Woordwaarde

Toen Renée Broekmeulen eind jaren negentig werd aangesteld als speechschrijver bij het ministerie van OCW, kreeg ze een werkruimte weggestopt in de kelder. Hier en daar werden wenkbrauwen gefronst: hebben we zo iemand wel echt nodig? Tegenwoordig hebben speechschrijvers een fatsoenlijk kantoor en is er direct contact met een minister. Toch opereren speechschrijvers altijd in de luwte en zo hoort het ook, vindt Broekmeulen. Dat is de magie van het vak. In haar boek De Speechschrijver beschrijft ze hoe het is om in de schaduw te werken, waar een goede speech aan moet voldoen en met welke dilemma's speechschrijvers soms worstelen: ‘Aan het eind van de dag is de speech van de spreker, het is hún verhaal’. Gast Renée Broekmeulen heeft bijna 25 jaar ervaring in het vak van speechschrijven. Ze werkte voor verschillende ministeries. Ze is nu al jaren zelfstandig speechschrijver en werkt ook in opdracht van het bedrijfsleven. Broekmeulen is de oprichter van de Speechschrijvers vakschool. Informatie over haar boek De Speechschrijver is hier te vinden. Host Maria Punch is stemcoach, schrijftrainer en taalwatcher bij BNR. Ze wil alles weten over de impact en functionaliteit van de taal die we elke dag gebruiken. Maria heeft 18 jaar ervaring in de journalistiek als radionieuwslezer, redacteur, samensteller en trainer.  See omnystudio.com/listener for privacy information.

Als er één ding is waar mensen zich graag over opwinden dan zijn het wel taalfouten. Die van anderen welteverstaan. Voorbeelden genoeg maar ‘hun hebben’ geldt als de ergste in het rijtje. Taalexpert Wouter van Wingerden wordt juist heel vrolijk van taalfouten omdat hij snapt waarom we ze maken. In deze aflevering van Woordwaarde ontleedt hij enkele hardnekkige klassiekers. Ja maar.. In zijn boek ‘Maar zo heb ik het geleerd’ duikt Wouter van Wingerden in vijftig taalkwesties waar vaak verwarring over is. Wie ooit wel eens om de oren is geslagen over een taalfout, kan in het boek bruikbare munitie vinden. Sommige taalregels zijn helemaal niet zo zwart-wit als ze er op school zijn ingestampt. In het onderwijs is volgens Van Wingerden te weinig ruimte om de nuances mee te nemen. Het lijkt een oplossingsstrategie van docenten, begrijpelijk, maar zo worden mensen onzeker gemaakt. Grip op de wereld Taalregels geven houvast, grip op de wereld en dat is fijn in een tijd waarin de informatie continu over je heen rolt. Dat verklaart ook waarom sommige mensen zo aan de regels hangen, denkt Van Wingerden. De taal van anderen corrigeren of ridiculiseren is een minder mooie eigenschap. Daar zitten vaak allerlei sociale oordelen achter. Van Wingerden smult juist van ‘taalfouten’ omdat ze laten zien dat sommige regels onlogisch zijn. Hij pleit voor minder taalmoraal en meer taalverwondering. ‘Als je wil dat het Nederlands nooit meer verandert, moet je stoppen met Nederlands spreken. Dan wordt het een dode taal. Echte taal is juist gesproken taal’. Gast Wouter van Wingerden is taaladviseur, lid van de Commissie Spelling en auteur van het boek 'Maar zo heb ik het geleerd'. Volg Wouter op twitter of lees zijn blog over actuele taalkwesties.  Host Maria Punch is stemcoach, schrijftrainer en taalwatcher bij BNR. Ze wil alles weten over de impact en functionaliteit van de taal die we elke dag gebruiken. Maria heeft 18 jaar ervaring in de journalistiek als radionieuwslezer, redacteur, samensteller en trainer.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Wat doe jij als je tijdens een wandeling in het park met een lege koffiebeker voor een volle afvalbak staat? Loop je door naar de volgende bak, of prop je die beker erbij? De tekst die op de afvalbak staat, zou wel eens de doorslag kunnen geven. Jeanine Mies is taalexpert in gedragsverandering en deelt in Woordwaarde lessen over effectief sturen op ‘goed gedrag’ via taal. Ze heeft een eigen aanpak ontwikkeld met ‘magneetwoorden’. Agenderen Wil je iets agenderen dan ben je ergens tégen, wil je iets veranderen dan ben je ergens vóór. Dit is het motto van Jeanine Mies. Als tekstschrijver en trainer komt ze nog veel voorbeelden tegen van activerende campagnes die in het probleem blijven hangen. Zet een streep door discriminatie bijvoorbeeld. Wat verwacht je dan van mensen? Wat wil je dat ze doen? Een goede campagne die stuurt op positief gedrag, heeft altijd een handelingsperspectief nodig: een concrete actie die je kan uitvoeren. Je kan denken aan: ‘mishandeling, meld je vermoedens’. Dit in tegenstelling tot een campagne rond kindermishandeling met de tekst ‘ik kijk niet weg’. De niet-boodschap is zelden effectief, legt Mies uit. Weerstand wegnemen Opvallend is dat succesvolle campagnes vaak met humor of zachte aanmoediging werken. Bij instructies ervaren mensen doorgaans weerstand. Ze krijgen iets opgedragen en dat gaat in tegen een gevoel van autonomie. Op het moment dat je met een woordgrap bezig bent in plaats van met de instructie valt de weerstand weg. Sowieso zijn we meer geneigd iets op te volgen als we vrolijk zijn. Ervaring leert dat een angstscenario voorspiegelen niet werkt. Daarom kiest het ministerie van Justitie en Veiligheid in een campagne over online veiligheid voor een pratende kat. Bij delicate onderwerpen moet je natuurlijk oppassen met humor, waarschuwt Mies, maar ook daar kan je inzetten op een positieve uitkomst. Maatwerk We zien aan de corona-instructies hoe lastig het is om één duidelijke boodschap te maken voor 18 miljoen Nederlanders. En daarin barst het van handelingsperspectief. Een campagne voor het netjes parkeren van je fiets in Amsterdam onder de noemer ‘vak die fiets’ zou in in een kleinere plaats misschien niet werken. De stad Groningen verslikte zich eerder in een campagne onder de noemer fietsaso. Later werd die omgedoopt tot fietsheld. Fietsers die netjes parkeerden kregen een gouden zadelhoesje. Het goede werd aangemoedigd in plaats van de foutparkeerders te shamen. Fietsheld, dat is volgens Mies bij uitstek een magneetwoord. Luister de podcast voor meer inspirerende voorbeelden. Gast Jeanine Mies is ruim 20 jaar zelfstandig tekstschrijver en trainer, neerlandicus, en gespecialiseerd in taal in gedragsverandering. Mies doet veel opdrachten voor de Rijksoverheid en blogt over magneetwoorden. Je kan Jeanine ook via twitter volgen. Host Maria Punch is stemcoach, schrijftrainer en taalwatcher bij BNR. Ze wil alles weten over de impact en functionaliteit van de taal die we elke dag gebruiken. Maria heeft 18 jaar ervaring in de journalistiek als radionieuwslezer, redacteur, samensteller en trainer.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Merkwaarde Het is tijd voor een ander beeld van vrouwen in reclames, zowel op de schermen als erachter. Dat is de missie van Kiona de Vries en Geerke Catshoek, oprichters van creatief bureau Calamity Jane. Ze adviseren merken hoe ze minder stereotype campagnes kunnen ontwikkelen. Vaak leunen de beslissers in de creatieve teams nog op achterhaald onderzoek. Ze zijn bang om het 'fout' te doen en kiezen dan voor een veilige, traditionele verhaallijn. Bij een jongere generatie hoef je daar niet mee aan te komen, volgens Catshoek en De Vries. Recent onderzoek laat juist zien dat je merkwaarde toeneemt als je inclusieve en non-stereotype reclames maakt. Langs de meetlat De male gaze, het mannelijke perspectief, is nog dominant in reclames, zegt Kiona de Vries. Dat komt deels doordat maar heel weinig bureaus een vrouw als creative director hebben. Daarnaast zijn we allemaal zo opgegroeid met dat perspectief dat ook vrouwen via die 'mannelijke lens' kijken en denken. Het zit in verhaallijnen, in taalgebruik en in kleine details. In deze podcast leggen Catshoek en De Vries met host Maria Punch drie bekende merken langs de meetlat: Renault, Albert Heijn en Starbucks. Spoiler: twee krijgen een onvoldoende. Luister de aflevering en kom erachter welk merk wél positief verrast. Gasten Geerke Catshoek en Kiona de Vries zijn de oprichters van Calamity Jane, een creative agency. Calamity Jane gaat voor vrouwelijke inclusiviteit in advertising: een realistische rol van vrouwen in reclame, zonder stereotypen. En een betere man-vrouw balans in creatieve functies in de branche. Host Maria Punch is stemcoach, schrijftrainer en taalwatcher bij BNR. Ze wil alles weten over de impact en functionaliteit van de taal die we elke dag gebruiken. Maria heeft 17 jaar ervaring in de journalistiek als radionieuwslezer, redacteur, samensteller en trainer. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Strategieën voor ouders Hoe zorg ik dat mijn kinderen mijn taal blijven spreken? Deze vraag wordt het vaakst gesteld aan Unsworth. Soms lukt het niet om een tweede of derde taal levend te houden in een gezin. Ook hebben ouders wel eens te maken met weerstand. Als gouden tip noemt Unsworth noodzaak. Zoek situaties waarin kinderen niet anders kunnen dan jouw taal spreken. En wanhoop niet als kinderen toch liever die andere taal spreken. Zolang ze jouw taal horen en begrijpen, zijn ze toch meertalig! Luister via deze link ook het eerste deel van het gesprek tussen Maria Punch en Sharon Unsworth. Gast Sharon Unsworth is taalwetenschapper, onderzoeker en docent aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Ze maakt een podcast over meertaligheid bij kinderen getiteld Kletsheads. Host Maria Punch is stemcoach, schrijftrainer en taalwatcher bij BNR. Ze wil alles weten over de impact en functionaliteit van de taal die we elke dag gebruiken. Maria heeft 17 jaar ervaring in de journalistiek als radionieuwslezer, redacteur, samensteller en trainer. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Nooit te laat Meertaligheid bij kinderen kan alleen slagen als je vroeg begint. Dat is ook een veelgehoorde stelling rond meertalig opvoeden. Je maakt zeker een vliegende start door vroeg met je baby te praten. Babys wennen namelijk aan de klank van verschillende talen. Maar als kinderen al wat ouder zijn kan je nog steeds een tweede taal introduceren, legt Unsworth uit. Ze benadrukt dat het goed is om vóór de geboorte na te denken over een family language plan. Je bouwt namelijk een taalrelatie met je kind op, er slijten gewoontes in. Eén van de vragen die een ouder zichzelf kan stellen is: in welke taal kan ik me het beste uitdrukken en alle gesprekken voeren met mijn kind die ik wil voeren. Dynamisch Sharon Unsworth komt zelf uit Engeland en heeft een Nederlandse partner. Zij hebben thuis afgesproken om beiden consequent Engels te spreken met de kinderen. Deze strategie pakt goed uit in haar gezin. De keuzes die stellen met kinderen maken zijn uiteindelijk van veel factoren afhankelijk. En het mooie is dat je de aanpak altijd gaandeweg kan bijstellen. In de podcast vertelt Maria Punch hoe de tweetalige opvoeding bij haar thuis verliep en hoe zij het zelf aanpakte toen ze een kind kreeg. Gast Sharon Unsworth is taalwetenschapper, onderzoeker en docent aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Ze maakt een podcast over meertaligheid bij kinderen getiteld Kletsheads. Host Maria Punch is stemcoach, schrijftrainer en taalwatcher bij BNR. Ze wil alles weten over de impact en functionaliteit van de taal die we elke dag gebruiken. Maria heeft 17 jaar ervaring in de journalistiek als radionieuwslezer, redacteur, samensteller en trainer. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Geen twijfel Zeker 16 uitgevers hadden ingetekend om een Nederlandse editie te maken van de internationale succesformule Bedtime stories for rebel girls. ROSE Stories haalde de klus binnen. Deels omdat andere, gevestigde uitgeverijen twijfelden of een boek met uitsluitend vrouwen wel zou verkopen. Chafina Bendahman, oprichter van het culturele bedrijf Rose Stories, twijfelde juist geen seconde. De Hollandse editie is met crowdfunding gefinancierd en iedereen mocht een vrouw nomineren. Dat was essentieel om de voor ROSE Stories zo belangrijke meerstemmigheid te krijgen. Dit is pas het begin Blader door het boek en je ziet de illustraties zowat van het papier spatten. Meer dan 60 vrouwen werkten aan dit boek: een cultureel divers team van 48 illustratoren en 16 schrijvers. Maria Lam is een van de hoofdauteurs. Ze kan moeilijk kiezen met welke vrouw ze zich het meest verwant voelt. Eén van haar favorieten is kunstenaar en activist Sioejen Tsao omdat zij een boegbeeld is voor jonge Aziatische vrouwen. Maria Lam en Chafina Bendahman hebben zoveel rolmodellen verzameld dat ze het liefst nog een deel willen maken: dit zijn pas de eerste honderd! Gasten Chafina Bendahman is oprichter van het bedrijf ROSE Stories, maker, producent en ondernemer. Ze is verantwoordelijk voor Research & Development. Onder de vlag van ROSE Stories worden tv-programmas, theatervoorstellingen en podcasts gemaakt en boeken uitgegeven. Maria Lam is auteur en hoofd Marketing & Communicatie bij ROSE Stories. Ze publiceerde eerder Maancake & Jasmijn - 100 geheime recepten van Chinese moeders. Maria heeft een achtergrond in de PR-business voor films en verhalen. Host Maria Punch is stemcoach, schrijftrainer en taalwatcher bij BNR. Ze wil alles weten over de impact en functionaliteit van de taal die we elke dag gebruiken. Maria heeft 17 jaar ervaring in de journalistiek als radionieuwslezer, redacteur, samensteller en trainer.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Huh, is dit wel een debat? We zagen het nog niet zo vaak in Nederland: twee vrouwelijke lijsttrekkers die met elkaar in debat gaan. De reacties na het debat tussen Lilianne Ploumen (PvdA) en Sigrid Kaag (D66) onder leiding van Jeroen Pauw op 8 maart waren wisselend. Sommige mensen vonden het een verademing. Anderen vroegen zich af of het eigenlijk wel een debat was; het leek meer op een dialoog! Debattrainer Liesbeth Tettero blijft het liefst weg van stereotypen. Toch is ze van mening dat vrouwen een andere manier van overtuigen hebben dan mannen. Nooit meer verbaal onder de voet gelopen Je moet simpelweg de strategieën van je tegenstander kennen, anders walst iemand over je heen. Omgaan met interrupties hoort erbij, maar ook herkennen wanneer een opponent je ongeloofwaardig wil maken. Vrouwen hebben in het openbaar bestuur helaas ook te maken met seksisme. Soms is het subtiel en mogelijk onbedoeld. Soms is het hard, lelijk en in your face. Benoem het altijd, is het advies van Tettero. Als je wil dat er iets verandert moet je het ontmaskeren en daarmee een norm stellen. Het seksisme komt van buiten en binnen de politieke arena, zo werd onlangs in De Groene onderbouwd met data van de Universiteit Utrecht. Nou en? Maak het ook niet te zwaar, waarschuwt Tettero. Met humor, vaardigheden, en een gezonde portie relativering kom je een heel eind. Durf ook feedback te geven aan collegas bijvoorbeeld: benoem op een rustig moment wat je anders wil. Enkele vrouwen uit het kabinet Rutte-III deden dat. In een stuk van NRC-journalist Lamyae Aharouay valt te lezen dat de premier vrouwen minder vaak liet uitpraten. Hij werd er tijdens een lunch fijntjes op gewezen. Met een recordaantal van tien vrouwelijke lijsttrekkers bij deze verkiezingen zijn de verhoudingen in ieder geval aan het veranderen. Gast Liesbeth Tettero is gespecialiseerd in de rol van vrouwen in het openbaar bestuur. Ze geeft trainingen in debatteren, overtuigen en leiderschap. Host Maria Punch is stemcoach, schrijftrainer en taalwatcher bij BNR. Ze wil alles weten over de impact en functionaliteit van de taal die we elke dag gebruiken. Maria heeft 17 jaar ervaring in de journalistiek als radionieuwslezer, redacteur, samensteller en trainer. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Grote gemene deler Stotteren komt over de hele wereld voor, in alle talen. Uit eerder onderzoek weten we dat erfelijkheid een rol speelt. Zo zijn er hele grote families waarin meerdere leden stotteren. Ook onderzoek onder tweelingen geeft aanknopingspunten. Toch gaat het hier vaak om één specifiek gen dat alleen in die familie voorkomt. Eising is juist op zoek naar de grote gemene deler. En daarvoor zoekt ze nog mensen, veel mensen! Deelnemers gezocht In Woordwaarde doet Eising een oproep: ben je 7 jaar of ouder en stotter je of heb je gestotterd? Dan kan je een waardevolle bijdrage leveren aan het onderzoek. Je leest in de bio onderaan dit artikel waar je je kan melden. Eising werkt samen met de Erasmus Universiteit en wetenschappers uit Australië, Nieuw-Zeeland, Engeland en Amerika. Naast het uitlezen van DNA worden ook omgevingsfactoren en stemopnames meegenomen in het onderzoek. Verre toekomst De zoektocht naar foute of kapotte genen die stotteren veroorzaken, is een lange weg. In een verre toekomst is misschien te voorspellen of een kind dat stottert daar overheen kan groeien of als volwassenen nog steeds zal stotteren. Dan is misschien een andere therapie nodig en ook al in een eerder stadium. Uiteindelijk zou een klein aantal mensen dat stottert en een kinderwens heeft, genetische screening aangeboden kunnen krijgen. Dit brengt wel veel vragen met zich mee, waarschuwt Eising. Stotteren zal waarschijnlijk nooit helemaal verdwijnen. In ieder geval niet bij kinderen. Maar ik hoop dat we het persistent stotteren bij volwassenen kunnen overwinnen. Gast: Dr. Else Eising is geneticus en onderzoeker bij het Max Planck Instituut. Ze onderzoekt taal en taalproblemen. Vanaf juni 2021 richt ze zich volledig op onderzoek naar stotteren dankzij een Veni-subsidie, toegekend door wetenschapsfinancier NWO. Voor haar onderzoek is Eising nog op zoek naar deelnemers: alle informatie is te vinden op deze site. Host Maria Punch is stemcoach, schrijftrainer en taalwatcher bij BNR. Ze wil alles weten over de impact en functionaliteit van de taal die we elke dag gebruiken. Maria heeft 17 jaar ervaring in de journalistiek als radionieuwslezer, redacteur, samensteller en trainer. See omnystudio.com/listener for privacy information.

17 miljoen mensen Ga er maar aan staan. De communicatieteams van premier Rutte en minister De Jonge hebben een enorme opgave. Hoe bereik je 17 miljoen mensen met één verhaal? Taalstrateeg Sarah Gagestein volgt de persconferenties met bovengemiddelde belangstelling. Het valt haar op dat de speechschrijvers wegblijven van oorlogsretoriek. In de toespraken zijn veel reismetaforen te vinden: 'we staan op een tweesprong', 'vaccinatie is de weg die ons uit de crisis moet leiden' en niet te vergeten 'de routekaart en het dashboard'. Dat past bij deze pandemie: het is een verhaal van de lange adem. Puzzel leggen Soms grijpen de tekstschrijvers net mis, vindt Gagestein. Zo gebruikte minister De Jonge in december een wat zwabberende beeldspraak over een doos met puzzelstukjes. Volgens Gagestein kan een goede metafoor wel degelijk blijven hangen, onze interpretatie kleuren en zelfs ons gedrag beïnvloeden. Wetenschappelijk onderzoek uit de VS laat zien dat twee groepen die gelijke data kregen maar een tekst met een andere metafoor erin, tot andere conclusies komen. Een goede metafoor moet ons vooral helpen om het onzichtbare zichtbaar te maken: juist een virus is onzichtbaar. In het beste geval kan een metafoor zelfs ontroeren. Dan raakt die een gedeelde emotie. En ook dat is tijdens een crisis mooi meegenomen. Gast Sarah Gagestein is taalstrateeg en framing expert. Ze schreef twee boeken: Word meesterframer (met co-auteur Jolijn Mes) en Denk niet aan een roze olifant. Gagestein adviseert allerlei bedrijven en organisaties op het gebied van taal, framing en nudging. Host Maria Punch is stemcoach, schrijftrainer en taalwatcher bij BNR. Ze wil alles weten over de impact en functionaliteit van de taal die we elke dag gebruiken. Maria heeft 17 jaar ervaring in de journalistiek als radionieuwslezer, redacteur, samensteller en trainer. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Lach en een traan Met een woord als huidhonger is de pijn van de pandemie bijna voelbaar. Het omhelzen van een ouder of goede vriend wordt sterk gemist. Huidhonger is strik genomen geen nieuw woord, vertelt Vivian Waszink. Het werd eerder gebruikt voor de noodzaak van lichamelijk contact voor babys. Door corona krijgt het een nieuwe betekenis. Een lege Dam in Amsterdam toonde de coronaleegte: voor de één betoverend mooi, voor de ander spookachtig en eenzaam. In maart sprak de koning in zijn toespraak over het eenzaamheidsvirus. Brievenbusappeltaart Vivien Waszink vindt het opvallend hoe snel we ons gedrag hebben aangepast. Anderhalvemeteren is nu zelfs een werkwoord. Naast de narigheid is er ook veel saamhorigheid en creativiteit losgekomen, vindt ze. Denk aan de bakker die een appeltaart bedacht die goed door de brievenbus kan. De asperge-drive-through bracht uitkomst en in de quarantainer kon je toch even met oma praten. Blijvertjes De teststraat, besmettingsgraad en kuchscherm zijn woorden waar we nog wel even aan vastzitten. Ook raamvisite kan een blijvertje zijn, denkt Vivien Waszink. Het is goed mogelijk dat we voorzichtig blijven en voortaan bij een pasgeboren baby langsgaan door voor het raam te zwaaien terwijl er een kopje koffie op de stoep wordt aangeboden. Dit jaar laat zich lastig vatten in één woord. Maar de favoriet van Waszink is deze: toogviroloog. Naast 17 miljoen bondscoaches telt ons land nu ook 17 miljoen virologen... Gast Vivien Waszink is taalkundige, verbonden aan het IVDNT. Ze schrijft en onderzoekt taaltrends en neologismen. Ze publiceerde in 2018 het boek Klerenwoorden & modetaal. Host Maria Punch is stemcoach, schrijftrainer en taalwatcher bij BNR. Ze wil alles weten over de impact en functionaliteit van de taal die we elke dag gebruiken. Maria heeft 17 jaar ervaring in de journalistiek als radionieuwslezer, redacteur, samensteller en trainer.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Op de socials Soms haakt Morre aan op de actualiteit. Zo schreef ze een gedicht voor IC-arts Diederik Gommers. Het trof haar dat hij met aandacht en rust luisterde naar influencer Famke Louise aan de talkshowtafel van Eva Jinek. Met dertigduizend volgers op Twitter en ruim tienduizend op Instagram heeft zo'n gedicht een groot bereik. In opdracht Naast haar vrije werk schrijft Merel Morre ook in opdracht. Mensen benaderen haar bijvoorbeeld om iets te maken voor een overleden partner of kind. Morre vraagt dan om zoveel mogelijk input, liefst op papier. Ze gaat vervolgens aan het werk: analytisch, technisch en ook altíjd op gevoel. 'Het verwondert me iedere keer weer dat de woorden die ik de wereld in stuur, zoveel betekenis krijgen'. Gast Merel Morre is tekstschrijver en mede-eigenaar van tekstbureau Brief van de Koning. Van 2013 tot 2015 was ze stadsdichter van Eindhoven, waar ze ook woont en werkt. Ze publiceerde eerder de bundels 'Dons op mijn tanden', 'Het bekende weg' en 'Met mijn ogen dicht ik alles heel'. Haar nieuwe bundel 'Vers gevangen' komt in november 2020 uit. Host Maria Punch is stemcoach, schrijftrainer en taalwatcher bij BNR. Ze wil alles weten over de impact en functionaliteit van de taal die we elke dag gebruiken. Maria heeft 17 jaar ervaring in de journalistiek als radionieuwslezer, redacteur, samensteller en trainer.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Backtracking Met herkenbare voorbeelden schetst Koetsenruijter situaties die (dreigen) te ontsporen. In taal zijn vaak rode vlaggen te herkennen. Een man aan het gemeenteloket die zegt: jullie willen me wéér niet helpen. Daarin zit niet alleen frustratie van dat moment maar misschien wel een eerdere, vervelende ervaring met de overheid. Luisteren en rust bewaren zijn belangrijke skills op dat moment. Maar ook iemands frustratie erkennen. Herhaal daarbij zoveel mogelijk de woorden van de klant of patiënt, adviseert Koetsenruijter. Deze tactiek heet backtracking. Zo weet de ander dat die écht gehoord wordt. Het voorkomt ook dat je een eigen interpretatie aan een situatie hangt: u zal wel verdrietig zijn. Olie op het vuur Zon aanpak klinkt misschien warm en fuzzy maar jurist Koetsenruijter pleit tegelijkertijd voor duidelijke begrenzing en zo nodig aangifte: emotie mag, agressie niet. Soms kunnen de woorden van de professional juist agressie opwekken. Bij een rechtszaak over een dodelijk ongeluk werkt afstandelijk taalgebruik voor de nabestaanden als olie op het vuur. Ook dan speelt emotie en empathie weer een rol. Emoties komen van rechts en hebben voorrang. Koetsenruijter ziet taal als hét middel tot de-escalatie. Met haar boek wil Koetsenruijter bijdragen aan minder conflicten en meer handelingsperspectief voor alle professionals die elke dag voor anderen klaarstaan. Gast Caroline Koetsenruijter werkt sinds 2005 fulltime als conflicthanteringsdeskundige. Ze adviseert meer dan 100 organisaties op dit thema. Caroline is mediator en heeft een achtergrond als jurist en onderzoeker. Ze is auteur van het boek Jij moet je bek houden- Omgaan met boze burgers, ouders, klanten en patienten. Host Maria Punch is stemcoach en schrijftrainer bij BNR. Ze had eerder een eigen rubriek op BNR getiteld Alles is Taal. Maria wil alles weten over de impact en functionaliteit van de taal die we elke dag gebruiken. Zij heeft 17 jaar ervaring in de journalistiek als radionieuwslezer, redacteur, samensteller en trainer. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Smoesjes Er zijn zó dertig redenen te bedenken waarom we aanspreken uit de weg gaan. Het is niet mijn taak. Wat als ze boos wordt? Ik geef zelf ook niet altijd het goede voorbeeld... Teamcoach Gytha Heins verdiepte zich in de psychologie achter aanspreken, deed eigen onderzoek en schreef er een boek over: Aanspreken? Gewoon doen!. Het begint al bij het woord aanspreken, zegt Heins. Mensen willen niet belerend overkomen. Verder speelt angst voor gezichtsverlies vaak een grote rol bij het aankaarten van ongewenst of niet-productief gedrag. Ook zijn we gericht op de korte termijn: het moet nu gezellig zijn. De rekening Iedereen kent wel een situatie op het werk waar ongewenst gedrag te lang werd gedoogd. Uiteindelijk barst een keer de bom. In de tussentijd lekt geld, energie, motivatie en soms ook groepsmoraal weg. Soms leidt het niet aanspreken zelfs tot excessen. Denk aan pestgedrag, intimidatie of racisme. Volgens Heins kunnen bedrijven productiever en ook winstgevender zijn als mensen elkaar vaker aanspreken. Gewoon doen Zeggen dat je een aanspreekcultuur wilt heeft geen zin. Volgens Heins is het belangrijk om het goede voorbeeld te geven. Managers moeten zich realiseren dat als zij zaken laten passeren, ze het signaal afgeven dat het gedrag dus acceptabel is. Andersom is het zaak om als manager ook aanspreekbaar te zijn. Heins: De kleine verandering die jij maakt in jouw gedrag zul je direct terugzien in je team.' Elkaar wél aanspreken levert veel op: vertrouwen, respect, een betere werkrelatie. Maak van aanspreken bespreken, oppert Heins. Doe het nooit per mail of whatsapp maar altijd face to face, of anders aan de telefoon. En nog een tip: benoem in zon gesprek wat je ziet en niet wat je vindt. Zo is de kans op escalatie veel kleiner. Gast Gytha Heins is bedrijfskundige, teamcoach en spreker. Ze deed onderzoek onder 500 bedrijven in Nederland wat resulteerde in het boek Aanspreken? Gewoon doen!. Heins begeleidt managers bij veranderprocessen en geeft lezingen en workshops over het stimuleren van aanspreekgedrag in organisaties. Host Maria Punch is stemcoach en schrijftrainer bij BNR. Ze had eerder een eigen rubriek op BNR getiteld Alles is Taal. Maria wil alles weten over de impact en functionaliteit van de taal die we elke dag gebruiken. Zij heeft 17 jaar ervaring in de journalistiek als radionieuwslezer, redacteur, samensteller en trainer.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Terug vertellen Het begint bij de gesprekken met haar cliënt. Die moet alles begrijpen wat er in een zitting wordt gezegd, ook de juridische termen. Stap voor stap neemt Harlequin het dossier door met een verdachte. Ze laat hem of haar dingen 'terug vertellen'. Zo weet ze of iemand de ernst van de verdenking snapt. De woordkeuze van haar cliënt geeft haar aanknopingspunten voor haar pleidooi. Non-verbaal Hoewel alles tot in detail op papier staat, pleit Natacha Harlequin het liefst uit het hoofd. Het is deels een strategie om te voorkomen dat rechters alvast naar de conclusie van de pleitnota bladeren. Maar het helpt haar ook om zelf alert te blijven op alles wat er gebeurt tijdens een zitting. Een rechter die demonstratief op de klok kijkt, kan op een opmerking van Harlequin rekenen. Zelf staat ze bekend om haar 'pokerface'. Toch laat ze steeds vaker zien wat ze vindt tijdens een zitting. Maar alleen als dat in het belang is van haar cliënt. Direct en sensitief 'In een pleidooi moet je direct zijn. Meteen inzetten op wat je wilt. Vervolgens kies je een insteek'. Die directheid gaat samen met sensitiviteit. In complexe strafzaken speelt vaak ook groot leed. Ook dat benoemt Harlequin bewust. 'Daar kun je niet omheen. Nabestaanden hebben soms vreselijke beelden gezien, die gaan nooit meer weg'. Een strafrechtadvocaat moet zelf ook kunnen incasseren: een opgestoken middelvinger, schelden of een handgebaar langs de keel. Tegen middernacht neemt Natacha Harlequin bewust een moment om een zitting nog een keer door haar hoofd te laten gaan. Om het daarna los te laten. Gast Strafrechtadvocaat Natacha Harlequin studeerde rechten in Leiden en liep stage bij Bénédicte Ficq. Later bekwaamde ze zich verder in het strafrecht bij het kantoor van Britta Böhler. Ook werkte ze voor het kantoor van Piet Doedens. Ze is mede-oprichter van het advocatenkantoor Taekema-Harlequin. In 2019 werd Harlequin uitgeroepen tot Legal Woman of the Year. Ze verdedigt cliënten in complexe strafzaken. Zo staat ze één van de zeventien verdachten bij in het Marengo-proces. Host Maria Punch is stemcoach en schrijftrainer bij BNR. Ze had eerder een eigen rubriek op BNR getiteld Alles is Taal. Maria wil alles weten over de impact en functionaliteit van de taal die we elke dag gebruiken. Zij heeft 17 jaar ervaring in de journalistiek als radionieuwslezer, redacteur, samensteller en trainer. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Ongeschreven regels Bij een taal leren hoort natuurlijk grammatica, woordenschat en uitspraak. Dat is al een hele kluif, maar onderschat ook niet de ongeschreven regels en cultuurverschillen. In sommige culturen is het not done om te zeggen dat je iets niet hebt begrepen. Zeker in het begin draait het hoofd van een anderstalige overuren: is wat mensen zeggen, ook wat ze bedoelen? En dan zijn er nog de valse vrienden. Dat zijn woorden die erg op elkaar lijken maar toch echt iets anders betekenen. De Duitse dirigent Konrad werd gevraagd voor een belangeloos optreden. In het Duits betekent belanglos onbelangrijk. Dat hij er niet voor betaald kreeg, had Konrad pas achteraf door. Wisselwerking Als je bij de fanfare gaat, mag je meteen meespelen, zegt Mariska Reijmerink. Ook als je nog een beginner bent. Nu ligt de verantwoordelijkheid bij de inburgering voor het grootste deel bij de anderstalige. Maar of die de taal goed leert, ligt ook aan ons. Op de werkvloer kan je bijvoorbeeld je spreektempo aanpassen, of op je woordkeuze letten. Een beetje compassie en geduld helpt enorm. Tot slot een paar tips voor anderstaligen: ga zo snel mogelijk werken, luister radio of podcast voor uitspraak, kijk tv voor sociale context en lees een Nederlands boek dat je eerder al in je eigen taal hebt gelezen. Reijmerink: Taal is niet de sleutel tot integratie, méédoen is de sleutel tot integratie. Gast Mariska Reijmerink is taaldocent Engels en Nederlands. Voor haar boek Niet je moerstaal - Anderstaligen in Nederland sprak ze met anderstaligen uit alle windstreken. Mariska is ook zangeres en treedt op met haar band The Rossettis. Host Maria Punch is stemcoach en schrijftrainer bij BNR. Ze had eerder een eigen rubriek op BNR getiteld Alles is Taal. Maria wil alles weten over de impact en functionaliteit van de taal die we elke dag gebruiken. Zij heeft 17 jaar ervaring in de journalistiek als radionieuwslezer, redacteur, samensteller en trainer. See omnystudio.com/listener for privacy information.

Leesmap Als dochter van twee fysiotherapeuten groeide Madeleijn van den Nieuwenhuizen op met de leesmap. Als kind zat ze altijd met tijdschriften op de bank. Als jonge vrouw bracht ze weer een zomer bij haar ouders door en las de bladen met nieuwe ogen. Ze verbaasde zich over stereotypering, de afwezigheid van bepaalde groepen, en de misformatie over bijvoorbeeld klimaat. Om dit te documenteren begon Van den Nieuwenhuizen het Instagramaccount @Zeikschrift. Ze heeft nu meer dan 40-duizend volgers. Het is nadrukkelijk geen schandpaal maar een plek voor discussie en reflectie. Democratisering van de megafoon Van den Nieuwenhuizen ziet in de laatste paar jaar toegenomen aandacht op redacties voor taal, woordkeuze, beeld en onderschriften bij fotos. Het bewustzijn van de connotaties van woorden heeft veel meer ruimte gekregen. Kritische taalanalyse is meer mainstream geworden. Dat heeft ook te maken met een nieuwe digitale generatie die zich makkelijker dan voorheen kan uitspreken: een democratisering van de megafoon. Via sociale media kan iedereen zich uitspreken en dat gebeurt ook'. Gast Madeleijn van den Nieuwenhuizen behaalde haar Master in politieke geschiedenis aan Columbia University in New York en werkt nu als Fulbright PhD-kandidaat aan de City University of New York, waar ze onderzoek doet naar rechtsgeschiedenis en politieke corruptie. Ze schrijft essays voor VOGUE en opiniestukken voor o.a. Parool en NRC, en werd door het feministische OPZIJ geplaatst in de top 10 meest invloedrijke mediavrouwen. Madeleijn pendelt tussen Europa en New York. Host Maria Punch is stemcoach en schrijftrainer bij BNR. Ze had eerder een eigen rubriek op BNR getiteld Alles is Taal. Maria wil alles weten over de impact en functionaliteit van de taal die we elke dag gebruiken. Zij heeft 17 jaar ervaring in de journalistiek als radionieuwslezer, redacteur en samensteller. See omnystudio.com/listener for privacy information.

'Ik stem al op een vrouw' Argumenten verzamelen, misverstanden inventariseren en vooral mensen informeren. Dat is de basis van de campagne van Stem op een Vrouw. Kiezers bepalen helemaal zelf op wie ze stemmen: 'niets moet'. Maar áls je meer vrouwen in de politiek wil, stem dan op een vrouw lager op de lijst, zo is de boodschap. Een vrouw die het volgens de peilingen net niet zou redden. Met deze tactiek van voorkeursstemmen zijn sinds 2017 meer vrouwen verkozen bij de gemeenteraadsverkiezingen, in de Provinciale Staten en in de Tweede Kamer. Cruyffiaans Met de verkiezingen van 2021 in het vizier gaat Stem op een Vrouw een nieuwe fase in. De stichting wil meer vrouwen bewegen om voor de politiek te kiezen. Met training en advies kunnen vrouwen zich oriënteren op een rol in de politiek zonder direct voor een partij te hoeven kiezen. Volgens Devika Partiman is hier een belangrijke rol weggelegd voor Stem op een Vrouw omdat het aantal vrouwen dat zich verkiesbaar stelt, terugloopt. En dus wordt er weer campagne gevoerd. Met een Cruyffiaanse twist: 'Wie niet verkiesbaar is, kan ook niet verkozen worden'. Gast Devika Partiman is sociaal activist en spreker. In 2017 richtte ze Stem op een Vrouw op. Ze werd in 2019 beloond voor haar politieke werk met de Ribbius Peletier-penning. Volg Devika op twitter. Host Maria Punch is stemcoach en schrijftrainer bij BNR. Ze had eerder een eigen rubriek op BNR getiteld Alles is Taal. Maria wil alles weten over de impact en functionaliteit van de taal die we elke dag gebruiken.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Ebbink zit al 35 jaar in het vak. Als operazangeres en psycholoog kan ze mensen vanuit meerdere invalshoeken helpen. Samen met Maria Punch, stemcoach van BNR, maakt Ebbink een verkenning langs enkele bekende en markante stemmen. Zo is bondskanselier Angela Merkel de koningin van balans, beheerst politica Alexandra Ocasio-Cortez een aanstekelijk ritme en breekt koning Willem-Alexander heel soms uit zijn harnas. Ebbink pleit in Woordwaarde voor wat ze noemt bewegelijkheid in spreken. Juist in professionele situaties waarin we onder druk staan, begrenzen we onze stem. Niet te hoog, niet te snel, niet te vrouwelijk, of niet te vrolijk, denken we dan. Terwijl die bewegelijkheid ons stemgeluid zo interessant maakt. Gast Stemtrainer Elizabeth Ebbink is auteur van het boek Ik hoor het aan je stem. Ze werkt momenteel aan een online training om haar kennis beschikbaar te maken voor een groter publiek. Volg Elizabeth via Linkedin of twitter. Host Maria Punch is stemcoach en schrijftrainer bij BNR. Ze had eerder een eigen rubriek op BNR getiteld Alles is Taal. Maria wil alles weten over de impact en functionaliteit van de taal die we elke dag gebruiken.See omnystudio.com/listener for privacy information.

Vertrouwen Politie en justitie voelden in 2012 aan dat het overtuigen van ruim achtduizend mannen om wangslijm af te staan, een precaire klus zou worden. Het ging om vrijwillige deelname en tegelijkertijd was het belangrijk dat zoveel mogelijk mannen zouden meedoen. Dit was de laatste kans om de moord op Marianne Vaatstra op te lossen. Nederland had nog geen ervaring met DNA-verwantschapsonderzoek op deze schaal. De hulp van Annette Klarenbeek (Lector crossmediale communicatie in het publieke domein aan de HU) werd ingeroepen. Patronen zoeken Eerst luisteren, dan gesprekken voeren, en daarna pas een communicatiestrategie ontwikkelen. Dat was het advies van Klarenbeek, destijds net gepromoveerd aan de Wageningen Universiteit op sluimerende crises en overheidscommunicatie. Samen met rechercheurs ontmoette ze spilfiguren in de Friese dorpen rond de vindplaats van Marianne in Veenklooster. Klarenbeek luisterde naar de verhalen van de barman, kapper, dominee en de eigenares van een camping. Op basis van die gesprekken maakte ze een discoursanalyse waarin bepaalde patronen, argumenten, en terugkerend taalgebruik aanknopingspunten vormden. Een bekentenis We doen het niet voor de overheid, we doen het voor ons, we doen het voor de gemeenschap. Dat was een veelgehoorde uitspraak. De bereidheid om mee te werken aan het onderzoek was groot en leidde tot een match. De dader, Jasper S., was met vrienden meegegaan om wangslijm af te staan. Hij werd gearresteerd en bekende later de moord op Marianne. Heeft taal en communicatie hier het verschil gemaakt? Het verschil tussen een veroordeling en een zaak die altijd onopgelost zou blijven? 'Eén woord kan enorm verwijderen' Die vraag is heel moeilijk te beantwoorden of te onderzoeken, zegt Klarenbeek in de podcast. Wel is duidelijk dat het in de zaak-Vaatstra draaide om contact maken of contact verliezen. En dat het belangrijk was om zoveel mogelijk aan te sluiten bij de taal en de tone of voice die mensen al gebruikten. Eén woord dat verkeer valt, kan enorm verwijderen. En dan ben je mensen heel gauw kwijt. Taal is een belangrijke handreiking, niet de enige, wel een heel belangrijke. Gast Annette Klarenbeek is taalkundige en communicatie-expert, promoveerde aan de Wageningen Universiteit op sluimerende crises en overheidscommunicatie. Haar huidige functie is lector crossmediale communicatie in het publieke domein aan de HU. Volg Annette via Linkedin. Host Maria Punch is stemcoach en schrijftrainer bij BNR. Ze had eerder een eigen rubriek op BNR getiteld Alles is Taal. Maria wil alles weten over de impact en functionaliteit van de taal die we elke dag gebruiken.See omnystudio.com/listener for privacy information.