Na Synapsach

Nietoperze, choć budzą skrajne emocje, towarzyszą człowiekowi od wieków. Możemy je spotkać praktycznie wszędzie. Co piąty znany gatunek ssaka jest właśnie nietoperzem. Warto byłoby więc wiedzieć o tych latających stworzeniach nieco więcej…W audycji opowiemy, które nietoperze przypominają tabliczkę czekolady lub ciastka Oreo, co mają wspólnego z produkcją tequili oraz co robić, gdy nietoperz wleci nam do domu. Poznamy też BATMANa – bezzałogową jednostkę pływającą stworzoną przez studentów Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, która bada aktywność nietoperzy nad wodą. O wszystkim porozmawiamy z Sandrą Krzemińską, doktorantką i członkinią Koła Naukowego Teriologów na Uniwersytecie Przyrodniczym we Wrocławiu. Zapraszają Agnieszka Barbach i Jan Czachorowski

W audycji Na Synapsach rozmawiamy z uczestnikami AI Forum 2025 na Politechnice Wrocławskiej. Nasi goście, Piotr Matys i Mikołaj Langner, opowiadają o tym, czym są halucynacje modeli językowych, jak je wykrywać w czasie rzeczywistym i dlaczego w medycynie czy prawie takie błędy mogą być szczególnie groźne. To także historia o pasji młodych badaczy i ich ambitnych planach na przyszłość w świecie AI.Zaprasza Mateusz Mandziuk

Co mają ze sobą wspólnego: bocian, rudzik, kapturka, gąsiorek, świstunka i wiele innych ptaków, o których rozmawiamy dziś z ornitologiem Jakubem Zającem, doktorantem w Zakładzie Ekologii Ptaków UWr? Chodzi oczywiście o migracje i zmiany klimatyczne, które wpływają na czas odlotów i przylotów ptaków do Polski.A o tych zmianach, które zaobserwowali ornitolodzy, ich przyczynach i skutkach wpływających na ekosystem, dowiecie się już teraz, słuchając nagrania.Zapraszam, Klaudia Sobolewska.zdj. Jakub Zając z gąsiorkiem na polanach białowieskich Książki wspomniane w materiale:- David Barrie „Supernawigatorzy. Jak zwierzęta odnajdują drogę" tłum. Joanna Gilewicz- Ian Newton „Bird Migration"

Rozmowa z dr. Wojciechem Kulozą-Kaczanem odsłania praktyczne oblicze odzysku surowców – od codziennych wyzwań operacyjnych po ekonomię zamkniętego obiegu. Dr Kuloza-Kaczan pokazuje na podstawie polskiego startupu Terraeye, jak obrazy satelitarne, analizy spektralne i zaawansowane algorytmy pozwalają „zajrzeć” w strukturę terenu i precyzyjnie identyfikować materiały, dzięki czemu lokalizacja, selekcja i optymalizacja procesów odzysku stają się szybsze i bardziej efektywne. Zaprasza Natalia Błaszczyk

What can happen in an attosecond? Answers for this and other questions knows professor Anne L’Huillier – the Nobel Prize laureate in physics in 2023. She isa worldwide specialist in atomic physics. Her experiments where the breakthrough in scientific world. Due to her work it is possible now to obtain ultrafast pulses that enables researchers to measure the electrons’ movement.In this short talk, Anne L’Huillier reveals her views on gender equality, communication between different  generations and role of European collaboration in science. Feel free to enjoy this extraordinary guestwith Katarzyna Latacz

Chomik europejski to wyjątkowy mieszkaniec naszych pól i łąk. Jest największym gatunkiem w podrodzinie chomików i podbija serca ludzi swoją walecznością oraz urodą. Jestrodzimym gatunkiem w Polsce, a jego liczebność dramatycznie spada – według prognoz, bez podjęcia zdecydowanych działań, może wyginąć w ciągu kilku lat.O tym, dlaczego chomik europejski jest tak wyjątkowy oraz jak działa inicjatywa ratowania tego gatunku na Dolnym Śląsku, rozmawiamy z dr Urszulą Eichert – biolożką z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, która wraz z wrocławskim ZOO ratuje chomiki w naszej okolicy.Zaprasza Ewa Śmigaj

Sposób świętowania dożynek przez lata się zmieniał. Obecnie stały się one okazją do integracji społeczności lokalnych, gdzie można znaleźć stoiska z rękodziełem, regionalne potrawy i występy artystyczne. W dzisiejszym odcinku zgłębiamy także historyczne konteksty oraz ewolucję tej tradycji w Polsce, od czasów sprzed wieków aż do współczesnych celebracji. Zostańcie z nami, aby dowiedzieć się, jak dożynki łączą pokolenia i kultury!Nasza gościni, antropolożka Weronika Cipirska z SKN Antropologii Kulturowej UWr, dzieli się refleksjami na temat współczesnego charakteru tego wydarzenia. Zapraszam do wysłuchania, Klaudia Sobolewska.

Już we Wrześniu do Wrocławia zjadą się czołowi badacze mózgu z całego świata, by wziąć udział w 17. Międzynarodowym Kongresie Polskiego Towarzystwa Badań Układu Nerwowego (PTBUN). Co dziś naprawdę wiemy o ludzkim mózgu? Jakie przełomy wyzwania i kierunki badań wyznaczają rytm współczesnej neurobiologii? W tym odcinku gościmy dr Natalię Małek-Chudzik - badaczkę z Katedry Chemii Biologicznej i Bioobrazowania na Wydziale Chemicznym Politechniki Wrocławskiej. Porozmawiamy o ośrodkowym układzie nerwowym zza kulis, czyli o tym, co kryje się w naszym ośrodkowym układzie nerwowym, aktualnych badaniach, sprzęcie laboratoryjnym i co szykuje dla nas przyszłość pod względem potencjalnego leczenia chorób OUN. Zaprasza Julia Puchalska.

Już we wrześniu do Wrocławia zjadą się czołowi badacze mózgu z całego świata, by wziąć udział w 17. Międzynarodowym Kongresie Polskiego Towarzystwa Badań Układu Nerwowego (PTBUN). Co dziś naprawdę wiemy o ludzkim mózgu? Jakie przełomy, wyzwania i kierunki badań wyznaczają rytm współczesnej neurobiologii?Wydarzeniem towarzyszącym kongresowi będzie otwarte spotkanie dla mieszkańców Dolnego Śląska, osób starszych i ich rodzin – „Neurospołeczeństwo: senior w centrum innowacji medycznych”. Nie będzie to akademicka debata, ale rozmowa o codzienności – o tym, jak rozpoznać pierwsze objawy chorób otępiennych, gdzie szukać pomocy, jak wspierać bliskich i jak projektować miasta przyjazne dla mózgu.  W tym odcinku gościmy dr n. med. Martę Dudę-Sikułę i dr Darię Hajkę z Łukasiewicz – PORT oraz Dorotę Feliks, dyrektor Wrocławskiego Centrum Rozwoju Społecznego, które współtworzą wspomniany panel dyskusyjny i podejmują ten trudny i fascynujący temat z różnych perspektyw: społecznej, naukowej oraz miejskiej. Zaprasza Ewa Śmigaj

Już we wrześniu do Wrocławia zjadą się czołowi badacze mózgu z całego świata, by wziąć udział w 17. Międzynarodowym Kongresie Polskiego Towarzystwa Badań Układu Nerwowego (PTBUN). Co dziś naprawdę wiemy o ludzkim mózgu? Jakie przełomy, wyzwania i kierunki badań wyznaczają rytm współczesnej neurobiologii?  W tym odcinku gościmy dr. Michała Ślęzaka – neurobiologa, wiceprezesa PTBUN, przewodniczącego komitetu organizacyjnego Kongresu i pracownika Sieci Badawczej Łukasiewicz – PORT. Rozmawiamy o tym, jak bada się mózg człowieka oraz zdradzamy co czeka uczestników wrześniowego wydarzenia.Tegoroczna edycja Kongresu ma wyjątkowy charakter – organizowana jest wspólnie przez PTBUN, Łukasiewicz – PORT oraz wrocławskie uczelnie, co czyni to wydarzenie prawdziwie interdyscyplinarnym i ponadinstytucjonalnym.Zapraszają Agnieszka Barbach i Karolina Zdunek

Bariera językowa, kulturowe stereotypy, akcenty — to, co czasem dzieli, ale może też łączyć.W tym odcinku rozmawiamy o wyzwaniach i wartościach pracy w międzynarodowym zespole. Jak zbudować porozumienie mimo różnic? Jak czerpać z różnych perspektyw, zamiast się ich obawiać?Naszą gościnią jest studentka Zarządzania na Uniwersytecie Ekonomicznym we Wrocławiu, Martyna Szurgot, która podkreśla, że kluczem do sukcesu jest wspólny cel i współpraca — z szacunkiem do różnic i umiejętnością przekuwania ich w siłę zespołu.Zaprasza Klaudia Sobolewska.

Kim są incele? Co wpływa na ich sytuację? Jakie czynniki – społeczne, psychologiczne i ekonomiczne – kształtują rzeczywistość mężczyzn w mimowolnym celibacie? I dlaczego tak trudno jednoznacznie odpowiedzieć na te pytania? Odpowiedzi szuka Paweł Stańczyk – psycholog kliniczny, nauczyciel akademicki i redaktor naczelny psyche.academy. Zaprasza Karolina Zdunek.

Tożsamość kulturowa każdego z nas kształtuje się pod wpływem wielu czynników – takich jak historia, język, środowisko rodzinne, ale również szkoła i edukacja regionalna od najmłodszych lat. W tym odcinku rozmawiamy z absolwentką pedagogiki przedszkolnej i wczesnoszkolnej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, mgr Eweliną Kulas, o roli, jaką pełnią placówki oświatowe w procesie budowania tożsamości wśród najmłodszych mieszkańców Górnego Śląska. Zastanawiamy się również nad tym, jak stosunek rodziny do języka śląskiego i śląskiej kultury wpływa na dzieci.W centrum naszej rozmowy pojawia się pytanie o to, jak wspierać dzieci w rozwijaniu poczucia przynależności kulturowej – z otwartością, akceptacją i bez ciężaru wstydu, który nierzadko bywa przekazywany nieświadomie przez dorosłych, jako echo dawnych traum czy wykluczenia.Zaprasza Klaudia Sobolewskafot. Patryk Osadnik

Największe popularnonaukowe wydarzenie w Polsce? To oczywiście Dolnośląski Festiwal Nauki, którego 28. edycja rozpocznie się już za kilka tygodni. W tym roku impreza odbywa się pod hasłem „Nauka jest chrobra”, w nawiązaniu do 1000-lecia koronacji Bolesława Chrobrego. Czy współczesna nauka ma coś wspólnego z pierwszym polskim królem? Jakie najważniejsze atrakcje przygotowano w tym roku? Dlaczego warto uczestniczyć w takim festiwalu? Na te (i inne) pytania odpowiedzą przedstawiciele Biura DFN: Andrzej Graul i Kamil Kawalec.Zapraszają Agnieszka Barbach i Paweł Chlastacz

Wrocław to nie tylko piękna architektura, urokliwe mosty i tętniące życiem ulice. To przede wszystkim ludzie – twórczy, zaangażowani, odważni w myśleniu i działaniu. Co roku plebiscyt Kreatywni Wrocławia udowadnia, że właśnie tu – we Wrocławiu – rodzą się innowacyjne pomysły, przełomowe odkrycia i niezwykłe inicjatywy.W kategorii Nauka/Technologia wyróżniono osoby, które nie tylko rozwijają ciekawe projekty i prowadzą badania, ale też potrafią swoją pasją zarażać innych. To ludzie, którzy robią swoje – z pomysłem, z zaangażowaniem i z konkretnym efektem. Pokazują, że nauka i technologia nie muszą być oderwane od codzienności – wręcz przeciwnie, mają realny wpływ na to, jak żyjemy, uczymy się i myślimy o przyszłości.Naszym rozmówcą jest Paweł Gawrychowski, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego, specjalizujący się w informatyce teoretycznej, a dokładniej – w algorytmice. Poza działalnością naukową, jest również opiekunem drużyny UWr startującej w zawodach w programowaniu zespołowym.Zapraszają Klaudia Sobolewska i Ewa Śmigaj