Szwecja, Finlandia, Chanat Krymski, Mołdawia, prawie cała Chorwacja, Siedmiogród, Czechy, Węgry... Długo można wymieniać ziemie, nad którymi w przeszłości rozciągało się polskie panowanie. Przynajmniej tak pokazują to historyczne mapy. Tylko czy to panowanie rzeczywiście było polskie? I właściwie jak długo trwało?W tym odcinku "Prawdziwej historii Polski" Adam Balcer i Paweł Sulik siadają do map Polski z czasów unii w Krewie (1385), Unii Lubelskiej (1569) oraz czasów, gdy polski król był carem Rosji czy królem Szwecji. Przyglądają się też temu, co zapisane jest na kolumnie Zygmunta w Warszawie. Ale na tapet biorą też kwestię polskich kolonii zamorskich - ile ich było? Na ile w ogóle były polskie?Zapraszamy do słuchania!A po wysłuchaniu piszcie do nas: prawdziwa@tok.fm
Ile prawdy jest w twierdzeniu, że dzisiejsze granice Polski są bliskie granicom Polski piastowskiej? Okazuje się, że poza trzonem, który zawiera Wielkopolskę, Małopolskę czy Kujawy, pojawia się sporo wątpliwości. Bo np. Śląsk to właściwie był głównie czeski, zaś z Warmią najpierw porządek robili Krzyżacy, a opanowali dopiero Jagiellonowie, i to też tylko na jakiś czas. A przy okazji dowiadujemy się, że Polska nie tylko padła ofiarą rozbiorów, ale też sama rozbierała - m.in. Węgry.W tym odcinku rozmawiamy również o naturalnych - rzekomo - granicach Polski. I tu okazuje się, że zarówno rzeki, jak i góry, które dziś ograniczają Polskę, w przeszłości głównie łączyły, a nie dzieliły. Tym sposobem Lubusz, od którego pochodzi nazwa Ziemi Lubuskiej, jest w Niemczech, zaś Bug w przeszłości po prostu przecinał Ruś.Zapraszamy do słuchania!A po wysłuchaniu - piszcie do nas: prawdziwa@tok.fm
Czy Polska zaczęła się od pierwszej koronacji w 1025 roku i trwała nieprzerwanie do trzeciego rozbioru Polski? Okazuje się, że przekaz z podręczników do historii i oficjalnych uchwał sejmowych nie do końca zgadza się z faktami. Bo po 1025 roku Polska trwała jako królestwo... zaledwie 6 lat. A przez kolejne stulecia problemów nie brakowało - łącznie z tym, że królem Polski tytułowali się władcy, którzy nigdy nie byli na niego koronowani. Ale to nie koniec - spory problem jest też z koroną, którą najpierw zabrano, a potem zgubiono. A gdy przygotowano nową, to ta została potem przetopiona na pieniądze.Jak to było z ciągłością państwa polskiego? Czy każdy król Polski był rzeczywiście koronowany? I czy król rzeczywiście musi być koronowany, by rządzić? Kiedy Królestwo Polskie rzeczywiście przestało istnieć i kto był jego ostatnim królem? A także dlaczego to trudna wiedza? A także w bonusie - skąd się wzięło określenie "bluetooth"?O tym w drugim odcinku podcastu "Prawdziwa historia Polski". Zapraszamy do słuchania!
Czy Polska została ochrzczona w 966 roku? Tak uczy nas szkoła i podręczniki. Ale czy są na to jakieś dowody? A może Polska zetknęła się z chrześcijaństwem już wcześniej? Bo akurat na to są dowody. Tylko czy chrzest - kiedykolwiek się odbył - od razu zamienił Polaków w chrześcijan, a Polskę w kraj chrześcijański? O czy to w ogóle była już Polska? Czy na pewno chrzest wprowadził ją do kręgu cywilizacji łacińskiej?W pierwszym odcinku podcastu "Prawdziwa historia Polski" Paweł Sulik przedstawia mity dotyczące chrztu Polski, a Adam Balcer pracowicie je obala. Posłuchajcie o powstaniach pogańskich, o wpływach z Wielkich Moraw, o monetach ze słowami zapisanymi cyrylicą i o tysiącleciu chrztu Polski, które świętowano... dwa razy.
Tym razem — do Warszawy! Tej przedwojennej, rewiowej, roztańczonej i całkiem... orientalnej. W samym sercu miasta: Żydzi, Polacy, Rosjanie i Ukraińcy. Wspólnie tworzyli scenę kabaretową, dzięki której stolica zyskała miano „Paryża Północy”. W ostatnim odcinku naszego podcastu poznacie artystki z Teatru Morskie Oko — w tym te, które urodziły się na Krymie. Tak kończymy naszą Bablową podróż. Z rozmachem i w blasku reflektorów! Dziękujemy, że byliście z nami — i do usłyszenia, gdziekolwiek zawiedzie nas kolejna historia.
Z Nowej Zelandii wracamy do Europy — przez Krym! Gdzie spotykamy utopijnego socjalistę, anarchistę i tłumacza "Rękopisu znalezionego w Saragossie". Nasz bohater to Edmund Chojecki, przyjaciel Norwida, a do tego — pierwszy znany z imienia i nazwiska Polak, który odwiedził Islandię i Grenlandię. Chojecki mieszkał na Krymie, pracował w Egipcie i tworzył głównie po francusku — dziś niemal zapomniany, a przecież jego biografia to gotowy scenariusz na przygodowy serial (albo przynajmniej dobry odcinek podcastu).
Nadal zostajemy w Nowej Zelandii — ale tym razem będzie wojennie, mistycznie i odrobinę brawurowo. Poznacie Te Kooti’ego, proroka i rewolucjonistę, który marzył o zbudowaniu Nowej Jerozolimy. Usłyszycie historię Gustawa Tempskiego z Braniewa — awanturnika i bohatera nowozelandzkich wojen. Według niektórych źródeł, został zjedzony przez Maorysów chcących przejąć jego bojowego ducha, według innych — jego ciało spalono z szacunku, a zjedzono jedynie podkomendnych. Odwiedzimy też maoryskie koszary, gdzie żołnierze ruszali do walki z nazistami w przekonaniu, że są… potomkami biblijnego Izraela. Na koniec spojrzymy na obrazy artysty o czesko-niemieckich korzeniach (niczym u Matejki), który ukształtował wyobraźnię Nowozelandczyków. A wszystko to składa się na taki Babel, że sami jesteśmy zaskoczeni.
W tym odcinku lądujemy w Nowej Zelandii — ale, jak to w „Bablu”, szybko okazuje się, że prowadzą tam ścieżki z Tczewa, Wilna, Petersburga i jeszcze dalej. Zastanawiamy się, skąd wśród Maorysów tak wiele mieszanych małżeństw, dlaczego rosyjska caryca nie zapłaciła dziecku za jego pracę, i czy z europocentrycznej perspektywy da się wytłumaczyć kanibalizm. Przy okazji patrzymy też na Wilno oczami pewnego Polaka — i dostrzegamy w jego opowieści niepokojąco znajomy pejzaż władzy.
W tym odcinku Babla opowiadamy o batiku – niezwykłej technice malowania woskiem, która z Indonezji dotarła do Polski, a my staliśmy się światową potęgą w produkcji tkanin. Kim był Babur – krwiożerczym tyranem czy wynalazcą przemysłu modowego? Co łączy wielkanocne pisanki i zdobnictwo na Jawie? I dlaczego na lotnisku w Indonezji można znaleźć napis... „Polska”? O niedoszłej kolonii na Sumatrze, nietuzinkowych polskich artystach i szlacheckich strojach opowiadają Adam Balcer i Paweł Sulik.
W tym odcinku przemierzamy szlak Indonezja-Holandia-Polska śladami zapomnianego pisarza, który narobił szumu nie tylko w Batavii, ale i w przedwojennej Warszawie. Multatuli, wybitny niderlandzki autor, przez kilkanaście lat patrzył z bliska na piekło kolonializmu w Indonezji. Jego książka Max Havelaar, bezlitosna demaskacja mechanizmów władzy, stała się legendą wśród polskiej lewicy… i nie tylko. Zachwycała się nią prawica, wspominała Maria Dąbrowska, tłumaczyła nestorka polskiego reportażu. A dziś? Cisza. W "Bablu" przywracamy głos temu, który zburzył kolonialne złudzenia i przez chwilę połączył Jawę z Wisłą.
Razem z Panem Teodorem spod Łomży ruszamy przez Ocean Indyjski na Cejlon i do Indonezji. Szlachcic ten zdążył po latach wrócić do ojczyzny i wziąć udział w powstaniu kościuszkowskim. Mamy w studiu jego pamiętniki i nie zawahamy się ich użyć. Niezwykle celne, wręcz etnograficzne obserwacje podaje nam z dużą empatią i zrozumieniem wobec ras, kultur i religii, wśród których przebywa. A Indonezję warto poznać, bo to czwarte pod względem liczby ludności państwo świata.
To nasz ostatni przystanek w Południowej Afryce – a zarazem najbardziej literacki. Odwiedzamy afrykanerskie Soplicowo, gdzie narodowy poemat zaskakująco przypomina... "Pana Tadeusza". Tropimy polskie (a czasem litewsko-łotewskie czy żydowskie) wątki w życiorysach noblistów z RPA – J. M. Coetzee i Nadine Gordimer. Poznajemy też Sub, czyli Sarę Goldblatt z Radomia, pierwszą poetkę piszącą po afrikaans i cichą redaktorkę narodowego wieszcza Afrykanerów. Na koniec opowieść o rodzinie, która chowała sekrety przed dziećmi, mówiąc do siebie po... malajsku.
Stanisław Szukalski nie jest postacią wymyśloną. Tak, jak nie są zmyślone jego związki z Leonardo DiCaprio. O co chodzi? Opowiadamy na końcu tego odcinka, wcześniej usłyszysz o tym, jak Polacy uciekali z obozów w południowej Afryce. A Dmowski, Marchlewski, Sienkiewicz i Prus gorąco recenzowali wydarzenia na drugim końcu świata. Afrykanerzy zaś w swoim manifeście wskazywali: "spójrzcie na Polaków". Trochę mało zrozumiałe, o czym tu piszemy? Bo tych wydarzeń nie da się streścić w kilku zdaniach, trzeba posłuchać najnowszego odcinka podcastu "Babel. Rzeczpospolita multi-kulti".
Co robili Kowalscy, a konkretnie Cowalscy w Kraju Przylądkowym? Co wspólnego ma Haiti z Kapsztadem i jak wyglądała synkretyczna religia polskiego proroka Stefanosa? No i wreszcie: czy Burowie to naprawdę gburowie? Zabieramy Was do Afryki Południowej. Opowiemy o Polakach, którzy z Gdańska, Królewca i Kurlandii trafili do Kapsztadu – jako pionierzy, osadnicy, awanturnicy. Pokażemy, jak z udziałem naszych przodków powstawała kolonia niderlandzka i jak w jej tyglu wykuwał się nowy język – afrikaans – oraz naród Burów. No i najważniejsze! Czy to prawda, że to Polacy założyli RPA?
Ponownie zaglądamy do serca Azji Środkowej — Uzbekistanu. Tym razem śledzimy losy Bronisława Grąbczewskiego, wybitnego geografa i kartografa, który przemierzał niezbadane zakątki Imperium Rosyjskiego. Odwiedzamy brzegi Amu-darii, gdzie przemysłowe marzenia o bawełnie i ropie mieszały się z geopolityką. Przede wszystkim jednak przypominamy postać Anny German, niezapomnianej artystki, której historia zaczęła się właśnie tutaj. Na zakończenie — literacka podróż z Ksawerym Pruszyńskim do magicznej Samarkandy.
Żegnamy Amerykę i z okazji pierwszej wizyty Pawła w Azji Centralnej – ruszamy do Uzbekistanu. Z Uzbekami łączy nas znacznie więcej, niż mogłoby się wydawać – od Jedwabnego Szlaku, przez czasy Złotej Ordy i Imperium Rosyjskiego, aż po PRL-owską szkołę w Siedlcach sponsorowaną przez kopalnie węgla pod Samarkandą. Tak, to nie żart! Będzie o Polakach budujących rosyjskie imperium w Azji, fotografujących jak Leon Barszczewski, rysujących mapy i zostawiających ślady, o których dziś mało kto pamięta...
Wojna secesyjna wybuchła w kwietniu 1861 roku i zakończyła się dokładnie cztery lata później. Dziś lepiej niż kiedykolwiek widać, jak konflikt ten nadal rezonuje w amerykańskim społeczeństwie. I jak nieoczywisty jest w nim polski wątek. W tym odcinku "Babla" opowiadamy o Polakach w ogniu wojny secesyjnej, walczących po obu stronach barykady – z jednej strony mamy generała Włodzimierza Krzyżanowskiego, kuzyna Chopina, uważanego za najwybitniejszego po Pułaskim i Kościuszce dowódcę w historii militarnej Polonii. Z drugiej – Kacper Tochman, wiceprezes kluczowej partii podczas powstania listopadowego i rasista pełną gębą. Pojawi się też Forrest Gump, Billy the Kid i... Padre Polaco.
Hrabia Adam Gurowski był jedną z najbardziej fascynujących i budzących kontrowersje postaci nie tylko w polskim, ale również w rosyjskim, europejskim oraz amerykańskim życiu politycznym i intelektualnym XIX wieku. W młodości walczył z Rosjanami w powstaniach, by później stać się zagorzałym panslawistą, negującym istnienie narodu polskiego. W dzisiejszym „Bablu” opowiemy o jego radykalnej przemianie – od polskiego nacjonalisty-lewaka do amerykańskiego intelektualisty. Także działalność polityczna hrabii budziła skrajne emocje – od zachwytów po oskarżenia o zdradę narodową. Czy Gurowski przewidział przyszłą globalną hegemonię Rosji i Ameryki? Zapowiada się podcast pełen sprzeczności…
Wyruszamy na Dziki Zachód, by opowiedzieć o Polakach, którzy trafili tam w pogoni za sławą, pieniędzmi i... nie do końca jasnymi transakcjami. Jak kawałek Teksasu niemal wpadł w polskie ręce? Dlaczego Meksyk blokował nielegalną migrację Amerykanów? Polscy emigranci, którzy po 1831 roku przybywali do USA, odegrali znaczącą rolę w ogromnej ekspansji tego kraju w latach 40. XIX wieku. Walczyli m.in. w Teksasie, Kalifornii i Oklahomie, czyli na ziemiach, które USA zdobyło kosztem Meksyku, a także w wyniku porozumień z Wielką Brytanią. W Kalifornii spotkamy też carską Rosję oraz marynarza z Polski, który rzekomo dwa razy opłynął glob, by sprzedać Kalifornię Jankesom.
W tym odcinku przybliżymy zapomnianą sylwetkę młodego poety, Augusta Antoniego Jakubowskiego. Zakochany w Podolu i zafascynowany Kozakami Jakubowski to autor pierwszych polskich wierszy o Rdzennych Amerykanach i zarazem postać tragiczna – młody patriota, który po dramatycznych losach emigranta w Ameryce popełnił samobójstwo w wieku zaledwie 21 lat. Opowiemy o poezji, relacjach z ojcem, Antonim Malczewskim, wybitnym poetą szkoły ukraińskiej, a także o jego pionierskiej książce o polskiej literaturze, wydanej po angielsku w USA. Nie zabraknie wątków komicznych, jak historia człowieka, który w teatrze nadepnął na nogę carskiemu namiestnikowi, co skończyło się... wyrokiem śmierci, ale i sprytną ucieczką do Ameryki w kobiecym przebraniu.