Macro met Boot en Mujagić | BNR

De handelsoorlog tussen China en Amerika leek even bekoeld. Er was sprake van een bestand, en Xi en Trump zouden elkaar gaan ontmoeten. Maar inmiddels is het vuurtje weer opgelaaid, met dreigingen van importheffingen van honderd procent boven op de bestaande tarieven. ‘En dat is niet verrassend’, zegt macro-econoom Arnoud Boot. Waarom?  De strijd tussen de Verenigde Staten en China is een permanente strijd, die verdwijnt niet meer. Trump pakt het wat wispelturiger aan dan zijn voorgangers, maar het conflict zelf is structureel. Op de langere termijn bewegen we naar een wereld die steeds meer gescheiden raakt, met een invloedssfeer van de VS tegenover een invloedssfeer van China. En dat gaat op alle vlakken straks een rol spelen.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

De doorrekeningen van de politieke partijen zijn door het CPB naar buiten gebracht. Volgens macro-econoom Arnoud Boot bevat het overzicht in elk geval geen absolute dooddoeners. ‘Er is geen partij die zich met deze cijfers níét kan verdedigen’, zegt hij. Toch vallen hem een paar opvallende punten op. Wat is dan het belangrijkste algemene effect dat je ziet?  Het CPB heeft deze keer ook gekeken naar de effecten op langere termijn, niet alleen de komende paar jaar. En dan zie je dat maatregelen die meer mensen aan het werk moeten krijgen, zoals het verhogen van de AOW-leeftijd, echt impact hebben. Dat is nadrukkelijk iets wat de VVD doet. Op termijn komt die partij daardoor beter uit de berekeningen, maar dat komt eigenlijk volledig door die ene maatregel: mensen werken langer door. Dat is een duidelijke keuze, maar wel één die andere effecten overheerst. See omnystudio.com/listener for privacy information.

De arbeidsproductiviteit van de commerciële sector is in 2024 met 0,1 procent gedaald, ten opzichte van een jaar eerder. In 2023 was de daling het grootste na 2009, toen ging de arbeidsproductiviteit met 2 procent naar beneden. Dit meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek. Volgens macro-econoom Edin Mujagic zou het hier met de verkiezingen veel meer over moeten gaan: ‘onze welvaart hangt hiervan af’.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Bij gebrek aan harde inflatiecijfers moeten de inflatieverwachtingscijfers van de Univeristy of Michigan maar even soelaas bieden. Vorige maand werd nog een inflatie van 3,7 tot 4,7 procent verwacht – zo’n beetje een verdubbeling van het huidige niveau. En deze ‘gewone burgers zijn lang niet de enige Amerikanen die zich bezighouden met het voorspellen van inflatie, zegt macro-econoom Edin Mujagic: economen, analisten, maar zeker ook de mensen in het Fed-bestuur.  De regionale Fed in Chicago heeft besloten de verschillende data te bundelen en vergelijken, waarbij extra aandacht werd besteed aan de knip tussen pre-corona en postcorona. En wat blijkt, zegt Mujagic: vóór de coronacrisis zaten de professionals én de Fed relatief goed, terwijl huishoudens geneigd waren de inflatie te overschatten. Maar na de coronacrisis veranderden die verhoudingen aanzienlijk. ‘Volgens de onderzoekers hadden de huishoudens het eigenlijk in de meeste gevallen bij het juiste eind.’   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Als er een Nobelprijs voor politieke instabiliteit zou bestaan, dan zou die zonder enige twijfel naar Parijs gaan’, zegt macro-econoom Edin Mujagić. ‘Want dit jaar is er geen sprake van liberté, égalité, fraternité, maar van liberté, égalité, désordre.’ Volgens hem is het één grote chaos in Frankrijk en dat moet je in het achterhoofd houden als je samen leningen aangaat.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

De goudprijs blijft stijgen en nadert vandaag de grens van 4000 dollar per troy ounce, een nieuw record. Volgens macro-econoom Arnoud Boot is dat geen verrassing. Beleggers zoeken opnieuw hun toevlucht tot goud nu overheden diep in de schulden zitten en de onzekerheid over inflatie en rente toeneemt. ‘Mensen durven nauwelijks nog staatsobligaties te kopen. Dan voelt goud veiliger, ook al kun je er eigenlijk niets mee.’  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Het vermogen dat overledenen nalaten, is in vijftien jaar meer dan verdubbeld. Dat bleek deze week uit CBS-cijfers over de periode van 2007 tot 2022. Opvallend is alleen dat de opgehaalde erfbelasting in absolute getallen juist lager is. ‘En dat voor de meest efficiënte vorm van belasting die er is’, zegt macro-econoom Arnoud Boot.  Economen zeggen dat vaak. Je ontmoedigt namelijk niks met erfbelasting, terwijl elke andere belasting dat wél doet — ook al is er inderdaad al belasting over betaald. Maar als iemand veel geld heeft verdiend in zijn leven, dan komt dat ook door de kansen die hij of zij heeft gekregen van de maatschappij. Waarom zou dat geld dan volledig voor het nageslacht zijn, en niet deels voor de maatschappij? Dus als we het hebben over ongelijke kansen, dan kan erfbelasting helpen om dat probleem op te lossen.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Voor macro-economen is de eerste vrijdag van de maand vaak spannender dan andere vrijdagen. Op die dag worden namelijk de maandelijkse banencijfers uit de Verenigde Staten gepubliceerd. ‘En ook de Fed vindt die cijfers belangrijk, omdat ze laten zien hoe de Amerikaanse arbeidsmarkt en de economie ervoor staan. Bovendien staat er over vier weken een rentevergadering gepland’, zegt macro-econoom Edin Mujagic.   Maar de Fed krijgt die cijfers door de sluiting van de Amerikaanse overheid niet, toch?  Nee, de centrale bank is flying blind. Vandaag verscheen op de website van het Amerikaanse Centraal Bureau voor de Statistiek het bericht dat de site tot nader order niet wordt bijgewerkt. Dat heeft met de shutdown te maken. De Fed weet ook niet hoelang het gaat duren, maar de vergadering staat al vast.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Voor het eerst sinds het einde van 2018 beleven Amerikaanse overheidsinstanties en -ambtenaren weer een shutdown. Oorzaak van de sluiting van de overheidsdiensten is dat de Democraten en Republikeinen lijnrecht tegenover elkaar staan bij de begrotingsonderhandelingen, en het geld is simpelweg op. ‘Het is alsof onze koning op de derde dinsdag van september een briefje uit zijn binnenzak haalt, en zegt: ‘Ik heb niets te vertellen, er is geen verhaal’’, zegt macro-econoom Edin Mujagic. See omnystudio.com/listener for privacy information.

De 2 miljard euro die de overheid als subsidie wil verstrekken voor de verduurzaming van Tata Steel is ‘als geld in een zwart gat gooien’. Dat zegt emeritus hoogleraar economie Sweder van Wijnbergen van de Universiteit van Amsterdam. ‘Het lijkt me geen reden om de vlag uit te hangen.’   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Met de verkiezingen in aantocht geeft macro-econoom Arnoud Boot een nieuw kabinet vast een duidelijke missie mee: denk aan het ondernemersklimaat. Maar dat betekent volgens Boot vooral koers houden. Want – met enige overdrijving – hebben ondernemers nog liever consistent slecht beleid dan het politieke opportunisme van de laatste jaren.    See omnystudio.com/listener for privacy information.

Verschillende Europese banken waaronder ING hebben zich verenigd in een consortium voor de oprichting van een stablecoin. De digitale munt moet eind 2026 worden uitgebracht. Macro-econoom Arnoud Boot is hiervan niet onder de indruk. ‘Het is geen revolutie.’  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Landen zoals Frankrijk, de Verenigde Staten, Nederland, Duitsland, Italië hebben volgens macro-econoom Edin Mujagic niet alleen een begrotingstekort gemeen, ook is het opvallend dat er sprake is van hoge inflatie. Hij wijst op een sterke samenhang tussen beide, en benadrukt dat naast monetair beleid, verstandig begrotingsbeleid noodzakelijk is.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Fed-voorzitter Jerome Powell deed gisteravond tijdens een speech de persconferentie na het meest recente rentebesluit van de centrale bank nog eens dunnetjes over. De Fed had de rente weliswaar verlaagd, maar dat betekent niet dat er nu een hele reeks renteverlagingen aan zit te komen, benadrukte Powell. ‘Hij sprak van een ‘’uitdagende situatie’’, waarmee hij bedoelt dat de Fed zich op een plek bevindt waar geen centrale bankier zich ooit graag ziet’, zegt macro-econoom Edin Mujagic.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

De Nederlandse economie is in het tweede kwartaal met 0,2 procent gegroeid. Eerder werd die groei berekend op 0,1 procent. ‘De vlag kan dus uit. Niet zozeer door die 0,1 procent extra groei, maar door de samenstelling ervan’, zegt macro-econoom Edin Mujagic. Waar komt die economische groei vandaan? Bij nader inzien hebben wij als consumenten meer uitgegeven dan eerder werd gedacht. Onze handel met de rest van de wereld droeg ook iets bij aan de groei, en ook de bedrijfsinvesteringen namen toe. Dat zijn de drie van de vier motoren die een sterkere bijdrage hebben geleverd aan de economische groei. De vierde motor, de uitgaven van de overheid, die zijn juist omlaag bijgesteld. En dat is eigenlijk de combinatie die je elk kwartaal zou willen zien. Namelijk: de overheid draagt minder bij aan groei, en dat wordt ruimschoots gecompenseerd door huishoudens, internationale handel en het bedrijfsleven. Dus ik zeg nogmaals: de vlag kan uit.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

De aanpassingen in box 3, aangekondigd in de Miljoenennota, leiden tot discussie. Het kabinet wil de belasting op spaargeld en beleggingen verhogen om de kosten te dekken van een eerdere uitspraak van de Raad van State, die de oude heffing op fictieve rendementen onredelijk verklaarde. Maar volgens econoom Arnoud Boot dreigt zo de belastingmoraal te worden ondermijnd.  Omdat de Raad van State de oude heffing onredelijk vond, moet de overheid die mensen compenseren. Hoe wil het kabinet dat doen? Door box 3 zwaarder te belasten. De vrijstelling gaat omlaag van bijna 58.000 naar iets meer dan 51.000 euro. Daarnaast stijgt het fictieve rendement op overige bezittingen, zoals aandelen of tweede huizen, van 5,88 naar 7,78 procent. Dat levert extra inkomsten op voor de staat, waarmee de verliezen uit de uitspraak worden gecompenseerd.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

In de beleidsarme Miljoenennota die afgelopen week op Prinsjesdag is gepresenteerd, heeft het demissionaire rompkabinet een voorproefje gegeven van de politieke plannen voor komend jaar – in het geval deze bewindslieden nog enige tijd relevant in functie blijven.‘Maar eigenlijk ben ik heel enthousiast,’ zegt macro-econoom Arnoud Boot, die de luisteraar om meerdere redenen oproept vooral zelf de Miljoenennota te gaan lezen. ‘Het zijn 80 pagina’s, met plaatjes, en het is goed te doen.’ Waar komt dat enthousiasme dan vandaan, Arnoud? In de samenvatting van de Miljoenennota staan drie opmerkingen waar ik het graag over wil hebben. De eerste gaat over de koopkracht, die zich positief ontwikkelt door het kabinetsbeleid en doordat de lonen harder stijgen dan de inflatie. Maar dat komt ook door de brandstofaccijns, waar anderhalf miljard euro naartoe gaat. Daardoor stijgt de koopkracht met 1,3 procent in plaats van 1 procent. Tegelijkertijd is het openbaar vervoer al duurder dan autorijden, en toch gaat er extra geld naar de auto. Dat is eigenlijk een slecht idee. Maar het zorgt toch voor een koopkrachtverbetering? Als je met geld smijt, werkt dat op korte termijn heel goed. Kijk maar naar Engeland, de Verenigde Staten en Frankrijk. Als je de begrotingstekorten buiten beschouwing laat, ziet het er op de korte termijn heel redelijk uit. Daarom lijken we een beetje op Frankrijk. Op korte termijn doet Frankrijk het helemaal niet zo slecht, maar we weten dat het land structureel in de problemen zit. Maar het begrotingstekort komt uit op 2,9 procent. Dat valt toch wel mee? Dat is het tweede punt waar ik op wil wijzen. Het kabinet zegt dat het met het oog op toekomstige uitdagingen een gezonde begroting achterlaat. Maar dat is flauw, want ze negeren juist die toekomstige uitdagingen. En desondanks komen ze nog steeds uit op een tekort van 2,9 procent. We moeten bovendien nog maar zien wat het daadwerkelijk wordt, want de economie is overbelast en wie weet wat er straks gebeurt met het nieuwe kabinet. Deze cijfers kunnen zo weer het raam uit. Daarnaast – en dat is punt drie – spreekt het kabinet van een gedekte begroting, zowel aan de uitgaven- als aan de inkomstenkant. Maar dat is vreemd, want er ís een tekort van 2,9 procent. In de Miljoenennota wordt ook verwezen naar de Raad van State, waarom? Het ministerie van Financiën, oftewel het kabinet, is door de Raad van State gevraagd eens na te denken over de toekomstige structuur van de Nederlandse economie. Dat is buitengewoon interessant. Traditioneel zijn overheidsinvesteringen gericht op machines, gebouwen, wegen, infrastructuur. Maar tegenwoordig gaat het om kennis en onderwijs. Wat zijn de gevolgen als er zoveel wordt bezuinigd op die terreinen? Daarbij verwijst het kabinet ook naar een artikel uit 1956 van econoom Robert Solow, die in 1987 de Nobelprijs ontving. En het mooie is: de lezer van de digitale Miljoenennota kan doorklikken naar dat artikel, een prachtige bijdrage in het Quarterly Journal of Economics uit 1956. Dat verhaal is na 70 jaar nog steeds relevant, omdat economie natuurlijk niet gisteren is uitgevonden. Uit de inzichten van toen kunnen we nog altijd veel leren.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Dat de Federal Reserve de rente ging verlagen was voor macro-econoom Edin Mujagic geen verrassing. 'Maar ik heb wel naar twee andere dingen gekeken, namelijk: hoe nu verder? En was er iets zichtbaar van het Trump-effect?’  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Bij de vergadering van de Amerikaanse centrale bank gaat het maar om één ding, zegt macro-econoom Edin Mujagic. ‘Namelijk: hoe is de sfeer? Normaal gesproken is het heel gezellig – er zitten mensen die elkaar al lang kennen. Maar of dat deze keer zo is, betwijfel ik.’ Waar heeft dat mee te maken, denk je? Dat heeft alles te maken met de komst van een nieuw bestuurslid, de heer Stephen Miran. Hij werd eerder deze week goedgekeurd door de Amerikaanse Senaat, met de kleinst mogelijke meerderheid: 48 stemmen voor en 47 stemmen tegen. Hij beslist nu ook mee over het rentebesluit. Maar hierdoor zijn er een aantal zaken die de sfeer niet ten goede zullen komen, denk ik. In de eerste plaats is hij nog steeds werknemer van het Witte Huis. Hij is de hoogste economisch adviseur van de Amerikaanse president.   See omnystudio.com/listener for privacy information.

Vakbond FNV eist 6 procent loonsverhoging. Maar volgens macro-econoom Edin Mujagic snijden niet alle argumenten daarvoor hout. Welke argumenten geeft FNV? Allereerst moet de aanhoudend hoge inflatie volgens de vakbond worden gecompenseerd. Daarnaast zou een verhoging volgens de bond passen bij de gestegen arbeidsproductiviteit. En tot slot wijst FNV op een scheefgroei: werknemers zouden de afgelopen jaren nauwelijks hebben meegeprofiteerd van de hoge winsten van bedrijven. Hogere lonen moeten dat dus deels rechtzetten.   See omnystudio.com/listener for privacy information.