Με το παρόν επεισόδιο θα επιχειρήσω να πω μερικά πράγματα για την αντιμετώπιση των κρίσεων πανικού. Η αντιμετώπιση των κρίσεων πανικού είναι ένα πολύπλοκο κλινικό ζήτημα το οποίο δεν είναι πάντα εύκολο να αποτυπωθεί με λέξεις, καθώς η αντιμετώπιση μίας κρίσης περνάει μέσα από το υποκειμενικό βίωμα του εκάστοτε ανθρώπου. Λαμβάνοντας υπόψιν την δυσκολία περιγραφής της αντιμετώπισης του πολυσύνθετου αυτού ψυχικού φαινομένου και με σκοπό να αναφερθώ σε ορισμένα οικουμενικά χαρακτηριστικά της αντιμετώπισης του, θα αναφερθώ στην αρχαιοελληνικό μύθο της γέννησης του θεού Παν, από το όνομα του οποίου προέρχεται η λέξη Πανικός. Όπως ο τερατόμορφος θεός Παν σκορπούσε τον τρόπο σε όποιον τον αντίκριζε, έτσι και ο άνθρωπος που βιώνει κρίσεις πανικού βιώνει έναν ανείπωτο τρόπο: έναν τρόμο που ωστόσο χρειάζεται να κοιτάξει κατάματα, να του δώσει υπόσταση και να εργαστεί πάνω σε αυτόν. Η κρίση πανικού προκύπτει από την άρνηση μία συναισθηματικής αλήθειας που βιώνει το άτομο ως άσχημη και αλλόκοτη και η οποία επιστρέφει ως ανείπωτος τρόμος. Και είναι αυτή η ψυχική επεξεργασία της αλήθειας αυτής που της δίνει υπόσταση και έτσι παύει να τρομάζει τον παραλήπτη της.
Με το παρόν επεισόδιο επιχειρώ να καταπιαστώ με το ψυχολογικό ζήτημα της ευτυχίας. Η ευτυχία, τόσο ως ψυχικό φαινόμενο όσο και ως φιλοσοφικό ζήτημα απασχόλησε την σκέψη του ανθρώπου από την αρχαιότητα εώς σήμερα. Πράγματι, όλοι οι άνθρωποι επιθυμούν να έχουν μία ευτυχισμένη ζωή, αλλά ελάχιστοι είναι διαθετεθειμένοι να κάνουν την απαραίτητη ψυχική εργασία που οδηγεί στην ψυχική ευδαιμονία. Το επεισόδιο ξεκινά με την παράθεση ενός λειτουργικού ορισμού της ευτυχίας και τους κινδύνους του να αφιερώνει κανείς την ζωή του στο κυνήγι της ευτυχίας. Η ευτυχία παρουσιάζεται ως δευτερογενές συναίσθημα που έρχεται μέσα από το βίωμα μίας ζωής με νόημα η οποία οδηγεί έναν άνθρωπο στην πραγμάτωση των δυνατοτήτων του. Εν συνεχεία προσπαθώ να παρουσιάσω τις ψυχικές δυσκολίες που προκύπτουν από το “ζειν ηδονικώς” μέσα από την εξιστόρηση της συνάντησης του Σόλωνος με τον Κροίσο, όπου περιγράφω και ερμηνεύω τον πολύ σημαντικό διάλογο που είχαν περί ευτυχίας. Αποτελεί προσωπική μου πεποίθηση ότι η επεξεργασία του ψυχικού άλγους και η εργασία πάνω στα αρνητικά συναισθήματα είναι η “βασιλική οδός” που μπορεί να οδηγήσει έναν άνθρωπο να λάβει το μερτικό της ευτυχίας που του αναλογεί σε αυτήν την ζωή.
Το παρόν επεισόδιο αφορά την απιστία. Η απιστία είναι ένα σύνθετο και πολυπαραγοντικό ψυχολογικό φαινόμενο το οποίο δεν μπορεί να αναχθεί σε μία μόνον αιτία. Υπάρχουν ωστόσο, ορισμένα δυναμικά τα οποία είναι κοινά και τα οποία κινητοποιούν την συμπεριφορά αυτά και τα οποία θα επιχειρήσω να πραγματευτώ στον εν λόγω επεισόδιο. Αποτελεί πεποίθηση μου ότι στον παρανομαστή της απιστίας βρίσκεται η αδυναμία επεξεργασίας του ψυχικού πόνου. Υπό αυτή την έννοια, η απιστία αποτελεί ένας είδος μανιακής άμυνας απέναντι στο συναισθηματικό πόνο που βιώνει κανείς και ο οποίος σχετίζεται με απώλειες και ανεπεξέργαστα πένθη. Συνεπώς, η απιστία συνεπάγεται την κατάρρευση της ικανότητας του ατόμου να επεξεργαστεί τον συναισθηματικό του πόνο και να πενθήσει. Σε πολλές περιπτώσεις η απιστία αποτελεί αντίδραση στα συναισθήματα εξάρτησης, τρωτότητα και ευαλωτότητας ενός ανθρώπου. Η απιστία προκύπτει ως μία ασυνείδητη προσπάθεια σεξουαλικοποίησης των συναισθημάτων αυτών, καθώς και του ψυχικού πόνου ο οποίος ντύνεται με έξαψη. Το επεισόδιο κλείνει με την υπενθύμιση ότι είναι επιτακτική ανάγκη ένας άνθρωπος να εργαστεί πάνω στον ψυχικό του πόνο, ούτως ώστε να μπορέσει να ζήσει μία ζωή όπου χαρακτηρίζεται από δημιουργικότητα, αφοσίωση, σεβασμό και αγάπη.
To παρόν επεισόδιο πραγματεύεται την σημαντικότητα δημιουργίας ενός προορισμού στην ζωή, αλλά και την αναγκαιότητάς αντιμετώπισης των δυσκολιών που μπορεί να εγκυμονεί το ταξίδι προς την αναζήτησή του προορισμού. Ο τίτλος του επεισοδίου “quo vadis” (πού βαδίζεις;) είναι δανεισμένος από την φράση του Πέτρου, όπου ο Ιησούς, σύμφωνα με την θεολογική πραγματεία εμφανίστηκε στο όραμα του Πέτρου όταν ο τελευταίος έφευγε από την Ρώμη για να γλιτώσει από τους διωγμούς του Νέρωνα. Ο Ιησούς απάντησε στον Πέτρο ότι πηγαίνει στην Ρώμη για να σταυρωθεί, γεγονός που όπλισε την ψυχή του Πέτρου με κουράγιο ώστε να επιστρέψει στην Ρώμη και να σταυρωθεί. Στο επεισόδιο καταπιάνομαι με την θεολογική πραγματεία συμβολικά και μεταφορικά για να αναφερθώ στο γεγονός ότι κανείς δεν μπορεί να γλιτώσει από τις δυσκολίες της ζωής με την φυγή, αλλά με την εθελοντική αντιμετώπιση των δυσκολιών αυτών. Άλλωστε αν υπάρχει κάποιος δρόμος για την παραδείσια ευδαιμονία, ο δρόμος αυτός είναι στρωμένος με οδύνη και πόνο. Και είναι η επεξεργασία του ψυχικού αυτού πόνου που ανοίγει τις πύλες του παραδείσου της ζωής.
Το παρόν επεισόδιο αφορά τους ανθρώπους που αισθάνονται παγιδευμένοι στον λαβύρινθο της ζωής. Κατά κάποιον τρόπο, ωστόσο, αφορά όλους μας, καθώς είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι υπάρχει άνθρωπος που έχει υπάρξει στην ζωή και δεν έχει νιώσει κάποια στιγμή παγιδευμένος στους δαιδαλώδεις λαβυρίνθους της. Δεν είναι λίγοι οι άνθρωποι, ωστόσο, που αισθάνονται χαμένοι μέσα στον λαβύρινθο της δικής τους ύπαρξης. Χαμένοι, αβοήθητοι και απελπισμένοι έρχονται σε εμάς τους θεραπευτές με σκοπό να βοηθηθούν και να ανακτήσουν την ελπίδα τους. Χρησιμοποιώντας ως αφετηρία τον αρχαιοελληνικό μύθο του Θησέα και της Αριάδνης, με το παρόν επεισόδιο επιχειρώ να παράλληλησω την περιήγηση του Θησέα στον λαβύρινθο και κυρίως την αναμέτρηση του με τον Μινώταυρο με το ταξίδι ενός ανθρώπου στην ψυχοθεραπεία. Όπως ο Θησέας εθελοντικά και με περισσή γενναιότητα σάλπαρε για την Κρήτη με σκοπό να διορθώσει την αδικία που γίνονταν εις βάρος της Αθήνας, έτσι και ο θεραπευόμενος σαλπάρει για την νήσο της ψυχικής του πραγματικότητας για να διορθώσει τις αδικίες που γίναν νωρίτερα στην ζωή του. Όπως ο Θησέας αποφάσισε να αναμετρηθεί με τον Μινώταυρο μέσα στον λαβύρινθο του Δαίδαλου, έτσι και ο αναζήτησής της ψυχοθεραπείας καλείται να περιηγηθεί στους δαιδαλώδεις λαβυρίνθους του ασυνειδήτου του και να αναμετρηθεί με τους κάθε λογής Μινώταυρους που δεσπόζουν εκεί. Και αυτό, κατά την άποψη μου είναι η επιτομή του ηρωισμού.
Η σύγκρουση, κατά την άποψη μου, είναι η βασικότερη αρχή που διέπει και καθορίζει την ανθρώπινη ύπαρξη. Με το παρόν επεισόδιο θα επιχειρήσω να πραγματευτώ την τέχνη της σύγκρουσης, αλλά και θα αναφερθώ στις ολέθριες συνέπειες της αποφυγής της. Προσεγγίζω την σύγκρουση ως "τέχνη", διότι πιστεύω ότι όπως άλλωστε κάθε τέχνη, έτσι και η σύγκρουση, απαιτεί γνώση αλλά και εργασία για να την κατακτήσει κανείς. Αντιθέτως, αυτό που αποφεύγει ο σημερινός άνθρωπος είναι η αντιπαράθεση και κυρίως η σύγκρουση με την συναισθηματική του πραγματικότητα. Η σύγκρουση, ωστόσο, δεν είναι ωφέλιμο να αποφεύγεται καθώς η βραχυπρόθεσμη ειρήνη δεν οδηγεί πάντα σε μακροπρόθεσμη γαλήνη. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι ο στόχος του ταξιδιού της ζωής δεν είναι να αποφύγουμε τους κινδύνους και τις συγκρούσεις που ενέχει, αλλά να περάσουμε τις συμπληγάδες της ύπαρξης μας χωρίς να συνθλιβούμε.
Με το παρόν επεισόδιο επιθυμώ να παραθέσω ορισμένες σκέψεις αναφορικά με την σημασία των ορίων, αλλά και τις ολέθριες συνέπειες του να ζει κανείς πέρα από τα όρια της ψυχικής του πραγματικότητας. Ο στόχος του επεισοδίου δεν είναι να παρέχει πρακτικές συμβουλές αναφορικά με το πως κανείς βάζει όρια, καθώς αποτελεί προσωπική μου πεποίθηση ότι οι συμβουλές αυτές δεν είναι μακροπρόθεσμα αποτελεσματικές δεδομένου ότι το όριο δεν είναι κάτι που μπαίνει, αλλά κάτι που δημιουργείται. Συνεπώς, στο επεισόδιο αναφέρομαι στην σημαντικότητα της γνώσης των συναισθηματικών ορίων ενός ανθρώπου. Υποστηρίζω ότι η αδυναμία να βάλει κανείς όρια σε κακοποιητικές σχέσεις προκύπτει από την έλλειψη γνώσης των συναισθηματικών ορίων ενός ανθρώπου. Το ζήτημα συναισθηματικών ορίων προσεγγίζεται μέσα από την ψυχαναλυτική βιβλιογραφία καθώς και από τον μύθο του Δαίδαλου και του Ίκαρου. Ο άνθρωπος που δεν γνωρίζει τα όρια της συναισθηματικής του πραγματικότητας καταντά ένας Δαίδαλος της ζωής παγιδευμένος στον αχανή λαβύρινθο της εσωτερικής του πραγματικότητας, ή κάποιος σαν τον Ίκαρο, του οποίου τα φτερά έκαψε ο ήλιος.
Το παρόν επεισόδιο πραγματεύομαι την σημασία του να έχει κανείς έναν σκοπό στην ζωή του. Ο σκοπός, όπως άλλωστε δηλώνει και η ετυμολογία της λέξης, έχει να κάνει με την εξέταση, την διερεύνηση και την αναζήτησή. Υποστηρίζω ότι η εύρεση σκοπού είναι αντίδοτο στις δυστυχίες της ζωής. Για να μπορέσει κανείς, ωστόσο, να βρει έναν σκοπό στην ζωή του θα πρέπει να κοιτάξει προς τα μέσα και όχι προς τα έξω. Διότι ο σκοπός έχει να κάνει με την γνώση του εαυτού, δηλαδή έχει να κάνει με την προσωπική αλήθεια του κανενός. Αποτελεί πεποίθηση μου ότι ο ευγενέστερος σκοπός της ζωής είναι η εξέλιξη και η ανάπτυξη του εαυτού. Θεωρώ, με άλλα λόγια, ότι μόνον ο δημιουργικός άνθρωπος μπορεί να είναι πραγματικά ευτυχισμένος. Και είναι ο σκοπός που μετατρέπει την ζωή ενός ανθρώπου σε πηγή δημιουργίας. Αντίθετα, όταν η ζωή ενός ανθρώπου είναι κενή σκοπού, ο άνθρωπος μετατρέπεται σε έναν νομά της ύπαρξης ο οποίος περιφέρεται χαμένος μέσα σε αυτήν. Μόνον ο άνθρωπος που εξαρτά την ζωή του από έναν ευγενή σκοπό μπορεί να απολαύσει τους καρπούς της. Η επεξεργασία του αρνητικού συναισθήματος και η εύρεση σκοπού, είναι τα γεφύρια που βοηθούν την μετάβαση ενός ανθρώπου από το επώδυνο παρελθόν προς ένα φωτεινό μέλλον. Είναι τα γεφύρια που ενώνουν αυτό που ήταν κανείς, με αυτό που θέλει να γίνει. Και αυτά τα γεφύρια χρειάζεται να τα χτίσει κανείς. Ας χτίσουμε λοιπόν το γεφύρι του γίγνεσθαι πάνω από την φουρτουνιασμένη θάλασσα του είναι.
Έχοντας ως αφετηρία το καταπληκτικό μυθιστόρημα του Άλντους Χάξλεϋ, με το παρόν επεισόδιο επιχειρώ να σκιαγραφήσω ορισμένα από τα δυναμικά του σημερινού πολιτισμού, όπως αυτός έχει διαμορφωθεί και συνεχίζει να διαμορφώνεται σήμερα. Δυναμικά, που κατά την προσωπική μου άποψη, συμβάλουν στην δυστυχία, την κατάθλιψη και μετατρέπουν την εποχή μας σε μία εποχή νέου ναρκισσισμού. Αποτελεί πεποίθηση μου ότι ποτέ στην ιστορία της ανθρωπότητας, ο άνθρωπος δεν ήταν τόσο πολύ μπερδεμένος και δυστυχισμένος όσο είναι τώρα. Αυτό ακούγεται φαινομενικά οξύμωρο αν σκεφτεί κανείς την πρόσβαση στην πληροφορία που έχει ο σημερινός άνθρωπος: μία πληροφορία που ωστόσο δεν μπορεί να μεταβολίσει. Ο σημερινός άνθρωπος, όπως και ο άνθρωπος του Θαυμαστού Καινούργιου Κόσμου, επιδιώκει την γρήγορη, εφήμερη και αμεταβόλιστη ευτυχία και ικανοποίηση την οποία θεωρεί το υψηλότερο ιδανικό. Τόσο ο σημερινός άνθρωπος, όσο και ο κάτοικος του Θαυμαστού Καινούργιου Κόσμου δεν ζουν στο παρόν αλλά βρίσκονται σε μία κατάσταση της ύπαρξης που ομοιάζει με ζωή: ζουν ως νεκροζώντανοι. Το μοντέλο αυτό ανθρώπου καταπνίγει τα συναισθήματα του, τα ναρκώνει και βυθίζεται στην πρόσκαιρη απόλαυση. Το τίμημα που πληρώνει, ωστόσο είναι πολύ μεγάλο. Χάνει την ικανότητα να ζει ελεύθερα, αυθεντικά και αυθόρμητα. Πιστεύω ότι μπορεί να ζήσει πραγματικά και αυθεντικά μόνον αυτός που μπορεί να αντέξει την συναισθηματική το πραγματικότητα. Και ζούμε σε μία εποχή η οποία προωθεί την άρνηση της ψυχικής πραγματικότητας την οποία προσωπικά χαρακτηρίζω ως Δούρειο Ίππο της ύπαρξης. Διότι η ταλαιπωρία και τα βάσανα ενός ανθρώπου στην ζωή είναι, σε σημαντικό βαθμό, είναι ανάλογα του βαθμού της αυτοεξαπάτησης του. Αντιθέτως, ο άνθρωπος που εθελοντικά επιλέγει να σηκώσει στις πλάτες του το φορτίο της ύπαρξης του, ο άνθρωπος που δεν αρνείται την συναισθηματική του πραγματικότητα και συνεπώς δεν γίνεται δραπέτης της ίδια του της ύπαρξης, ο άνθρωπος αυτός μπορεί να ζήσει πραγματικά, αυθεντικά και αληθινά.
Ο στόχος του παρόντος επεισοδίου είναι να παρουσιάσει ορισμένες σκέψεις γύρω από τον ναρκισσισμό και την ναρκισσιστική προσωπικότητα. Ο ναρκισσισμός είναι ένα περίπλοκο φαινόμενο και σαφώς το να παρουσιαστούν και να αναλυθούν όλες του οι προεκτάσεις μέσα από ένα επεισόδιο θα ήταν όχι μόνον φιλόδοξο, αλλά και αδύνατο. Μέσα από τον μύθο του νάρκισσου και από κομμάτια της κλινικής μου εμπειρίας επιχειρώ να περιγράψω την δυναμική του ναρκισσισμού, τα χαρακτηριστικά της ναρκισσιστικής προσωπικότητας, αλλά και το πως και κυρίως το εάν ο νάρκισσος μπορεί να σχετιστεί με τους άλλους ανθρώπους. Το επεισόδιο κλείνει με την παράθεση ορισμένων σκέψεων σχετικά με την αιτιολογία και ‘κατασκευή' της ναρκισσιστικής προσωπικότητας.
Βασιζόμενο στο λογοτεχνικό αριστούργημα του Τολστόι «Ο Θάνατος του Ιβάν Ιλίτς», ο σκοπός του παρόντος επεισοδίου είναι να σκιαγραφήσει κάποιους από τους κίνδυνους μιας πλαστής, ψεύτικης ζωής, μιας ζωής μου στερείται νοήματος, ελευθερίας και αυθεντικότητας. Το διήγημα περιγράφει μια εκ των πλέον οδυνηρών καταστάσεων της υπαρξης, το να ζει κανεις πλαστα. Πράγματι, το να ζει κανείς πλαστά, συνιστά ένα από τα υψηλότερα ατοπήματα της ύπαρξης και συνάμα ύβρη προς την ίδια την ζωή. Ο άνθρωπος που ζει πλαστα κατασπαταλά την ζωή του και μαστίζεται από πλήξη, μνησικακία και κατάθλιψη. Ο άνθρωπος που ζει κόντρα στην συναισθηματική του πραγματικότητα εξαπατά τον εαυτό του, διαφθείρεται ψυχικά και συνεπώς είναι καταδικασμένος να υποφέρει. Το να ζει κανεις αυθόρμητα, ελεύθερα και αυθεντικά, είναι πραγματική τεχνη. Μια τέχνη που απαιτεί γνώση, μόχθο και προσπάθεια. Μόνο όταν κανείς ζει αυθεντικά και ελεύθερα μπορεί να έχει μερίδιο στις χαρές τις ζωής. Και ποτέ δεν είναι αργά για να γνωρίζει κανεις τον εαυτό του και να ξεκινήσει να ζει με τρόπο αυθεντικό και ελεύθερο. Η εναλλακτική είναι να καταλήγει κανεις σαν τον τραγικό ήρωα του Τολστόι, ο οποίος στο νεκροκρέβατό του συνειδητοποίησε ότι η ζωή του ήταν ένα ψέμα και ότι δεν έζησε με τον τρόπο που ήθελε.
Το παρόν επεισόδιο αποτελεί ηχογράφηση ενός σεμιναρίου που παρέδωσα και αφορά την ψυχοπάθειά και τους ψυχοπαθείς κατά συρροή δολοφόνους. Η ψυχοπάθεια είναι μία σοβαρή παρεκκλίνουσα διαταραχή της προσωπικότητας η οποία χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη υπέρμετρης ενστικτώδους επιθετικότητας και πλήρους απουσίας κάθε ικανότητας του σχετίζεσθαι με άλλους ανθρώπους.Οι ψυχοπαθείς κατά συρροήν δολοφόνοι αποτελούν την πιο γνωστή και συνάμα την πιο τρομακτική κατηγορία δολοφόνων η οποία πολλές φορές παρουσιάζεται στις ταινίες. Στην περίπτωση των ψυχοπαθών κατά συρροήν δολοφόνων η πραγματικότητα υπερβαίνει τη φαντασία, καθώς οι εν λόγω εγκληματίες διαπράττουν εγκλήματα τα οποία ένας μη ψυχοπαθής θα τρόμαζε έστω και να διανοηθεί. Η εμπειρική έρευνα έχει δείξει ότι η ψυχοπάθεια έχει συνδεθεί με καταστροφικές μορφές βίας, κατά συρροήν δολοφονίες, καθώς και αποτρόπαια σεξουαλικά εγκλήματα. Στo επεισόδιο αυτό θα παρουσιαστεί η οργάνωση της δομής της προσωπικότητας του ψυχοπαθούς, τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του, καθώς και το προφίλ του κατά συρροήν ψυχοπαθούς δολοφόνου. Θα παρουσιαστούν αληθινά περιστατικά ψυχοπαθών serial killers.
Το τραγικό γεγονός της σταύρωσης και του μαρτυρικού θανάτου του Ιησού Χριστού αποτελεί, κατά την άποψη μου, το κορυφαίο αρχέτυπο τραγωδίας στον Δυτικό πολιτισμό. Τα πάθη του Ιησού και ο σταυρικός του θάνατος αντανακλούν την οδύνη, τον τρόμο και την φρίκη ορισμένων εκ των πλέον ανυπόφορων καταστάσεων της ζωής. Με το παρόν επεισόδιο επιχειρώ μία συμβολική ερμηνεία του γεγονότος της σταύρωσης με σκοπό παρουσιάσω ορισμένες σκέψεις αναφορικά με την σημασία της επεξεργασίας του ψυχικού πένθους την οποία θεωρώ ως την "βασιλική οδό" που οδηγεί στην ψυχική ανά(σ)τάση . Πιστεύω ότι τόσο το χρονικό της σταύρωσης όσο και του θανάτου του Ιησού αποτελούν γεγονότα υψίστης συμβολικής σημασίας τα οποία σκιαγραφούν με παροιμιώδη τρόπο μερικές από τις τρομακτικότερες αγωνίες της ανθρώπινης ύπαρξης ανακινώντας μέσα μας έντονους φόβους και ανεπεξέργαστα πένθη. Περισσότερο από όλα, ωστόσο, θεωρώ ότι η σταύρωση του Ιησού αντανακλά την προσπάθεια ενός ανθρώπου να σηκώσει στις πλάτες του όλες τις τραγωδίες της ζωής, ανεβαίνοντας αργά, μαρτυρικά και με πόνο τον Γολγοθά της δικής του ύπαρξης σε μία ασύλληπτα επώδυνη πορεία προς την ψυχική του λύτρωση. Ο συμβολισμός της σταύρωσης και της ανάστασης του Ιησού δείχνει ότι η συναισθηματική ανάπτυξη και ωρίμανση μπορεί να επιτευχθεί μονάχα μέσα από την επιτυχή ολοκλήρωση της επεξεργασίας του επώδυνου της ύπαρξης. Όταν ολοκληρωθεί επιτυχώς η διεργασία, το άτομο αισθάνεται περισσότερο απαρτιωμένο και συγκροτημένο. Και ίσως αυτό να αποτελεί ένα είδος ψυχικής ανά(σ)τασης.
Ο αγώνας του ανθρώπου για ελευθερία αποτελούσε πάντοτε μία επαναστατική πράξη υψίστης συμβολική σημασίας. Ορμώμενος από την επετειακή ημέρα εορτασμού της 25ης Μαρτίου, με το παρόν επεισόδιο επιχειρώ να παραθέσω ορισμένες σκέψεις τόσο σχετικά με την αξία της ελευθερίας, όσο και της αντίστασης η οποία χρειάζεται να υπερνικηθεί προκειμένου να κατακτήσει κανείς την ελευθερία. Αποτελεί ενδιαφέρον παράδοξο ότι ο Ελληνικός λαός, δεν γιορτάζει την απελευθέρωση του, αλλά την έναρξη του αγώνος για απελευθέρωση από έναν ανυπόφορο και τυραννικό ζυγό. Στο επεισόδιο χρησιμοποιώ τον επαναστατατικό αγώνα του 1821 ως μεταφορικό και συμβολικό εφαλτήριο για να μιλήσω για μία επαναστατική πράξη αντίστοιχου βεληνεκούς: τον επαναστατικό αγώνα του σημερινού ανθρώπου απέναντι στην τυραννία του 'αρνητικού' που καθορίζει την ζωή του. Όπως ο αγωνιστής του '21 αγωνίστηκε απέναντι σε μία πανίσχυρη Οθωμανική αυτοκρατορία, έτσι και ο σημερινός άνθρωπος καλείται να αγωνιστεί ενάντια σε φαινομενικά πανίσχυρα και ενίοτε ανυπόφορα συναισθήματα άγχους, ψυχικού κενού, φόβου και κατάθλιψης. Στο επεισόδιο προσεγγίζεται η ψυχοθεραπεία ως επαναστατική πράξη: μία πράξη που καθορίζεται από το ιδανικό της ελευθερίας. Και τι είναι ελευθερία; Ελευθερία είναι να επιθυμεί κανείς να αναλάβει την ευθύνη του εαυτού του, να αποκτήσει αυτογνωσία έτσι ώστε να μπορέσει να δημιουργήσει ένα αρκετά ικανοποιητικό νόημα που να καθορίζει την ζωή και να ρυθμίζει την δραστηριότητά του. Σαφώς, ο επαναστατικός αγώνας του ανθρώπου για κατάκτηση ελευθερίας είναι ένας εξαιρετικά δύσκολος και ανηφορικός αγώνας, όπου η ψυχή του ανθρώπου θα πρέπει να είναι οπλισμένη με κουράγιο και απαράμιλλο θάρρος. Αλλά, ποια είναι η εναλλακτική; Η εναλλακτική, είναι να μετατραπεί ο άνθρωπος στον ανώνυμο ήρωα του Ντοστογιέφσκι: καταδικασμένος να ζει σε ένα πνευματικό υπόγειο άρρωστος και χωρίς, όπως άλλωστε περιγράφει και ο ίδιος στο ομώνυμο έργο του, να μην καταφέρει να γίνει τίποτε.
Η ελπίδα, αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο και ζωοδότρα πηγή της ύπαρξης. Αντιπροσωπεύει την πίστη στις παραγωγικές δυνάμεις της ζωής και την ικανότητά ενός ανθρώπου να μπορεί να προσδοκά το καλό ακόμη κάτω από αντίξοες συνθήκες. Στο παρόν επεισόδιο παραθέτω ορισμένες σκέψεις σχετικά με την ελπίδα μέσα από τον περίφημο μύθο του Ησιόδου, το Κουτί της Πανδώρας. Ο μύθος μας διδάσκει, κατά την άποψη μου, ότι δε μπορούμε να γευτούμε μόνον τα καλά της ζωής, χωρίς τα δεινά της. Και αυτή είναι η ζωή: πηγή ευτυχίας και συνάμα δυστυχίας. Ο μύθος μας φανερώσει ότι η ελπίς είναι εκείνη η κατάσταση της ύπαρξης που μας βοηθά να αντέξουμε όλες τις δυσκολίες της ζωής χωρίς να καταρρεύσουμε. Όχι να τις εξαφανίσουμε, αλλά να τις υπομένουμε. Η ελπίδα, ή για να το θέσω ακριβέστερα, η ικανότητα για ελπίδα δεν είναι ένα εγγενές συναίσθημα, αλλά μία δραστηριότητα του ψυχισμού ενός ανθρώπου πάνω στην οποία χρειάζεται να εργαστεί κανείς και να καλλιεργήσει. Για αυτό η ελπίδα, μαζί με την αγάπη, αποτελούν δύο υψηλές μορφές τέχνης. Όταν οι καιροί γίνονται χαλαιποί, είναι βοηθητικό να προσπαθεί κανείς να ανασύρει μέσα από την ψυχή του, μέσα από το δικό του «Κουτί της Πανδώρας», την ελπίδα η οποία θα τον βοηθήσει να κοιτάξει τη ζωή και τις δυσκολίες της με θάρρος και αγάπη.
Το παρόν επεισόδιο πραγματεύεται τα εγκλήματα που διαπράττονται εν βρασμώ ψυχικής ορμής. Το επεισόδιο αποτελεί μέρος της ενότητας 'εγκληματική ψυχολογία', μίας ενότητας που σκοπό έχει να παρουσιάσει επιστημονικά δεδομένα γύρω από το έγκλημα και κυρίως την προσωπικότητα του δράστη. Τα εγκλήματα εν βρασμώ ψυχής αποτελούν την πιο συνηθισμένη κατηγορία εγκλημάτων τόσο στην χώρα μας, όσο και στον υπόλοιπο κόσμο. Βασικό χαρακτηριστικό των εγκλημάτων αυτών είναι ότι υποκινούνται από μία, όπως υποδηλώνει και το όνομα τους, έντονη ψυχική ενόρμηση την οποία ο δράστης δεν μπορεί να ελέγξει. Τα εγκλήματα αυτά δεν διαπράττονται μόνον από ανθρώπους με ιστορικό ψυχικής ασθενείς και διαταραχών προσωπικότητας, αλλά κάτω συγκεκριμένες συνθήκες θα μπορούσαν να διαπραχθούν από τον οποιοδήποτε άνθρωπο. Το επεισόδιο ξεκινά με την παρουσίαση ενός ασθενούς που εργαζόμουν μαζί και ο οποίος διέπραξε εν βρασμώ δολοφονία κινητοποιούμενη από έντονα συναισθήματα οργής και μίσους. Το περιστατικό ακολουθεί ανάλυση της αντιδραστικής, ή αλλιώς παρορμητικής βίας, που αποτελεί το βασικό είδος βίας που χαρακτηρίζει την πλειονότητα των εγκλημάτων εν βρασμώ ψυχικής ορμής. Εν συνεχεία, παρουσιάζονται οι δύο κατηγορίες εγκλημάτων εν βρασμώ: τα εγκλήματα ζήλιας και τα εγκλήματα της στιγμής, ενώ παράλληλα αναλύονται τα δυναμικά τους και παρουσιάζονται περιπτώσεις δραστών τόσο μέσα από την βιβλιογραφία όσο και από την δική μου εργασία. Το podcast κλείνει με μία παρουσίαση σύντομων σκέψεων σχετικά με το πως θα μπορούσαν τα εγκλήματα αυτά να προληφθούν.
Aγαπητές φίλες και αγαπητοί φίλοι, Με το παρόν επεισόδιο επιχειρώ να απαντήσω στις ερωτήσεις που εσείς μου στείλατε. Ευελπιστώ να βρείτε τις απαντήσεις βοηθητικές. Παρακαλώ βρείτε παρακάτω τις ερωτήσεις: Τελικά οι άνθρωποι είμαστε μονογαμικοί ή πολυγαμικοί; Είναι κακό να είναι κανείς πολυγαμικός; Έχουν ακουστεί διάφορα για την παρακολούθηση πορνό.Τελικά είναι προβληματικό να βλέπει κανείς πορνό; Υπαρχει φιλια μεταξυ των δυο φυλων καθως και μεταξυ των πρωην μας και τι θεωρειται απιστια. Θεωρειται απιστια η ανταλλαγη μονο μηνυμάτων ερωτικου περιεχομενου με πρωην ενω και οι δυο βρισκονται σε αλλη σχεση; Θα μπορούσατε να μας πείτε μερικά πράγματα για την επιλογή ερωτικού συντρόφου στα δύο φύλλα; Τι κοιτάζει αναζητά/κοιτάει μία γυναίκα σε έναν άντρα και τι κοιτάζει ένας άντρας; Θα με ενδιέφερε να ακούσω την πορεία σας ως ψυχοθεραπευτη, τις σπουδές αλλά και τον λόγο επιλογής αυτών. Πώς θα ήταν καλό να κατευθυνθεί ενας κάτοχος προπτυχιακού ψυχολογίας. Για ποιο λόγο να επιλέξει μεταπτυχιακό και για ποιον λόγο να επιλέξει κάποια προσέγγιση. Και τέλος μιας και αγαπάτε την φιλοσοφία γιατί ψυχαναλυτική και όχι υπαρξιακή ψυχοθεραπεία; Ένας θεραπευόμενος μου είπε ότι θέλει να ευχαριστιεται την κάθε μέρα όσο μπορεί, να απολαμβάνει κάτι που του αρέσει και να βάζει στόχους έως και μια ημέρα παραπάνω. Δεν μπορεί να βάλει μακροχρόνιους στόχους καθώς δεν ξέρει πόσο θα ζήσει,οπότε το θεωρεί κι ανούσιο. Εδώ λοιπόν, πώς μπορεί να επαληθευτεί η ρήση ότι το βραχυχρονο ευχάριστο δεν είναι και μακροχρονια ωφελιμο; Καθώς ένας άνθρωπος κατά κάποιον τρόπο νιώθει ότι πετυχαινοντας πολύ γρήγορα αυτά που επιθυμεί βαθιά, προλαβαίνει τη ζωή; Θα μπορούσατε να προτείνετε κάποια από τα βιβλία που σας σημάδεψαν; Έστω ότι ένας άνθρωπος έχει την τάση να είναι εσωστρεφής, χαμηλών τόνων και με ελλιπή αυτοπεποίθηση. Κατά πόσον είναι θεμιτό να επιλέξει ένα επάγγελμα στο οποίο καλείται να πάει ενάντια στην κλίση του αυτή, επιλέγοντας ενα εξωστρεφες και ανταγωνιστικό περιβάλλον; Σε τι βαθμό συνιστάται να αποδέχεται κάνεις την φύση του και σε τι βαθμό να την αντιμάχεται; Έχουμε αφήσει όντως πίσω τις ιδέες του Φρόιντ; Αν ναι, ποιοι είναι οι είναι οι "κυρίαρχοι/ες" ψυχαναλυτές/τριες αυτή τη στιγμή; Πως μπορεί να γίνει κάποιος ψυχαναλυτικός (ψυχοδυναμικός) θεραπευτής χωρίς να επενδύσει μια περιουσία; Από αυτά που ακούω φαίνεται πως να πάρει κανείς δάνειο είναι μονόδρομος. Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες νιώσατε ότι η ψυχαναλυτική προσέγγιση δεν αρκεί; Ότι δεν είναι όλη η αλήθεια για κάτι το οποίο βιώνει κάποιος άνθρωπος; Π.χ., σε μια οικογένεια θα δουλεύατε ψυχαναλυτικά; Έχετε νιώσει ποτέ ότι δεν μπορείτε να βοηθήσετε θεραπευτικά κάποιον; Είχε να κάνει με την άρνηση του; Τις δυνατότητες του; Τις δικές σας γνώσεις; Τον χαρακτήρα του; Τις αξίες του; Είναι όλοι δεκτικοί και κατάλληλοι αρκεί εμείς να είμαστε εκπαιδευμένοι με ανάλογες δεξιότητες και χαρακτήρα; Σε μια θεραπεία, θα προτείνατε φαρμακευτική αγωγή και παραπομπή σε ένα ψυχίατρο ή πιστεύετε ότι τα φάρμακα δεν θα φέρουν τα επιθυμητά αποτελέσματα; Θα μπορούσατε να μας πείτε τι δυσκολίες φαίνεται να προκύπτουν στη ζωή κάποιου όταν δεν περάσει επιτυχώς από κάθε στάδιο; Με ποια ψυχαναλυτική θεωρία έχετε διαφωνήσει και απορρίψει κατά την εμπειρία σας; Τι πιστεύει η ψυχανάλυση για τα όνειρα το 2024 Τι θα με βοηθούσε να μπορώ να απαλλαγώ από τις ατελείωτες καθημερινές σκέψεις?? Κάποιες φορές προσπαθώ να διαλογιστω για να "αδειάσω", παρ ολ αυτά πάλι δυσκολεύομαι να συγκεντρωθω. Τι συμβαίνει όμως, τι συντελείται εντός ενός παιδιού που έχει γονείς υπερπροστατευτικούς; Υπάρχει περίπτωση οι γονείς να είναι πχ νάρκισσοι, να βλέπουν το παιδί σαν προέκταση τους, να καθοδηγούν ασφυκτικά κι ως εκ τούτου να έχουμε πάλι ελλιπή διαφοροποίηση, άρα εαυτό ταυτισμένο με τον φροντιστή, άρα και πάλι κάποιου είδους διαταραχή στην ενήλικη ζωή; Κι αν ναι, μιλάμε πάλι για ναρκισσισμό; Ποια είναι η στάση, ο ιδανικός τρόπος των κοντινών ενός ανθρώπου που νοσεί ψυχικά;
Η δημιουργία σχέσεων είναι μία ενστικτώδης ανάγκη στην ζωή ενός ανθρώπου. Η ψυχοθεραπευτική εργασία μας έχει δείξει ότι οι ερωτικές σχέσεις, είναι η μεγαλύτερη πηγή ευτυχίας και συνάμα δυστυχίας. Η κατάρρευση μίας σχέσης, ωστόσο, μπορεί να είναι ένα εξαιρετικά επώδυνο και τραυματικό γεγονός, το οποίο γεννά συναισθήματα απόγνωσης και απελπισίας σε έναν άνθρωπο. Με το παρόν επεισόδιο επιχειρώ να παρουσιάσω κάποιες σκέψεις σχετικά με ορισμένους βασικούς λόγους που οδηγούν μία σχέση στην κατάρρευση της. Παρουσιάζονται τρεις βασικοί λόγοι που αποτελούν σημαντικούς παράγοντες ρίσκου για την αποτυχία μίας σχέσης: η επιλογή ερωτικού συντρόφου, η αδυναμία φιλοξενίας της συναισθηματικής πραγματικότητας του άλλου, καθώς και απροθυμία εργασίας πάνω στην σχέση.
Η παραμονή της πρωτοχρονιάς είναι μία ημέρα υψίστης συμβολικής σημασίας. Για τους περισσότερους ανθρώπους αποτελεί ορόσημο αλλαγής και εφαλτήριο νέων στόχων και οραμάτων. Λαμβάνοντας υπόψιν τον ιδιαίτερο συμβολισμό της ημέρας, με το παρόν επεισόδιο επιθυμώ να παραθέσω ορισμένες σκέψεις για την σημαντικότητα της αλλαγής. Η αλλαγή προσεγγίζεται ως ψυχική διεργασία στον παρανομαστή της οποίας βρίσκεται η επιθυμία, η θέληση και κυρίως το κουράγιο. Αποτελεί πεποίθηση μου ότι για να συντελεστεί μία οποιαδήποτε αλλαγή στην εξωτερική ζωή ενός ανθρώπου, χρειάζεται πρώτα να προηγηθεί μία σύνθετη εσωτερική διεργασία, η οποία περνάει μέσα από τον δρόμο της αλήθειας. Το να αλλάξει ένας άνθρωπος σημαίνει ότι αποκτά ένα περισσότερο ενεργό ρόλο απέναντι στην ζωή, καλύτερη κατανόηση του εαυτού του και επιθυμία να ανοιχτεί προς μία νέα, πιο φωτεινή και δημιουργική πραγματικότητα. Η μετακίνηση από το σκότος της αδράνειας προς το ξέφωτο της αλλαγής περιγράφεται μέσα από την Πλατωνική αλληγορία του σπηλαίου, η οποία ερμηνεύεται ψυχολογικά. Συμπερασματικά, η ψυχική αλλαγή είναι μία μακρά, απαιτητική και πολλές φορές επώδυνη διαδικασία. Δεν υπαρχει όμως υψηλή τιμή να πληρώσει κανείς για να μπορεί να στέκεται γυμνός μπροστά στον εαυτό του και να μη ντρέπεται.
Κάθε άνθρωπος που ανοίγεται προς την ζωή και την αγάπη, ανοίγεται αναπόφευκτα και στον κίνδυνο της απώλειας και ψυχικού πόνου. Η απώλεια ενός ερωτικού συντρόφου, ωστόσο, συνιστά μία από τις μεγαλύτερες τραγωδίες της ζωής, καθώς δημιουργεί ανυπόφορα συναισθήματα θλίψης, απογοήτευσης και πόνου. Στο παρόν επεισόδιο επιχειρώ να παρουσιάσω μερικές σκέψεις σχετικά με το τι συμβαίνει στον ψυχισμό ενός ανθρώπου που χάνει το αντικείμενο της αγάπης του, πως μπορεί να επιβιώσει της απώλειας αυτής και πως μπορεί να χρησιμοποιήσει την εμπειρία αυτή ως μοχλό ανάπτυξης και ωρίμανσης. Τα παραπάνω συζητούνται μέσα από την παρουσίαση της μυθικής ιστορίας του Ορφέα και της Ευρυδίκης, η οποία σκιαγραφεί με ιδιαίτερα συμβολικό τρόπο την τραγωδία της απώλειας του ερωτικού αντικειμένου. Όσο οξύμωρο κι αν ακούγεται, η επεξεργασία του ερωτικού άλγους αποτελεί το μοναδικό αντίδοτο στην ερωτική απογοήτευση. Η επεξεργασία του ερωτικού πένθους, πέραν από το επώδυνο της διαδικασίας, βαθαίνει την επαφή του ατόμου με τον εαυτό του, το συγκροτεί και το ωριμάζει ψυχικά, αλλά κυρίως το προετοιμάζει να βγει ξανά στο ξέφωτο της ζωής, της δημιουργίας και αγάπης.