DiscoverMarella
Marella
Claim Ownership

Marella

Author: Radiotelevisiun Svizra Rumantscha (RTR)

Subscribed: 17Played: 833
Share

Description

L’emissiun focusescha e reflectescha in tema. Ella dat in cuc davos las culissas, explitgescha e metta en context, saja quai fenomens novs e nunenconuschents, ubain istorgias che paran a prima vista enconuschentas.
270 Episodes
Reverse
Venderdi ils 6 da zercladur 1969: Mihael Derungs, sparescha da cler di ord vischnanca. Tuts tschertgan il mat da 6 onns. I dat bleras teorias nua ch'el pudess esser, dentant fastizs na datti betg. Cun lintschertezza nua chel è, creschan era las ideas nua chel pudess esser. I dat ina massa famas. Fin oz muventa il cas. Ils ins enconuschan il destin tragic da Mihael da raquints ed auters na vulan betg pli chavar en questas regurdanzas che han laschà enavos plajas. En questa Marella vain nus vulì savair co china cuminanza va enturn cun uschè in cas tragic – saja quai a Vignogn u er en auters lieus.
Ina da las pli veglias uniuns dal chant viril sacral dal Grischun dastga guardar enavos sin 175 onns plain splendur, ma era cun intginas crisas. L'istorgia dal Chor viril baselgia Savognin è in chapitel impressiunant da la tradiziun dal chant viril dal Grischun. Cumenzà ha tut avant 175 onns – cun ina dunna. Sabina Escher de Latour, ina musicista emancipada e bain scolada da Breil, ha fundà il chor l'onn 1849 ed ha manà quel durant insaquants onns. Enconuschent surregiunalmain è il chor vegnì a partir da l'onn 1870. L'emprim sut la direcziun dal scolast indigen Stefan Wasescha. E suenter cun Georgius Schmid de Grüneck, ch'era pli tard daventà uvestg da Cuira, aveva surpiglià la batgetta. Il chor è sa preschentà cun success a differentas festas da chant ed è schizunt vegnì engaschà da chasas renumadas sco il «Maloja Palace Hotel». Mess accents han ils dirigents Peder Spinatsch e Rudi Netzer. Malgrà las sfidas sco il segund concil vatican ed il turissem ch'era prosperadas en moda rasanta, eri reussì a Rudi Netzer da mantegnair il chor e cun el la tradiziun dal chant ecclesiastic. Ultra da quai era il repertori er adina vegnì engrondì cun chanzuns profanas e popularas. Dapi l'onn 2010 stat il chor sut la direcziun dal giuven dirigent Gianign Arpagaus. En l'emissiun Marella partan tschintg persunas cun funcziuns-clav istorgias commoventas e divertentas dals 175 onns Chor viril baselgia Savognin. Co il chor ha surventschì las sfidas, co el ha dumagnà il spagat tranter tradiziun e moderna e co ch'el ha adina pudì engaschar novs chantadurs giuvens, da quai raquinta la Marella. Ulteriurs temas: Schäfers Sonntagslied - Mesanotg - Abba bab ord la Passio Nova - Sancta Maria - Jesus mora ved la crousch ord La Veia dalla Crousch - La Patria
Emissiun per il 150avel da Zon Zanett Cloetta (1874 – 1965). Sch'ins contempla sia ovra, na san ins betg propi en tge truclet che Zon Zanett Cloetta fiss da metter: sper sia professiun da magister è el numnadamain era stà poet ed autur da prosa (quai en vallader, puter e bargunseñer), lura er ina spezia dad istoricher local da Bravuogn, in rimnader da cultura populara, l'autur dad ina grammatica dal bargunseñer ed en general in um fitg engaschà per il mantegniment da quest dialect. Cun Linard Nicolay e Gian-Peder Gregori sco er a maun d'elements d'archiv s'avischina la Marella a quest um ed a sia ovra polivalenta.
Peschs che sgolan, pleds che serpegian, persunas che discurran – lingua n'è betg be udibla, ma er visibla e palpabla.  Quai mussa actualmain in'exposiziun tematica en il Museum d'art dal Grischun a Cuira. En crusch ed en travers maina ella tras la cuntrada linguistica grischuna, navighescha lunsch sur ses cunfins sur mar tar l'anteriura colonia franzosa Île de France ed enavos per mussar, che l'universal è il regiunal e viceversa. Damian Jurt, il curatur da l'exposiziun maina la Marella durant ina gita auditiva da Gion Casper Collenberg ed Alois Carigiet sur Not Vital ed Erica Pedretti fin a Bruce Nauman e Susan Hiller. La cuntrada linguistica survegn fatscha e furma e la Marella porscha cun visitar il museum d'art purtrets per las ureglias.
Tge è masculin?

Tge è masculin?

2024-04-0744:30

Tge è masculin? Tge è masculinitad? Ina realitad biologica, in'identitad, ina summa da differentas valurs e reglas? U datti insumma ina definiziun? Gia avant 40 onns ha Herbert Grönemeyer tschentà la dumonda «Wann ist ein Mann ein Mann?» e sez gist dà differentas respostas. Tut tenor interpretaziun schizunt da quellas che cuntradin ina a l'autra: in um sto esser ferm, emoziunal, ir en guerra, esser vulnerabel e tuttina mussar pel dira. La Marella va a la tschertga dad ina resposta e sa dumonda tge influenza che noss maletg da masculinitad ha sin noss mintgadi. In'emissiun cun Leander Albin, Cla Mosca e Chiara Jacomet.
Babs s'engaschan ozendi pli activamain en la famiglia ed èn er involvids pli directamain en la tgira dals uffants. Uschia sa confruntan els era da temp en temp cun la dumonda: «Sun jau in bun bab?» Inqual bab ha en ses mintgadi forsa mintgatant il sentiment da betg adina esser gist il meglier bab per ses uffants. Per exempel sch'el turna adina puspè memia tard a chasa da la lavur, sch'el è stedi pli fatschentà cun ses telefonin che cun ses uffants, sch'el percorscha ch'el n'è betg stà in bun exempel u era sch'el perda ina u l'autra giada la gnerva e vegn lura pli dad aut cun ils uffants che quai ch'el vul en sasez. Igl èn cunzunt quels muments e questas situaziuns che fan sa dumandar els, sch'els fan era propi tut endretg per lur uffants, tge ch'els pudessan far meglier u almain auter e sch'els èn la fin finala era buns babs. Insatge che era ils quatter babs Curdin, Jan, Paul e Marcel enconuschan da lur mintgadi.
La Marella sa fatschenta cun la traducziun litterara. È quai insatge sitg e tecnic, ubain ina lavur creativa? Dai ina giada in sguard sin Vossa curuna da cudeschs: quants na fissan betg là, sch'insatgi n'avess betg translatà els en ina lingua che Vus chapis? Avais Vus legì tut Voss thrillers, ils dramas da Shakespeare e la Bibla en l'original? Ubain avais d'engraziar Vossa lectura ad ina persuna ch'ha insacura fatg ina translaziun da questas ovras? La Marella s'inscuntra cun trais persunas che na considereschan la translaziun litterara betg sco insatge sitg e sulettamain tecnic, mabain sco ina lavur creativa, gea schizunt sco ina furma d'art. Emissiun cun Not Soliva, Prisca Agustoni e Ruth Gantert.
Vegni ussa nair u cotschen? Gudogna mia equipa preferida? Constattan mias cifras da lotto? Lottarias, roulette, poker, scumessas – gieus cun daners èn per bleras e blers divertiment. Ma tge capita, sch'i va per dapli? Tge far, sche cletg daventa discletg – daventa dependenza? En questa Marella na vai betg mo per il kick, l'agitaziun, la tensiun ed il divertiment dals gieus cun daners, mabain surtut per tschella vart da la medaglia. Bun 20'000 enfin 30'000 persunas han ina dependenza da gieus cun daners. Dependenza è ina malsogna. Sch'i va per daners, po quella laschar enavos gronds fastizs – era cura ch'ella è en sasez passada. Marcel Saner è stà in dad els. Pervia da sia dependenza ha el oz in debit da 300'000 francs. El e sia dunna raquintan da sia malsogna e da la via or da la dependenza. La Marella sa metta a la tschertga da fastizs d'in tabu, fa visita en in casino e lascha vegnir a pled expertas ed experts.
Ida Spinnler accumplescha quest onn ses 100avel anniversari. Ella guarda enavos sin in tschientaner turbulent, sin sia vita muventada: Quella ans maina da l'uffanza sco figlia da Randulins en l'Italia, en il mund dals artists a Paris ad ina vita dira sco mamma singula cun trais uffants ils onns 60 en Svizra. «Damain cha tü hast, plü libra cha tü est», concluda Ida Spinnler – er sche sia vita è stada tut autra che simpla. Sco uffant surviva ella il tifus, sco giuvna ina guerra e sco creschida ina vita tranter lavur, famiglia e migrenas. Uschè bain sco cun bunamain 100 onns na saja anc mai ì cun ella. Ma Ida Spinnler sa dumonda il medem mument quant vegls ch'ils umans dastgan insumma vegnir. Questa Marella è in panopticum tras in tschientaner or d'ina vista fitg persunala e fa las dumondas tge ch'i dovra per la fortuna e cur ch'igl è temp per ir.
«Dal nas a la cua»

«Dal nas a la cua»

2024-02-2535:32

Il consum da charn è sa midà fermamain ils ultims onns en Svizra. Cumprads e mangiads vegnan savens be ils megliers tocs charn. Ina vi e pli gronda part da l'animal sto perquai da vegnir dismessa. Ils producents da charn, batgeras e cuschiniers emprovan perquai da sensibilisar puspè consumentas e consuments per products indigens e spezialitads che èn vegnidas ord moda. Quai cun la finamira da duvrar l'animal sche pussaivel dal nas enfin a la cua. La Marella sa metta ensemen cun batgeras, purs e gastronoms ma era cun persunas che enconuschan las tradiziuns d'antruras ed en autras culturas culinaricas, als fastizs da l'elavuraziun e noss consum da charn. Questa Marella è ina repetiziun dal favrer 2021.
En il labor da durmir

En il labor da durmir

2024-02-1838:49

La pneumologia da l'Ospital chantunal da Cuira sa dumonda en in studi sche l'autezza ha in'influenza sin la sien. Emprims resultats èn avant maun. La Marella è sa participada a quest studi e mussa tge ch'i dovra per pudair sa participar, tge che schabegia e preschenta emprims resultats. L'emprima fasa dal studi è stà cun persunas saunas. Ils proxims onns duai dar studis cun persunas che patescha dad apneas per pudair giuditgar sch'i sto dar midadas tar il tractament.
Sin il menu da La Marella: il giabus! Sch'il giabus valeva pli baud cunzunt sco «nutriment dals povers», pon ins ozendi observar in vair trend en connex cun quest legum. Quai betg senza raschun, pertge ch'el na gusta betg mo bain, el è era bun per nossa sanadad. En La Marella vegnan trais persunas a pled, tuttas han ina relaziun speziala cun il giabus.
Strusch che la pandemia da Corona era passada, è vegnida attatgada l'Ucraina. Uss èsi guerra en il Proxim Orient, ils custs creschan e da la catastrofa da clima gnanca da discurrer. Il mund para dad esser spir crisas è l'atgna buna luna magari greva da preservar. Quai è il punct da partenza per ina Marella en tschertga da la buna luna en temps burascus. Ina tschertga che nus faschain ensemen cun Livio Foffa che procura radiofonicamain per buna luna, la psicoterapeuta Madlaina Semadeni che gida a puspè survegnir in tschiel pli serain sche tut para mo stgir e cun l'autura e publicista Anna Miller che di da sai dad esser activista per sanadad mentala. Ina da las pli grondas rollas gioga dentant in da noss pli fidaivels cumpogns – il noss telefonin.
En il magliacudeschs discurra Esther Krättli cun giasts davart cudeschs che dattan en egl. Questa giada han tut ils cudeschs da far en ina moda u l'autra cun l'Engiadina. «Das Engadin – Biographie einer Landschaft» da Karsten Plöger raquinta l'istorgia da la cuntrada alpina en il decurs dals millennis. L'autur descriva l'influenza dal clima sin la natira e sin ils umans. «Zu Gast im Engadin» è ina cumbinaziun raffinada da reportascha da viadi e da cudesch da recepts. En ils texts preschenta Claudia Knapp locals en Engiadina ed en Val Müstair ensemen cun lur cuschinunzs e cuschinunzas. Lura vai per Max Huggler, il professer e scienzià d'art che ha passentà bler temp a Sent sin in'acla, nua che pendeva er in maletg da van Gogh. Nus avain legì cun egl critic in nov cudesch davart Max Huggler.
Nus essan stads durant in di sin la loipa Nordic Surselva tranter Mustér e Trun. Quai per guardar, tge che la glieud raquinta da la fascinaziun dal passlung e da questa loipa ch'i dat gia dapi bun 50 onns. Far passlung? Po esser strapatschant, dentant il medem mument er in gaudi. Sch'ins fa passlung sin la loipa Nordic Surselva tranter Trun e Mustér inscuntr'ins da tuttas sorts curridras e curriders. D'ina vart ils ambiziunads che portan l'equipament professiunal sco profis, natiralmain era cun ils egliers spezials. Dentant er il hobi-passlunghist che ha cumbinà ses outfit da vestgadira plitost adattada per auters sports. Nus avain fatg ina visita sin la loipa e discurrì cun la glieud che nus avain entupà ed era cun ils idealists che lavuran di per di en favur da la loipa da bun 30 kilometers.
Quant gudognas ti? Vulessas ti mintgatant avair sex cun insatge auter che cun tes partenari? Has ti tema da murir? Ès ti attractiva? Tut dumondas ch'ins na fa betg gist a mintgin u a mintgina. En questa marella discurrin nus davart tabus ch'existan en nossa societad moderna ed ans dumandain: vivessan nus meglier senza els?
* * * naiv * * *

* * * naiv * * *

2024-01-0738:42

In'emissiun davart la naiv sco inspiraziun per ovras d'art e poesias. En questa Marella raquinta l'artista Ester Vonplon (*1980) da sia grond'amur per la naiv. Ch'i saja cun visitar glatschers, l'Arctica, ubain cun ir a chatscha d'insatge minuscul sco ina scrotta da naiv; adina puspè tschiffa l'artista la bellezza da la naiv en sias fotografias abstractas e poeticas. In auter element da quest'emissiun èn passaschas da poesias rumantschas inspiradas da la naiv. En quellas vegn la naiv descritta sco «buna», «chauda», sco «privel» ubain schizunt sco «lenziel da mort». Questa Marella è ina repetiziun dal schaner 2023
Cardientschas blauas influenzeschan la vita da nus. Saja quai grazia ad in portafortuna u cun evitar chaussas per betg avair discletg. Cruschar sin via in giat nair che vegn er anc da sanestra, signifitga disfortuna. Percunter è il traifegl cun quatter fegls per blera glieud in segn da ventira. Rumper in spievel porta set onns discletg. Questa cardientscha blaua aveva per noss antenats anc ina bler pli gronda impurtanza causa ch'i na deva strusch spievels da vaider. Cumprovar che tut las cardientschas blauas constattan era per propi, n'è betg pussibel dal tut. Blers proverbis èn vegnids dads enavant sur generaziuns. La superstiziun n'è perquai er anc oz betg perscrutada dal tut. L'etnolog svizzer Eduard Hoffmann-Krayer ha perscrutà las cardientschas blauas en ina gronda documentaziun che cumpiglia 10 toms. «Das Handwörterbuch des deutschen Aberglaubens» è il titel da sia ovra, nua ch'ins po leger: «Superstiziun è crair a l'effect ed a l'observaziun da forzas betg declerablas tras leschas da la natira. Premess che quellas forzas n'èn betg motivadas tras la religiun.» Pia d'avair ina survista cumpletta davart ils proverbis che valan en las pli differentas situaziuns en nossa vita, n'è strusch pussibel. Blers e bleras da nus din era da betg esser superstizius, dentant pitgan els tuttina trais giadas sin lain per avair fortuna u eviteschan da mazzar in arogn. La Marella n'è questa giada betg ida a la tschertga da respostas, mabain d'in matg plain exempels da cardientschas blauas en l'agricultura, la chatscha u er en noss mintgadi.
Dapi il 1923 stat ella ferma e franca sco in veder schember – en la litteratura ed er en l'istorgia da l'identitad rumantscha: la poesia «Tamangur». En ella conguala l'autur engiadinais Peider Lansel in guaud «aintasom S-charl ingiò sun rafüdats tuots oters gods» cun il destin dal rumantsch, «nos linguach prüvà» «chi dal vast territori d'üna jà in uschè strets cunfins uoss'es ardüt». Era cun questa poesia ha la Rumantschia cumbattì ils onns 20 e 30 dal tschientaner passà cun success per la renconuschientscha dal rumantsch. La Marella ha inscuntrà trais passiunads da la forza che Tamangur derasa anc adina – l'anteriur inschigner forestal Jon Domenic Parolini, il Lansolog Rico Valär ed il chantautur Linard Bardill.
Prest mintgin da nus ha almain in padrin ed ina madritscha. E sche nus daventain pli tard sez padrin u madritscha, è quai in'onur ed in plaschair. Malgrà quai vegn questa incumbensa er gugent titulada sco «uffizi da la nauscha conscienza». Danunder deriva quest uffizi e co è el sa midà en il decurs dals tschientaners? Daco tschernivan ins pli baud gugent era trais madritschas e dus padrins per mintga uffant? Tge aspectativas han ozendi geniturs e spirituals envers in padrin? Tge far sche segua al plaschair e l'onur da daventar madritscha la nauscha conscienza, u sche l'uffizi da padrin sa limitescha a furnir punctualmain in bel regal? La Marella sa metta als fastizs da quest uffizi e sias tradiziuns.
loading
Comments (1)

Pieder Schwarz

🔎

Jun 29th
Reply
Download from Google Play
Download from App Store