Nooit meer slapen

Erik Scherder is hoogleraar klinische neuropsychologie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Hij verschijnt regelmatig in de media waarin hij de wetenschap van het brein voor een breed publiek begrijpelijk maakt. Zijn onderzoek richt zich met name op de positieve effecten van beweging op het functioneren van ons brein. Zijn boeken ‘Laat je hersenen niet zitten’, ‘Singing in the brain’ en ‘Oud worden, jong blijven’ zijn bestsellers. In zijn nieuwste boek ‘Liever moe dan lui’ legt hij uit waarom Artificiële Intelligentie (AI) slecht is voor de hersenen en voor het lichaam. Scherder ziet dat we massaal voor een scherm zitten en liever lui dan moe zijn en beargumenteert waarom we juist moeite moeten blijven doen. Femke van der Laan gaat met Erik Scherder in gesprek.

Daan Heerma van Voss is schrijver. In 2010 debuteerde hij met de roman ‘Een zondagsman’. Later verschenen van zijn hand titels als ‘De Laatste Oorlog’, ‘Coronakronieken’ en ‘Geen vaarwel vandaag’ en werd zijn werk onder andere bekroond met De Tegel en de BNG Literatuurprijs 2023. Nadat Van Voss eerder dit jaar de haat naar vrouwelijke politici onderzocht in ‘Het geval Hekse Falsema’, verschijnt in augustus zijn nieuwe roman ‘Schijnoffers’. Een roman die zijn twee favoriete genres in zich draagt, het Koude Oorlog-spionageverhaal en het familie-epos. Femke van der Laan gaat met Daan Heerma van Voss in gesprek.

Alara Adilow is dichter en schrijver van Somalische afkomst. Ze haalde in 2019 de finale van het NK Poetry Slam en publiceerde onder andere in de Gids, Tirade en de Revisor. In 2022 verscheen haar debuut, de dichtbundel ‘Mythen en stoplichten’. De bundel werd bekroond met de Herman de Coninckprijs en de C. Buddingh’-prijs en in 2023 stond de bundel op de shortlist van de Grote Poëzie prijs. Adilow werd in 2024 uitgeroepen tot literair talent van het jaar en nu ligt haar debuutroman ‘Kijk es naar al dat licht’ in de boekhandels. ‘Kijk es naar al dat licht’ gaat over het in stand houden van een relatie met personen die voortdurend uit elkaar lijken te vallen, en bevraagt in hoeverre het mogelijk is om bij elkaar te blijven als degene van wie je houdt je ook het meeste pijn doet.   Ellen Deckwitz gaat met Alara Adilow in gesprek.

Femke van der Laan gaat met Mark Lievisse Adriaanse in gesprek. Mark Lievisse Adriaanse is journalist. Sinds 2017 is hij werkzaam bij NRC. De eerste vijf jaar was hij politiek verslaggever in Den Haag en sinds 2022 bij de Binnenland-redactie. Daar schrijft hij met name over de maatschappelijke kant van politiek, over lokaal bestuur en over democratische ontwikkelingen. In 2021 won hij met Derk Stokmans De Tegel en De Loep voor een reconstructie van de eerste zes maanden van de coronapandemie. Nu verschijnt zijn boek ‘Wat iedereen aangaat’, waarin hij betoogt dat de crisis van de democratie niet begon toen radicale populisten op het toneel verschenen, maar dat de democratie al decennia wordt verzwakt. Nu de democratie onder vuur ligt komt het erop aan haar belofte waar te maken: wat iedereen aangaat, moet door iedereen besloten worden.

Femke van der Laan gaat met Francine Oomen in gesprek. Francine Oomen is schrijver en ontwerper. Haar eerste kinderboek zag in 1990 het daglicht, maar grote bekendheid verwierf ze met de ‘Hoe overleef ik…’ serie. Met deze boeken, die verschenen tussen 1998 en 2015, hielp Oomen vele pubers door de moeilijkheden van de puberteit. In 2015 gooide ze het roer om en stopte ze met het schrijven van kinderboeken. Sindsdien schreef ze boeken als ‘Oomen stroomt over’, een graphic novel voor volwassenen met thema’s als de overgang en emancipatie, en ‘Hoe overleven we?’, een autobiografische graphic novel over intergenerationeel trauma. In 2023 verscheen het eerste deel voor volwassenen in de ‘Hoe overleef ik…’ serie. ‘Hoe overleef ik alles wat ik niemand vertel?’ werd genomineerd voor de NS Publieksprijs en werd het bestverkochte Nederlandse boek van dat jaar. Nu verschijnt Oomens vervolg op dit boek: ‘Hoe overleef ik alles wat anders gaat dan gedacht?’. Dit boek gaat over jezelf en elkaar leren kennen. Over risico’s nemen, vriendschap, liefde en het doorzien en doorbreken van patronen.

Anita Terpstra is schrijver. Ze studeerde journalistiek en kunstgeschiedenis en debuteerde in 2009 met de thriller ‘Nachtvlucht’, dat genomineerd werd voor de Schaduwprijs voor het beste Nederlandstalige thrillerdebuut. Later volgden veelgeprezen thrillers als ‘Anders’ en ‘Samen’, waarmee ze genomineerd werd voor de Gouden Strop. Daarnaast is Terpstra bekend van non-fictieboeken ‘Het huis vol’ en ‘Hiltje’ en haar roman ‘De moedermaffia’. Nu verschijnt van haar hand ‘De hoop van Holwerd’. Aan de hand van haar eigen familiegeschiedenis vertelt Anita Terpstra het verhaal van het dorp en zijn inwoners, maar ook dat van Friesland en zijn relatie met de zee. Femke van der Laan gaat met Anita Terpstra in gesprek.

Femke van der Laan gaat met Roufaida in gesprek. In 2015 debuteerde zangeres Roufaida Aboutaleb onder de artiestennaam Southbound met een EP die ze maakte tijdens haar studie aan het Rytmisk Musikkonservatorium in Kopenhagen. In 2023 brak ze definitief door met de ‘Roufaida EP’, die haar, naast twee nominaties voor een Edison Award, internationale aandacht opleverde. Ze put inspiratie uit bestaande poëzie, de verhalen van Riffijnse vrouwen, en haar eigen ervaringen als Marokkaans-Nederlander. In haar muziek vertaalt ze de uitdagingen van deze tijd naar onconventionele melodieën en metaforische teksten. Zo nam ze eerder dit jaar een videoclip van het nummer ‘Ken Ness’ op in Gaza, samen met een Palestijnse crew. Roufaida is op zaterdag 30 augustus te zien op festival Into The Great Wide Open en op 10 oktober verschijnt haar debuutalbum ‘Coming up for air’. Op het album staan nummers als ‘Silver Linings’, dat eerder dit jaar verscheen.

Mira Feticu is een Roemeens-Nederlandse schrijver en debuteerde in 1993 in haar vaderland met een dichtbundel. Op 32‑jarige leeftijd verliet ze Roemenië en vestigde zich in Den Haag nadat ze verliefd was geworden op een Nederlander. Ze leerde Nederlands en begon in die nieuwe taal te schrijven. Haar Nederlandse debuut ‘Lief kind van mij’ verscheen in 2012, daarna volgden meerdere romans en non-fictieboeken. Van ‘Liefdesverklaring aan de Nederlandse taal’ (shortlist Jan Hanlo Essayprijs) verschenen inmiddels tien drukken. Na het verlies van haar geliefde schrijft Feticu in haar nieuwste boek, ‘Gewone Hollandse jongens’, over rouw, lichamelijk verlangen en het zoeken naar houvast in de nabijheid van anderen. Het boek stond op de shortlist van het Boekenweekgeschenk 2025.   Ellen Deckwitz gaat met Mira Feticu in gesprek.

Zephyr Brüggen is theaterregisseur. Ze studeerde klassieke talen aan de University of Cambridge en theaterregie aan de Academie voor Theater en Dans in Amsterdam. Eerder maakte ze werk voor onder andere Karavaan (‘Antifaust’), Likeminds (‘Vecht’), en werkte ze samen met Maatschappij Discordia aan ‘Weiblicher Akt 13: De Ander (v)’. In haar nieuwste stuk, ‘Het Dromenpaleis’, dat ze samen maakt met Han Ruiz Buhrs en Niels Kuiters, transformeert ze waargebeurde dromen van Amsterdammers, verzameld in het voorjaar van 2025, tot een betoverende theatrale installatie. De performance onderzoekt hoe dromen niet alleen persoonlijke en intieme hersenspinsels zijn, maar ook een collectieve spiegel van de samenleving kunnen vormen. Wat zeggen onze nachtelijke dromen over de wereld waarin we leven? ‘Het Dromenpaleis’ is te zien tijdens Bosfest 2025 in het Amsterdamse Bostheater. Femke van der Laan gaat met Zephyr Brüggen in gesprek.

Gerbrand Bakker is auteur, columnist en hovenier, en een van de meest vertaalde hedendaagse Nederlandse schrijvers. Zijn (internationale) doorbraak kwam met ‘Boven is het stil’ (2006). Het boek werd bekroond met onder meer de toonaangevende International IMPAC Dublin Literary Award, is bewerkt voor toneel en verfilmd, en werd in meer dan dertig landen verkocht. Zijn roman ‘De omweg’ stond op de shortlist voor de Libris Literatuur Prijs en werd bekroond met de Independent Foreign Fiction Prize, een voorloper van de International Booker Prize. Zijn meest recente roman is ‘De kapperszoon’ (2022). In de autobiografische reeks Privé-domein publiceerde Bakker al drie boeken: ‘Jasper en zijn knecht’ (2016), ‘Knecht, alleen’ (2020), en ‘Moeder, na vader’ (2023). Nu is daar een vierde aan toegevoegd: ‘Aan mij heb je niks’. Femke van der Laan gaat met Gerbrand Bakker in gesprek.

Roosje Klap is ontwerper, graficus, onderzoeker en docent. Ze studeerde aan de Gerrit Rietveld Academie en runt sindsdien haar eigen interdisciplinaire ontwerppraktijk onder de naam ARK (Atelier Roosje Klap). Met ARK werkt ze op het snijvlak van kunst, design en technologie, vaak in de culturele sector. Haar collectief realiseerde projecten voor o.a. MU Hybrid Art House Eindhoven, het Digital Art Museum Taipei en het Nederlands Paviljoen op de Architectuurbiënnale Venetië 2023. In 2022 won ARK het Gouden Kalf voor Beste Digitale Cultuurproductie. Sinds mei 2024 is Klap algemeen directeur van Noorderlicht, een internationaal platform voor fotografie en beeldcultuur in Groningen. Als directeur en co-curator leidt Klap ook de Noorderlicht Biënnale. Deze editie, getiteld ‘Machine Entanglements’ is te zien van 12 juli t/m 7 september op zes locaties in Noord‑Nederland. De Biënnale toont werk van ruim 70 kunstenaars die onderzoeken hoe technologie, ecologie en samenleving met elkaar verweven zijn. Femke van der Laan gaat met Roosje Klap in gesprek.

Dido Michielsen is schrijver en journalist. In 2019 debuteerde ze als romanschrijver met ‘Lichter dan ik’, geïnspireerd op het leven van haar Javaanse betovergrootmoeder, die zich wist te ontworstelen aan de standenmaatschappij. Het boek werd bejubeld door de pers, won de Boekhandelsprijs 2020 en werd genomineerd voor de Libris Literatuur Prijs. In 2022 verscheen het vervolg, ‘Engel en kinnari’. Eerder schreef ze verschillende non-fictieboeken, waaronder een biografie: ‘Moscow Times. Het Russische avontuur van Derk Sauer en Ellen Verbeek’ (2013). Nu verschijnt de memoir ‘Verborgen vader’. Volgens Michielsen is het haar meest persoonlijke boek tot nu toe, waarin ze op zoek gaat naar haar biologische vader. Femke van der Laan gaat met Dido Michielsen in gesprek.

De installaties van kunstenaar Morena Bamberger zijn een ode aan haar Sinti roots, haar identiteit en Moeder Aarde. De Limburgse studeerde in 2018 af aan de Academy of Fine Arts and Design in Maastricht en creëert sindsdien installaties die door licht, geluid en geur een zintuiglijke reis zijn voor de toeschouwer. Bamberger won in 2018 de Gilbert de Bontridder Prijs en de Henriëtte Hustinxprijs en werd in 2022 bekroond met de Parkstad Limburg Prijs. Ze werd onder andere bekend door haar installatie ‘Sonnekaskro Djiephen’, Sinti voor ‘Een Leven Van Goud’. Daarin liet zij de woonwagen als een kapel zien, waar religie en reizen samenkomen. Dit werk werd besproken in de New York Times. Nu tovert zij met haar installatie ‘Through Matter of Time’ de zolder van het Stedelijk Museum Schiedam om tot een duister universum. In haar eerste solotentoonstelling buiten Limburg onderzoekt ze de overgang tussen leven en dood. De mystieke kanten van het leven en oude culturen vormen haar inspiratiebronnen. Femke van der Laan gaat met Morena Bamberger in gesprek.

Luk van Haute is auteur, gastprofessor aan de Universiteit Gent en vertaler. Hij studeerde Japanologie aan de Universiteit Gent en Universiteit van Tokio en verbleef in diverse hoedanigheden in Japan, onder andere als werknemer bij een filmproductiemaatschappij, als tolk, als schoonfamilie, als academicus, als journalist en als literair vertaler. Vooral als laatstgenoemde is hij sinds 2005 actief. Inmiddels vertaalde hij ruim dertig werken, van onder andere Haruki Murakami, Kenzaburo Oe en Yasunari Kawabata. Voor de door hem samengestelde en vertaalde bloemlezing ‘Liefdesdood in Kamara en andere Japanse verhalen’ ontving van Haute in 2015 de Filter Vertaalprijs. Nu verschijnt zijn nieuwe boek ‘Trein naar Kamakura’. In dit boek gidst van Haute de lezer door zijn herinneringen aan zijn trips naar Japan, bezoekt hij plekken die een belangrijke rol spelen in boeken en interviewt hij de belangrijkste hedendaagse schrijvers.  Femke van der Laan gaat met Luk van Haute in gesprek.

Joris Koptod Nioky is filmmaker. Hij werkte meer dan twintig jaar in de culturele sector, onder andere als fotograaf, schrijver en muzikant, voordat hij in 2020 zijn debuut als regisseur maakte. Dat deed hij met ‘Portret van een mislukt schrijver’. Hij won daarmee de Filmprijs van de Stad Utrecht. In 2021 volgde zijn tweede film ‘Dit ben ik niet’. Daarvoor trok hij in bij zijn moeder Rian (71) om haar te laten reflecteren op het moederschap. Joris gebruikt zijn film om Rian te confronteren met de trauma's van het verleden, waar zij zich, na het zien van een tussentijdse montage, totaal niet in herkent. In zijn nieuwe film ‘Zoekjaar’ bevraagt Nioky de Nederlandse bureaucratie. Hij volgt Chinese performancekunstenaar Nadh, die na het behalen van zijn diploma op een Nederlandse kunstacademie precies één jaar de tijd krijgt om een baan te vinden - zijn ‘zoekjaar’ - anders moet hij weg uit Nederland. Joris Koptod Nioky volgt Nadh en houdt de kijker een spiegel voor: je kunt je naar de regels voegen, maar je kunt ze ook bevragen of verwerpen. Femke van der Laan gaat met Joris Koptod Nioky in gesprek.

Beeldend kunstenaar Susanne Khalil Yusef werd geboren in Duitsland, als dochter van Palestijnse vluchtelingen. Yusef behaalde haar bachelor en master in Fine Arts aan de St. Joost Academie in Den Bosch en raakte toegewijd aan onderzoek naar haar familiegeschiedenis en de Palestijnse diaspora tijdens een semester aan de International Academy of Art Palestine (IAAP) in Ramallah. Ze maakt kleurrijke installaties door verschillende media te combineren, zoals muurschilderingen, video, keramiek en publieksparticipatie. Hoewel haar felgekleurde werk luchtig en speels is, stelt ze kritische vragen over thema’s als thuisland en ontheemding, identiteit en sociaalgeografische machtsverhoudingen. Werken van haar hand zijn op dit moment te zien op De Textiel Biënnale 2025 in Museum Rijswijk en in de vierde editie van ‘Makersgeheimen’, in het Textielmuseum in Tilburg. Femke van der Laan gaat met Susanne Khalil Yusef in gesprek.

Atze de Vrieze ontvangt een inspirerende gast uit de kunst, cultuur of actualiteit, die vertelt over werk & leven. Nooit Meer Slapen is hét nachtelijke cultuurprogramma van de VPRO. In de nacht voer je nu eenmaal de beste gesprekken. Abonneer je nu op de podcast of luister live op NPO Radio 1, iedere werkdag om middernacht.

Deze zomer, tot en met 8 augustus, geniet je van onze selectie aan zomertips uit het afgelopen seizoen Nooit Meer Slapen. Sander Schimmelpenninck is journalist, columnist en schrijver. Schimmelpenninck werkte zich in korte tijd op tot hoofdredacteur van het tijdschrift Quote. Vanaf 2019 schrijft hij een wekelijkse column voor de Volkskrant en maakt hij samen met Jaap Reesema de Zelfspodcast. Ook verschijnt Schimmelpenninck regelmatig op televisie, onder andere in de VPRO-series ‘Sander en de Kloof’ en ‘Sander versus de socials’. In zijn boek ‘De domheid regeert’ analyseert Schimmelpenninck domheid als een politieke strategie, die schade verricht aan de rechtstaat, de democratie en de journalistiek. Femke van der Laan gaat met Sander Schimmelpenninck in gesprek.

Deze zomer, tot en met 8 augustus, geniet je van onze selectie aan zomertips uit het afgelopen seizoen Nooit Meer Slapen. Safae el Khannoussi is schrijver, docent en promovendus. Ze schrijft haar proefschrift over politieke filosofie en gevangenisabolitionisme vanuit dekoloniaal perspectief. Eerder publiceerde ze verhalen in De Gids. In haar werk staan thema’s als ballingschap, voortvluchtigheid en het paradoxale bestaan van de migrant centraal. Haar debuutroman ‘Oroppa’ volgt een groep outcasts die bij een verdwijning betrokken raakt. El Khanoussi leidt haar kleurrijke personages door een Europa dat meestal onzichtbaar blijft. Femke van der Laan gaat met Safae el Khannoussi in gesprek.

Deze zomer, tot en met 8 augustus, geniet je van onze selectie aan zomertips uit het afgelopen seizoen Nooit Meer Slapen. Juilliard Frans, beter bekend als Hef, is rapper. De Rotterdamse rapper brak in 2009 door met zijn debuutalbum ‘Hefvermogen’, dat inmiddels een klassieker is in de Nederlandse hiphop. Hierop staan hits als ‘Op een missie’, ‘Feunen’ en ‘Get money’. Zijn laidback, rauwe stijl levert hem al jaren respect op, zowel van critici als van de straat. Hef is nog altijd een grote naam in de nederhop. Zijn tiende album ‘Bloed Is Dikker Dan Water’ werd een succes, en zijn jubileumshow speelde hij in een volledig uitverkocht Ahoy. Daarnaast was hij te zien in de film ‘Straatcoaches vs Aliens’ en maakt hij de podcast 'Rookworst'. Op 7 juni slaat Hef de handen ineen met het Residentie Orkest voor een unieke Symphonic Junction, waarbij hiphop en klassieke muziek samenkomen. De luisteraar is te gast in een avond met orkestrale uitvoeringen van zijn grootste hits.