Opium

Brecht van Hulten praat met regisseur Ben Sombogaart over zijn nieuwste film Tegendraads, die vanaf deze week in de bioscoop te zien is. Het slaperige Oldenzaal van 1961 wordt opgeschud door de komst van een grote groep Italiaanse werknemers die zijn opgeroepen om de snel groeiende textielindustrie van extra handen te voorzien. De Italianen werken hard, klagen niet en stelen de harten van de Twentse meisjes. Ondertussen is de jonge arbeidster Johanna op zoek naar vrijheid en probeert ze tegen de maatschappelijke verhoudingen in hogerop te komen. De groeiende spanningen tussen de Twentenaren en de nieuwkomers leiden uiteindelijk tot de historische ‘Spaghettirellen’. Samen met haar nieuwe geliefde Francesco bevindt Johanna zich in het oog van de storm.

Annemieke Bosman in gesprek met Marita Mathijsen over Betje Wolff. Deze week verscheen het boek Een vrije geest. Het uitzonderlijke leven van Betje Wolff. Betje Wolff (1738-1804) is tegenwoordig vooral nog bekend als helft van het schrijversduo dat zij jarenlang met Aagje Deken vormde. Maar voordat zij Deken leerde kennen, had Wolff al naam gemaakt als schrijfster. Met haar scherpe pen riep zij felle controverses op. In deze prachtige, aangrijpende nieuwe biografie laat Marita Mathijsen zien hoe vooruitstrevend Betje Wolff was, als schrijfster, maar ook als eigenzinnige vrouw die het opnam tegen de heersende, conservatieve moraal. Marita Mathijsen is emeritus hoogleraar Moderne Nederlandse Letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam. Ze schreef verschillende standaardwerken, waaronder De geest van de dichter, De gemaskerde eeuw en Historiezucht. Meest recent schreef ze het biografische werk Jacob van Lennep. Een bezielde schavuit en L. De lezer van de 19e eeuw.

Annemieke Bosman in gesprek met Lara Schnitger, kunstenaar en ecofeminist. Vanaf half november presenteert Museum Kranenburgh de tentoonstelling Stitch Witch met het werk van Lara Schnitger. Met haar uitbundige en humorvolle werk vol kritische statements vraagt Schnitger aandacht voor de positie van de vrouw, gender-ongelijkheid en seksuele onderdrukking in onze nog altijd sterk door mannen gedomineerde maatschappij. De solopresentatie in Museum Kranenburgh laat het publiek kennismaken met het veelzijdige oeuvre van deze internationaal spraakmakende, maar in Nederland al geruime tijd onderbelichte kunstenaar. Speciaal voor Stitch Witch maakt Schnitger nieuw werk dat een relatie aangaat met de natuurlijke omgeving van het museum.

Annemieke Bosman praat met Beatrice von Bormann, directeur van Museum De Fundatie in Zwolle, over de tentoonstelling Marianne von Werefkin - Pionier van het expressionisme. Marianne von Werefkin werd op twintigjarige leeftijd al de Russische Rembrandt genoemd. Ze speelde aan het begin van de 20ste eeuw een cruciale rol in de ontwikkeling van het expressionisme in Duitsland. En ze maakte deel uit van het kunstenaarsnetwerk Der Blaue Reiter. Toch is Marianne von Werefkin (1860-1938) veel minder bekend dan kunstenaars Wassily Kandinsky, Franz Marc en haar langjarige partner Alexej von Jawlensky. Vanaf de herfst is voor het eerst in Nederland het kleurrijke werk van Marianne von Werefkin in een overzichtstentoonstelling te zien, samen met een aantal werken van haar tijdgenoten. Museum de Fundatie organiseert de tentoonstelling Marianne von Werefkin - Pionier van het expressionisme in samenwerking met het Museo Comunale d’Arte Moderna in Ascona. De tentoonstelling is in Zwolle te zien tot en met 16 maart 2025.

Luuk Bouwman is regisseur van de documentaire The Propagandist. Aan de hand van niet eerder gepubliceerde interviews, dagboekfragmenten, familiefilms en propagandafilms verhaalt The Propagandist over de opkomst en ondergang van de Nederlandse filmmaker Jan Teunissen (1898-1975). Langzaam ontvouwt zich een portret van een man en zijn drijfveren. Tegelijk stelt de film de grenzen tussen documentaire en propaganda ter discussie, en wordt de rol van de propagandisten belicht – hoe zij beelden, verhalen, desinformatie en ideologie verspreiden. Een documentaire over grenzeloze ambitie en de manipulatieve kracht van film. Annemieke Bosman gaat met Luuk in gesprek.

Brecht van Hulten in gesprek met Saskia Bak, directeur van het Museum Arnhem. Dit najaar is in Museum Arnhem de tentoonstelling Radicaal - Vrouwelijke kunstenaars en modernisme 1910-1950 te zien. Decennialang overschaduwd door hun mannelijke collega's, krijgen vrouwelijke en genderdiverse kunstenaars eindelijk de erkenning die ze verdienen. De tentoonstelling Radicaal in Museum Arnhem onthult het revolutionaire werk van meer dan 60 kunstenaars uit 20 landen, die de grenzen van het modernisme verlegden. Baanbrekende vrouwen die het patriarchaat uitdaagden en een nieuwe visie op kunst en samenleving ontwikkelden. De kunstwerken in de tentoonstelling laten zien hoe kunstenaars in de eerste helft van de 20e eeuw verzet pleitten tegen sociale onrechtvaardigheid, traditionele genderrollen en politieke onderdrukking. Van schilderijen tot textielontwerpen: ontdek de diversiteit aan kunstvormen en de krachtige boodschappen die deze kunstenaars ons nog steeds te vertellen hebben.

Annemieke Bosman praat met beeldhouwer en schrijver Lotta Blokker over haar debuutroman IJsvogel. Lieke en Vincent draaien al jaren om elkaar heen. Lieke durft geen toenadering te zoeken omdat Vincent getrouwd is. Vincent zit vast in een liefdeloos huwelijk en worstelt met zijn ontluikende liefde voor Lieke en zijn wens om een trouwe echtgenoot te zijn. Erik is een vader in diepe rouw. Hij wordt door een verhuizing gedwongen de kamer van zijn overleden zoon uit te ruimen en vindt in een van zijn leesboeken een foto van zijn favoriete schoolmeester. Het slingert hem terug in de tijd, waarbij hij telkens wordt geconfronteerd met zijn tekortkomingen als vader. Max begluurt vanachter zijn raam een vrouw en haar dochtertje die dagelijks een bezoek brengen aan het pleintje voor zijn deur. Hij filmt het tweetal. Minutieus vangt hij iedere handeling die ze uitvoeren, met een bijzondere verzameling videocassettes als resultaat.

Annemieke Bosman in gesprek met filmregisseur Bobbie Koek. Deze week gaat het speelfilmdebuut van Bobbie Koek draaien in de bioscopen. De film PARADIJS gaat over een tienervader die er plots alleen voor staat met zijn baby, een kind met een kind. De hoofdrollen worden vertolkt door Zeb Claessen en Ellen ten Damme. PARADIJS is het lange-speelfilmdebuut van regisseur Bobbie Koek en werd gekozen als slotfilm van het Nederlands Film Festival 2024.  Koek maakte eerder de korte film TAMU (2016, geselecteerd voor de debuutcompetitie van het Nederlands Film Festival) en de webseries SKAM NL (2019, geselecteerd voor een Gouden Kalf in de categorie Beste Interactive) en A TEENAGE LOVE AFFAIR (2022). Ze schreef zelf het scenario voor PARADIJS en deed tevens de casting van de hoofdrollen.

Annemieke Bosman in gesprek met regisseur Mart van Berckel. Van Berckel regisseert bij NITE de voorstelling Ocean Breeze. Ocean Breeze gaat over een vrouw die he allemaal heeft; een goede baan, een mooi huis en een liefhebbende zoon. En dan, op een dag, valt ze plotseling flauw op haar werk. Wat volgt is een kettingreactie van acties en reacties: angst, onbegrip, vervreemding, obsessie, loslaten, vasthouden en nog veel meer. Na covid bleven er veel mensen met aanhoudende klachten zitten. De pandemie lijkt voorbij. Maar is dat zo? Deze voorstelling geeft hen een stem en gezicht. Mart van Berckel is regisseur van muziektheater en opera, met een grote voorliefde voor het ontwikkelen en regisseren van nieuw repertoire. Van Berckel is sinds 2021 vaste maker bij NITE. Bij De Nationale opera regisseerde hij de produktie Ändere die Welt! en Stravinsky's Oedipus Rex. Vorig seizoen won zijn voorstelling Supertramp de Gouden Krekel voor ‘meest indrukwekkende jeugdtheaterproductie’, werd deze geselecteerd voor het Theaterfestival en in NRC benoemd tot ‘beste jeugdtheatervoorstelling van het seizoen’.

Shula Tas in gesprek met Quirine van der Meer Mohr, conservator bij het Dordrechts Museum. Het Dordrechts Museum staat deze maanden in het teken van de Franse Romantiek met de tentoonstelling LIBERTÉ! Ary Scheffer & de Franse Romantiek. Het is de allereerste overzichtstentoonstelling ooit in Nederland over de Franse Romantiek. De expositie neemt de bezoeker mee naar het Parijs van de negentiende eeuw, een tijd vol politieke onrust en culturele bloei. Franse kunstenaars als Eugène Delacroix en Théodore Géricault zetten hun penselen in als wapens of klimmen zelf op de barricades. Zo ook de Nederlandse Ary Scheffer (1795-1858), die al snel een van de beroemdste schilders van de Franse hoofdstad wordt. Een indrukwekkend aantal werken van Scheffer (Scheffer werd geboren in Dordrecht) vertellen samen met schitterende schilderijen van onder anderen Géricault, Ingres en Delacroix, Paul Delaroche, Rosa Bonheur, Théodore Rousseau en prinses Marie van Orléans het verhaal van deze meeslepende periode uit de Franse geschiedenis.

Annemieke Bosman in gesprek met Vincent Dams, kunstenaar. Dams exposeert momenteel in het Kröller-Müller museum met de tentoonstelling Vincent Dams. The Enzo Diga Story. In deze tentoonstelling brengt kunstenaar Vincent Dams zijn zelfverzonnen filmmaker Enzo Diga tot leven. In 2017 maakte Dams een tekeningenreeks die als het ware een storyboard vormt. Alleen wel een ongebruikelijke. De 120 tekeningen verbeelden de vormende gebeurtenissen uit de jeugdjaren van de fictieve filmmaker Enzo Diga. Gaandeweg vertakt de levensloop zich op twee verschillende manieren. In de ene sterft Diga, in de andere overleeft hij. Deze reeks vormt de basis voor de tentoonstelling in het Kröller-Müller Museum. In beelden en schilderijen leer je de figuur Enzo Diga en zijn werk beter leren kennen. En toch blijft alles omgeven met een sfeer van mysterie.

Annemieke Bosman in gesprek met Lucky Fonz III, zanger, dichter en schrijver. Zijn nieuwe roman Van de goden vervuld is een ontroerende, grappige en filosofische roman over levensbeschouwing, muziek en verlangens. Als Mikah na een verdrietige periode naar het eiland trekt, de enige plek waar hij zich thuis voelt, ontmoet hij aan een strandvuur Hadassa. Omringd door de zee ontstaat tussen hen wat op het eerste gezicht een vakantieliefde lijkt. In de verstilling van strand en duinen gaan hun gesprekken echter dieper en verder; beiden staan voor belangrijke keuzes in hun levens. Mikah en Hadassa worden gedwongen na te denken over waar ze afscheid van nemen, en wat voor toekomst ze willen op de onvermijdelijke dag dat ze het eiland weer zullen verlaten. Lucky Fonz III, geboren als Otto Wichers, is een van Nederlands meest geliefde zangers en tekstdichters. Hij won onder andere De Grote Prijs van Nederland voor singersongwriters en de Okapi Liedprijs. Als schrijver publiceerde Lucky eerder essays, columns en korte verhalen in onder meer Das Magazin en de Volkskrant.

Annemieke Bosman praat met Jeroen Krabbé over zijn tv serie Krabbé zoekt Matisse, die vanaf 3 november is te zien om 20:20 uur bij AVROTROS op NPO 2. Een oplichter, een gek, een epileptische impressionist, geklieder, het zou je ogen verpesten. Hoewel Pablo Picasso een groot fan was van het werk van Henri Matisse, waren recensenten en kunstverzamelaars allerminst te spreken over het werk van Matisse. Ook zijn ouders en leraren zagen het kunstenaarschap niet zitten voor hem. Maar: “Matisse werkte onverstoorbaar door en groeide ondanks alle kritiek en tegenwerking uit tot een universeel geliefd en bewonderd icoon. In deze reeks zoeken we uit wie de man achter de kunstenaar was.” aldus Jeroen Krabbé. Hoe heeft hij het volgehouden om kunst te blijven maken ondanks alle negatieve reacties en tegenwerking? En wat maakte dat die verguisde kunstenaar uiteindelijk uitgroeide tot een van de belangrijkste kunstenaars aller tijden?  Voor dit zesde seizoen van Krabbé zoekt... reist Jeroen Krabbé onder andere naar Frankrijk, Corsica, Tahiti, Marokko en Amerika. Het verhaal van Matisse begint in het noorden van Frankrijk waar Matisse als oudste zoon de beoogde opvolger was voor de zadenhandel van zijn dominante vader. Zelf wilde hij acteur worden, maar een rechtenstudie in Parijs wordt het compromis. Tot zijn twintigste raakt hij geen potlood of kwast aan. Als zijn moeder hem tijdens een ziekenhuisopname een schilderskist cadeau doet om de tijd te doden, verandert zijn leven. Zijn kunst is nooit onbesproken. Succesvolle periodes wisselen zich af met schandalen en grote armoede. In het begin van de twintigste eeuw ontdekt hij aan de Franse zuidkust wat kleur kan doen. Even later wordt hij benoemd tot leider van de wilde beesten, Les Fauves, die met onvermengde, felle kleuren werkten. Matisse reist veel en haalt daar inspiratie uit voor zijn kunst: de Arabische invloeden in het Spaanse Granada, de energie, vergezichten en vrouwen in het Marokkaanse Tanger, de filmwereld in Nice en de kleuren op Tahiti. Aan het eind van zijn kleurrijke leven, na de Tweede Wereldoorlog, begint hij aan zijn grote slotakkoord waarin één kleur de hoofdrol speelt.

De Johannes Vermeerprijs 2024 is toegekend aan illustrator en kinderboekenschrijver Marit Törnqvist. Törnqvist ontvangt de prijs vanwege haar artistieke vermogen om universele emoties in taal en tekeningen te verbeelden, en dicht bij de belevingswereld van de lezer te brengen. De toewijding waarmee Törnqvist in haar oeuvre een veilige ruimte creëert voor uiteenlopende grote thema’s, en ieders perspectief met pen en penseel verwelkomt en omarmt, is van grote verdiepende waarde voor jong en oud. De Nederlandse staatsprijs voor de kunsten, ingesteld door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, wordt op maandag 4 november 2024 in de Nieuwe Kerk in Den Haag uitgereikt door Eppo Bruins, minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Annemieke Bosman gaat met Marit in gesprek.

Brecht van Hulten praat met regisseur Patrick Raats en scenarist Karen van Holst Pellekaan over de animatiefilm Victor Vleermuis, die zij maakten. Victor Vleermuis is klein en lijkt op het eerste gezicht niet zo dapper. Hij worstelt met een, zeker voor vleermuizen, groot probleem: hij is bang in het donker. Zijn grote broers vinden hem maar vreemd. Ze snappen niks van zijn gevoeligheid en al helemaal niets van het feit dat hij graag zingt. Zingen is namelijk voor vogels en dat zijn hun gezworen vijanden. Alles verandert als hij op een dag verliefd wordt op de tropische zangvogel Sherida. Victor zal al zijn moed moeten verzamelen om haar liefde voor zich te winnen én te gaan staan voor wie hij is.

Annemieke Bosman praat met filmmaker en schrijver Carine Bijlsma over haar boek De Vondel. In dit boek richt Bijlsma, dochter van violiste Vera Beths en cellist Anner Bijlsma, haar blik op het muzikantengezin waarin ze opgroeide. Haar verhalen spelen zich af in en rondom haar ouderlijk huis, dat regelmatig werd bezocht door smaakmakers uit de Nederlandse kunstwereld, zoals dirigent Reinbert de Leeuw, actrice Katja Herbers en schrijver Maarten Biesheuvel. In 1985 koopt een muzikantengezin — bestaande uit een cellist, een violiste en hun peuter — een oude huishoudschool. Vroeger woonden er heel veel meisjes in dat gebouw, dat maar liefst dertien keukens, twaalf wasbakjes, zes douches en twaalf wc's telde. Een groot huis dus, met genoeg ruimte voor het hele muzikantengezin, inclusief de twee oudere kinderen uit eerdere relaties. De cellist en de violiste begonnen langzaam hun leven op te bouwen in het huis, dat ze 'De Vondel' noemden. Dit boek staat vol verhalen over een huis dat leeg begon, maar zich steeds meer vulde met markante karakters en onverwachte situaties. Er ontvouwt zich een bont palet van een avontuurlijke jeugd, waarin niets te gek was en alles mogelijk leek, zo ver als je fantasie kon reiken. De violiste, de cellist, de middelste zus, de oudste broer, de pianist, de vrolijke schrijver, de oppas, Opa Viool, de frêle tante, de moeder van de oudste broer, de broer van de cellist, de vioolbouwer, de gast van de vioolbouwer en de leerling spelen allemaal een belangrijke rol in deze verhalen. Carine Bijlsma is documentairemaker en fotograaf. Ze werkt zowel in Amsterdam als in New York waar ze spraakmakende documentaires maakt over artiesten in de muziek en de kunsten.

Annemieke Bosman in gesprek met Charlotte Vermeulen, emeritus ARTIS-bioloog. Charlotte Vermeulen werkte meer dan 30 jaar als huisbioloog voor ARTIS en deed onderzoek naar seksueel divers gedrag in de natuur. In ARTIS gaf ze hier eerder met succes lezingen, trainingen en rondleidingen over aan publiek. Nu maakt ze voor het eerst de stap naar het theater, in een tournee door heel Nederland. In het theatercollege Seksuele diversiteit in het dierenrijk laat Vermeulen – gewapend met een schat aan kennis – zien hoe wij ons als mensen kunnen laten inspireren door de natuur. In het dierenrijk komen verschillende seksuele voorkeuren voor, geslachtsveranderingen en het juist niet hebben van seks. Zo is homoseksueel gedrag al onder 1.500 soorten vogels en zoogdieren waargenomen en kunnen sommige vissen van man, vrouw worden en weer terug. De natuur is queer! Hebben we daar bij dieren altijd bewust of onbewust overheen gekeken?

Annemieke Bosman in gesprek met filmregisseur Boudewijn Koole. Zijn nieuwe film Hokwerda's Kind gaat over een langeafstandszwemster. Ze traint al jaren voor een oversteek van het Kanaal in recordtijd. Een paar weken voor haar race ontmoet ze Henri, een onderwaterlasser die, net als zij, opbloeit bij gevaar. Lin en Henri duiken head first in een intense liefdesrelatie. Ze trekken elkaar steeds dieper naar beneden en vergeten daarbij dat ook geliefden kunnen verdrinken.  Hokwerda's Kind is een filmbewerking naar de roman van Oek de Jong. Koole regisseerde eerder de films Kauwboy en Beyond Sleep.

Brecht van Hulten in gesprek met Madelief Hohé, conservator mode en kostuum bij Kunstmuseum Den Haag In het Kunstmuseum is momenteel de modetentoonstelling Dior – A New Look te zien. Tijdloos, baanbrekend, elegant en invloedrijk: de ontwerpen van Christian Dior (1905 -1957) zijn het allemaal. In de jaren na de Tweede Wereldoorlog richt hij zijn eigen, al snel wereldberoemde, modehuis op in Parijs en maakt een ongekend snelle opmars in de modewereld. Zijn ‘New Look’ met wijde rokken, verandert de mode en zijn silhouetten worden gedragen van Parijs tot Londen, New York, Tokio en Rio de Janeiro. Hij was een visionair met lef en dat geldt ook voor zijn opvolgers: Yves Saint Laurent, Marc Bohan, Gianfranco Ferré, John Galliano, Raf Simons en Maria Grazia Chiuri. Hun talent en grenzeloze creativiteit hebben een onuitwisbare stempel gedrukt op de unieke geschiedenis van het Huis Dior. “Het gedachtegoed van oprichter/couturier Christian Dior is nog springlevend”, zegt modeconservator Madelief Hohé. “In het Kunstmuseum gaan zijn ontwerpen een dialoog aan met die van Maria Grazia Chiuri, de huidige en eerste vrouwelijke Creative Director van Dior”.

Annemieke Bosman in gesprek met Viviane Sassen, modefotograaf en beeldend kunstenaar. Het Foam in Amsterdam brengt dit najaar het eerste grote retrospectief van deze eigenzinnige kunstenaar. Viviane Sassen verwierf snel wereldwijde erkenning, zowel in de mode-industrie als in de fotografiewereld. Haar eigenzinnige en eclectische visuele oeuvre zal bijna het gehele pand van Foam vullen. De tentoonstelling PHOSPHOR: Art & Fashion richt zich op twee hoofdthema’s: het belang van intimiteit in haar werk en haar onophoudelijke zoektocht naar nieuwe fotografische vormen.