Leven na de groei: de podcast over de nieuwe economie

Aandeelhouderskapitalisme is steeds meer een synoniem geworden voor kortetermijngericht denken. Het doel is winstmaximalisatie, ten koste van alles. De aandeelhouder profiteert - mensen en de aarde betalen de prijs. Maar: bestaat er ook zoiets als postgroei-beleggen? Kun je beleggen voor een betere wereld? Dat hoor je in deze aflevering van Leven na de groei. En hoewel we in de aflevering nadrukkelijk alleen beleggingsadvies geven gericht op duurzaamheid en menswaardigheid, zijn er goede wetenschappelijke redenen om aan te nemen dat beleggingen in visionary companies (bedrijven met een duidelijke visie op het creëren van én economische én sociale én ecologische waarde) op lange termijn beter renderen. Boekentips:- De bakermat van de beurs van Lodewijk Petram- Built to Last van Jim Collins (over visionary companies)

SheIn – het gaat de laatste tijd veel over dit Chinese kledingmerk. Ze hebben een revolutie ontketend in de modewereld. Fast fashion bestond al – bijv. de Zara heeft een omlooptijd van ongeveer 3 weken om van design naar product te gaan. Maar SheIn weet dit terug te brengen tot slechts 3 dagen. En met succes: ze zijn nu de grootste kledingwebshop ter wereld. De kleding houdt het niet lang vol – meestal is het na een keer of 3 wassen stuk. Maar wie geeft dat, tegen die tijd is er al een compleet nieuwe collectie beschikbaar?  Uiteraard is dit geen promo voor de ultra fast fashion. Want de kledingindustrie is één van de meest vervuilende ter wereld. En kleding wordt vaak gemaakt onder vreselijke omstandigheden. Niet bepaald binnen de draagkracht van mens en aarde. Hoe mooi zou het zijn om kleding te hebben die een halve eeuw mee kan gaan? Een droombeeld? Zeker niet! In deze aflevering van Leven na de groei spreken Allard Amelink en Matthias Olthaar: Matthijs Tersteeg, van slow fashionmerk Achilles and the Tortoise en Dennis Storm, oprichter van Club Kakatua en voormalig  presentator en programmamaker. Samen ontwikkelden zij een t-shirt dat 50 jaar meegaat. Ultra slow fashion dus. Ze praten over waarom de kledingindustrie zo vervuilend is, over de perverse prikkels in het systeem en over hoe het anders kan. Hier vind je de crowdfunding van Achilles and the Tortoise: https://crowdaboutnow.nl/campagnes/achillesxtortoise/

Het rapport van Mario Draghi over het concurrentievermogen van Europa is het gesprek van de dag in de wandelgangen van bedrijven en overheden. Volgens Draghi staat Europa economisch gezien voor een "existentiële uitdaging": als we niet nú vól inzetten op een sterkere concurrentiepositie, dan leggen we het af tegen China en de VS. Er staat inderdaad heel veel op het spel, en het onderwerp is relevant voor iedereen, niet alleen voor economen en beleidsmakers. In deze aflevering maken podcasthost Allard Amelink en econoom Paul Schenderling dit cruciale onderwerp voor jou behapbaar en begrijpelijk. We slikken daarbij de conclusies en aanbevelingen van Draghi niet voor zoete koek. Ja, Europa staat voor een existentiële uitdaging, maar níet op de manier die Draghi ons voorhoudt. Hoe dat zit en waarom relevant dit is voor iedereen, hoor je in deze aflevering.Bronnen die ter sprake komen in deze aflevering:- Het rapport-Draghi: https://commission.europa.eu/document/download/97e481fd-2dc3-412d-be4c-f152a8232961_en?filename=The%20future%20of%20European%20competitiveness%20_%20A%20competitiveness%20strategy%20for%20Europe.pdf- Twee boeken over de VS: Underground Empire van Henry Farrell en Abraham Newman en End Times: Elites, Counter-Elites, and the Path of Political Disintegration van Peter Turchin.- Een boek over China: Vampire State: The Rise and Fall of the Chinese Economy. - Een boek over de opkomst van moderne fabriekssystemen: Behemoth: A History of the Factory and the Making of the Modern World van Joshua Freeman.

“Dramatisch jaar voor vlinders: nog nooit zo weinig gezien bij telling”, kopte de NOS begin augustus. Deelnemers aan de Vlindertelling van de Vlinderstichting zagen gemiddeld slechts vijf vlinders, tegen acht vorig jaar en zelfs zestien in de beginjaren van de telling, tot 2015. Ook het CBS onderschrijft deze neerwaartse trend: van de vlinderpopulatie in Nederland in 1992 is minder dan de helft over. “Wie vlinders wil helpen kan tegels in de tuin vervangen door meer bloeiende planten.” eindigde het artikel op de site van NOS. En het mooie is dat vergroening van de tuin steeds populairder wordt. Maar wat blijkt: veel plantjes die als bijvriendelijk of vlindervriendelijk worden verkocht zíjn helemaal niet vriendelijk voor vlinders en bijen. En sterker nog: soms zijn ze juist gevaarlijk.  Hoe het staat met de biodiversiteit in Nederland en wat jij kan doen aan de biodiversiteit rondom jouw huis?Allard Amelink en Matthias Olthaar spreken in deze aflevering Suzanne van Straaten, oprichter van Sprinklr, webshop voor biologische tuinplanten. We spreken haar over het belang van biologisch tuinieren, de uitdagingen die dat met zich meebrengt, maar vooral ook wat het oplevert. Sprinklr is steward owned, wat betekent dat het bedrijf van zichzelf is. En dat heeft heel interessante gevolgen. Je hoort er meer over in deze aflevering van Leven na de Groei.Aflevering van De Keuringsdienst van Waarde: https://npo.nl/start/serie/keuringsdienst-van-waarde/seizoen-21/bij-vriendelijk_1/afspelenVPRO Tegenlicht over Steward-ownership: https://www.vpro.nl/programmas/tegenlicht/kijk/afleveringen/2019-2020/goed-geld-verdienen.htmlKijk op https://biotuinwijzer.nl/ voor meer biologische kwekers en verkopers

Stel je voor: je hebt veertig jaar hard gewerkt en iedereen in jouw organisatie is er in die jaren flink in koopkracht op vooruit gegaan behalve jij. Hoe zou je je voelen? Het schrijnende is dat dit vele mensen in Nederland is overkomen. Het is ongelofelijk maar waar: terwijl de economie fors groeide, zijn de lonen van de dertig procent laagste inkomens de afgelopen veertig jaar gestagneerd of zelfs gedaald. Toch is dit geen schandaal dat het nieuws beheerst en ook zal deze enorme scheefgroei waarschijnlijk niet centraal staan op Prinsjesdag. Hoe kan dat?! In deze aflevering leggen Allard en Paul stap voor stap uit wat jij moet weten over dit grote onderwerp en vertellen we waardoor dit structurele onrecht gemaskeerd wordt. Ook leggen we de voornaamste oorzaken achter dit structurele probleem bloot en praten we over concrete oplossingen die tijdens Prinsjesdag centraal zouden moeten staan.Tot slot blijft de roze olifant in de kamer (lees: Tweede Kamer) uiteraard niet onbenoemd, namelijk: hoe kan het dat linkse partijen, ooit opgericht om de arbeidersklasse te vertegenwoordigen, zo'n groot probleem voor deze klasse met zo weinig inhoudelijke diepgang en politieke strijdlust benaderen? Bronnen:- World Inequality Database van Thomas Piketty: https://wid.world/- Onderzoek Universiteit Leiden (in het bijzonder pagina 23): https://www.universiteitleiden.nl/binaries/content/assets/rechtsgeleerdheid/fiscaal-en-economische-vakken/economie/rm_2024_01_13022024.pdf

Veel mensen bezinnen zich in de rustige zomermaanden op hun werkzame leven, over de aard van hun werk, hun werk-privé balans, over de wereld die ze willen achterlaten. Daarom gaan we deze afleveringen in op vier verzuchtingen die je kunt hebben als je deze periode denkt aan je werk:Waarom werk ik zoveel?Waarom is mijn werk zo zinloos?Waarom wordt mijn werk zo ondergewaardeerd?Waarom wordt mijn werk niet als werk gezien?Paul Schenderling en Allard Amelink bespreken ze met hoogleraar politieke filosofie aan de Rijksuniversiteit Groningen Lisa Herzog. Haar onderzoek richt zich op economische rechtvaardigheid, ethiek in organisaties en democratie in het bedrijfsleven. De Toekomst van Werk. Van hiërarchie naar democratie. 

"Hoe we onze straten inrichten, dat is de gestolde versie van hoe we over economie denken." Met deze oneliner stapte onze podcastgast, Marco te Brömmelstroet, de kamer binnen. Tijdens de opname laat hij ons, Allard Amelink, Paul Schenderling en jou als luisteraar, met totaal andere ogen kijken naar het onderwerp van deze aflevering: mobiliteit. En dat niet alleen: hij laat ons ook zien hoe de toekomst van mobiliteit in een samenleving na de groei begint bij een nieuwe visie op een rechtvaardige straat. Marco draait er niet omheen: voor die visie zullen we moeten strijden. Maar hij biedt ons ook concrete ideeën en praktische handvatten hoe we daarmee kunnen beginnen, in onze steden en dorpen en in onze eigen straat. Een fascinerend gesprek, dus mis deze aflevering niet en deel de aflevering met vrienden en bekenden!Marco te Brömmelstroet is hoogleraar Urban Mobility Futures, director van het Lab of Thought and chairman en samen met Thalia Verkade schrijver van het boek 'Het recht van de snelste'.

Zorgt soja eten voor ontbossing? Waarom zit er plastic om biologische komkommers? Is vlees uit den boze? Drie keer per dag hebben we de kans een positieve impact te hebben op de wereld: door wat we op ons bord leggen. Ons hedendaagse voedselpatroon draagt in grote mate bij aan de uitputting van mens en aarde en dus zijn goede keuzes op dit gebied enorm waardevol. Maar waar moet je beginnen? En kloppen de intuïtieve aannames die we daarbij doen? In deze aflevering spreken Matthias Olthaar en Allard Amelink Frank Holleman van Fork Ranger. Fork Ranger helpt je 2 lastige vragen te beantwoorden: "wat kan ik aan klimaatverandering doen" en "wat eten we vanavond"? Ze geven praktische tips, bieden inzicht in de impact van voedsel en geven heerlijke recepten om deze inzichten toe te passen. Dat betekent zeker niet dat het minder lekker en minder gezond moet!Kijk voor meer informatie op www.forkranger.com/nl of download de app op je telefoon.

In de reacties op de uitslagen van de Europese verkiezingen ging het veel over de winst van radicaal-rechts en het verlies van met name de Groenen. Is de uitslag daarmee ook slecht nieuws voor het leven na de groei? Paul Schenderling ziet in gesprek met Allard Amelink vooral veel kansen om correcties door te voeren: betaalbaarheid en uitvoerbaarheid kunnen nu wél de aandacht krijgen die ze verdienen. Daarnaast heeft Paul mooi nieuws over de verspreiding van het gedachtengoed van postgroei: selectieve groei wint aan terrein.Afgelopen dagen ging Europa naar de stembus. Donderdag trapte NL de verkiezingen af; we mochten 29 van de 705 zetels verdelen.In de dagen die volgden stemden alle Europese landen voor het Europees Parlement. Zowel in Nederland als verder in Europa wonnen rechts-radicale partijen. Tegelijk blijven de traditionele machtsblokken in Europa overeind. Dat betekent dat deze uitslag zeker niet alleen negatief is. In de podcast gaat het over:De lezing van Henri Bontenbal: "Ecologisch burgerschap betekent ook je politiek inzetten voor duurzame ontwikkeling"De aflevering over wonen: "Bouwen, bouwen, bouwen" is niet de oplossing voor de wooncrisis

Medio mei maakten de onderhandelaars bekend dat zij een resultaat hadden bereikt, na de verkiezingen van november vorig jaar. Hoop, lef en trots heeft het als titel gekregen. Vervolgens buitelen partijen, maatschappelijke organisaties etc over elkaar heen om er wat van te vinden en uiteraard is het ook bij de koffieautomaat op het werk of bij de kapper een gespreksonderwerp. Dat gesprek concentreert zich vaak rondom de meest in het oog springende maatregelen: 130 km per uur, het strengste asielbeleid ooit, de vele vrijstellingen die aangevraagd moeten gaan worden bij de EU, BTW op boeken en kranten naar 21%, de verlaging van het eigen risico in de zorg. Stuk voor stuk zaken waar je blij of verdrietig of boos van kan worden. Maar wat kunnen we structureler zeggen over het akkoord? En wat als we met de bril van leven na de groei kijken naar dit onderhandelingsresultaat?Paul noemt het boek Power and Progress van Daren Acemoglu. 

Laptops en smart phones: het is niet overdreven om te stellen dat ze inmiddels een primaire levensbehoefte vormen. Tegelijkertijd leidt de productie van elektronica tot veel uitstoot van giftige stoffen, landgebruik, materiaalgebruik en is er veel sociaal onrecht in de keten. En dan hebben we het nog niet over wat er gebeurt met de elektronica na afdanking van de apparaten.Veroordeeld als we zijn tot het gebruik van deze apparaten, hoe kunnen we daar dan toch goed mee omgaan? In deze uitzending gaat Allard Amelink in gesprek met Jeroen Merk, arbeids- en mensenrechtenexpert in de elektronicaketen bij SOMO en internationaal coördinator van het Good Electronics Netwerk en Matthias Olthaar, lector Green Economics & Process Optimization bij NHL Stenden Hogeschool en mede-oprichter van Just Enough.Wil jij doorpraten over deze podcast? Meld je dan aan voor onze online meet-up van maandag 10 juni via: https://justenough.nl/online-meet-ups/De volgende artikelen worden genoemd in de podcast:·         Het artikel van LowTech Magazine over lang gebruik van oude laptops: https://justenough.nl/waarom-ik-geen-nieuwe-laptops-meer-koop/·         Productbeoordeling smart phones van Just Enough: https://justenough.nl/productbeoordeling-smart-phones/·         Productbeoordeling laptops van Just Enough: https://justenough.nl/productbeoordeling-laptops/·         Franse reparabiliteitsindex: https://www.indicereparabilite.fr/

Het klinkt zo mooi en vredig: we zijn op zoek naar een betere wereld, waar we leven binnen de draagkracht van mens en aarde. Maar de realiteit kan soms een stuk minder vredig zijn. Overal ter wereld woeden oorlogen en sinds de Russische invasie van Oekraïne ook op het Europese continent. Hoe moeten we omgaan met vrede en veiligheid? Ben je als postgroeisamenleving niet weerloos tegen agressieve landen die zich niets aantrekken van hun impact op aarde en medemens? Heb je niet economische kracht nodig om je te kunnen verdedigen?Paul Schenderling en Allard Amelink bespreken het deze maand in Leven na de groei. Paul stelt dat postgroei juist geen zwak verhaal is, maar het krachtigste antwoord tegen geweld en oorlog. Kwaliteit is het sleutelwoord. Door in te zetten op kwaliteit verspillen we minder in onze samenleving; kunnen we onze middelen en tijd besteden aan wat écht nodig is; en wordt het weer mogelijk om productie in eigen land te halen. Dat geeft ons de mogelijkheid om in tijden van oorlogsdreiging, zelf te produceren wat nodig is om ons te beschermen. Doordat we ons in de afgelopen decennia zo hebben overgeleverd aan landen met lage productiestandaarden, zijn we zelf zwakker geworden. Verder moeten we als rijke westen stoppen met onze hypocrisie op het wereldtoneel. We worden door veel landen in het mondiale zuiden niet serieus genomen, omdat we wel mooie verhalen hebben over het belang van gelijkheid en een vrije wereld, maar ons daar zelf totaal niet aan houden. Ook hierin kan postgroei helpen, omdat het voor een eerlijkere verdeling van welvaart in de wereld zorgt. Dan kunnen we wereldwijd samenwerken aan een veiligere en eerlijkere wereld.Tot slot moeten we ook naar onszelf kijken. Oekraïners geven hun leven om hun land en hun levenswijze te verdedigen. Waar zijn wij in Nederland vandaag de dag bereid voor te vechten? Voor welke waarden zijn wij bereid de wapenen op te pakken? Het enige dat we nog met elkaar lijken te delen is onze behoefte aan economische groei. Maar wie wil zijn leven daarvoor geven? We moeten op zoek naar wat ons wel gelukkig maakt en met elkaar verbindt. Postgroei maakt ons dus geen willoze slachtoffers, maar geeft juist kracht.Leestip: Van muur tot muur van Jonathan Holslag. Als je het wil kopen, doe dat dan via je lokale boekhandel!

In deze aflevering gaan Allard en Paul in gesprek met zorgexpert Wine te Meerman over zorg. Wine signaleert een gezondheidsparadox: we leven langer én ongezonder. Wat houdt die paradox in en wat zijn de oorzaken ervan? Daarnaast bespreken we een ander hot item: de problemen in de zorg over (personeels)schaarste, beschikbaarheid en betaalbaarheid. Zoals je van ons gewend bent, kijken we op een vernieuwende manier naar de échte oorzaken en oplossingen, waarbij we verschillende veelgehoorde mythes debunken en alternatieve verklaringen aanreiken. Dit levert inzichten op waar je wat mee kunt in je persoonlijk leven, voor meer gezondheid en geluk. En het levert inzichten op voor de samenleving, voor een toekomstbestendige zorg in tijden van vergrijzing.Wil je meer weten? Lees dan hoofdstuk 15 uit ons boek 'Er is leven na de groei'.

Moeten we niet een stuk klimaatoptimistischer zijn? De laatste tijd horen we heel veel positieve berichten over het klimaat: zo was er in 2023 6% minder uitstoot in ‘23 t.o.v. ’22. En het boek Not the End of the World van Hannah Ritchie dat in januari verscheen (en heel veel aandacht kreeg), zegt dat we niet somber moeten zijn. We zijn de eerste generatie met perspectief op een duurzame planeet! Dit keer houden we het verhaal van postgroei eens kritisch tegen het licht van de actualiteit. Is dat verhaal van Leven na de Groei niet veel te pessimistisch? Dit is de link naar het dashboard van de IEA dat we bespreken: https://www.iea.org/reports/tracking-clean-energy-progress-2023

Lange wachtlijsten, hoge huren, overbieden op koopwoningen: niemand ontkomt aan de concurrentie op zoek naar een (ander) huis. En dus horen we voortdurend het credo ‘bouwen, bouwen, bouwen’. Maar bouwen, bouwen, bouwen gaat ook ten koste van schaarse ruimte en natuur en gaat gepaard met uitstoot van broeikasgassen, stikstof en veel materiaalgebruik. Is bouwen echt de enige oplossing of kan het ook anders?In deze podcast delen architect Sanne van Manen en Marjet Rutten van Gideon Building Transition Tribe hun kennis en visie op onze woonopgave. In de eerste plaats hebben we niet een miljoen nieuwe woningen, maar woonplekken nodig. In deze podcast leer je hoe we die woonplekken niet alleen kunnen realiseren zonder enorm veel nieuwe woningen te bouwen, maar ook hoe dat kan op een manier die socialer, gezonder en duurzamer is.Heb jij een vraag of idee voor een volgende podcasts? Deel deze dan via post [at] justenough.nl. Wil je doorpraten met andere luisteraars, meld je dan aan voor een van onze Online Meet-Ups - Just Enough.Lees ook onze artikelen over bouwen:Moeten we bouwen? - Just EnoughFrank en Monique willen hun huis delen, als bijdrage aan woningnood - Just Enough

Deze aflevering laat je de met de oren klapperen en lachen van verbazing. Alles wat je moet weten over ons nogal grote en complexe financiële systeem maken we helder voor je. Ook de aspecten waar financiële instellingen liever niet over praten en die in de media niet aan de orde komen omdat ze te ingewikkeld zouden zijn. Maar we verhelderen niet alleen, zoals hoort bij Just Enough komen we ook met een visie en met praktische tips hoe jij je financiën op een eerlijker en duurzamer manier kunt regelen. En we laten zien dat er wel degelijk alternatieven zijn voor de manier waarop ons financiële systeem georganiseerd is. Presentatie: Allard Amelink. Spreker: Paul Schenderling. Linkjes naar onderwerpen waar we in de aflevering naar verwijzen:Het Grote gevecht van Jeroen Smit Waterworks of money van Carlijn Kingma The Big Short Bankenwijzer en verzekeringswijzer 

Dit keer hebben we het over het buzzword van deze tijd: AI. Kunstmatige intelligentie is volgens sommigen de oplossing voor alles en voor anderen een grote bedreiging voor ons bestaan. Hoe kunnen we met de Leven na de groei-bril kijken naar dit onderwerp? In deze aflevering zoomen we in op verschillende aspecten die ons leven raken. Het eerste aspect is de impact van AI op onze banen: hoeveel banen blijven er nog over en wat betekent AI voor de kwaliteit van onze banen? Het tweede aspect is de impact op de sociale omgang tussen mensen. Het derde aspect is de impact van AI op de aarde: is AI een milieuramp of (ook) een deel van de oplossing? En last but not least: wat zijn handige tips om in je eigen leven goed om te gaan met AI?Just Enough publiceert regelmatig over digitale zaken, in ons dossier 'digitale detox'. Zo tref je in ons dossier onder andere een artikel over de ecologische impact van data/digitale diensten.Is er een onderwerp waar je graag een podcastaflevering van Leven na de groei over zou willen horen? Stuur je vraag of onderwerp dan naar post@justenough.nl.

Marketing en reclame vertellen ons dat we wat missen. Geen leven van genoeg, maar een leven met altijd een tekort. Daarmee zet het aan tot consumptie. Tot onnodige consumptie zelfs. Het maakt dat we er spullen door kopen die we niet nodig hebben. Dat niet alleen, onze kwaliteit van leven kan er zelfs minder van worden. We hebben niet de juiste spullen of we zijn zélf niet goed genoeg. Betekent dit dat we marketing dan maar moeten verbieden? Of kan marketing ook gebruikt worden voor positieve verandering? En wat kunnen wij zelf doen, als mens of vanuit onze rol als consument, in onze omgang met marketing? Deze en andere vragen bespreken we in deze podcast waarin Allard Amelink in gesprek gaat met marketing- en reclamedeskundige Jari Kloppenburg en Matthias Olthaar.De VPRO documentaire waarnaar verwezen wordt is hier te vinden: Rebellen tegen reclame - VPROAls je meer wilt leren over de oorsprong van reclame, bekijk dan deze vierdelige BBC documentaire: The Century of the Self (2002) - YouTubeWil je doorpraten over deze podcast en gerelateerde onderwerpen? Meld je dan aan voor een online meet-up: Online Meet-Ups - Just Enough

We leven in onzekere en chaotische tijden. De gast in deze aflevering bedacht een nieuw concept voor de manier waarop we hiermee om kunnen gaan: onzekerheidsvaardigheid. De gast over wie we het hier hebben is niemand minder dan Merlijn Twaalfhoven: componist, theatermaker en oprichter van onder andere The Turn Club. Onzekerheidsvaardigheid is onderdeel van wat hij de kunstenaarsmindset noemt: een mindset die ons helpt om een positieve bijdrage te leveren aan complexe vraagstukken, zoals de duurzaamheidstransities. In deze aflevering vertelt hij wat de kunstenaarsmindset en onzekerheidsvaardigheid inhouden en ontvang je praktische tips hoe je dit zelf kunt toepassen. Aan het einde van de aflevering ga je gegarandeerd met meer positieve energie aan de slag voor een betere wereld!Wekelijks zoekt Merlijn naar creatieve en inspirerende manieren om de crises van onze tijd het hoofd te bieden in de nieuwsbrief De Tegentijd. Je kunt je hier opgeven: https://tegentijd.nl/Merlijn Twaalfhoven en Paul Schenderling organiseren samen met 4 andere voorlopers van de nieuwe economie op 29 februari een dag met masterclasses: https://www.postgroei.nl/organisatienieuws/event-handvatten-voor-postgroei-in-de-praktijkMet The Turn Club brengt Merlijn mensen samen die maatschappelijke vraagstukken aanpakken met een kunstenaars-mindset. Er is ook een platform voor samenwerking en events: https://turnclub.net/

Moeten we blij zijn met de uitkomsten van de Klimaattop in Dubai, of niet? Wat als een paal boven water staat is de deze top in verschillende opzichten van cruciaal belang was. De wereld heeft namelijk tot 2030 de tijd om de uitstoot van broeikasgassen in een steil pad naar beneden te brengen. In de aanloop de top waren er verwarrende signalen, over het voorzitterschap van een oliesjeik, over de impact van de oorlogen in Oekraïne en Gaza en meer. De nieuwsberichten na de top laten zich ook niet zo makkelijk duiden. In deze aflevering scheppen we daarom aan de hand van een vijftal kerndoelen tot 2030 helderheid. Ook lichten we toe wat de implicaties zijn voor het klimaat, de mondiale verhoudingen en wat Europeanen zoals wij kunnen doen.Bronnen en verdiepend materiaal:https://www.iea.org/commentaries/what-does-cop28-need-to-do-to-keep-1-5-c-within-reach-these-are-the-iea-s-five-criteria-for-successhttps://www.carbonbrief.org/cop28-key-outcomes-agreed-at-the-un-climate-talks-in-dubai/https://www.carbonbrief.org/analysis-chinas-emissions-set-to-fall-in-2024-after-record-growth-in-clean-energy/https://www.iea.org/reports/tracking-clean-energy-progress-2023https://climateactiontracker.org/publications/cop28-initiatives-create-buzz-will-only-reduce-emissions-if-followed-through/https://www.rijksoverheid.nl/documenten/publicaties/2023/12/09/joint-statement-on-fossil-fuel-subsidieshttps://energy.ec.europa.eu/publications/global-renewables-and-energy-efficiency-pledge_en