Znak na głos

Czy zdarzyło się Wam uczestniczyć w Wigilii tylko ze względu na kogoś bliskiego? Jak w święta poczuć się jak w domu niezależnie od tego czy się wierzy, czy nie? Dlaczego się w nie angażować, chociaż towarzyszący im konsumpcyjny przepych może przytłaczać? Czy w świecie zdominowanym przez narcyzm rytuał może uczyć bliskości?Rytuały - powtarzalne gesty, których nie potrafimy racjonalnie wyjaśnić, czy techniki zadomowienia? W świątecznym odcinku "Polowania na Idee" zapraszamy w podróż od śląskiego wigilijnego stołu, przez eseje Byung-Chul Hana i Ludwiga Wittgensteina, aż po poruszające przemyślenia Nicka Cave’a. Dowiedz się, jak rytuały stabilizują nasze życie i stają się potrzebnymi narzędziami w coraz bardziej wyobcowanym świecie.Spis treści dla leniwców:(00:25) Czy odwiedził cię Święty Mikołaj?(02:49) Święta niewierzących(17:15) Rytuał, czyli wspólnota bez słów(29:10) Czy da się w pojedynkę? Prywatne rytuały(42:40) Jak świętować bez nadmiaru?W odcinku wspominamy poniższe lektury:Felieton Karola Kleczki z grudniowego ZNAKu, https://www.miesiecznik.znak.com.pl/Siymiyniotka/Julian Barnes, Nie ma się czego bać, tłum. J. Kabat, Warszawa 2024.Nick Cave, Red Hand Files, https://www.theredhandfiles.com/detached-myself-from-religion/Byung-Chul Han, Społeczeństwo zmęczenia i inne eseje, tłum. R. Pokrywka, Warszawa 2022.Byung-Chul Han, Duch nadziei i inne eseje, tłum. R. Pokrywka, Warszawa 2025.Roy Rappaport, Rytuał i religia w rozwoju ludzkości, tłum. A. Musiał, T. Sikora, A. Szyjewski, Kraków 2007.Juan Jose Saer, Pasierb, tłum. B. Jaroszuk, Warszawa 2024.Dimitris Xylagatas, Rytuały. Pozornie bezsensowne działania, które nadają życiu sens, tłum. N. Sztorc, Poznań 2023.Ludwig Wittgenstein, Uwagi o Złotej gałęzi Frazera, tł. A. Orzechowski, Warszawa 1998.Dźwięk i realizacja: Tomasz Kruk

Czy dobra rozmowa to talent, sztuka, czy może filozoficzna dyscyplina? Co odróżnia rozmowę, która nas wciąga, od takiej, która tylko zapełnia ciszę? Michał Jędrzejek i Karol Kleczka dyskutują, czy w codziennych pogawędkach da się ukryć wielkie idee - i jak nie utknąć w rozmowach o pogodzie, bolących zębach czy planach na wakacje. Czy można rozmawiać o ludziach i wydarzeniach tak, by nie zgubiły się w tym sens, refleksja i głębia?Od Sokratesa, przez paryskie salony, po Eleanor Roosevelt i Davida Bohma, od plotek po dialog - ten odcinek pokazuje, jak małymi pytaniami otworzyć drogę do wielkich tematów.Wstęp do odcinka znajdziesz w felietonie Michała https://www.miesiecznik.znak.com.pl/o-czym-rozmawiac/Dźwięk i realizacja: Tomasz Kruk

Nuda to luksus. Czym innym jest się nudzić, a czym innym czytać nudną książkę (albo słuchać nudnego podcastu). Ale nie nudzić się wcale? To niebezpieczny sygnał, objaw choroby – ucieczki od siebie, pisze Karol Kleczka we wprowadzającym felietonie z październikowego "Znaku". Wraz z Michałem Jędrzejkiem szukają sensu w bezczynności — od Brodskiego i Pascala po Byung-Chul Hana i Arystotelesa.Kiedy ostatnio tak naprawdę się nudziliście?Dlaczego lepiej się nudzić, niż nie?Czego słuchać w trakcie spaceru żeby najlepiej odpocząć?Naszego podcastu "Polowanie na Idee", który właśnie powraca w nowej odsłonie! Zostaw komentarz, jesteśmy ciekawi czy Wam się podobało.Dźwięk i realizacja: Tomasz Kruk

"Nowoczesny pies to wynalazek epoki wiktoriańskiej, czasów darwinizmu i raczkującej eugeniki. To wtedy zakochano się w rasowych okazach, których życie okupione jest jednak często chorobami i cierpieniem" - pisze Magdalena Czubaszek w 832 numerze ZNAKu.Wraz z numerem wrześniowym testujemy nagrania audio niektórych artykułów z Miesięcznika ZNAK. Nagranie powstało dzięki technologii ElevenLabs przy współpracy z Elibri, za pomocą głosów wygenerowanych przez AI. Postprodukcja Tomasz Kruk.Wszystkie treści z Miesięcznika ZNAK przeczytasz tutaj https://www.miesiecznik.znak.com.pl/

"Andrew Huberman przeistoczył dbanie o siebie z praktyk kojarzonych z magazynami kobiecymi w optymalizację własnej biologii. Niestety, z analiz jego błędów, manipulacji i konfliktów interesów zebrałaby się już co najmniej mała książka, a jego publiczny wizerunek racjonalnego naukowca znacznie odbiega od realiów życia prywatnego" - pisze Krzysztof Kornas w 832 numerze ZNAKu.Wraz z numerem wrześniowym testujemy nagrania audio niektórych artykułów z Miesięcznika ZNAK. Nagranie powstało dzięki technologii ElevenLabs przy współpracy z Elibri, za pomocą głosów wygenerowanych przez AI. Postprodukcja Tomasz Kruk.Wszystkie treści z Miesięcznika ZNAK przeczytasz tutaj https://www.miesiecznik.znak.com.pl/

Bogdan Wojciszke w „Psychologii miłości” pisze, że składa się ona z trzech elementów: namiętności, intymności i zobowiązania. Który z nich jest najistotniejszy? Jakie są etapy związku i czy każdy musi się kończyć rozpadem? Jak dbać o trwałość relacji z partnerem czy partnerką?O tym co psychologia mówi o miłości, opowiada w rozmowie z Martyną Słowik prof. Wojciech Kulesza z SWPS.Dźwięk i realizacja: Tomasz KrukWszystkie treści z Miesięcznika ZNAK przeczytasz tutaj https://www.miesiecznik.znak.com.pl/

Dlaczego Platon uważał poetów za niebezpiecznych? To niebezpieczeństwo związane było z wyobraźnią, która wymagana jest zarówno do tworzenia literatury, jak i do jej odbioru. Ta nieskrępowana wyobraźnia jest prostą drogą do odkrycia wolności, do działań wywrotowych.Lektura wiązana jest często z samotnością, kojarzona z odwrotem od świata. Studentki Azar Nafisi, bohaterki dzisiejszego podcastu, odkrywały, że nie są same. Lektura u Nafisi okazuje się być aktem niezgody, elementem ruchu oporu prowadzącym do odzyskiwania wolności, ale też jest to taki ruch oporu, który umożliwia z tym światem łączność. Pozwala odkryć, że dzięki lekturze nie jesteś sam.Do takich odkryć nawołuje Nafisi w „Czytaj niebezpiecznie. Wywrotowej sile literatury na burzliwe czasy” wydanej niedawno przez Karakter, a o książce w naszym podcaście opowiada Anna Marchewka.Polecamy do słuchania nie tylko przy przedświętycznych przygotowaniach!Dźwięk i realizacja: Tomasz KrukWszystkie treści z Miesięcznika ZNAK przeczytasz tutaj https://www.miesiecznik.znak.com.pl/

Przez wieki żyliśmy w kulturze, w której tematy przemijania i śmierci były postrzegane przez pryzmat chrześcijańskiej wyobraźni religijnej. Wizja życia po śmierci miała niemal powszechną siłę oddziaływania. Religia dostarczała też zbiorowych rytuałów, które pomagały radzić sobie z utratą bliskich i przeżywaniem żałoby. Postępująca sekularyzacja mocno podważyła te wyobrażenia. Nie wypracowała jednak jak dotąd wyrazistej i społecznie zakorzenionej alternatywy. Indywidualnie szukamy dziś sensu życia i sami musimy wypracowywać mechanizmy obronne, by zmierzyć się z jego końcem. Chcemy poszukać innej drogi. Takiej, która nie tylko pozwoli przerwać tabuizację śmierci, lecz także będzie budować wrażliwość wobec przemijania. Może wręcz otwierać na perspektywę słodko-gorzkiego wzruszenia wynikającego z doświadczenia kruchości wszystkiego, co istnieje.ANJA FRANCZAKZałożycielka Instytutu Dobrej Śmierci. Zajmuje się edukacją w obszarze śmierci i żałoby. Wspiera osoby na ostatnim etapie życia, osoby w żałobie oraz tych, którzy im towarzyszą poprzez konsultacje indywidualne, szkolenia i warsztaty. Ważną rolę w jej pracy odgrywają rytuały. Jako celebrantka / mistrzyni ceremonii tworzy i prowadzi osobiste rytuały pożegnania i humanistyczne ceremonie pogrzebowe.TOMASZ STAWISZYŃSKIFilozof, eseista, dziennikarz, autor bestsellerowych książek: “Potyczki z Freudem. Mity, pokusy i pułapki psychoterapii” (2013), „Co robić przed końcem świata?” (2021) oraz „Ucieczka od bezradności” (2021). Od wielu lat zajmuje się problemami z pogranicza filozofii i psychoterapii. Wcześniej związany z wieloma redakcjami: pracował m.in w „Dzienniku” „Newsweeku” i „Przekroju”. W latach 2013-2016 prowadził w Polskim Radiu RDC autorski program “Niedziela Filozofów, czyli potyczki z życiem”. Od 2016 związany z Radiem TOK FM, gdzie prowadzi m.in. “Godzinę filozofów”, “Kwadrans filozofa” oraz – wraz z żoną, Cvetą Dimitrovą – internetowy podcast “Nasze wewnętrzne konflikty”. Jego teksty i audycje można znaleźć na stronie www.stawiszynski.org, a rozmowy z ciekawymi gośćmi o sprawach najważniejszych w autorskim podcaście „Skądinąd”.Spotkanie nagrano podczas premiery numeru 822 (11/2023) Miesięcznika ZNAK w Pardon, to tu. Dźwięk i produkcja: Tomasz KrukWszystkie treści z Miesięcznika ZNAK przeczytasz tutaj https://www.miesiecznik.znak.com.pl/

 „Chłopki” Joanny Kuciel-Frydryszak wywołują kolejne opowieści. To książka konieczna, bo autorka zwraca uwagę na konieczność przedefiniowania myślenia o losach jednostki, by włączać namysł nad warunkami, w których żyły bohaterki jej książek. „Chłopki” to przebój wydawniczy, bo te wszystkie herstorie po prostu trzeba opowiedzieć. To książka nie tylko konieczna, ale i potrzebna - bo potrzebujemy dokładać nasze historie do tej biografii zbiorowej. Joanna Kuciel-Frydryszak uruchamia osoby czytające i włącza je w chór świadectw. Stawką jest widzialność nieobecnych, a jeśli obecnych, to stereotypizowanych. Budzi potrzebę uzupełniania luk.O tym dlaczego „Chłopki” są książką konieczną, potrzebną, ale i terapeutyczną, opowiada w najnowszym odcinku podcastu „Stacja: Literatura na głos” mówi Anna Marchewka.Dźwięk i realizacja: Tomasz KrukWszystkie treści z Miesięcznika ZNAK przeczytasz tutaj https://www.miesiecznik.znak.com.pl/

Jego twórczość jest wciąż mniej znana niż prace Heideggera czy Habermasa, ale zarówno na świecie, jak w i Polsce spotyka się z rosnącym zainteresowaniem. To autor-erudyta piszący o znaczeniu metafor i mitów w filozofii, wielki teoretyk i badacz przemian nowożytnego świata i rewolucji kopernikańskiej; autor ciekawie i krytycznie komentujący także teologię chrześcijańską.Dzisiejsze Polowanie na Idee jest o Hansie Blumenbergu. W jaki sposób mity pozwalają nam oswoić rzeczywistość? Jakie są źródła epoki nowożytnej i jak rozwijało się zjawisko sekularyzacji? Odpowiada Michał Jędrzejek.Dźwięk i realizacja: Tomasz KrukWszystkie treści z Miesięcznika ZNAK przeczytasz tutaj https://www.miesiecznik.znak.com.pl/

Carson McCullers sama ukrywała się w twórczości ze swą tożsamością seksualną czy kondycją zdrowotną. Jej bohaterki miały marzenia i wyrażały ambicje, których autorka nie mogła zrealizować, ukazując wyjątkową moc literatury. Czytanie z twórczości życia McCullers to coś więcej niż powinność odkrywania tego, co ukryte w milczeniu. „Skoro obecność lesbijek w historii zamazywano, to dziś czas by przywracać je do świadomości. Jeśli pisanie rodzi się z potrzeby przynależności, to czytanie powinno tę potrzebę zaspokajać” - mówi Anna Marchewka w najnowszym odcinku podcastu Stacja: Literatura na głos.Dźwięk i realizacja Tomasz Kruk.Wszystkie treści z Miesięcznika ZNAK przeczytasz tutaj https://www.miesiecznik.znak.com.pl/

Mark Fisher, bohater dzisiejszego odcinka Polowania na Idee, nie tworzył figury teoretycznego demona zwodziciela, ale opisywał rzeczywistość za oknem, taką jaką wszyscy znamy i przyjmujemy za pewnik. Co więcej – chcemy w niej żyć, a przynajmniej nie wyobrażamy sobie życia poza nią. To realizm kapitalistyczny, który brytyjski myśliciel, krytyk kultury i bloger wyłożył w eseju pod tym samym tytułem. Jak kapitalizm niszczy nasze zdrowie psychiczne? Dlaczego „łatwiej wyobrazić sobie koniec świata niż koniec kapitalizmu”? Czy nie ma wobec niego alternatywy? Odpowiada Karol Kleczka.Dźwięk i realizacja Tomasz Kruk.Wszystkie treści z Miesięcznika ZNAK przeczytasz tutaj https://www.miesiecznik.znak.com.pl/

Anna Cieplak to pisarka zaangażowana. Wprowadza postaci, które wcześniej padały ofiarą stereotypów, były krzywdzone i poniżane. W „Ciele huty”, najnowszej książce, pisze o „przetrwankach”, tych, dzięki którym dzieło zniszczenia nie jest dokonane. Dopóki są, rzucają wyzwanie rolom społecznym i nie dają się uciszyć. „Ciało huty” omija pokusę wybicia się na mit, ale demitologizuje. Dowartościowuje heroski, ale nie stawia ich na piedestale, nie unieruchamia ich. Jej bohaterki są w procesie.„Ze świecą by szukać drugiej takiej piszącej osoby, która nie idzie na skróty, nie ułatwia sobie zadania i nie przesuwa się w gatunkową, obyczajową niszę” - mówi w najnowszym odcinku podcastu „Stacja: Literatura na głos” Anna Marchewka.Dźwięk i realizacja: Tomasz KrukWszystkie treści z Miesięcznika ZNAK przeczytasz tutaj https://www.miesiecznik.znak.com.pl/

Od lat 60. XX w. w Europie Zachodniej spada liczba osób wierzących w Boga i chodzących do kościoła. W takich krajach jak Szwecja czy Holandia jest dziś więcej ateistów niż ludzi religijnych, a do kościoła zagląda ok. 3% społeczeństwa. W Polsce w ostatnich latach także doświadczamy galopującej sekularyzacji – zwłaszcza w najmłodszym pokoleniu.Jaka będzie zatem przyszłość religii?Kanadyjski filozof Charles Taylor przekonuje, że religia nie zniknie z naszego życia. Tym, co zniknie, a właściwie już zniknęło, jest jedynie „christianitas”, świat chrześcijański, w którym religia przenikała wszystkie sfery życia: politykę, gospodarkę, ekonomię, prawo. Pozostają jednak dostępne rozmaite ścieżki wiary. O tym, czy czeka nas świecka Polska, czemu wciąż wierzymy w duchy i dlaczego czciciele Latającego Potwora Spaghetti nie mogą założyć u nas swojego Kościoła opowiada w nowym odcinku „Polowania na idee” Michał Jędrzejek. Dźwięk i realizacja: Tomasz KrukWszystkie treści z Miesięcznika ZNAK przeczytasz tutaj https://www.miesiecznik.znak.com.pl/

Czy Twoja praca daje światu coś sensownego? Jak w jednym zdaniu opisał/abyś to, czym się zajmujesz? Jesteś w stanie pokazać fizyczne efekty swojej pracy oprócz własnego zmęczenia? David Graeber, od wczesnych lat związany z aktywizmem, ruchem lewicowym i anarchistycznym, ukuł pojęcie „bullshit jobs”. Pisał o nich tak: „Ogromne rzesze ludzi, zarówno w Europie, jak i Ameryce Północnej, spędzają całe swoje pracownicze życie wykonując zadania, które, jak sami po cichu przyznają, nie muszą tak naprawdę być wykonane. Moralne i duchowe zniszczenia wywoływane przez taką pracę są większe, niż mogłoby się wydawać i, choć praktycznie nikt o tym głośno nie mówi, zostawiają bliznę na naszym zbiorowym jestestwie.”O Davidzie Graeberze oraz o zmianie perspektywy, jaką przyniosło zetknięcie z tym nietuzinkowym myślicielem społecznym, opowie w dzisiejszym podcaście Karol Kleczka. Dźwięk i realizacja: Tomasz KrukWszystkie treści z Miesięcznika ZNAK przeczytasz tutaj https://www.miesiecznik.znak.com.pl/

Ukraińska poetka, dziennikarka, scenarzystka Kateryna Babkina to bohaterka dzisiejszej Stacji: Literatura na głos. Jej najnowsza książka „Nie boli”, wydana przez Warstwy, to szczególnie ciekawy przekład z języka ukraińskiego. Ściszanie bólu, o którym pisze Babkina, to ułuda. Nowa książka poetki nie tyle rozdrapuje rany, co raczej manifestuje strategię poważniejszą niż przetrwanie w trakcie wojny. Odpowiedzią na zniszczenie jest miłość.Odpowiedzią jest też poezja, twórczość literacka, co na początku wojny nie było oczywiste dla ukraińskich pisarek i pisarzy. Książka Babkiny nie przeczy stanowi wyjątkowemu, lecz szuka dla niego środków wyrazu. Jest możliwe wynalezienie takich środków, które na sytuację niemożliwą odpowiadają.Dźwięk i realizacja: Tomasz KrukWszystkie treści z Miesięcznika ZNAK przeczytasz tutaj https://www.miesiecznik.znak.com.pl/

Can Xue to jedna z najwybitniejszych chińskich pisarek. Jej literacki pseudonim oznacza „śnieg, który nie chce się stopić” jak śnieg na szczycie góry i symbolika tego znaczenia jest uderzająca. Jej historia to opowieść o oporze i olbrzymiej sile talentu pokonującej przeszkody, które zdają się nie do pokonania.Jej rodzice uznani zostali za wrogów ludu i gdy pisarka była dzieckiem, rodzina została rozbita. Wychowała ją babcia, żyły w głodzie. Zablokowano jej drogę do nauki, odmówiono prawa do edukacji. Przerażającą typowość tego losu podkreśla jeszcze inna książka, „Tysiąc lat radości i trosk” Ai Weiweia.O wielkości literatury Can Xue i jej powieści „Ulica Żółtego Błota: mówi w najnowszym odcinku „Stacji: Literatura na głos” Anna Marchewka.Dźwięk i realizacja: Tomasz KrukWszystkie treści z Miesięcznika ZNAK przeczytasz tutaj https://www.miesiecznik.znak.com.pl/

Feminizm i sprzeciw wobec praktyk niedemokratycznych, nadzieja, swoboda wędrowania oraz walka ze zmianami klimatycznymi – to wiodące tematy Rebekki Solnit, bohaterki dzisiejszego podcastu.Pisanie w pierwszej osobie uwiarygadnia książki Solnit, ale ma także charakter aktywizujący i wyzwolicielski, bo jak przyznaje „milczenie i wstyd są zaraźliwe – ale mowa i odwaga również”. „Dla mnie Solnit to przede wszystkim autorka zachęcająca do zaangażowania, nadziei na zmianę, usiłująca poszerzać pole doświadczanej wolności” – mówi Mateusz Burzyk w najnowszym odcinku „Polowania na Idee”. A dla Was?Dźwięk i realizacja: Tomasz KrukWszystkie treści z Miesięcznika ZNAK przeczytasz tutaj https://www.miesiecznik.znak.com.pl/

Proza Kathy Acker jest głęboko muzyczna, bo też sama Acker wyrosła ze sceny punkowej i jazzowej. Tekst jej powieści „Krew i flaki w szkole średniej” się dzieje, stosuje technikę zakłóceń, najlepiej brzmi na głos. Niemniej wciąż można czuć opór przed odczytywaniem jej w przestrzeni publicznej. Uznawano ją za skandaliczną, powieść była na przykład objęta zakazem publikacji w Niemczech w 1986 r., ale inni widzieli w niej tekst rewolucyjny.Czy obsceniczny język może być narzędziem rewolucji i łamania tabu? Dziś Anna Marchewka czyta książkę-legendę, która powraca do polskiej sceny wydawniczej.Dźwięk i realizacja: Tomasz KrukWszystkie treści z Miesięcznika ZNAK przeczytasz tutaj https://www.miesiecznik.znak.com.pl/

Nassim N. Taleb to myśliciel zajmujący się ryzykiem, przypadkiem i rynkową grą. Można powiedzieć, że to ktoś, kto chciałby starożytny sceptycyzm wprowadzić na Wall Street.Jego nazwisko jest odmieniane przez wszystkie przypadki wtedy, gdy pojawiają się niespodziewane zdarzenia - w języku Taleba są to właśnie tzw. czarne łabędzie –  które zaburzają istniejące prognozy: takie jak kryzys finansowy z 2008 r., globalna pandemia Covid-19 czy atak Rosji na Ukrainę. Ostatnie lata to w końcu, jak się wydaje, czas przelotu nad światem kolejnych czarnych łabędzi.Kim jest autor „Antykruchości” i jakie idee przedstawia? Odpowiada Michał Jędrzejek.Nassim N. Taleb w maju wystąpi na konferencji Impact'23 we współpracy z którą powstał ten odcinek. Dźwięk i realizacja: Tomasz KrukWszystkie treści z Miesięcznika ZNAK przeczytasz tutaj https://www.miesiecznik.znak.com.pl/