SURFsounds

In deze derde aflevering kijken we recht vooruit. Geen theorie, geen verre toekomst — maar de vraag die alles bepaalt: wat als het nu écht gebeurt? Wat als quantumcomputing plots volwassen wordt en onze wereld in hoog tempo verandert? Waar quantum computing lange tijd klonk als verre toekomstmuziek, fluistert het nu steeds luider door de gangen van industrie, overheid en wetenschap. De vraag is niet langer of het eraan komt, maar wanneer. En volgens sommigen kan dat moment dichterbij zijn dan we denken. Adriaan Rol, oprichter van Orange Quantum Systems, schetst een toekomst waarin quantumtechnologie een fundamentele rol gaat spelen in sectoren als veiligheid, gezondheidszorg en hightech industrie. De impact op de maatschappij? Potentieel ontwrichtend, maar vooral kansrijk, mits we nu durven doorpakken. Ook Ariane Torres-Knoops, quantumexpert bij SURF, ziet hoe de contouren van een nieuwe wereld zichtbaar worden. Wat gebeurt er als quantumcomputers binnen vijf jaar problemen kunnen oplossen waar klassieke computers vastlopen? Hoe verandert dat onze economie, onze manier van samenwerken en zelfs ons vertrouwen in digitale systemen? In haar verhaal wordt één boodschap glashelder: Er is momentum en als het lukt gaan we grote veranderingen zien. De oproep van beide experts klinkt eensgezind en urgent: nu is het moment. Nederland is een koploper in quantumtechnologie. Laten we die positie benutten. Want wie nu durft, bepaalt straks de spelregels van een quantumwereld die sneller dichterbij komt dan we misschien denken.

Waar voorheen Quantum technologie vooral voorbehouden was aan wetenschappers en nieuwsgierige liefhebbers, beweegt het zich langzaam uit de labs en zolderkamers. Evert van Nieuwenburg, computationele natuurkundige bij de Universiteit Leiden, neemt ons mee op het pad van de huidige staat van quantum computing, welke doorbraken er op stapel staan en wat het belang van spelen is. Ook Nicholas Renaud, quantum computing expert bij SURF, benadrukt de voorwaartse kracht die uitgaat van spelenderwijs ‘klooien’ met de eerste vormen van quantum computers. Hij vertelt over hoe er vandaag gekeken wordt naar quantum computing in onderwijs en onderzoek en hoe dat verschilt met een aantal jaren geleden. Tot slot deelt hij de kijktip met de boodschap ‘Everyone can quantum’. Je vindt de link naar de video hier: Paul Rudd explores the Quantum Realm with Stephen Hawking Wil je zelf meer intuïtie ontwikkelen voor quantum technologie met het spel van Evert Quantum Tic tac toe? Je vindt er hier alles over op deze pagina van Evert.

Quantum computing: if it comes it comes hard and fast… In deze driedelige serie “Quantum computing: Tot hier en verder” gaan we op zoek naar antwoorden op de vragen: Wat hebben de ontwikkelingen in quantum computing ons tot nu toe gebracht? Hoe staan we er vandaag de dag voor en gaat het ooit gebeuren? In de eerste aflevering duiken we de terug in de tijd. Wanneer werd er voor het eerst gesproken over quantum computing? Wat gebeurde er daarna en wie speelden daarin een belangrijke rol? We gaan in gesprek met Ronald de Wolf, hoogleraar Theoretical Computer Science aan de UvA en onderzoeker bij het Centrum Wiskunde & Informatica (CWI). Met 25 jaar ervaring in onder andere quantumalgoritmes, quantumcomplexiteittheorie, quantum-learning theorie is hij een onmiskenbaar expert op dit gebied. Hij vertelt over het allereerste begin, zijn verwachtingen en teleurstellingen en hoe hij kijkt naar de ontwikkelingen tot nu toe. Benieuwd naar de lezing waar Ronald naar verwijst? Je vindt de link naar de video van de lezing “There’s plenty of room at the bottom” van Richard Feynman hier: [https://www.youtube.com/watch?v=4eRCygdW–c]

In deze driedelige serie gaan we op zoek naar antwoorden op de vraag: Hoe maken we ons en de campus klaar voor de toekomst? Is campusontwikkeling een onmisbare investering om relevant te blijven en studenten goed voor te bereiden op het werkveld, of een luxe die we ons in tijden van bezuiniging niet kunnen permitteren? Samen met professionals uit het onderwijsveld en experts van SURF gaan we in gesprek over de toekomst van onze leeromgevingen. In deze eerste aflevering spreken we met Christien Bok (SURF) en Huib Langenberg (HAN) over de noodzaak van campusvernieuwing.

In deze driedelige serie gaan we op zoek naar antwoord op de vraag: Hoe maken we ons en de campus klaar voor de toekomst? In deze tweede aflevering onderzoeken we waarom campusinnovaties niet altijd verlopen zoals gepland — en waarom dat niet erg is. Hoe geef je ruimte aan verandering zonder je doel uit het oog te verliezen? We spreken met Thomas Esman (SURF), die zijn inzichten deelt over het spanningsveld tussen visie en realiteit binnen complexe innovatieprojecten, en met Merel de Boer (Hogeschool Inholland), projectleider van de nieuwe campus in Amsterdam, die vertelt hoe onderwijsvisie, ontwerp en organisatieverandering samenkomen in de praktijk.

In deze driedelige serie gaan we op zoek naar antwoord op de vraag: Hoe maken we de campus klaar voor de toekomst? In deze derde aflevering stellen we misschien wel de meest confronterende vraag: wat als een nieuwe ruimte of innovatie níét wordt gebruikt zoals bedoeld? Je hebt er tijd, geld en energie in gestoken – en dan blijft het stil. Is dat falen, of juist een kans om te leren en bij te sturen? We spreken met onderwijsprofessionals Sem Neijman (Erasmus Universiteit Rotterdam) over de uitdaging van het op elkaar afstemmen van onderwijsbehoeften, faciliteiten en verwachtingen van verschillende stakeholders. En we praten met Meike Kerkhofs-Welkenhuizen (Universiteit Maastricht) over haar ervaringen als projectleider innovatieve learningspaces bij de ontwikkeling van de nieuwe universiteitsbibliotheek — en wat er gebeurt wanneer gebruik en ontwerp niet helemaal samenvallen?

Dat Big Tech niet volledig dienend is voor ons onderwijssysteem, dat wordt steeds duidelijker. Maar hoe worden we onafhankelijker en meer soeverein? Welke rol spelen Europese allianties daarin? Wat is het doemscenario? En wat is de droom van internationale samenwerking? In aflevering 3 gaan we in gesprek met Jan Haarhuis (mede-oprichter Charm-EU) en Evelien Renders (voorzitter EUNIS). Christien Bok (innovatiemanager SURF) sluit af met een concrete oproep: welke verantwoordelijkheid moet je nemen als instelling?

Internationale samenwerking kan veel opleveren, maar risico’s zijn er ook. Het is een belangrijke belangenafweging tussen slagkracht en autonomie met als resultaat loslaten of vasthouden van partners en aanbieders. Alexander van den Hil van SURF vertelt over de voordelen en hoe hij blijft zoeken naar verbinding, waarna cyberveiligheidsexpert Bert Hubert de risico’s benadrukt van het te makkelijk in zee gaan met grote commerciële partijen en wat voor effect dat kan hebben op internationale samenwerking.

In deze serie gaan we op zoek naar de balans tussen nationale autonomie en internationale slagkracht. Welke samenwerkingsvoorwaarden gelden er? Wat zijn de risico’s? Hoe maak je daarin bewuste keuzes en hoe zorg je voor wederkerigheid? In deze eerste aflevering leggen we onze huidige samenwerkingspositie onder de loep. Hoe staat Nederland er voor? Waar schuurt het? Waar kunnen we richting geven en waar willen we naartoe? Herman van der Plas van het ministerie van OCW geeft een inkijk in de beleidskant van samenwerking van Nederland met Europa en daarbuiten. Met Karin Wessel van SURF gaan we in gesprek over de praktijk van samenwerking in mondiale context.

In de vorige aflevering werd duidelijk dat we echt zelf aan het stuur kunnen zitten. Daar werken we bij SURF hard aan. Maar er zijn veel meer hoopvolle voorbeelden en initiatieven. En ook al is het soms voortuitgang met één stap terug, twee vooruit, we zijn op weg naar betere balans tussen macht en moraal. In deze aflevering gaan we in gesprek met Jantien Borsboom, directeur van Public Spaces over hoe zij instellingen mobiliseert om het anders te doen en Rens van der Vorst, docent schrijver van verschillende boeken over onze bijzondere relatie met technologie en oprichter van het platform technofilosofie over hoe hij zichzelf en zijn studenten losmaakt van ingesleten ideeën over welke rol technologie voor ons zou moeten spelen. Wil je meer weten over het thema responsible tech? Kijk op https://www.surf.nl/en/themes/artificial-intelligence/responsible-ai [(https://www.surf.nl/themas/publieke-waarden)] (url), https://communities.surf.nl/publieke-waarden en nog veel meer op www.surf.nl. Ben je benieuwd naar Public Spaces? Je vindt de website hier: https://publicspaces.net Wil je eens kijken op het platform van Rens van der Vorst Technofilosofie? Bekijk het hier: https://technofilosofie.com Daar vind je ook zijn vermakelijke boeken over de bijzondere relatie die wij mensen hebben met technologie, zoals ‘Appen is het nieuwe roken’ en ‘Digitale Gremlins’.

In de vorige afleveringen kwam het gevoel dat mensen denken overgeleverd te zijn aan grote technologiebedrijven meermaals naar voren. Dat werd stellig ontkracht, maar in hoeverre kunnen we invloed uitoefenen op de koers van de technologie in ons leven? En hoe pakken we dat aan? In deze aflevering praten we met Marc Steen die zich bezig houdt met ethiek in technologie bij TNO en schrijver van het boek Ethics for people who work in tech en met Wladimir Mufty, adviseur publieke waarden bij SURF om antwoord te geven op de vraag wie stuurt wie? Wil je meer lezen over wat TNO doet? Bekijk het hier https://www.tno.nl/nl/ of lees het boek van Marc; Ethics for people who work in tech! Je vindt het via deze link: https://ethicsforpeoplewhoworkintech.com/ Wil je zelf aan de slag, Marc maakte een handig canvas wat hij gratis ter beschikking stelt: https://marcsteen.nl/docs/RapidEthicalDeliberationCanvas2024NL.pdf Tot slot, het paper waar Marc naar verwijst met ideeën over de krachten van Europa vind je hier https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/23299460.2021.1904346 Een klein voorproefje uit het artikel: “Using imagination and hope I can imagine the following online services: a gründlich German search engine that gives reliable information and flags disinformation, an agréable French social network that promotes face to face encounters, instead of online rage and polarization, a duurzame Dutch navigation service that promotes using public transport, bikes and car sharing, an online supermercado diverso with roots in Spain, which pays fair salaries and allows workers to unionize, and a säker Swedish video communication platform that is both safe and easy to use, where safe refers both to mental wellbeing and cybersecurity. These services can be paid-for, possibly a handful of euros per month. Instead of ‘free,’ where you pay by giving away your personal data, your attention and your time.”

In deze vier-delige serie gaan we op zoek naar antwoorden op de vraag hoe herstellen we de verstoorde balans tussen macht en moraal in technologie en hoe zorgen we dat technologische vooruitgang weer ten goede komt aan ons allemaal? Welke taak heeft de overheid? Hoe wordt die ingevuld en waarom is het soms makkelijker dan het lijkt? En hoe zit het met de AI ict die op ons afkomt? We spreken Willy Tadema, lid van de ethische commissie data & technologie bij de Rijksoverheid over de vraag wat de overheid kan en moet doen en Duuk Baten, adviseur responsible ai bij SURF, over waarom de AI act een belangrijke rol zal hebben voor onze onderwijsinstellingen en hoe zij zelf aan het stuur kunnen blijven bij nieuwe technologieën.

In deze vier-delige serie gaan we op zoek naar antwoorden op de vraag hoe herstellen we de verstoorde balans tussen macht en moraal in technologie en hoe zorgen we dat technologische vooruitgang weer ten goede komt aan iedereen? Met in deze eerste aflevering; Wat ging er mis? Want Social media, big tech, ai en nog veel meer, verzamelen zoveel data dat techgiganten je beter kennen dan jijzelf. Meer dan eens voelt het ongemakkelijk. En dat is het eigenlijk ook. Want de voorbeelden van de negatieve effecten zijn niet moeilijk te vinden. Toch brengt technologie ons ook vooruit en zijn er grote successen in bijvoorbeeld onderzoek, geneeskunde en veiligheid. Echter, er ontbreekt vaak een moreel kompas bij de ontwikkeling van nieuwe technologieën, of er wordt te weinig nagedacht over mogelijke toepassingen of uitwerkingen ervan. Omdat technologie zo breed aanwezig is in alle aspecten van de samenleving, zijn de belangen voor de samenleving groot, net als de kansen en de risico’s. Hoe kan het dat het dan toch zo’n ongereguleerd speelveld is? We gaan in gesprek met Marleen Stikker. Marleen stond aan de wieg van het internet in 1993 en met de Digitale Stad ontwikkelde ze de eerste gratis toegangspoort tot een virtuele gemeenschap op het internet. Daarnaast is zij oprichter, directeur en bestuurder van Waag Futurelab, een leidend Europees onderzoeksinstituut voor technologie en maatschappij, met open, eerlijke en inclusieve technologie. Zij neemt ons mee naar de begindagen en haar kijk op wat er nodig is om het internet weer te repareren. Wil je meer weten na het luisteren van deze podcast? Bekijk de website van Waag Futurelab: https://waag.org/nl/ of lees Marleens boek; Het internet is stuk. Een echte aanrader en zowel in lees- als luisterboek verkrijgbaar. Je vindt het hier: https://waag.org/nl/hetinternetisstuk/

Uiteindelijk zijn het de ict-specialisten die onze sector veilig houden. Maar met software as a service en cloud-oplossingen verdwijnt veel van hun werk naar leveranciers en daarmee ook de expertise. Dat is zeer onwenselijk, stellen twee van onze gasten die we eerder hoorden in deze serie Bert Hubert (afl. 1) en Roland van Rijswijk-Deij (afl.2). Dit punt mag niet onbenoemd blijven en komt daarom in deze korte bonusaflevering aan de orde. Welke skills nou zo belangrijk zijn om te behouden in je organisatie met betrekking tot cyberveiligheid vertelt Charlie van Genuchten, cybercrisisoefeningspecialist bij SURF én ze neemt ons mee naar hoe de sector er jaren geleden uitzag.

Hoe kan het dat bestuurders niet altijd met de juiste informatie belangrijke beslissingen nemen op het gebied van cyberveiligheid? Spreken bestuurders en techneuten wel dezelfde taal? Hoe kunnen ze elkaar beter vinden op een plek waar vandaan ze vooruit kunnen? En hoe ga je dan vooruit? Uiteindelijk komt alles neer op het goede gesprek met wederzijds begrip van risico’s en belangen. Een startpunt dat logisch lijkt, maar toch zag Cyberweerbaarheidsspecialist Jeroen Brouwer het vaak mis gaan in de praktijk tussen bestuurders en ciso’s (chief information and security officers). Hij schreef het boek Cybersprookjes om ‘common ground’ te creëren. En hoe ga je dan vanuit die ‘common ground’ vooruit? Risicomanagementspecialist en schrijver van het boek Risicodialoog Martin van Staveren bedacht een nieuwe manier van risicomanagement. Een manier die cyberveiligheid weer terugbrengt in alle lagen en alle gesprekken in de organisatie.

De grootste dreiging komt van je eigen mensen… en dat is heel goed te begrijpen. In deze aflevering duiken we de gedragswetenschappen in en gaan op zoek naar de kracht én valkuilen van awareness. Rosanne Pouw, awareness en training officer bij SURF geeft inzicht in de huidige ontwikkelingen met betrekking tot awareness in onderwijsinstellingen. Tommy van Steen, gedragspsycholoog en Universitair docent Cybersecurity Governance bij het Institute of Security and Global Affairs van de Universiteit Leiden vertelt waarom de stap van weten naar doen zo moeilijk is en tot slot neemt Jan Landsaat, privacy officer bij Hogeschool Rotterdam, je mee naar de praktijk. Om de gestelde doelen te halen, zag hij geen andere mogelijkheid dan het verplichten van awarenesstraining met als doel, gedragsverandering in de organisatie met betrekking tot veilig werken.

Waarom schreef een grote groep cyberveiligheidwetenschappers vijf jaar geleden een brandbrief aan alle onderwijsinstellingen met de titel: Cloud: bezint eer ge begint? En wat doe je als bestuurder als je op zondagmiddag een telefoontje krijgt dat je bent gehackt? In deze aflevering spreken we met Roland van Rijswijk-Deij, professor aan de faculty of Electrical Engineering, Mathematics and Computer Sciences van Universiteit Twente en lid van ACCSS, Academic Cyber Security Society. Hij is één van de brievenschrijvers en ziet dat het thema steeds nijpender wordt. Dat het risico in de praktijk reëel is, weet onze gast Hans Schutte, bestuurder bij ROC Mondriaan als geen ander. Zijn ROC werd drie jaar geleden gehackt. Wat had hij nou willen weten voordat dit gebeurde? Je hoort het in deze nieuwe aflevering van Cybersturing.

In deze eerste aflevering spreken we Bert Hubert, cybersecurity expert, publicist, ondernemer en softwareontwikkelaar. Bert kent een rijke staat van dienst bij onder meer de AIVD, FOX IT en als oprichter van Power DNS, de leidende software waar bijna het hele Nederlandse internet doorheen loopt. Hij neemt ons mee door de huidige staat van dreiging en de risico’s die hij ziet, nationaal maar vooral ook internationaal. Want hoe zit het eigenlijk met de cloud en de Nederlandse overheid? Is dat nou wel zo slim? Ook Anthony van de Meer, associate advisor bij Instituut Clingendael, onderzoeksjournalist en documentairemaker laat zijn licht schijnen op deze situatie. Anthony traint diplomaten op het gebied van cyberveiligheid en zit bovenop de laatste trends in de cybercriminaliteit. Hij laat zien waar de risico’s vandaan komen en waar we op moeten letten als we niet geheel afhankelijk willen worden van buitenlandse actoren.

Onderwijsgebouwen en klaslokalen zien er eigenlijk al heel lang hetzelfde uit. Maar steeds meer vragen technologische en maatschappelijke ontwikkelingen om een hervorming van de ruimte, zowel online als fysiek in de gebouwen. Los van de vraag wat er kan, hoe sturen we nu op wat we graag willen in de toekomst? Met futuring scenario's worden de oogkleppen afgegooid en kijken belanghebbenden samen vanuit verschillende perspectieven naar hoe de campus van de toekomst eruit zou kunnen zien en wat we nu moeten doen om dat te realiseren. Philip Stein interviewt in deze aflevering Barend Last, onderwijskundige en projectmedewerker Futuring bij SURF en Jasper van Winden, ontwerper van de futuring toolkit om te horen wat deze scenario's zijn en welke uitkomsten het heeft opgeleverd. Kijk voor meer informatie over futuring op SURF.nl of ga naar futurecampus.nl.

Van oudsher is Nederland een belangrijk digitaal knooppunt in Europa. De zeekabels komen in Nederland aan land en maakten van Amsterdam een digitaal knooppunt. Dat had een enorme aantrekkingskracht op partijen die een sterk digitaal netwerk nodig hebben, zoals onderwijs en onderzoek. De koppositie die Nederland al een hele tijd heeft, staat nu onder druk. Hoe komt dat? Waarom is het erg als we die positie verliezen? En wat is er voor nodig om deze belangrijke positie niet te verliezen? In deze nieuwe aflevering van SURF Sounds gaan we in gesprek met Peter van Burgel, CEO van Amsterdam Internet Exchange (Ams-ix) en Alexander van den Hil, international policy en strategy advisor bij SURF.