering 22 aandacht voor de schrijver Thomas Bernhard en zijn roman 'Houthakken', oorspronkelijk gepubliceerd in 1984. In Houthakken doet een ik-verteller verslag van zijn waarnemingen, associaties, herinneringen, gedachten en gevoelens tijdens een avondmaaltijd in Wenen. Irene Houthuijs en Anton de Goede spreken met vertaalster Pauline de Bok, acteur Jan Joris Lamers en literatuurwetenschapper Barbara Mariacher. Lees Dees is een podcast van VPRO Podcasts en vanaf deze afleveringen ook Nooit Meer Slapen. Lees Dees komt tot stand met steun van het Letterfonds en Schwob. Met Schwob zet het Letterenfonds in samenwerking met boekhandels en uitgeverijen vergeten auteurs in de schijnwerpers.

In de 21e aflevering van Lees Dees aandacht voor 'Een vrouw in de poolnacht'. Dit boek is een niet eerder in het Nederlands vertaalde klassieker over de schoonheid en kwetsbaarheid van de Noordpool, geschreven door een vrouw die de sociale conventies van haar tijd trotseerde: Christiane Ritter (Oostenrijk, 1897-2000). In de zomer van 1934 reist Ritter haar man, die onderzoeker is, achterna naar de Noordpool. Ze wonen een jaar lang in een primitieve hut op de afgelegen noordelijkste punt van Spitsbergen, bijgestaan door Karl, een Noorse jager. Met critica Dieuwertje Mertens, poolreiziger & schrijfster Bernice Notenboom en vertaalster Elly Schippers.

Ditmaal over de roman ‘De grote angst in de bergen’ van de Zwitserse schrijver Charles Ferdinand Ramuz. Dit boek, uit 1926, wordt door uitgeverij van Oorschot omschreven als ‘een kroniek van een aangekondigde catastrofe’. In deze tijd van klimaatverandering lijkt de roman actueler dan ooit. De roman geldt als een van de hoogtepunten uit het werk van Ramuz, auteur van een machtig maar buiten Zwitserland relatief onbekend gebleven oeuvre, geschreven in een vernieuwende, beeldende taal. Met vertaler Rokus Hofstede, romaniste Manet van Montfrans en boekverkoper Ronnie Terpstra.

De 19e aflevering gaat over een roman uit 1968 die opmerkelijk genoeg tot nu toe niet eerder in het Nederlands was vertaald. A Kestrel for a Knave vertelt het verhaal van een arbeidersjongen die in de jaren zestig van de vorige eeuw opgroeit in de straatarme Engelse mijnstreek Yorkshire. Billy Cásper heet hij en hij heeft een speciale voorliefde voor de natuur, hij ontwikkelt een band met een jonge torenvalk die hij eigenhandig africht. Schrijver is scenarist Barry Hines (1939-2016) die nooit bekend werd in Nederland. Met chef boeken van Het Parool Marjolijn de Cocq, criticus Dieuwertje Mertens, uitgever Joost Nijsen en schrijver Lodewijk Wiener.

De 18e aflevering van Lees Dees gaat over de Roemeense schrijver Mihail Sebastian (1907 -1940), auteur van het boek ‘Sinds tweeduizend jaar’ In het Roemenië van begin jaren twintig komt een jonge Joodse student tot de ontdekking dat hij zich niet langer thuis voelt in de wereld. Hij wordt bedreigd en in elkaar geslagen door antisemitische medestudenten, maar voelt zich ook niet verwant met zijn Joodse leeftijdsgenoten. Hij wandelt door de straten van de hoofdstad, waar hij gokt, drinkt en spreekt met revolutionairen, fanatici en libertijnen. Van Boekarest tot Parijs probeert hij een manier te vinden om zich te verhouden tot de vijandige duisternis die over Europa valt. Sinds tweeduizend jaar verscheen voor het eerst in 1934 en is een kroniek over veerkracht en wanhoop in tijden van populistische retoriek en oorlogsdreiging. Met cultuurfilosoof Arnold Heumakers, vertaler Jan Willem Bos en schrijfster Mira Feticu. Titel: Sinds tweeduizend jaar Uitgever: De Bezige Bij.

Met 'Schwob' zet het Letterenfonds in samenwerking met boekhandels en uitgeverijen vergeten auteurs in de schijnwerpers. Eens per maand zendt Nooit Meer Slapen de podcast 'Lees Dees' uit. Deze vrijdag gaat het over de Amerikaanse schrijver James Baldwin. Hij schreef o.a. de semi-autobiografische roman 'Go Tell it on the Mountain'. In 1963 was Baldwin de stem van de Civil Rights Movement. Hij overleed in 1987. Deze keer in Lees Dees: Hoe James Baldwin voortleeft in verhalen.

Onlangs verschenen twee klassieke titels van de Amerikaanse schrijver James Baldwin (1924 - 1987) in een nieuwe Nederlandse vertaling van Harm Damsma: de roman ‘Als Beale street kon praten’ en het boekje ‘Niet door water, maar door vuur’ dat twee persoonlijke, gepassioneerde brieven bevat waarin de auteur schrijft over liefde, geloof en hypocrisie in het ‘land van de vrijheid’ en wat het betekent om zwart te zijn in Amerika. James Baldwin, stem van de Civil Rights Movement, blijkt meer dan dertig jaar na zijn dood, onverminderd actueel. Met de Nederlandse jurist Monique Steijns en de van oorsprong Amerikaanse sierradenmaker William Austin. Beiden hebben hun eigen redenen om het werk van James Baldwin in hun hart te sluiten.

Leonora Carrington (Engeland 1917- Mexico 2011) schreef, schilderde en beeldhouwde. Zij was 19 toen ze de Surrealistische kunstenaar Max Ernst ontmoette. Samen met de twintig jaar oudere, getrouwde Ernst vertrok ze naar Parijs. In Beneden beschreef Carrington hoe ze ten prooi viel aan angsten en waanbeelden. In haar verhalen keren allerlei visioenen en angsten terug. Die verhalen kunnen zwaarmoedig zijn, maar zijn ook vaak komisch en zeer fantasierijk. Met vertaalster Lisette Graswinckel, uitgeefster Ingrid Meurs (van uitgeverij Orlando) die ooit afstudeerde op Carrington en student Marian van der Pluijm, eveneens geraakt door het werk van Carrington.

De vijftiende aflevering van de podcast Lees Dees gaat over de roman Twee meisjes en ik van de Nederlandse schrijfster A.H. Nijhoff (1897-1971), ooit echtgenote van dichter Martinus Nijhoff. Publicatie van deze roman in 1931 sloeg in als een bom. Een groot deel van de Nederlandse pers meende dat de naam Nijhoff voorgoed te schande was gemaakt. In het boek wordt geschreven, vrijuit over seksualiteit, en worden toespelingen gemaakt op een lesbische verhouding, abortus en drugs. Het was een boek van een schrijfster met lak aan de conventies, die baas wilde zijn in haar eigen leven. Met de stem van de schrijfster zelf, Marja Pruis (zij schreef over het echtpaar Netty en Martinus Nijhoff het boek ‘De Nijhoffs en ik - of de gevolgen van een genre’), Marjo van Soest (biograaf van Emmy van Lokhorst) en Bart Slijper, biograaf van Martinus Nijhoff.

De veertiende aflevering van de podcast Lees Dees gaat over de Braziliaanse schrijfster Clarice Lispector (1920-1977), die in Oekraïne geboren werd en als kind van vluchtelingen in Brazilië belandde. Zij wordt gezien als de grootste Braziliaanse schrijver van de twintigste eeuw. In het universum van Clarice Lispector worden vragen opgeworpen, niet voor niets kreeg de in het Engels geschreven biografie van de schrijfster door biograaf Benjamin Moser, als titel Why this world? Beluister hoe Maartje Wortel verliefd werd op de schrijfster, welke cruciale achtergrond Lispectors leven en werk bepaalde, en waarom de zojuist in het Nederlands vertaalde roman De passie volgens G.H. nogal wat lezers bekoort. Met schrijfster Maartje Wortel, vertaler Harrie Lemmens en Benjamin Moser, columnist van The New York Times Book Review, tevens biograaf van Clarice Lispector.

De dertiende aflevering van de podcast Lees Dees gaat over De schoonheid van de nacht van de Italiaanse schrijver Gabriele d’Annunzio (1863-1938), autobiografische teksten geselecteerd, vertaald en van een inleiding voorzien door Jan van der Haar. D’Annunzio was schrijver, dichter, journalist en politicus, en in de Eerste Wereldoorlog speelde hij een heldenrol in het Italiaanse leger. In De schoonheid van de nacht verschijnen drie egodocumenten voor het eerst in Nederlandse vertaling: Solus ad solam (1908), het dagboek over de psychose van zijn toenmalige vriendin, gravin Giuseppina Mancini; het dagboek Nocturne (1916), dat hij letterlijk blind schreef nadat hij tijdens WOI met zijn gevechtsvliegtuig was neergestort; en een fragment uit zijn memoires Het geheime dagboek (1922). In hoeverre was d’Annunzio een ‘foute schrijver’? Met Jan van der Haar, die naast vertaler ook dichter is, en dr. Reinier Speelman, kenner van de moderne Italiaanse literatuur, docent aan de Universiteit Utrecht.

De twaalfde aflevering van de podcast Lees Dees gaat over Daal neder, engel van de Amerikaanse schrijver Thomas Wolfe (1900-1938), die deze debuutroman in 1929 publiceerde. De autobiografische roman gaat over een kind en het gezin waarin hij opgroeit, een scholier en zijn stad, een student en zijn land. Midden in die drie uitdijende cirkels staat Eugene Gant, een briljante en rusteloze jongen met het brandende verlangen om zijn geboorteplaats en zijn onstuimige familie te verlaten, op zoek naar een intenser en intellectueel leven. Wolfes roman over deze zoektocht heeft generaties en schrijvers, van Jack Kerouac tot Philip Roth, beïnvloed. Hij geeft een levendige, lyrische schets van Amerika aan het begin van de twintigste eeuw. Met vertaler Sjaak Commandeur, liefhebber van het boek Emmelie Muijsers en literair criticus Dirk-Jan Arensman die het boek besprak in Het Parool.

De elfde aflevering van de podcast Lees Dees gaat over Hotel Moederland van de Turkse schrijver Yusuf Atilgan, die deze roman in 1973 publiceerde. In het boek houdt de excentrieke Zebercet een provinciehotel draaiende dat betere tijden heeft gekend. De gasten zijn schaars, de dagen monotoon. Op een avond arriveert er een vrouw uit Ankara. Ze blijft één nacht. Zebercet verwacht dat ze terug zal komen, maar de tijd verstrijkt zonder dat ze verschijnt. Hoe kleiner de kans wordt dat Zebercet haar ooit nog zal zien, hoe meer hij door haar geobsedeerd raakt, een obsessie die de storm in zijn hoofd voedt. Hotel Moederland is de tweede roman die Yusuf Atilgan (1921-1989) schreef. Zijn debuut, dat uitkwam in 1959, verscheen in 2016 onder de titel De lanterfanter in het Nederlands en werd lovend ontvangen door de Nederlandse en Vlaamse pers. Met vertaalster Hanneke van der Heijden, schrijver Murat Isik en uitgever Jurgen Maas. Laatste verklaart voorlopig geen subsidie meer te willen ontvangen van TEDA, een project van het ministerie voor Cultuur en Toerisme in Turkije.

De tiende aflevering van de podcast Lees Dees gaat over de roman De blinde uil van Sadegh Hedayat (1903 – 1951) In het boek probeert een verteller zijn nachtmerries en paniek te bezweren door die op schrift te stellen en zo te analyseren, en zich te verzoenen met zijn onafwendbare dood. Hij neemt de lezer bij de hand en toont zijn innerlijke wereld en leven. Dertig jaar geleden verscheen het boek, in Iran gepubliceerd in 1937, voor het eerst rechtstreeks uit het Perzisch vertaald in het Nederlands. Hedayat werd in Teheran, in een hoogopgeleide, aristocratische familie geboren, waardoor hij in het buitenland kon studeren. Zijn studie bracht hem onder meer in Parijs. Hij schreef ook essays over het vegetarisme, een aanklacht tegen wreedheid tegen dieren, Franz Kafka, en theaterstukken en novellebundels. De blinde uil schreef hij toen hij in India verbleef en gaf hij in eerste instantie uit in eigen beheer. Hedayat keerde uiteindelijk terug naar Parijs, waar hij in 1951 zelfmoord pleegde. Met journaliste Karima Idrissi, vertaler Gert J.J. de Vries en reiziger & schrijver Alexander Reeuwijk.

De negende aflevering van Lees Dees gaat over de Nederlandse schrijfster Josepha Mendels (1902 – 1995), in 1986 de eerste winnaar van de Anna Bijns Prijs. In haar eigenzinnige coming-of-age-roman ‘Rolien en Ralien’ schreef zij openhartig over seksualiteit toen dat nog niet bon ton was. Mendels groeide op aan het begin van de 20ste eeuw in een orthodox-joods milieu, maar had moeite om zich de strenge levenswijze eigen te maken. Ze begon te schrijven naast haar werk als gouvernante, en vertrok op vierendertigjarige leeftijd naar Parijs, om het benauwde Nederland achter zich te laten. Ze wilde nergens bij horen. Niet bij de Joden, niet bij de feministen en niet bij de schrijvers: ‘Ik doe alleen waar ik zin in heb. Ik zal sterven als een niet-nette dame.’ De moord op haar familie door de nazi’s wierp een schaduw op haar leven en succes. Met uitgeefster Eva Cossee, schrijfster Roos van Rijswijk, en bijzondere opnamen van de schrijfster zelf.