Na twintig weken maken we de balans op: hoe maakbaar is onze gezondheid? In de twintigste en laatste aflevering van Op je Gezondheid blikken Nadia en Elsie terug op wat ze de afgelopen maanden te weten zijn gekomen: hoe maakbaar is onze gezondheid nu eigenlijk? Hoe ga je om met desinformatie online? En hoe kan het toch dat mensen zo gretig op zoek gaan naar middeltjes om hun gezondheid te verbeteren, terwijl die niet beween effectief zijn? Dat doen ze samen met Shakib Sana. Hij is huisarts en huisarts-onderzoeker in Rotterdam en Leerdam, lid van de Raad van Toezicht van expertisecentrum Pharos en hij doet mee aan het initiatief Dokters Vandaag op TikTok, een kanaal waarop artsen betrouwbare gezondheidsinformatie geven.
Elon Musks bedrijf Neuralink plaatste eerder dit jaar een chip in het hoofd van een verlamde man, die daardoor weer een potje schaak kan spelen. Dit soort hersenimplantaten worden steeds vaker gebruikt om de gezondheid te verbeteren en de ontwikkelingen gaan razendsnel. Hersenwetenschapper Nick Ramsey was in 2015 de eerste wetenschapper ter wereld die een hersenimplantaat bij iemand liet aanbrengen. Nadia praat met hem over de mogelijkheden die de steeds geavanceerdere implantaten bieden. En kleven er ook risico’s aan? Als eerste ter wereld kreeg Hanneke de Bruijne een BCI implantaat om thuis te kunnen communiceren. Ze lijdt aan de spierziekte ALS, door de implantaat kon ze jarenlang via een computer praten met haar omgeving. Elsie sprak haar dochter Margo over wat de behandeling voor haar en haar moeder heeft betekend. Lees het hele gesprek met Margo op human.nl/OpJeGezondheid
Heeft eenzaamheid effect op de gezondheid? En wat zou het hebben van het eeuwige leven betekenen voor ons welzijn? Al eeuwenlang zijn er mensen die onsterfelijkheid nastreven. Zo dronk een Chinese keizer ooit kwik om te ontsnappen aan de dood – niet gelukt – en inmiddels zijn er al honderden mensen die zich hebben laten invriezen in de hoop ooit weer tot leven te komen. Dat klinkt misschien aantrekkelijk, maar hoe gelukkig ben je als je wakker wordt in een wereld waarin je niemand meer kent? Emeritus hoogleraar Anja Machielse houdt zich al meer dan 25 jaar bezig met eenzaamheid en sociaal isolement. Nadia praat met haar over ouder worden, eenzaamheid als maatschappelijk probleem en Anja’s afkeer van het blaad van ‘de vitale oudere’. Elsie bezoekt de tentoonstelling Living Looonger in De Studio van museum NEMO en vraagt bezoekers hoe zij oud hopen te worden.
Opvliegers, stemmingswisselingen en nachtzweten: we zijn in de overgang! Zijn hormonen een wondermiddel tegen overgangsklachten of juist gevaarlijk voor je gezondheid? Wat is het verschil tussen de menopauze en de overgang? En is de overgang een killer voor je seksleven? Nadia praat met gynaecoloog Dorenda van Dijken over de fabels en taboes die er zijn over dit onderwerp. Dorenda werkt in het Amsterdamse OLVG en het Women’s Health Care Center en zet zich al tientallen jaren in voor vrouwen in de overgang. Elsie vergeet ook de mannen niet. Zij ging naar het Erasmus Medisch Centrum en sprak met uroloog Marij Dinkelman-Smit over de zogenaamde penopauze: bestaat die eigenlijk wel?
We besteden een derde van ons leven aan slaap, en dat is niet voor niets: wie goed slaapt, leeft langer én gezonder. Onderzoeker en bijzonder hoogleraar Marike Lancel schat dat een derde van de bevolking last heeft van frequente en langer aanhoudende slaapproblemen. En bij psychiatrische patiënten ligt het percentage nog hoger. Gelukkig heeft Lancel in haar decennia aan onderzoekservaring heel wat geleerd over wat nu echt helpt voor een betere slaap. In Op je Gezondheid deelt ze haar advies met Nadia. Elsie en Nina onderzoeken wat er online allemaal wordt aangeboden om beter te slapen.
Psychedelica als LSD, paddo’s of ketamine zouden een gunstig effect hebben voor mensen met ADHD of depressie. Zijn het daadwerkelijk wondermiddellen voor een gezonde geest? Psychiater en onderzoeker Jolien Veraart werkt met mensen met een zware depressie en doet onderzoek naar het effect van ketamine-behandelingen. Hoewel het niet voor al haar patiënten werkt, is er een groep die ontzettend veel baat heeft bij deze behandeling. Jolien Veraart vertelt aan Nadia over het effect van psychedelica op de hersenen, de zin en onzin van microdosing en de geschiedenis van psychedelica als medicijn. Elsie ging op bezoek bij Harry Schaarman, die meedoet aan een onderzoek van Jolien Veraart. Na een hele donkere periode hielp het gebruik van esketamine hem om van zijn depressie af te komen. Op human.nl/opjegezondheid is het hele verhaal van Harry te lezen.
De winkelschappen staan vol met ‘skin care’ producten, maar hoeveel daarvan hebben we nu echt nodig? En welke invloed heeft onze huid op de rest van ons lichaam, en onze gezondheid? De huid is ons grootste orgaan. Internet staat vol met tips om een mooie huid te krijgen. Maar is er genoeg aandacht voor de gezondheid ervan? Huidkanker is namelijk de meest voorkomende vorm van kanker in Nederland. Dermatoloog Gertruud Krekels houdt zich al meer dan dertig jaar bezig met huidkankerzorg en heeft het Mosha Huidcentrum opgezet. Samen met Nadia scheidt ze de feiten van de fabels en geeft ze tips voor een mooie én gezonde huid. Elsie struinde met redacteur Nina de social media kanalen af: wat wordt er online zoal gezegd over zonnebrand, peelings en skin care routines?
Gezondheid en seks, dan denk je al snel aan SOA’s, erectieproblemen of pijn bij het vrijen. Maar hoe zit het met de positieve kant: heeft een fijn seksleven een positieve invloed op je gezondheid? Wat zijn belangrijke voorwaarden om een plezierig seksleven te hebben? Hoe heb je weer fijne seks na een ziekte of ingrijpende operatie? En wat zijn de grootste fabels over libido, het orgasme en seks op latere leeftijd? Hierover praat Nadia met arts en seksuoloog Ylanga van der Geld. Zij studeerde geneeskunde in Groningen en specialiseerde zich in de radiotherapie, waarna ze in Nederland, maar ook Australië en Curaçao heeft gewerkt. Sinds een paar jaar werkt ze ook als seksuoloog en heeft ze haar eigen praktijk: Toolz to Touch. Elsie ontmoette Monique Bijkerk van stichting Snoezelzorg. Zij heeft seksverzorgers in dienst die ouderen of mensen met een beperking seksualiteit en intimiteit bieden. En cliënt Erik vertelt openhartig waarom de seksverzorgers van Snoezelzorg zo belangrijk voor hem zijn.
Gezelligheid en alcohol, voor veel mensen zijn die twee onlosmakelijk met elkaar verbonden. Maar is alcohol eigenlijk wel zo gezellig voor je gezondheid? Wie stopt met roken krijgt complimenten, maar wie stopt met drinken is ongezellig. Alcohol is voor veel mensen verweven met hun sociale leven. Maar hoe ongezond is het eigenlijk? Nadia ging naar de Vrije Universiteit Amsterdam om hierover te praten met hoogleraar neuropsychologie Erik Scherder. Hij is ambassadeur van de NIX18 campagne en weet alles over de invloed van alcohol op onze hersenen.
Een mens is eigenlijk nooit alleen. Er leven zo’n honderd biljoen bacteriën, virussen, gisten en schimmels in onze darmen. En die zijn essentieel voor onze gezondheid, én ons humeur. Microbioloog Clara Belzer van de Wageningen Universiteit weet alles over het belang van gezonde darmen, de zin en onzin van probiotica en het effect van poeptransplantaties. Zij praat met Nadia over ons microbioom en het effect van voeding op onze darmen. Elsie ging langs bij het Universitair Medisch Centrum in Leiden waar poeptransplantaties worden gedaan. Ze sprak daar met onderzoeker Liz Terveer, die de ontlasting van gezonden mensen gebruikt om mensen met ernstige diarree te behandelen.
Kunnen we onze gezondheid uit een potje halen? En is het schadelijk zijn om teveel vitamines te slikken? Hoogleraar Renger Witkamp weet alles over voedingssupplementen. In aflevering vijf vertelde Nadia dat ze op aanraden van haar arts extra vitamine B12 bijspuit. Maar heeft ze die injecties wel echt nodig? Elsie en Nadia gingen samen naar het ziekenhuis in Winterswijk om Nadia’s bloed te laten testen. Renger Witkamp, hoogleraar Voeding en Gezondheid aan de Wageningen Universiteit, schuift aan in de studio bij Nadia. Hij merkt dat het gebruik van voedingssupplementen de laatste jaren enorm is toegenomen. En vooral onder de mensen die die supplementen juist het minst nodig hebben.
Is een killerbody voor iedereen weggelegd? En kun je aanleg hebben om echt niet sportief te zijn? We duiken in de feiten en fabels over sport. Nadia kan trainen wat ze wil maar is al blij als haar armen een lichte glooiing hebben. En Elsie dacht dat haar personal trainer haar aan een killerbody zou helpen maar kwam van een koude kermis thuis. Dat zou heel goed te maken kunnen hebben met aanleg, zegt geneticus Hidde Haisma. Ongeveer de helft van je sportieve kwaliteiten is afhankelijk van je genen. Wil je topsporter willen worden, dan zul je de goede genen moeten hebben. Nadia ontvangt hem in de studio om te praten over topsport, killerbody’s en de gevaren van te weinig bewegen. Elsie onderwierp zichzelf aan een fitheidstest in sportschool Amstel Gym en praat met eigenaar Erik Landman en personal trainer Jeroen van der Kall.
De helft van de volwassen Nederlanders is te zwaar. En ondanks allerlei preventiemaatregelen blijft het aantal mensen met overgewicht en obesitas stijgen. Hoe ongezond is dat eigenlijk? En wat is ertegen te doen? Medisch gezien is obesitas een ziekte, maar maatschappelijk gezien moeten we juist ver wegblijven van oordelen en stigma’s. Iemand met obesitas heeft daar niet zelf om gevraagd. Dit zegt Victor Gerdes, internist vasculaire geneeskunde bij het Amsterdamse UMC en het Spaarne Gasthuis. Hij schuift bij Nadia aan in de studio. Elsie gaat op pad met epidemioloog Jeroen Lakerveld, ook van het Amsterdam UMC. Hij onderzoekt hoe buurten zijn ingericht en de invloed daarvan op onze gezondheid.
Een op de vijf Nederlanders heeft klachten van burnout en onder jongvolwassenen is dat zelfs een op de vier. Het lijkt wel of we te maken hebben met een burnoutepidemie. Toch is het geen modern verschijnsel, stelt neurobioloog Brankele Frank. Al bij de oude Grieken wordt er een ziektebeeld beschreven van mentale oververmoeidheid die gepaard met lichamelijke klachten. Nadia praat met Brankele over de burnout die zij zelf doormaakte en haar zoektocht naar antwoorden in de wetenschap. Elsie bezoekt de keuken van restaurant Rijks in Amsterdam en ze praat met chef Joris Bijdendijk. Hoe is het gesteld met de stress in zijn keuken, waar de koks iedere dag op topniveau moeten presteren?
Voeding en gezondheid, ze zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Maar hoe vinden we onze weg in de jungle van voedingsadviezen? Extra proteïne, minder koolhydraten, intermittent fasting of vegan eten: wat is nou eigenlijk gezond? En hoe maak je gezonde keuzes met al die voedselmarketing om ons heen? Hoogleraar Jaap Seidell schuift bij Nadia aan om hierover te praten. Hij is sinds 2002 hoogleraar Voeding en Gezondheid aan de VU en heeft de afgelopen jaren heel wat diëten en voedingshypes voorbij zien komen. Elsie gaat met voedingsdeskundige Leroy van de Ree van voedingsweetjes.nl naar de supermarkt om te onderzoeken hoe makkelijk of moeilijk het is om daar gezonde keuzes te maken.
Acupunctuur, osthepathie en homeopathie. Baadt het niet dan schaadt het niet. Of toch wel? In de vijfde aflevering van Op je Gezondheid gaat het over alternatieve therapie. Of, zoals de voormalige voorzitter van de Vereniging tegen de Kwakzalverij Cees Renckens het noemt: kwakzalverij. Renckens zet zich al meer dan zijn halve leven in tegen alternatieve genezers die onbewezen behandelingen aanbieden. Nadia is juist gek op haar craniosacraal therapeut en B12 injecties en denkt daar echt wat aan te hebben. Zal zij na dit gesprek anders naar die behandelingen kijken? Elsie maakt een reportage over het placebo effect en ondergaat een jeuk-test.
Steeds minder jonge vrouwen slikken de anticonceptiepil. Dat komt deels door social media, blijkt uit een recent onderzoek. Daar gaan veel verhalen rond over de negatieve bijwerkingen van de pil. Maar zijn dat feiten, of fabels? Van de pil word je dik, je krijgt minder zin in seks en je kunt er depressief of onvruchtbaar van worden. Dit soort verhalen worden regelmatig gedeeld over de anticonceptiepil. Maar wat klopt daarvan? Psycholoog Estrella Montoya schreef het boek ‘Hormonen en Vrouwen’, waarin ze de invloed van hormonale veranderingen op hersenen, gedrag en emoties onderzoekt. Nadia praat met haar over wat hormonen eigenlijk doen in je lichaam, hoe het kan dat we veel meer weten over mannelijke hormonen dan over vrouwelijke hormonen, en ze ontleden samen de feiten en fabels over de pil. Elsie vroeg op straat aan jonge vrouwen en mannen hoe zijn denken over de anticonceptiepil. Zijn ze huiverig voor het slikken van hormonen?
Pubers zijn echt niet alleen maar luie bankhangers die de hele dag ongeïnteresseerd op hun mobiel scrollen. Hoogleraar Eveline Crone schetst aan Nadia een ander beeld: de puberteit is juist een tijd van creativiteit en ongekende mogelijkheden doordat de hersenen nog volop in ontwikkeling zijn. Crone is hoogleraar Neurocognitieve Ontwikkelingspsychologie en geeft ons een inkijkje in het puberbrein. Waarom is de sociale omgeving zo belangrijk? En is het mobieltjesverbod in de klas eigenlijk een goed idee? Elsie spreekt op middelbare school UniC in Utrecht met drie jongeren: wat deed de coronapandemie met hun sociale leven en mentale gezondheid?
De eerste duizend dagen, geteld vanaf het moment van de bevruchting tot de tweede verjaardag, zijn cruciaal voor de rest van ons leven. Hoe beter de basis is, hoe groter de kans op een gezond leven. Tessa Roseboom is hoogleraar Vroege Ontwikkeling en vertelt in de studio aan Nadia waarom kinderen een goede, maar geen perfecte start verdienen. Elsie loopt in de Utrechtse wijk Overvecht mee met verloskundige Merel Hopman. Hoe kan het dat de levensverwachting hier gemiddeld vijf jaar lager is dan in de naastgelegen wijk Tuindorp?
Je gezondheid lijkt maakbaar, maar in hoeverre heb je het in de hand? Aan het begin van een nieuw jaar, wanneer iedereen goede voornemens voor een gezond leven lijkt te hebben, onderzoeken we in hoeverre je gezondheid al in je genen vastligt. In de eerste aflevering van Op je Gezondheid praat Nadia Zerouali met hoogleraar Cisca Wijmenga over wat je genen zeggen over de startpositie van je leven. Begin je met een voorsprong of met een achterstand? Elsie Vermeer gaat langs bij de spermabank van het Amsterdam UMC om uit te zoeken wanneer iemand geschikt is als donor. LINK: Onderzoek University College London: Metingen van polygene risicoscores werken niet goed als indicator voor mogelijke ziektes https://www.ucl.ac.uk/news/2023/oct/genetic-risk-scores-not-useful-predicting-disease Ga voor meer achtergrond naar: https://www.human.nl/op-je-gezondheid/afleveringen/aflevering-1.html