Hoogleraar Vasculaire aandoeningen van moeder en kind Titia Lely (UMC Utrecht) hoopt zwangerschapsvergiftiging te kunnen gaan genezen met nanomedicijnen.
Hoogleraar Interdisciplinair Onderwijs in de Geneeskunde aan de Universiteit Utrecht/UMCU Annet van Royen-Kerkhof werkt onvermoeibaar aan interdisciplinaire samenwerking om dokters op te leiden voor een almaar veranderende gezondheidszorg. In deze 21e eeuw is een nieuw soort dokter nodig, die met een keur aan (nieuwe) zorgprofessionals moet kunnen samenwerken. Annet maakte in haar studietijd kennis met De Utrechtse School, ontstaan net na de Tweede Wereldoorlog. Zij richt zich nu met De Nieuwe Utrechtse School op interdisciplinaire samenwerking, zowel binnen de UU, als daarbuiten met partners als de Hogeschool voor de Kunsten, Wageningen Universiteit en TU Eindhoven.
Guus van Dongen, tot voor kort hoogleraar Medische beeldvorming aan het Amsterdam UMC, is gelauwerd met de Amsterdamse Impact Award in de categorie Gezondheid. Hij ontwikkelde nieuwe beeldvormende technieken om het gedrag van medicijnen in het lichaam op moleculair niveau zichtbaar te maken. Ook stond hij aan de wieg van het Amsterdam UMC Imaging Center. Officieel is Guus met pensioen, maar hij gaat gewoon nog door met onderzoek naar fibrosen, nu voor het bedrijf Linxis.
Dick den Hertog, hoogleraar Operations Research bij de Universiteit van Amsterdam, is in 2023 gelauwerd met de Amsterdamse Impact Award in de categorie Samenleving. Hij laat zien dat je met wiskundige optimalisatie oplossingen kunt leveren voor zeer uiteenlopende maatschappelijke problemen. Of het nou gaat om de dijkhoogten in Nederland, de voedselketens van World Food Programme of The Ocean Cleanup. Een veelzijdig onderzoeker, met een passie voor wiskunde én de maatschappij. Die komt onder meer tot uiting in de oprichting van het Analytics for a Better World Institute.
In het jaar waarin Nederland al maar liefst 400 jaar banden onderhoudt met Iran heeft Irandeskundige Maaike Warnaar haar droom gerealiseerd. Een boek over de warme banden van zowel het Nederlandse koningshuis als het bedrijfsleven met de Sjah, die tot 1979 aan de macht was in Iran.
Neuroloog Matthijs Brouwer (Universiteit van Amsterdam) neemt je in de eerste stop van deze audiotour mee naar De Waag op de Nieuwmarkt. Hier schilderde Rembrandt 'De anatomische les van Dr. Nicolaes Tulp'. Brouwer vertelt ook over modern wetenschappelijk onderzoek naar het coronavirus en de rol van de toetsingscommissies.
Twee bevlogen wetenschappers: Erwin Peterman en Gijs Wuite (VU). Onderzoekers in hart en nieren, maar ook de oprichters van het succesvolle bedrijf LUMICKS.
Als ze moest kiezen tussen lichaam en geest koos Andrea Evers, hoogleraar Gezondheidspsychologie aan de Universiteit Leiden, tóch voor de geest. Maar dat neemt niet weg dat deze Stevinlaureaat 2019 er rotsvast van overtuigd was dat ze onlosmakelijk bij elkaar horen. Op 4 augustus 2025 is deze gelauwerde wetenschapper helaas overleden. Haar werk moet nu worden voortgezet door anderen.
Jack Pronk, hoogleraar Industriële Microbiologie aan de Technische Universiteit Delft, slaagde erin om gistcellen op een efficiënte en schone manier ethanol te laten maken uit niet-eetbare plantenresten. Nu gaat hij zijn Stevinpremie 2019 gebruiken voor electro-biotechnologie, ‘Iets met elektriciteit en micro-ogranismen’. Onder het motto: ‘It’s electrifying’.
Economisch Historicus Bas van Bavel (universiteit Utrecht) beschreef eerder hoe de markt zichzelf om zeep helpt. Zijn Spinozapremie besteedt hij aan een groot vervolgonderzoek naar welvaart.
Spinozalaureaat prof. dr. Ronald Hanson, hoogleraar Quantumfysica aan de TU Delft, is een autoriteit op het gebied van quantumwetenschap. Hij realiseert zich maar al te goed dat hij pioniert op nog onontgonnen terrein.
Amina Helmi (Rijksuniversiteit Groningen) groeide op met heldere sterrenhemels in Argentinië. Decennia later is ze een zeer succesvol sterrenkundige, alhoewel ze zichzelf liever een archeoloog noemt.
Prof. dr. Yvette van Kooyk (Amsterdam UMC) zette de glyco-immunologie - de rol van suikers bij het immuunsysteem - op de kaart en richtte een biotechbedrijf op. Presentator Karin van den Boogaert praat met deze eigenzinnige Spinozalaureaat.
Van quantumtechnologie en Melkweg tot gisten en schimmels en van immunologie tot gezondheidspsychologie en het functioneren van economische markten: het onderzoek van de Spinoza- en Stevinlaureaten 2019 bestrijkt een breed spectrum.
We doen het allemaal een derde van ons leven: slapen. Een alles behalve slaapverwekkend onderwerp, want hoe je slaapt bepaalt in grote mate hoe gezond je bent. Fysiek én mentaal. Ik sprak erover met Birit Broekman. Zij is psychiater aan het Amsterdam UMC en OLVG. Bij vrijwel alle psychische klachten speelt slaap een rol. In haar nieuwste onderzoek kijkt Broekman naar sekseverschillen in de relatie tussen depressie en slaap. Vrouwen hebben namelijk twee keer zo vaak last van slaapproblemen en depressie dan mannen. Birit Broekman is een van de vier sprekers tijdens Soul & Brains over slaapwetenschap in Almere op 24 januari 2019.
Hoogleraar Ecotoxicologie Martina Vijver (CML Leiden) realiseerde zich dat je de dynamiek tussen (synthetische) stoffen en de natuur zo realistisch mogelijk moet onderzoeken. Dus gewoon buiten. Daarom liet ze sloten graven voor haar ‘Levend lab’. De natuur leverde nog meer inspiratie op, getuige de titel van haar oratie: ‘Over ecotoxicologische grenzen: de choreografie van stoffen in de natuur.’ Daarin vraagt ze zich af of de natuur misschien weer leidend moet worden in het onderzoek. Want, kijkend naar het verleden, blijkt de mens vaak geen goede choreograaf te zijn geweest; stoffen waarvan we dachten te weten wat ze doen, bleken telkens toch weer andere effecten te hebben. Dus omwille van die grote speler buiten moet er veel beter nagedacht worden over hoe stoffen in de markt gezet worden. Dixit Martina Vijver.
Stevinlaureaat Marion Koopmans (hoogleraar virologie Erasmus MC) studeerde diergeneeskunde in Utrecht en werd daarna, na wat omzwervingen over de wereld, gegrepen door virussen. Meestal zijn ze niet gevaarlijk, maar dat kan misgaan. Bijvoorbeeld door de interactie tussen mens en dier, meer bepaald op het moment dat mensen zich in het leefgebied van dieren gaan begeven. Dan kunnen de virussen die zich bij die dieren bevinden muteren tot een voor mensen gevaarlijke variant. Dus MERS-Coronavirus, SARS, Ebola en Q-koorts…. zijn nog lang niet de laatsten. Marion Koopmans probeert te kijken uit welke hoek de problemen te verwachten zijn. En daar gaat ze haar Stevinpremie voor gebruiken.
Beatrice de Graaf’s nieuwe boek, ‘Tegen de terreur. Hoe Europa veilig werd na Napoleon’ begint in de 19e eeuw, na de nederlagen van Napoleon. En de ontwikkelingen daarna die het begin vormden van het eerste Europese veiligheidssysteem. Dat Beatrice voor haar onderzoek heel Europa moest afreizen, onleesbare teksten moest zien te ontcijferen en dat haar gezin af en toe ook mee moest, het is het allemaal waard geweest. Want zo haalde deze Stevinlaureaat geschiedschrijving door de ogen van vrouwen boven water, zoals die van Louisa Adams, later first Lady in de VS, die een gevaarlijke reis door Europa beschreef in haar dagboek. Het werd tijd.
Marileen Dogterom is hoogleraar bionanoscience aan de TU Delft en de vierde en laatste Spinozalaureaat van dit jaar die ik sprak. Een gedreven wetenschapper, die met Anna Akhmanova heeft samengewerkt bij het in kaart brengen van het cytoskelet van een cel. En die door de Spinozapremie van 2,5 miljoen euro in staat gesteld wordt nieuwe wilde plannen te verwezenlijken. Zoals het maken van een synthetische cel. Waarom? Omdat het misschien kan. Aan dat project is al een zwaartekrachtpremie toegekend, maar er is altijd meer nodig. Omdat Marileen Dogterom grote ambities heeft.
Hoogleraar microbiologie en biochemie (WUR) John van der Oost, oud-PSP-posterplakker en Greenpeacedonateur, werpt zich op als voorvechter van genetische modificatie, en keert zich (wat betreft de GMO discussie) nadrukkelijk tegen zijn oude 'matties'. De feiten spreken voor zich, zo vertelt hij in dit interview. In de natuur komen genetische modificaties heel vaak voor. Sterker nog: elk organisme, van bacterie tot mens, is genetisch gemodificeerd. En de klassieke manier van veredeling is ook een vorm van genetische modificatie, maar gaat een stuk langzamer dan recent ontwikkelde methoden. Dus dat Europa daar nu met een uitspraak van het Europese Hof van Justitie nu een rem op heeft gezet zint hem helemaal niet. Nu John de Spinozapremie heeft gekregen heeft hij nog meer recht van spreken. En dat doet hij dus ook.