Zinzorg

Zuster Jeanne De Vos werd in 1963 vanuit haar congregatie naar India gestuurd. Ze kwam er terecht in de miljoenenstad Mumbai (wat vroeger Bombay heette) en zette zich jarenlang in om het lot van de huisarbeiders te verbeteren. Ze richtte een beweging op voor de sterk uitgebuite huisarbeidsters. Twee miljoen dienstmeisjes werden uiteindelijk lid en ondertussen behartigt de beweging de zaak van 80 miljoen huishoudwerkers in India. Ze ijvert voor eerlijke en veilige werkomstandigheden en voor een eerlijk loon. Deels door het aanhoudende werk van de beweging, werden er op dat vlak ook effectief wetswijzigingen doorgevoerd. Daarvoor werd zuster Jeanne in 2005, genomineerd voor de Nobelprijs voor de Vrede, samen met 999 andere vrouwen. Nu zuster Jeanne met pensioen is, en ze de beweging aan haar opvolgsters overliet, verblijft ze zelf in Heverlee in het centrale klooster van haar congregatie. We klopten bij haar aan voor een uitvoerig gesprek over de inzichten die ze graag met jongeren deelt, over haar interreligieuze visie op spiritualiteit, over het moeilijke evenwicht tussen actie en contemplatie, over haar ervaring met burnout, over het belang van dagdagelijkse mystiek, en over de fenomenale kracht van samenwerking. De inspirerende woorden van deze sterke vrouw helpen steeds weer om ons te herinneren dat pastoraal en zinzorg niet louter een kwestie zijn van een specifieke aanpak, maar ook van een levenshouding. 

Thema’s als stilte en mindfulness zijn helemaal in en worden ook in de media druk besproken. Toch zijn hogescholen vaak nogal hectische omgevingen waar zowel docenten als studenten achter allerhande deadlines aanhollen. We vonden het dus een goed idee om ook een aflevering te wijden aan de vraag hoe we in de context van hogescholen meer ruimte kunnen bieden aan verinnerlijking. Katrien De Dekker van Odisee en Sarah De Pauw  van Artevelde en Jonas Slaats van Karel De Grote gingen daarom met elkaar in gesprek over verschillende mogelijkheden om bezinningsruimtes en stilteplaatsen uit te werken. Ze hadden het over Sarah’s ontwerp voor een pastoraal meubel, over de nood om een stilteplaats gezamenlijk vorm te geven, over eenheid zoeken in religieuze diversiteit en over de verschillende facetten die in bezinningsruimtes en stilteplaatsen niet mogen ontbreken.Enkele handige concrete aanzetten voor wie zelf aan de slag wil met het uitbouwen van bezinningsruimtes en stilteplaatsen:Aanzetten en voorbeelden rond het uitwerken van een stiltemeubelAanzetten en voorbeelden rond het ontwerpen van een bezinningsruimteAanzetten en voorbeelden rond het uitwerken van een stilteplaats

In deze podcast neemt Jos Moons s.j. plaats aan de microfoon. Hij schreef het boek 'De kunst van geestelijke begeleiding'. Naar aanleiding hiervan willen we hem graag enkele vragen stellen over geestelijke begeleiding op de Hogeschool en Universiteit. Jos zal dieper ingaan op het belang van wat hij noemt 'het goede gesprek' en enkele spelregels die belangrijk zijn. Het belangrijkste advies lijkt hierbij om vooral goed te luisteren.  

Vaak wordt gedacht dat katholieke scholen louter van andere scholen verschillen door de grotere nadruk op godsdienstlessen. Dat is echter geenszins het geval. Katholieke scholen vertrekken ook vanuit een specifieke visie die de hele schoolwerking doordesemt. Om die visie ook concrete handen en voeten te geven worden er sinds jaar en dag pastorale activiteiten op touw gezet. Anders gezegd: pastoraal maakt de identiteit van een katholieke school 'tastbaar'. Om na te gaan wat enkele essentiële facetten zijn van zo'n (hoge)schoolpastoraal, klopten we aan bij Christa Damen, Begeleider Identiteit en Pastoraal bij het Bisdom Antwerpen. Het werd een fijn gesprek waarin Christa niet alleen de contouren van die pastoraal verhelderde maar ook enkele concrete handvaten aanreikte om de handen uit de mouwen te steken. 

In de vorige Zinzorg-aflevering waren Katrien De Dekker (Odisee en Jonas Slaats (KDG) op bezoek bij Professor Anne Vandenhoeck om samen met haar de essentie van pastoraal te achterhalen. Tijdens dat bezoek bespraken ze echter ook een ander vraagstuk dat in het werkveld geregeld wel eens de kop op steekt: blijven we over pastoraat spreken, of gebruiken we liever een andere term? Deze uitweiding sloot wat minder aan bij de andere thema’s, dus behielden we het niet in de uiteindelijke aflevering. Maar met deze korte bonus willen we alsnog het antwoord van de professor met onze luisteraars delen.

Anna Vandenhoeck is docent pastorale zorg en diaconie en voorzitter van het Academisch Centrum voor Praktische Theologie, Faculteit Theologie en Religiewetenschappen, KU Leuven. Maar pastoraal is voor haar veel meer dan een academisch onderzoeksgebied. Ze was immers zelf pastor in verschillende ziekenhuizen en jarenlang coördinator van het European Network for HealthCare Chaplains (ENHCC). De geknipte persoon dus om bij aan te kloppen voor een aflevering van onze Zinzorg podcasts. Het werd een boeiende uitwisseling over datgene wat volgens haar de essentie van pastoraal uitmaakt. We bespraken welke belangrijke beleidskeuzes er soms moeten gemaakt worden, wat het belang is van rituelen in ons pastorale aanbod, en hoe we om kunnen gaan met het delicate evenwicht tussen vrijwilligers en vrijgestelden.

In sommige hogescholen zijn bezinningsdagen nog steeds een onderdeel van het curriculum. De studenten – vaak laatstejaars – worden twee dagen ondergedompeld in een bad van reflectie, verinnerlijking en persoonlijke verdieping. Velen kijken er eerst wat argwanend naar, maar ervaren het uiteindelijk als een deugddoende ‘pauzeknop’. Ze vinden er inspiratie, ze bespreken levensvragen die anders zelden aan bod komen en kijken op een andere manier naar hun persoonlijke en professionele identiteit. Om na te gaan wat de kracht van zo’n bezinningsdagen in het hoger onderwijs kan zijn, gingen we in gesprek met enkele (oud)studenten van de Odisee hogeschool in Aalst.***Relevante info en links bij deze afleveringDe studenten van Odisee Aalst die in 2018 op bezinningsdagen gingen, maakten een filmpje vol sfeerbeelden van hun ervaringen. Je kan dat hier bekijken.In het gesprek komen het Emmaüs en de Oude Abdij van Drongen aan bod als inspirerende ontmoetings- en bezinningsplaatsen. Je vindt hun websites hier:  emmaushuis.org en oudeabdij.beIn het gesprek wordt ook verwezen naar Zuster Jeanne Devos en haar nobelprijs voor de vrede. Daar kwam echter geen verdere toelichting bij. Jeanne De Vos is een Belgische zuster die in 1963 naar India vertrok. Haar werk in de miljoenenstad Bombay is vooral gericht op de lotsverbetering van de huisarbeiders. Ze richtte hiervoor in 1985 de National Domestic Workers Movement op. Intussen is de NDWM uitgegroeid tot een nationaal netwerk in 23 deelstaten van India. Twee miljoen dienstmeisjes zijn lid van de NDWM, maar naar schatting behartigt de beweging de zaak van 80 miljoen huishoudwerkers in India. Ze ijvert voor eerlijke en veilige werkomstandigheden in de thuisarbeid, legalisering en een vast en eerlijk loon voor wie er tewerkgesteld is. In 2005 werd ze genomineerd voor de Nobelprijs voor de Vrede. Op zusterjeannedevos.org vind je nog meer info over haar leven en werk.

'Student & Engagement' is een stevig uitgebouwde pastorale werking op KDG die jaarlijks verschillende acties op touw zet. Al enkele jaren slagen ze erin om telkens nieuwe studenten te enthousiasmeren en de oudere garde betrokken te houden. We klopten daarom aan bij Roosmarijn Smits en Karim Fawzi die samen de drijvende kracht vormen achter de groep. Ze vertelden ons over hun unieke systeem van ankerfiguren in verschillende opleidingen, over het belang van gezelligheid tijdens hun vergaderingen en over de manier waarop ze zo open mogelijk proberen zijn voor studenten met uiteenlopende achtergronden. Daarnaast bespraken we ook wat de structurele en beleidsmatige voorwaarden zijn om zo'n groep van geëngageerde studenten draaiende te houden op een hogeschool.Meer info over het aanbod van student en engagement vind je op hun Facebookpagina's van Campus Groenplaats en Campus Zuid. 

We gingen in gesprek met Anaïs Fayt, de directeur van IJD. IJD is de officiële jongerendienst van de katholieke Kerk en zorgt voor pastorale ondersteuning van jongeren tussen 12 en 30 jaar. In sommige steden is er al een samenwerking met enkele hogescholen. Maar er zijn zeker nog veel mogelijkheden tot wederzijdse inspiratie en uitwisseling - vooral in de ondersteuning van die studenten die zich nog steeds door een christelijke traditie geïnspireerd weten. Anaïs vertelt over hun 'thuishavens' waar jongeren elkaar vrijblijvend kunnen ontmoeten, over de grootse wereldjongerendagen en over de manier waarop ze 'voedsel voor de ziel' via instagram proberen verspreiden. De website van IJD De instagram van IJDIJD-website Lissabon 2023De website van de Wereldjongerendagen in 2023 in Lisabon.

Een korte bonus-aflevering van onze Zinzorg podcasts. In de vorige twee afleveringen gingen we dieper in op recent onderzoek rond de geloofsstijlen van jongvolwassenen. We probeerden die geloofsstijlen wat beter in kaart te brengen en na te gaan wat we daaruit kunnen leren over de concrete aanpak van pastoraal en zinzorg in de context van het onderwijs. Zo nu en dan zagen we ons echter genoodzaakt om enkele onderdelen weg te knippen uit de gesprekken die we hierrond voerden. Vandaar deze bonus. Het is een klein stukje uit het gesprek dat ik voerde met professor Pollefeyt in de eerste aflevering van ons tweeluik. Het gaat om een fragment waarin we nog wat dieper ingingen op het onderscheid tussen de verschillende atheïsten zoals dat geschetst wordt in het onderzoek van de KU Leuven. Het bracht ons ook tot de vraag of de PKG-schaal wel nog een relevant instrument is om geloofsstijlen in kaart te brengen. Aangezien we vermoeden dat sommige van onze luisteraars dit soort korte uitweidingen wel eens interessant zouden kunnen vinden, publiceren we ook graag die extra vijf minuutjes uit het gesprek.

Aan de KU Leuven doet men al vele jaren onderzoek naar en rond geloofsstijlen in hedendaags Vlaanderen. Men deed verschillende grootschalige bevragingen op basis van de PKG-schaal maar er bleef nog een lacune in het geheel: de geloofsstijlen van jongeren tussen de 18 en de 25 werd nog niet in kaart gebracht. Tot nu. Want halverwege 2021 publiceerde men resultaten van een onderzoek dat zich precies op die doelgroep richtte. Die resultaten zijn ook relevant voor de concrete aanpak van pastoraal en zinzorg. In dit tweede deel van ons tweeluik staat dat laatste ook centraal. Sarah De Pauw en Jonas Slaats gingen erover in gesprek met Luk Vanlanduyt die niet alleen meewerkte aan het onderzoek maar ook docent is aan de Artevelde Hogeschool en zich al jaren inzet voor hogeschoolpastoraal.

Aan de KU Leuven doet men al vele jaren onderzoek naar geloofsstijlen in hedendaags Vlaanderen. Men deed verschillende grootschalige bevragingen op basis van de PKG-schaal maar er bleef nog een lacune in het geheel: de geloofsstijlen van jongeren tussen de 18 en de 25 werd nog niet in kaart gebracht. Tot nu. Want halverwege 2021 publiceerde men resultaten van onderzoek dat zich precies op die doelgroep richtte. We klopten dan ook aan bij professor Didier Pollefeyt, de promotor van het onderzoek. We grasduinen met hem in enkele opvallende resultaten en gaan na wat ze kunnen betekenen voor het concept van de katholieke dialoogschool. Dit gesprek is het eerste deel van een tweeluik. In deze eerste aflevering richten we ons specifiek op de onderzoeksresultaten. In de tweede aflevering gaan we dieper in op de concrete gevolgen van die resultaten voor de aanpak van zinzorg en pastoraal in het (hoger) onderwijs.

In deze tweede aflevering rond ondersteuning bij rouw en verlies, gaan we specifieker in op het thema in de context van pastoraal in het hoger onderwijs. In de eerste aflevering bespraken we enkele basisprincipes van de wijze waarop we best naar rouwverwerking kijken en gaven we enkele eerste algemene aanzetten van de manier waarop je daar als pastoraal werker mee aan de slag kan. Met deze basisprincipes in het achterhoofd gaan Sarah De Pauw, Katrien De Decker en Jonas Slaats deze keer in gesprek om alles te concretiseren in het werken met studenten en leerlingen. Welke noden leven er rond dit thema? Hoe kunnen we die noden tegemoet komen? En op welke manieren kunnen we het thema zowel in de lessen als erbuiten voldoende aandacht geven? Meer info over de concrete voorbeelden in deze afleveringVoor wie graag aan de slag wil met de concrete pastorale voorbeelden die in onze afleveringen aan bod komen, voorzien we graag wat fiches en links met meer uitleg. Een herdenkingsviering uitwerkenVoorbeelden van rouwzorg in de Odisee campus AalstBoekjes vol troost/hoop: een fiche over de opzet en een uitgewerkt voorbeeld Een herfstbezinning om met studenten stil te staan bij een moment van rouwPosters vol troost

Ondersteuning bieden bij rouw en verlies is niet vanzelfsprekend. Maar wie zich engageert in zinzorg en pastoraal komt wel al snel in contact met vragen rond het thema. In onze podcastreeks gaan we in twee afleveringen dieper op het thema in. In deze eerste aflevering gaan Katrien De Decker en Jonas Slaats dieper in op enkele algemene principes die van belang zijn wanneer we ondersteuning proberen bieden. Ze bespreken enkele basishandvaten en concrete aanzetten die kunnen helpen om als zinzorger nabij te zijn en een heel specifieke rol te kunnen innemen in het rouwproces. In de tweede aflevering zullen we vervolgens dieper ingaan op enkele mogelijkheden om rouw- en verliesverwerking wat meer binnen te brengen in de context van het (hoger) onderwijs. Meer info over de concrete voorbeelden in deze afleveringVoor wie graag aan de slag wil met de concrete pastorale voorbeelden die in onze afleveringen aan bod komen, voorzien we graag wat fiches en links met meer uitleg. Zo wordt er in deze aflevering gesproken over de rouwkoffers. Hieronder vind je twee handige pdf’s om je eigen rouwkoffer samen te stellen.In het gesprek wordt verwezen naar het boek ‘Kraanvogel, vlieg’ en concrete tips om met rouwenden aan de slag te gaan. Die tips staan echter niet in het boek zelf, zoals in de podcast wordt gezegd. Je vindt ze wel op de website van het boek: https://kraanvogelvlieg.be/voor-altijd-drie/Een lijst van boeken om je eigen rouwkoffer(s) samen te stellen Een lijst van materialen om je eigen rouwkoffer(s) samen te stellenEen artikel van Katrien De Decker over omgaan met rouw en verlies in tijden van Covid-19 

In onderwijscontexten wordt pastoraal erg vaak met solidariteitsacties verbonden. Maar hoe nobel die acties ook zijn, misschien moeten we ons ook enkele belangrijke vragen durven stellen: Waarom organiseren we zo'n acties? Wat hebben we precies voor ogen? Wat willen we ermee bereiken? Wat betekent solidariteit voor ons? Katrien De Decker, Sarah De Pauw en Jonas Slaats gingen in gesprek over dergelijke vragen. Ze spraken over verontwaardiging als aanzet tot solidariteit, over de mogelijkheden tot verbinding door zo'n acties, over de nood aan voldoende (zelf)reflectie, spirituele diepte en bewustwording in dat alles, en over de manier waarop de levensbeschouwelijke inspiratie daarbij al dan niet expliciet aanwezig mag zijn. Meer info over de concrete voorbeelden in deze aflevering Voor wie graag aan de slag wil met de concrete pastorale voorbeelden die tijdens het gesprek aan bod kwamen, voorzien we graag wat fiches met meer uitleg. Daarin vind je meer uitleg over hoe je het concreet kan organiseren, wat je ervoor nodig hebt en waar je zeker nog moet aan denken. Je kan de fiches heel eenvoudig downloaden door op de onderstaande linken te klikken. De warmste OSO week: bewustwording rond armoede en op basis van Welzijnszorgcampagnes Welzijnsschakels: een organisatie waar je terecht kan voor experten en getuigen rond armoede. 

Wat als zinzorg en pastoraal digitaal moeten gaan? We voelden logischerwijs de nood om over die vraag na te denken omwille van de coronapandemie. Die verplichtte ons nu allemaal om digitaal te gaan werken. Het was daarbij geenszins evident om verschillende vormen van onderwijs daaraan aan te passen. En ook in het hoger onderwijs ontsnapten we daar logischerwijs niet aan. Vele vakken werden en worden louter digitaal gedoceerd. Maar wat met elementen van een schoolcontext die zich normaal gezien buiten de klasmuren en de aula’s afspelen, zoals pastorale activiteiten? Kunnen we ook die digitaliseren? Aangezien pastoraal en zinzorg over menselijke verbondenheid gaan, lijkt dat niet vanzelfsprekend. Uitwisselen van hart tot hart achter een computerscherm klinkt nogal tegenstrijdig. Maar tegelijkertijd: misschien zitten er ook kansen in. En misschien moeten we sowieso nadenken over nieuwe mogelijkheden rond online zinzoeken. Want de kans dat de digitalisering rondom ons afneemt, lijkt eerder klein. Meer info over de concrete voorbeelden in deze aflevering Voor wie graag aan de slag wil met de concrete pastorale voorbeelden die tijdens ons gesprek aan bod kwamen, voorzien we graag wat fiches met meer uitleg. Daarin vind je meer uitleg over hoe je het concreet kan organiseren, wat je ervoor nodig hebt en waar je zeker nog moet aan denken. Je kan de fiches heel eenvoudig downloaden door op de onderstaande titels te klikken. Een enquête opzetten rond de nood aan pastoraal bij studenten Een campusbreed lichtfeest De veertigdagenchallenge Kleine gespreksgroepen over grote levensvragen. Godly Play in de Advent  Online verbindingsmomenten met studenten Een digitale paasbezinning

Welkom in onze Zinzorg podcasts.Met deze podcasts willen we graag het debat opentrekken over de plaats van zingeving, spiritualiteit en religie in het onderwijs.Want hoewel velen zich inzetten om binnen het bredere onderwijs wat meer levensbeschouwelijke diepgang binnen te brengen, vaak staan ze er wat alleen voor. En daar wilden we verandering in brengen. We wilden alle zinzorgers en pastorale medewerkers met elkaar verbinden door ze inspiratie te bieden voor de praktijk. En de format van een podcast leek ons daar een goede mogelijkheid toe te bieden.In elke aflevering zullen we daarom wat dieper stilstaan bij een thema dat van belang is voor hedendaagse zinzorg. Daarenboven zullen we in de show notes van elke aflevering ook meer uitleg en relevante links voorzien rond de best practices die in onze gesprekken aan bod komen. Zo willen we ook wat tips en tricks delen over hoe je één en ander concreet kan aanpakken.En die ‘we’ dat zal trouwens geen vast groepje zijn. Want achter de podcast zit een werkgroep van meerdere docenten en zinzorgers uit de KU Leuven en de Hogescholen Artevelde, UCLL, Odisee, Thomas Moore, Vives en Karel De Grote. Onze focus zal in eerste instantie dan ook op dat hoger onderwijs liggen, maar we hopen natuurlijk dat de inhoud van onze podcasts ook interessant is voor wie meer betrokken is op de andere lagen van het onderwijs.Wil je dus graag met ons meedenken over de toekomst van pastoraal en zinzorg, abonneer je dan in je favoriete podcastapp zodat je op de hoogte blijft wanneer we een nieuwe aflevering publiceren.