La lutga ha gia adina fascinà Andri Jörger. Activ n’è el dentant betg stà, perquai ch’il dies ha fatg problems. S’enriclà n’è el dentant mai da quai. Uschia è Andri Jörger s’engaschà davos las culissas, è stà en ils comités d’organisaziun da las festas da lutga grischun-glarunaisas. E natiralmain accumpogna el ses dus figls a las festas. Ed era questa giada è in da ses figls a la festa federala, ed Andri Jörger sa chapescha sin tribuna cun passa 50’000 autras persunas. Sia fascinaziun per il sport en general sa mussa er en sia lavur. Dapi l’entschatta è el il «head greenkeeper» da la plazza da golf a Domat. In da Domat cun corp ed olma Sias ragischs sajan a Domat, raquinta Andri Jörger. El fetschia quai cun fieu e flomma. Uschia è el stà prest 30 onns en la suprastanza da la vischnanca burgaisa. In engaschament politic na saja dentant mai stà in tema per el. Memia pauc flexibel e memia spert saja il process politic. En la vischnanca burgaisa dentant hajan els adina pudì realisar spert projects. E quai a favur da las abitantas e dals abitants da Domat. Ses engaschament per la vischnanca sa mussa er en il fatg ch’el è stà cumandant dals pumpiers e ch’el è s’engaschà en autras uniuns e per events da sport.
El è il chanzlist ch’è cun 45 onns il pli ditg en uffizi en Svizra. Empè dad ir en pensiun, ha Urs Niederegger prolungà ses job. La fin dal 2024 avess l’Engiadinais cuntanschì la vegliadetgna da pensiun. Entant ha el ina cunvegna da pudair restar anc ina legislatura enfin la fin dal 2027. Durant quel temp duai la vischnanca publitgar duas plazzas da lavur che Urs Niederegger ha fatg ils ultims decennis. Sper il manar la chanzlia è suttamess ad el numnadamain er l’uffizi da construcziun.
Dapi 5 onns vivan il Sursilvan e sia dunna Eliane en in pitschen vitg en il sidvest da la Tschechia. Qua en quest lieu idillic amez in parc natiral aveva la famiglia da sia dunna - ch'è creschida si en Svizra, ch'ha dentant ragischs tschecas - in bain puril cun bisons ed abitaziuns da vacanzas. Da l'anteriur scolast e pedagog curativ è daventà in pur ed ospitant. «Nus avain emprendì tut da nulla ensi, ils dis èn lungs, ma bels", di l'um da 39 onns ch'è creschì si a Flutginas/Trun.
Avant 5 onns han els en la vegliadetgna da 68 onns bandunà Mustér e lur famiglie ed èn emigrads en il vest da l'Ungaria. L'nteriur manader dal Center regiunal d'intermediaziun da lavur, RAV, a Glion e l'anteriura responsabla per ils secretariats da medias a l'Ospital regiunal da la Surselva levan ina vita libra senza responsabladads nua che be lur giavischs e basegns quentian. A Böhönye han els chattà il lieu e la chasa ideala pera questa etappa da vita . I saja stat l'endretga decisiun, dian tuts dus cun plaina persvasiun !
Quatter onns ha il Samedrin vivì a Belgrad. Dacurt è il politolog returnà cun sia dunna e las duas figlias en Svizra. Burkina Faso, Benin, Bangladesch, Bümpliz, Belgrad ed uss puspè Bümpliz. Il «B» saja il fil cotschen en lur vita, di l’um da 47 onns, ch’ha vivì e lavurà enfin uss sin trais continents. A Belgrad ha Ivar Trippolini studegià scienza politica ed administrativa ed ha bajegià si ils ultims onns ina firma d’internet cun il focus sin l’uschenumnada «Gamification» – pia la cumbinaziun da cuntegns ed elements da gieu interactivs. Belgrad saja ina citad viva e moderna, nua che la glieud saja gugent da cumpagnia, chantia, sautia e fetschia festa sin via – di il Samedrin, ch’ha là era giugà regularmain ballape.
La Lumneziana viva dapi passa 25 onns a Vienna. L’amur e la scolaziun sco terapeuta d’art han manà la dunna da 49 onns avant passa 25 onns en l’Austria. Cun ses partenari e ses figl viva Seraina Caduff damanaivel da Schönbrunn. Vienna saja ina citad multiculturala, moderna e tradiziunala enina. E tuttina, la citad na saja betg hectica, mabain plitost patgifica. Vienna saja daventà sia patria, era sch’ella returna regularmain en Lumnezia per giudair la famiglia e la quietezza.
«Mai interessescha art ch’è dapli ch’in product ni decoraziun. I va per in process, per vegnir datiers da tschertas tematicas, da sa dar giu cun quellas». Quai di l’artista sursilvana Yvonne Gienal en il Profil. Il process fetschia interessant ses art. Perquai è il process pli impurtant che l’ovra. Las ideas creativas dad Yvonne Gienal vegnan da discurs, da quai ch’ella legia, da l’actualitad, da politica, da quai che muventa ella. Quai saia in grond fundus d’inspiraziun. Ma quai vala er per istorgias veglias e fastizs da carstgauns.
Er en la branscha d'automobils regna ina mancanza da persunas spezialisadas. Mo pli difficil vegni anc sch'ins maina ina garascha en ina val lontana sco l'Engiadina. Il motiv na saja gnanc la chaussa che las persunas na vulan vegnir en l'Engadina – mabain la mancanza da spazi d'abitar pajabel.
13 medaglias per la Svizra als campiunadis mundials da ski alpin. Part da quest success è er Nicolas Margreth. Cun 13 medaglias è la delegaziun svizra turnada da Saalbach dals campiunadis mundials da ski alpin. Part da quest success è er Nicolas Margreth. Il Surmiran è trenader da la gruppa speed da la federaziun svizra da skis. Cun il success svizzer a Saalbach cumbinesch'ins dentant er las frisuras spezialas ch’èn vegnidas tagliadas suenter la cursa rapida. Ina rolla centrala en questa istorgia gioga er Nicolas Margreth. El è numnadamain per dir uschia «la culpa» da questa acziun. En il Profil raquinta l'um da 35 onns dapli da quels dis da success, da sia via en la cuppa mundiala e pertge ch'el ha tschernì d'esser trenader e betg en la branscha turistica.
La balla è ses element. Quai ch'ha cumenzà sin via avant chasa u sin la plazza da scola ha manà Anja Furger da Cumbel fin tar il FC Lucerna. La Lumneziana da 30 onns è ina da paucas Grischunas e Rumantschas ch'ha pudì dar ballape en la pli auta liga svizra. Durant ses quatter onns tar Lucerna ha ella tranter auter gudagnà il 2021 la Cuppa svizra, il punct culminant da sia carriera.
Per il garaschist tuatschin èn autos dapli che be ses mintgadi. Els èn sia gronda passiun, gea sia vita – cunzunt ils autos vegls, ils oldtimers. Gia da buob ha Helmut Widera passentà mintga minuta libra en la garascha da ses bab a Sedrun. Betg mo per guardar tiers co lez lavura, mabain er per gidar el. Lura anc cun ils guaffens ch’il bab aveva regalà ad el. Uras ha el uschia traffitgà vi dad autos e schizunt pudì prender persuls dapart els. Almain quels ch’eran per bittar davent sin in prà dasperas. Oz bun 50 onns pli tard maina Helmut Widera sez la garascha da ses bab barmier. La fascinaziun da l’auto n’ha numnadamain mai pli laschà liber el. «Ch’jau ha pudì emprender mecanist d’auto e lavurar mia entira vita vi da mes autos è il meglier ch’è capità a mai», manegia il garaschist da 58 onns che restaurescha cunzunt gugent ses oldtimers. El faschess oz anc ina giada exact il medem. «Jau hai adina gì plaschair da quest mastergn ed el fascinescha mai anc oz.» Dentant tge precis è quai ch’è uschè fascinant per el? Ed è quai ina fascinaziun ch’el ha pudì dar vinavant a ses dus uffants? Co è sia lavur sa midada en tut quels onns sco mecanist? Quai ed anc bler dapli pudais vus tadlar en il Profil da sonda.
Festa da musica districtuala a Salouf, concerts da primavaira, ma surtut duas festas procuran per tensiun e plaschair tar il dirigent da professiun Gian Stecher: la festa da giubileum 222 onns Musica Domat e la premiera svizra da la concurrenza, «Mountain Brass in Concert».
Cun 75 onns giaudan bain blers che giaudan gia daditg lur pensiun –Leo Condrau dentant betg. Anc adina lavura l’interprendider oriund da Mustér per sias firmas ch’el ha fundà avant 25 onns. Bain betg pli uschè intensiv e fitg sco pli baud, cunquai ch’el è ses agen patrun. Uschia po l’inschigner da construcziun ch’ha gia lavurà en il Nepal, en la Nigeria, en ils Stadis Unids da l’America ed en blers auters pajais dal mund parter en sez ses temp per far la lavur ch’el ama en sasez anc adina. Pertge grazia a sia lavur na stremblan chasas betg pli, cura ch’il tren passa sperasvi, ins chapescha er in l’auter en ustarias plainas e buna musica tuna finalmain era propi bain. Daco che l’alpinist e fotograf passiunà – che chatta ch’ina opera da passa quatter uras pudess anc ir in zic pli ditg – ha ussa dentant era plaunsieu avunda da la lavur cun bainprest 76 onns e quant grev ch’igl è da chattar ina successiun per sias firmas, quai pudais Vus tadlar qua en il «Profil» cun Leo Condrau.
Giusep Gherardi, oriund da Surin e da chasa a Vella, è perseverant sco las plattas da granit e da marmel ch’el ha tschentà sin montascha durant trais decennis. L’um sco in culm ha tegnì pitg a las difficultads da la vita. Cun 85 onns guarda el cuntent enavos sin sia vita. Saja quai durant ina terribla stad sco famegl si d’alp a Flem, nua che la zoppina ha eliminà il muvel, u suenter il culp dal destin da daventar plaun a plaun tschorv suenter ina diagnosa medicinala fallada. Cun 60 onns, suenter la fin da sia lètg e la perdita da sia vesida, è Giusep Gherardi crudà en ina crisa profunda. Il chant e la cuminanza en il Chor viril Lumnezia ed en auters chors sco er il sustegn da buns amis han gidà el da puspè avair ina perspectiva. L’um dad 85 onns guarda enavos cuntent sin sia vita. El haja fatg il meglier or dad ella e saja vegnì lunsch enturn.
La fin da quest onn èsi finì. Lura terminescha Angelica Cavegn Leitner (64) sia lunga carriera politica ad Aarau. 24 onns è ella stada activa en il parlament, e suenter anc ina giada uschè ditg en la regenza communala.
Il chantadur dals «Diabolics» maina cun ses frar ina plazza da campadi a Müstair là nua che lur geniturs avevan ina puraria. Il campadi Muglin cun plazza per fin 300 persunas sa chatta a l’ur dal vitg da Müstair ed è oriundamain stà il lieu dal bain puril da lur geniturs. Fastizs da quel ves’ins er anc oz. Uschia è per exempel il clavà vegnì transfurmà en ina sauna per ils giasts e là, nua che las vatgas giaschevan en stalla, èn oz las duschas per ils campers. Ivan Zangerle saveva gia baud ch’el na veglia betg daventar pur. Dal mat da scola che siemiava da daventar skiunz u giugader da ballape hai finalmain dà in miradur. Causa problems da sanadad ha el dentant gì da midar professiun. Cun 28 onns ha il Jauer perquai fatg in segund giarsunadi sco dissegnader da construcziun en in biro d’architectura, al qual Ivan Zangerle è sa participà sez a partir da ses segund onn d’emprendissadi. Ivan Zangerle abita dapi il divorzi sulet en l’atgna chasa a Müstair e sa legra surtut da las visitas da sias duas mattas creschidas durant las fins d’emna. Far da chasarin na saja betg propi sia lavur preferida. Surtut far cun tschitschapulvra fetschia el be, sch’i stoppia propi esser e segir cun tadlar dad aut musica. Sch’ins discurra d’ina band da rock en la Val Müstair, èn quai ils Diabolics, la furmaziun ch’i dat dapi 30 onns. Il chantadur ed era cumponist da numerusas chanzuns è Ivan Zangerle. Suenter avair emprendì durant il temp da scola a sunar la tuba, haja el bain svelt laschà la musica da la vart. Pir en la vegliadetgna da 20 onns ha il Jauer emprendì a moda autodidacta a sunar la ghitarra ed ha suenter era cumenzà a scriver sez texts e notas. Ina da las pli enconuschentas chanzuns dals Diabolics è «Jau ta n’ha jent».
Ils Furbaz han adina chantà rumantsch. Il rumantsch na saja mai stà in crap da stgarpitsch, di Marie Louise Werth en il «Profil». La lingua rumantscha tunia lom grazia als blers vocals. Sche la chanzun e la melodia sajan fermas avunda, lura n’emportia la lingua bunamain nagut. Marie Louise Werth sa regorda gugent dal final da l’Eurovision Song Contest ESC il 1989. Quai saja stà insatge nov ed in’experientscha nunditga. Era sch’els, ils Furbaz, eran sterics sin tribuna. La participaziun dals Furbaz a l’ESC è sa dada. Ils Furbaz chantavan sco studenta e students en l’hotel Cucagna a Mustér per ils giasts. Ina saira era ina raspada dal Radio Rumantsch preschenta. Suenter lur preschentaziun èn ils Furbaz vegnids dumandads, sch’els vulessan participar a la selecziun Svizra da l’ESC (lura anc Concours Eurovision de la chanson). Cun «Da Cumpignia» han ils Furbaz fatg plazza trais a la selecziun svizra il 1987. Cun «Sentiments» èni in onn pli tard vegnids segunds, davos Céline Dion. E cun «Viver senza tei» hani gudagnà il 1989 la selecziun svizra e pudì represchentar la Svizra a l’ESC. Suenter il final hai dà in grond travasch e bleras dumondas per engaschis. Il success è vegnì enorm spert. Be dus onns pli tard, sin il punct culminant, han ils Furbaz decidì da chalar e quai cun in disc cumpact cun chanzuns da Nadal. Nadal è lura era pli tard puspè stà in grond tema tar ils Furbaz. Per ir sin turnea cun chanzuns da Nadal èn els blers onns pli tard sa reunids. Per Marie Louise Werth è la carriera musicala ida vinavant suenter la separaziun dals Furbaz. Ma igl ha duvrà blera gnerva e temp. Ed i saja stà in dir temp, di la chantadura, pianista ed entertainra en il «Profil». In dir temp saja era stà quel da corona. Artistas ed artists hajan quasi gì in scumond da lavurar, era cun consequenzas finanzialas. Suenter corona saja stà da cumenzar tar nulla.
Co che l'interprendider da 38 onns da Glion vuless manar la fatschenta da famiglia en il futur. Ses num è program. Sco «Montalta» è el creschì si en ina famiglia che lavura uss gia dapi bunamain 100 onns en la branscha da transports. Per l'um da 38 onns n'hai perquai mai dà insatge auter che da lavurar en questa branscha. Questa stad surpiglia el uss definitivamain il timun da la firma che dumbra var 50 collavuraturs e collavuraturas. El haja milli ideas per il futur e saja adina a la tschertga d'optimar e sviluppar vinavant la firma. Sper la lavur s'engascha il Sursilvan era en differentas uniuns, tut cun la finamira da far Glion e la regiun anc pli attractiva e viva. Pertge ch'el chala cun ses mandat politic en il parlament dad Ilanz/Glion raquinta l'um, ch'è dapi ch'el sa regorda fan dal «FC Bayern München», en il «Profil».
Avieuls, radiestesia u pendular, esser sensitiva e sentir autras persunas e sco ch'i va ad ellas – per Irene Raguth Tscharner è quai il mintga di. Viver da quels duns na vuless la dunna da Scharans dentant tuttina betg. Per Irene Raguth Tscharner è ses paradis a Rumadetsch, l’acla tranter Sched e Veulden. Durant la stad viva ella qua sin prest 1'700 meters sur mar, fa iert e guarda da ses avieuls. En il Profil raquinta la dunna da 52 onns da las irritaziuns ch'i dat cun ses num, da l’uniun chantunala da radiestesia ed il pendular, da ses dun sensitiv e dal esser sensibel. E natiralmain èn er ils avieuls in tema e pertge ch’ils avieuls èn in spievel dad ella.
Or da trais mais èn daventads passa 10 onns. La Sursilvana pendulescha regularmain tranter la Svizra e la Tansania. Per il mument è ses focus sin sia fatschenta sco planisadra da viadis individuals a Tansania ed a Sansibar. In discurs sur da las sfidas e dal curaschi da suandar l’atgna intuiziun. L’Africa cun tut sias colurs ha fascinà Romina Casutt oriunda da Falera gia da pitschen ensi. Suenter il studi d’architectura d’interiurs a Lucerna ha ella pachetà sia cofra ed è ida en l’Africa dal Sid per emprender englais. Planisads eran trais mais en la Citad dal Cap. Cura ch’igl è puspè stà temp da turnar a chasa, ha ella decis da restar pli ditg. Quest nov sentiment da vita african ha immediat attratg la giuvna ch'aveva da quel temp 25 onns – ina nova aventura ha uschia entschet. Per pudair finanziar sia vita en il sid è ella adina puspè turnada per intgins mais en Svizra. Suenter tschintg onns Citad dal Cap, bleras differentas plazzas da lavur, ina relaziun ch’è ida dapart ed in viadi da trais mais tras set pajais africans è Romina Casutt turnada l’onn 2018 enavos en Svizra per puspè fitgar pe sco architecta d’interiurs. Fisicamain era ella en Svizra, il cor è dentant restà en l’Africa. Uss è stà dumandà curaschi. Curaschi da suandar l’atgna intuiziun senza savair nua che la via va. Midar clamada, midar continent. Uschia ha la via manà ella a Daressalam. Dapi set onns viva ella uss en la pli gronda citad da Tansania. Actualmain para ella dad avair chattà ses cletg: planisadra da viadis individuals, cunzunt per giasts da l’Europa. Ina lavur che pussibilitescha da cumbinar omadus munds da Romina Casutt – il svizzer e l’african. L’aventura po damai cuntinuar.