Democratie in uitvoering

Artikel 5 van de Grondwet luidt: "Ieder heeft het recht verzoeken schriftelijk bij het bevoegd gezag in te dienen."  Voor dit 'petitierecht'  biedt Reinder Rustuma met petities.nl sinds 2005 een neutraal platform.  Hij is daarmee een stabiele factor in democratisch verbeterland, waar nieuwe (online) vormen over elkaar heen buitelden en korte levens beschoren waren, maar Petities.nl steeds groeide. Duizenden petities zijn inmiddels opgestart, ondertekend en aangeboden, en allemaal heeft Reinder ze door zijn handen laten gaan. Het platform ('Dat meervoud is belangrijk!') staat open voor iedereen die het bestuur in Nederland iets wil laten weten en  medestanders zoekt om de oproep kracht bij te zetten. Of het nu gaat om een vuurwerkverbod, de coronapas, dierenrechten, gaswinning onder de Waddenzee, vaccinatieplicht of het behoud van Buurtcentrum de Mussen: op petities.nl vind je een plek waar je artikel 5 van de grondwet in de praktijk kunt brengen. Ik ken weinig mensen die zo keihard democratisch zijn als Reinder en tegelijkertijd  de representatieve democratie met hand en tand verdedigen en ondertussen het plezier in  politiek houden. Hij heeft niets op met zakenkabinetten of het referendum als panacee. 'We hebben bestuurders nodig die zich willen verbinden aan de complexe aanrommelwerkelijkheid, en begrijpen dat in een democratie iedereen ook altijd iets verliest. Dat je het moet rooien met mensen waar je het heel erg mee oneens bent. En dat je hooguit kunt voorkomen dat de mammoettanker die onze overheid is, de oever ramt.' 

Maike Klip streeft ernaar dat de overheid dicht op de werkelijkheid van echte mensen komt, zonder zich daarin te verliezen. We gaan in gesprek hoe we van het steeds maar fiksen van problemen, komen naar echt betere standaarden. Dat begint ermee dat we de feedback loop van uitvoering naar beleid en politiek, sluiten. Maike doet dat al jaren en ze vertelt hoe -- en hoe niet. Ze is een rising star in overheidsland en dat is volkomen terecht. Maike haalt verhalen van mensen naar binnen bij de overheid. Ze doet onderzoek naar de leefwereld van mensen die met de overheid te maken hebben en werkt zo aan een steeds betere kwaliteit die klopt met de werkelijkheid.We verkennen hoe we  van een individuele werkwijze die werkt, de nieuwe standaard werkwijze kunnen maken en hoe je iets bijzonders gewoon kunt maken. We praten over de intrinsieke motivatie van de individuele medewerker die vaak leidt tot fiksen, en een werkwijze die het goede gedrag bij anderen uitlokt: gidsen.  Oftewel: stop met fiksen, ga gidsen!Ze vertelt over haar onderzoek naar de begripvolle ambtenaar waarmee ze afstudeerde af aan de Willem de Kooning Academie. Over inburgeraars,  studenten met een lening en scholen waar ze als als onderzoeker bij DUO, de uitvoeringsorganisatie van het ministerie van Onderwijs voor werkte. En ze praat over haar nieuwe rol bij de Nationale Ombudsman, waar ze de schade en afhandeling van de gaswinning in ‘haar’ Groningen onderzoekt. Ook daar streeft ze naar een veel beter begrip.  Met pijnlijke voorbeelden.‘Stel je voor dat alle gedupeerden van de Toeslagen in één dorp wonen, en met elkaar in de buurtapp vragen ‘heb jij die 30.000 al gekregen? Ik niet, maar ik heb meer schade dan jij?’  Maikes onderzoeksblog: klipklaar.nlHaar onderzoek naar de rol van begrip voor burgers in de systeemwereld: debegripvolleambtenaar.nl En specifiek nog over het onderzoeksarchief bij DUO waar ze over vertelt: https://klipklaar.nl/een-veranderende-organisatie/vier-manieren-om-verhalen-te-vertellen-in-je-organisatie/In Trouw dit mooie artikel over de maatwerkplaatsen bij het UWV: https://www.trouw.nl/economie/hoe-het-uwv-wil-voorkomen-dat-burgers-tussen-wal-en-schip-vallen~bfc4997e/ Als je wilt weten hoe het in Groningen en omgeving met de aardbevingen zit, dan heeft Kennisplatform Leefbaar en Kansrijk Groningen deze 4 artikelen geschreven: Het Nieuwe Noorden https://www.kennisplatformleefbaar.nl/hetnieuwenoorden De Raadbaak van de Nationale Ombudsman, het platform voor professionals om praktische vragen en knelpunten met elkaar te kunnen uitwisselen. https://www.nationaleombudsman.nl/professionals/nieuws/2021/raadbaak-online-community-voor-professionals-van-startParks and Recreation op IMDB: https://www.imdb.com/title/tt1266020/ Tagline: The absurd antics of an Indiana town's public officials as they pursue sundry projects to make their city a better place.Ook hebben we het kort nog over www.geldstromendoordeschool.nl

In deze aflevering ga ik in gesprek met Tim Robbe. Tim is jurist en bestuurskundige. Hij werkt al twintig jaar als consultant in het publieke domein, met een voorliefde voor het sociaal domein. Hij is adviseur, docent, onderzoeker, ervaringsdeskundige ouder én advocaat en zoekt met al die petten op naar creatieve manieren om theorie en inzichten te verbinden aan praktijk en uitvoering. En omgekeerd. Onlangs verscheen het boek Juridische vragen in het sociaal domein, dat Tim met onder andere de Thorbecke-hoogleraar Geerten Boogaard maakte.Met Tim kun je dus alle kanten op. En dat doen we dit keer dan ook meteen maar.  The whole shabang van het sociaal domein.Ik houd dan altijd wel van wat kort door de bocht generaliseren en soms wat provoceren, om dan aan een reactie te peilen of ik het een beetje bij het juiste eind heb. Tim is juist wars van generalisaties en laat steeds ruimte voor ook weer een andere kant. Dat leverde een leuk gesprek op.  Want oef, wat weet die man veel.Over landelijke spelers in het sociaal domein die nauwelijks passen op gemeentelijke prioriteiten. En over het gevaar van het “wegorganiseren” van complexiteit zodat raadsleden er geen zicht meer op hebben. En over de wijkteam-medewerker en de inkoper die opgescheept met de politieke keuzes, die raadsleden zouden moeten maken. Over wat goed beleid nou eigenlijk is. Hoe onze volksvertegenwoordigers de uitvoering kunnen herwaarderen — tegen gevestigde belangen in. Oftewel: een gesprek over de politiek van het sociaal domein. The whole shabang!Verder lezenHet artikel over zinvol debatteren in het sociaal domein van Tim. Hoe vul je als politiek de beleidsruimte in met voor jouw gemeenschap passende normen? Door niet  over de instrumenten maar over de waarden in debat te gaan.  Daar geeft hij handvatten voor.Tim haalt ook het boek The Policy Paradox van Deborah Stone (2012) aan. Een samenvatting vind je hier.Kamerlid René Peters heeft al een flinke tijd een podcast over de jeugdzorg en het sociaal domein. Tim was een van de eerste mensen die hij interviewde. (Ik was er later zelf ook eens te gast trouwens)Terloops noem ik  de 'democratische bril' waardoor je de kwaliteit van participatie scherper ziet, en waardoor je het debat kunt voeren over wat je beoogt, in plaats van over het instrumentarium. Daar is dit een artikel over.  En ik maakte er ook ooit een toffe animatie over, Democratisch zuivere koffie.Het essay van Boogaard en Elzinga over de politiek in de uitvoering 'Pamflet voor raadsleden' (pdf)De plannen van Marjanne Sint voor de beheersbaarheid van de kosten in de jeugdzorg (pdf).Het beleid uit Oss (kraakhelder!)

Dode paarden moet je feestelijk begraven. Dat is het motto van mijn vorig jaar verschenen boek Stop. Stopstrategie voor organisaties. Als ergens al je energie op weglekt, moet je er dan niet beter mee ophouden? (In het boek lees je hoe je dat goed kunt doen, met behoud van het goede.)Een paar weken terug kreeg ik een onderzoek onder ogen met de naam "Participatiemoe". Nou, over weglekken van energie gesproken... Daarom in deze editie van Democratie in uitvoering een gesprek met de mannen achter dat onderzoek: Gert-Joost Peek, lector Gebiedsontwikkeling en Transitiemanagement, en Stan Majoor, lector Coordinatie Grootstedelijke Vraagstukken. Zij zijn allebei betrokken bij het Platform Stad en Wijk en onderzoeken met de poten in de klei allerlei gebiedsontwikkeling en wicked grotestadsproblemen.Of zoals ze zelf zeggen op de website: "Het landelijke platform Stad en Wijk is een samenwerkingsverband van lectoraten (onderzoeksgroepen van hogescholen) die door middel van praktijkgericht onderzoek inzicht verschaffen in en oplossingen aandragen voor maatschappelijke vraagstukken in stad en wijk."Op zoek gaan we in dit gesprek  naar hoe we toch voorbij steeds weer nieuwe onderzoeken naar weer de 'best practices' komen. Op weg naar een goede kwaliteitsstandaard voor participatie.We gaan in gesprek over hoe moe we zijn van al dat geparticipeer. Waarom zijn we dat? En wie is er eigenlijk het "moest"? Aan de orde komen onder meer:www.platformstadenwijk.nlOver het lectoraat van Stan (je mocht hem bellen als je iets onderzocht wilt!)Gert-Joost over zijn lectoraat in een filmpje van twee minuten en kijk ook even op de website van zijn bedrijf Spot On Het interdisciplinaire onderzoeksprogramma Urban Governance and Social Innovation onderzoekt, ontwerpt en realiseert sociale innovaties voor grootstedelijke uitdagingen.De evaluatie van de participatie van de K-buurt Amsterdam Zuidoost, de buurt die in participatiestaking gingEen project met knetterhoge participatie-ambitie: Smakkelaarsveld UtrechtHet kenniscentrum Duurzame HavenStad is zo'n voorbeeld van samenwerking tussen onderwijs en stadOp www.imbinck.nl kun je zien hoe je een nieuwe wijk (de Binckhorst) op een anders dan andere manier samen maakt.En, voor wie het gemist had: www.goedstoppen.nl, de site van het boek Stop.

“Als we de duurzame transities waar we voor staan werkelijk serieus nemen, dan is het tijd voor een nieuwe kijk op het fundament onder onze economie: eigendom.” Dat stelt de  pionierende ondernemer Gijsbert Koren. Vanaf 2010 is  hij actief in de voorhoede van crowdfunding in Nederland en België, als mede-oprichter van CrowdAboutNow, het eerste Nederlandse crowdfunding platform voor ondernemers. Snel daarna richtte hij het bureau Douw&Koren, waarmee hij meer dan 450 crowdfunding campagnes maakte voor duurzame koplopers als WakaWaka en Fairphone. Ook deed hij onderzoek naar wooncooperaties. En, zegt hij: het is tijd voor de volgende versnelling; tijd voor steward-ownership. Dat is een  manier om eigenaarschap over een bedrijf vorm te geven. De kern van steward-ownership is dat een bedrijf ‘van zichzelf’ is en bestaat om zijn missie te dienen. Stemrecht over de koers van het bedrijf ligt bij mensen die betrokken zijn bij het bedrijf. Deze zeggenschap kan niet verkocht worden. De winst die het bedrijf maakt, wordt geherinvesteerd in het bedrijf en/of gedoneerd in lijn met de missie van het bedrijf. Investeerders en oprichters worden eerlijk gecompenseerd.Utopisch? Nee hoor, er zijn al talloze van deze bedrijven in binnen- en vooral buitenland. Ik ga met hem in gesprek over zijn kijk op maatschappelijk ondernemen, en we verkennen wat er 'democratisch' interessant is aan steward ownership. Kunnen bedrijven op deze manier meer of beter bijdragen aan maatschappelijk welzijn en dus algemeen belang? En hoe krijgen we dat werkend?Op zijn persoonlijke website en de website van We are stewards en  lees je meer over Gijsbert en Steward ownership.Een overzicht van Nederlandse steward-owned bedrijven vind je op wearestewards.nl/bedrijvenTegenlicht documentaire Goed Geld Verdienen over steward-ownership: https://www.vpro.nl/programmas/tegenlicht/kijk/afleveringen/2019-2020/goed-geld-verdienen.htmlFollow This is aandeelhouder van Shell en probeert Shell te verduurzamen. Er is steeds meer steun van andere aandeelhouders: https://www.follow-this.org/.De rechter geeft Milieudefensie gelijk: het bedrijf moet vergroenen: https://milieudefensie.nl/actueel/breaking-news-milieudefensie-wint-revolutionaire-rechtszaak-shell-moet-vergroenenSocial Enterprise NL, de BVm en Bcorp zijn ‘labels’ voor duurzame bedrijven. Steward-ownership kan bedrijven helpen om hun duurzame missie voor de lange termijn centraal te houden.Social Enterprise is de aanjager van sociale ondernemingen in Nederland. Op hun website lees je ook meer over de BVm. Ook kun je leesvoer vinden hoe gemeenten (betere) partners kunnen worden van sociale ondernemingen.Wat de Rijksoverheid met de BVm, de maatschappelijke BV gaat doen, staat hier We are stewards heeft een reactie geschreven op het wetsvoorstel voor de BVm (die Marije mee-ondertekend heeft, trouwens :)).

Vertrouwen. Dat is het  jaarthema van dé expert in overheidscommunicatie Renata Verloop. En daarover ga ik met haar in gesprek in de tiende (!) aflevering van Democratie in uitvoering. Over de ingewikkelde overheid die we proberen te fixen met een leuke man bij een callcenter (heus, we namen hem op voor dat Rutte dit plan lanceerde in de Kamer) of met communicatie. Over  'communicatie' als topje van de ijsberg van wetten,  regels en beleid. En over begrijpelijke communicatie als hefboom voor kwaliteit van veel meer. Renata Verloop houdt zich bezig met contact tussen overheid en burger in brede zin, en altijd vanuit het perspectief van overheidscommunicatie. Zij en ik gaan 'way back', we richtten ooit een vernieuwingsbeweging in overheidscommunicatie op (De Nieuwe Communicatieprofessional).Meer horen van Renata?  Haar website en aanmelden voor haar nieuwsbrief (aanrader) In de podcast komen wat rapporten en voorbeelden langs:Overheid moet in 2030 vooral eerlijk, begripvol en simpel zijn (Nationale Ombudsman) Van persoonlijke krenking tot vertrouwensbreuk, Verhalen van burgers met gebrek aan vertrouwen in instituties (Verwey Jonker Instituut) Een weg door het doolhof (artikel VNG over i4Sociaal)Aflevering Direct Duidelijk Tour over de WOZ:  van redactie naar content design Communiceren met focus (Renata Verloop / Aart Paardekooper) Het artikel over regionale samenwerking waarin Geerten Boogaard en Marije de decentralisatieparodox noemen.

Dorpshuizen, wijkgebouwen, buurthuizen, gemeenschapshuizen, Kulturhusen, bewonersplekken, theatertjes, speeltuingebouwtjes, achterzaaltjes, bibliotheken, aula's, koffiehuizen, speeltuinkantines en kletsplekken.In onze buurten, dorpen, wijken en steden zijn allerlei publiek toegankelijke gebouwen en gebouwtjes waar mensen elkaar ontmoeten, kletsen, tips uitwisselen, elkaar helpen, werkervaring opdoen, van alles leren, ondersteuning vindbaar is, feesten vieren, ondernemen, plannen maken en mensen vinden om die plannen mee uit te voeren.En bijna al deze plekken staan onder druk.Niet omdat er geen behoefte aan is.Maar omdat ze gemaakt zijn van bouwmateriaal, een dak hebben en ergens staan.Ze staan onder druk omdat ze vastgoed zijn. Maatschappelijk vastgoed, weliswaar, maar vastgoed niettemin.Dit vastgoed heeft een maatschappelijke functie voor de gemeenschap. Maar vaak slechts een financiële waarde voor de eigenaar. Hierdoor gaat veel mis.Daarover schreven maurice specht en Arie Lengkeek voor LSAbewoners een belangrijk en trouwens ook geweldig leesbaar essay: Woekerruimte.Dat essay kun je hier vinden: https://www.lsabewoners.nl/maatschappelijk-vastgoed-onmisbaar-onbereikbaar-hoe-kan-dat-anders/woekerruimte-lsa-essay/In de podcast vertelt Maurice over de Leeszaal www.leeszaalrotterdamwest.nl, een van de publieke plekken die hij heeft opgezet. Buitenplaats Brienenoord www.buitenplaatsbrienenoord.nl is een andere publieke plek die hij heeft opgezet en gebouwd. Op www.rotterdamswoongenootschap.nl lees je alles over de avonturen van de afgelopen 3 jaar om een wooncoöperatie in Rotterdam te realiseren. Arie werkt aan een publicatie daarover die na de zomer verschijnt  bij de leuke uitgeverij Trancity x Valiz. Hier vind je vast wat meer http://www.operatiewooncooperatie.nl.Arie is ook mede-initiatior van  www.rechtopdestad.nl, waar Rotterdamse bewonersgroepen en initiatieven  elkaar vinden en een beter woonbeleid voor Rotterdam maken. Het bedrijf van Maurice heet www.spechtindestad.nl. Maurice heeft ook een tijdschrift: hyfe.hotglue.me Arie kun je 'gewoon' vinden op Linkedin: https://www.linkedin.com/in/arielengkeek

Marije praat in deze aflevering van Democratie in Uitvoering  met Wanka Lelieveld. Wanka is opgeleid als boer, maar dat is hij nooit geworden. Wel is hij altijd bezig geweest om het boerenbedrijf te verbinden met de rest van de gemeenschap. Dat verbindingen leggen en nieuwe combinaties maken, is wat hij kan. Het is dus niet raar dat hij in zijn buurt een van de kartrekkers is van WOW: de Coöperatie Warmtenet Oost Wageningen. De coöperatie is opgericht in 2018 en maakt zich sterk om een warmtenet te realiseren in de Benedenbuurt in Wageningen; om zo de wijk duurzaam en zonder gas van warmte te voorzien. Marije praat met hem over hoe ze dat doen daar in hun buurt. Hoe begon het? Doen ze het een beetje democratisch daar? Hoe dan? Het verhaal begint als Wanka na omzwervingen in binnen en buitenland, met zijn gezin neerstrijkt  in de Benedenbuurt in Wageningen.De website van de cooperatie WOW in Wageningenhttps://cooperatiewow.nl/Wow in Trouw:https://www.trouw.nl/nieuws/met-de-hele-wijk-van-het-gas-af-in-wageningen-doen-ze-het-gewoon~b3fab569/Artikel over de energietransitie en democratiehttps://www.democratieinuitvoering.nl/artikelen/tochtgat

Wordt publiek geld nu echt goed besteed? Dat is waar Hein Albeda altijd naar speurt. Hein is expert op het gebied van écht publieke verantwoording: verantwoording aan én door bewoners, huurders, burgers. En hij schreef het boek Zelf besluiten. Bij het experiment De Tweede Mening zijn besluiten van ambtenaren waar burgers het niet mee eens waren, voorgelegd aan een representatief panel van burgers. Er deden drie gemeenten met durf aan mee: Zoetermeer, Utrecht en Roosendaal. Marije praat er met Hein over; dit experiment hebben zij samen uitgevoerd in de afgelopen jaren, in co-productie met onderzoeksbureau Totta.De vraag was: wat gebeurt er als een overheid haar dilemma’s deelt met bewoners? Kan een ‘second opinion’ van burgers bijdragen aan betere en beter gelegitimeerde beslissingen? Vergroot een onafhankelijk burgerpanel het vertrouwen in de gemeente en haar besluitvorming? Het antwoord? Ja! In deze aflevering van Democratie in uitvoering daarom eens alle ins en outs van dit experiment. Nog meer erover kun je lezen op www.detweedemening.nl. www.detweedemening.nlwww.heinalbeda.nl

In deze zesde podcast praat ik met Guido Rijnja, communicatieadviseur bij de Rijksvoorlichtingsdienst. Hij adviseert alweer heel wat jaren de ministers van Nederland en heeft zijn sporen verdiend bij gemeenten. We praten over wat politici kunnen doen om invloed uit te oefenen op processen, met name die van de energietransitie.Over kaderstelling: "Het gaat over afspraken maken in het algemeen belang, en dat doe je niet van achter een bureau."En over dilemma's helder over het voetlicht brengen, in plaats van meteen met een oplossing komen. "Politici moeten helpen om de consequenties van ieders handelen in beeld te brengen. Dat helpt." Guido: "Ik ben een communicatieman, dus als een kluif zich aandient, denk ik vooral: hoe kunnen we het nu ergens over eens worden en wat hebben we ervoor nodig om die goede afspraken te kunnen maken?"

"The usual suspects." Dat hoor je vaak over mensen die je altijd ziet bij bijeenkomsten en op inloopavonden van de gemeente. Die vaak inspreken. Of die al jaren in de mail of  telefoon klimmen, als het over hun buurt gaat.Thijs van Mierlo, Christine Bleijenberg, Pascale Georgopoulou en Renata Verloop schuiven aan in deze aflevering van 'Democratie in uitvoering' om het voor de allerlaatste keer te hebben over 'usual suspects'.Want waar komt toch dat negatieve beeld vandaan van de heel betrokken, en al heel lang betrokken, bewoners? Het moet daar maar eens over mee zijn.We hebben het over de vooroordelen over zeer actieve buurtbewoners. Én over de terechte zorgen over de diversiteit aan tafel bij het gesprek tussen gemeente en gemeenschap.We begraven de term 'usual suspects' en we gaan op zoek: hoe zorgen we ervoor dat we de term niet meer nodig hebben? Op weg naar meer diversiteit aan tafel, zonder negatief oordeel over de die-hards van de lokale democratie.-------Dit gesprek begon op twitter. En gaat daar ook weer verder, als je zin hebt, met @renataverloop, @thijsvm, @georgopouloup, @cbleijenberg en @marije. Of, als dat niet je kanaal is, via marije@democratieinuitvoering.nl.

Hedzer Pathuis mocht het afgelopen jaar de titel 'Beste Ambtenaar van Nederland' voeren. Maar dat is niet de belangrijkste reden waarom ik in de vierde podcast met hem in gesprek wilde. Ik wilde van hem weten wat hij denkt over de rol van de staat en de rol van de markt bij gebiedsontwikkeling, vanuit zijn ervaring als projectleider van grote ruimtelijke projecten in Utrecht. 'Waar gemeente en bewoners vechten om een been, gaat de markt ermee heen' stelt hij. Ons gesprek gaat over de manier waarop ambtenaren, bestuurders en bewoners dat kunnen voorkomen - en waar dat nodig is. Hedzer: 'Ik wil zorgen dat marktpartijen streven naar winstoptimalisatie in plaats van winstmaximalisatie. Daarvoor moet je bij de start hoge kwaliteitseisen stellen als gemeente, om op te kunnen terugvallen.'Van huis uit is Hedzer bedrijfseconoom en jazzmuzikant. Hij snapt dus iets van *geld* en de rol van de markt, en hij snapt iets van *improviseren*.Twee ingrediënten van democratisch samenspel waarvan we meer nodig hebben, zeker in de wereld van bouwen en wonen."Ik vind geld enorm overgewaardeerd," stelt Hedzer overigens. Maar hij is er tegelijkertijd van doordrongen dat projectontwikkelaars daar anders over denken - en dat dat ook de bedoeling is.Ons gesprek gaat dan ook over de manier waarop ambtenaren, bestuurders en bewoners de staat en de markt kunnen "ontrommelen" en beter kunnen benutten.

In deze derde aflevering van de podcast Democratie in uitvoering ga ik in gesprek met Julia Wouters. Politicoloog Wouters benutte haar jarenlange ervaring in de lokale en landelijke politiek om het boek 'De zijkant van de macht' te schrijven. Ondertitel: waarom de politiek te belangrijk is om aan mannen over te laten.We praten over het belang van de eigen ervaring van volksvertegenwoordigers. Over blinde vlekken, goede bedoelingen en vrouwenbelangetjes. En over de manier waarop het politieke bedrijf meer recht kan doen aan de helft van de wereld.PS we hebben het in de podcast over een test om je eigen vooroordelen onder de loep te nemen. Die staat hier.

In deze aflevering van Democratie in uitvoering praat Marije van den Berg met Jitske Kramer. Corporate antropoloog en schrijver van onder meer de bestsellers "De Corporate Tribe" en "Deep Democracy - de wijsheid van de minderheid". We praten over democratisch gedoe, leiderschap in politiek en organisaties en vertrouwen in vertegenwoordiging. Wie mag het voorstel doen om ergens een werkelijk goed gesprek over te voeren? En hoe krijgen we alle stemmen gehoord? Van keukentafel tot kampvuur.

In deze eerste aflevering van Democratie in Uitvoering gaat Marije van den Berg in gesprek met Job Cohen. Waar is democratie wat hem betreft van gebakken? En wat vindt hij het belangrijkste ingrediënt? Over grote schreeuwers, de macht van de minderheid en over de ironie van de G1000. En ja, over thee.

De vijfentwintigste aflevering! In de alleréérste aflevering, maart 2018 was dat, sprak ik Job Cohen, die toen de Thorbeckehoogleraar was, de hoogleraar die aan de universiteit Leiden “decentrale overheden onderzoekt als ‘bestuurlijk, politiek en juridisch systeem’.Voor deze vijfentwintigste doe ik dat gewoon nog een keer. Maar inmiddels zit er iemand anders op die leerstoel. Geerten Boogaard. Geerten en ik zaten begin deze eeuw samen in de gemeenteraad van Leiden. Hij voor het CDA, ik voor de Partij van de Arbeid. Dat heeft hij me nooit echt kwalijk genomen en de afgelopen jaren heb ik geregeld gastlessen gegeven aan zijn studenten. We gaven samen ook jarenlang het vak ‘Leren door doen’ waarin studenten van allerlei studierichtingen aan de slag gingen met een maatschappelijk thema in Leiden.Ik leerde ze maatschappelijke dingen voor elkaar krijgen, Geerten leerde ze kritisch te kijken naar de democratische kwaliteit van wat ze aan het doen waren. Door Geerten heb ik leren knutselen met staatsrecht, want meer zal ik het niet noemen… maar ook niet minder. Het is heerlijk om met hem te praten over de pragmatiek van het staatsrecht: waar is het voor, hoe werkt het, werkt het een beetje en voor wie dan?Ik ben ontzettend nieuwsgierig hoe hij aankijkt tegen de polariteit van ‘de menselijke maat’ en maatwerk aan de ene kant en standaarden en normen aan de andere kant. Daar wordt ontzettend geworsteld op allerlei werkvloeren. Misschien kunnen we wel bij de ontwerper van onze Grondwet Thorbecke terecht om daar een beetje licht op te schijnen? Want een grondwet, dat zijn immers hele precieze regels die toch ruimte moeten bieden voor de grilligheid en veelkleurigheid van een gemeenschap. Na afloop van weer eens zo’n gastles gingen we dus in gesprek. Over staatsrecht, zijn definitie van beleid, en over normen. We starten het gesprek waar het college ophield en dat ging over het belang van precieze spelregels.--In de podcast noemen we het stuk dat Geerten schreef met Douwe Elzinga. Dat kun je hier in pdf vinden. Dit is de link naar het essay op de site van Binnenlands Bestuur.Hier schrijft de Raadsledenvereniging erover onder de kop 'De raad gaat over alles.' 

'Ontworsteling aan een bepaalde orde, lukt pas als er theoretische en praktische alternatieven zijn,' stelde Christine de Pisan in de vijftiende eeuw in haar feministisch manifest.* In deze aflevering van Democratie in uitvoering praat ik met een van de leukste leveranciers van zulk soort alternatieven in het sociaal domein.  Mijn bestuurskundige bijscholing - van huis uit ben ik boekwetenschapper - startte ik ruim tien jaar geleden met zijn boek Mild despotisme. Toen ik het uit had en een beetje had verwerkt dat het inderdaad allemaal de schuld was van Wouter Bos, mailde ik Albert Jan Kruiter en spraken we af voor koffie. Want over hem heb ik het. Dat van die koffie, dat lukte toen nog gewoon, want het was helemaal aan het begin van zijn  IPW,  het Instituut voor Publieke Waarden, dat sinsdien furore maakte met de Doorbraakmethode, het Sociaal Hospitaal en ook het actie-onderzoek in Nederland groot heeft gemaakt.AJ roept al jaren dat 'het einde van beleid' aanstaande is, dus het werd hoog tijd dat ik eens afreisde naar Utrecht voor een goed gesprek over maatwerk, standaarden, beleid en natuurlijk nog meer oude filosofen.Lees meerMild despotisme, het boek van AJ Kruiter (2011)Op IPW,  het Instituut voor Publieke Waarden vind je veel meer over hun werkwijze en bijvoorbeeld ook de Doorbraakmethode* Vast niet helemaal waar, maar ik ga dit mooie citaat niet kapot-fact-checken, dat snap je natuurlijk. 

Wicked problems, zo  heetten ze een tijdje geleden. Opgaven waarin alles met alles samenhangt en je niet met wat opeenvolgende transacties een resultaat voor elkaar krijgt in 5 stappen. De term is weer wat uit de mode, maar de vraagstukken zijn er niet minder wicked op geworden. Want je zal maar bent  "chef energietransitie" of "trekker gezonde leefomgeving" in een willekeurige gemeente zijn.  Hoe dóe je dat? Tegenwoordig noemen we al deze problemen "complex". Zelf sta ik wat ambivalent tegenover die term. Hij wordt naar mijn idee te vaak gebruikt om noodzakelijke verandering tegen te houden, niet vanwege ingewikkeldheid, maar vanwege allerlei belangenstrijd. Want vaak is  iets niet zozeer complex, maar vooral ingrijpend. Voor allerlei belangen.Maar dat neemt niet weg dat er natuurlijk nog genoeg vraagstukken overblijven die wel écht complex zijn.  Supergrote vraagstukken die niet zozeer ingewikkeld zijn, zoals een vliegtuig bouwen ingewikkeld is, maar complex en niet goed voorspelbaar en planbaar, zoals 'het weer'. En daarmee omgaan, is een ambacht!Angela Riddering en Herrie Geuzendam schreven hét boek voor ambtenaren over hoe je kunt werken met complexiteit.In deze aflevering buitelen Angela, Herrie  en ik over elkaar heen rond dat begrip 'complexiteit'.  (Je hoort, ik zoek een inhoudelijk excuus voor het veel door mijn gasten heen praten dit keer :))We gaan in gesprek over hoe je naar complexiteit kunt kijken, en hoe je je werk dan inricht in het besef dat je in complexe situaties de illusie moet loslaten dat jij de oplossing voor het probleem bent. Luister- en leesvoer voor iedereen die werkt aan maatschappelijke vraagstukken. Wat Angela en Herrie hebben ontdekt, beschreven en vertellen, helpt echt. Juist in deze periode in gemeentebesturen.Want het is nogal wat als je tot je door laat dringen dat je niet voor de komende vier jaar als gemeenteraad wilt en kunt 'dichttimmeren' wat je wilt doen, wat dat kost en met wie je dat allemaal gaat afspreken. Herrie en Angela leggen de nadruk op het proces:  elkaar vaker en waardevoller spreken.  Dat moet, bij complexiteit. Goed werken met complexiteit levert  contact op en meer ingrediënten voor wijze en democratische besluiten. Een blessing in disguise.  Geen grip, maar begrip. En dat is dan dan ook de titel van het boek.Herrie Geuzendam op LinkedInAngela Riddering op LinkedIn en op twitterBEgrip, werken met complexiteit, preview op Managementboek Recensie van het boek in VNG MagazineVeldgids Vertrouwen, een eerder boek van Angela, alleen nog als e-boek

Hoe maken we modellen om de werkelijkheid beter te analyseren en recht te doen aan alle ingewikkelde interacties tussen mensen in hun gemeenschap, in hun context? Daarover ga ik eens niet in gesprek met iemand van een gemeente of uit de politiek. Nee, ik ben dit keer bij het UMC Utrecht voor een gesprek met Floortje Scheepers. Ze is kinder- en jeugdpsychiater en  hoogleraar Innovatie in de GGZ. Vorig jaar schreef ze ‘Mensen zijn ingewikkeld’. Een bijzonder boek, waarin ze wetenschappers en ervaringsdeskundigen vraagt om te reflecteren op haar vak. Ze houdt een pleidooi voor het erkennen en verdragen van complexiteit: een alles oplossend model bestaat gewoon niet, hoe graag we dat ook willen, zegt ze. Het leven is niet een puzzel met een oplossing.Ik zie allerlei overeenkomsten tussen haar zoektocht in de gezondheidszorg en die in ons lokaal bestuur, en echt niet alleen in het sociaal domein maar ook gewoon bij wijkontwikkeling.Het is een zoektocht naar kwaliteit die recht doet aan mensen, naar normen en standaarden die helpen en niet onnodig knellen, en naar indicatoren waarmee je niet alleen bewijst dat je iets hebt gedaan, maar vooral dat het heeft gewerkt. Voor mensen.Daarvoor moet je echt anders gaan werken. Want of je nu de mens, de burger, de uitvoerder of de patiënt centraal zet: het zijn vaak mooie woorden in beleidsstukken, maar in de uitvoering komt er nog weinig van terecht.Tenzij je het echt anders aanpakt. Hoe? Daarover gaan we praten.Mensen zijn ingewikkeld, lees dat boek!Economics in Nouns and Verbs, de aflevering van de Complexity-podcast met W. Brian Arthur die ik kort noemHelgoland van Carlo Rovelli, de aanrader van Floortje aan het eind 

"Dit jaar sneuvelden een record aantal politieke heilige huisjes.  Het moest gedaan zijn met de uitwassen van het neo-liberalisme.  Van links tot rechts, met uitzondering van SGP en radicaal rechts, waren partijen het eens over verhoging van het minimumloon,  de noodzaak voor een nieuw toeslagenstelsel en het afschaffen van het leenstelsel voor studenten. Met de aanzwellende klimaatcrisis en wooncrisis, sneuvelden opnieuw politieke taboes. Aanpak van de zware industrie, afschaffen van de verhuurderheffing, verdere beperking van de hypotheekrenteaftrek, uitkoop van boeren: onder druk is alles vloeibaar geworden."  (Trouw, 11/12/21)We weten heel goed waar we van weg willen bewegen en wat er anders zou moeten. We willen  minder in euro's uitdrukken, en meer in maatschappelijke meerwaarde. Maar hoe doe je dat nu precies?En hoe krijgen politici nu een beetje meer comfort om op een andere (betere) manier te kijken naar onze gemeenschap en de rol van de economie daarin? Want die euro's zijn zo prettig  telbaar en meetbaar en het wordt er allemaal zo makkelijk inwisselbaar van, alles van waarde.  Wat als we dat loslaten? Hoe geef je je keuze-makerij praktisch vorm als je dat beter wilt?Daar was ik op aan het broeden en toen ontdekte ik Nicky Pouw. Ze werkt als associate professor bij de Universiteit van Amsterdam en onderzoekt Welzijnseconomie. Ze schreef er een prettig en praktisch boek over met dezelfde titel. Het boek levert gereedschap om het echt anders te gaan doen. De beschrijft 'wat kun je nu wel meten, om ervoor te zorgen dat je de brede welvaart in beeld krijgt en meeweegt?'  Wat zijn de indicatoren waardoor je die waarden in je keuzes zichtbaar kunt maken? Dat je niet weg-modelleert of weg-indiceert dat er allerlei impact op het klimaat van jouw keuzes is aan de andere kant van de wereld, bijvoorbeeld. En dat je de waarde meeweegt van een ontmoetingsplek in een wijk, zonder de omweg van 'uitdrukken in euro's' - wat natuurlijk helemaal niet kan.Ik ga met haar in gesprek over haar aanpak voor welzijnseconomie leidend kan zijn voor onze politiek. En we kijken extra goed naar maatschappelijk vastgoed!Welzijnseconomie, waarom en hoe onze economie moet veranderenEen heldere presentatie van Nicky en haar team over het werk in Venserpolder aan een model dat welzijn meet én waarin bewoners zeggenschap hebben over wat dat dan is.  (Download pdf)En de geweldige Floor Milikowski (eerder in deze podcast) schreef  een artikel over dat project in de Venserpolder. Woekerruimte: in een eerdere aflevering ging ik in gesprek met Maurice Specht en Arie Lenkeek over maatschappelijk vastgoed. Podcast met W. Brian Arthur over 'Economics in verbs and nouns' 'We moeten leren ontcijferen', alweer de Groene, interview met Daniel Mügge, hoogleraar die onderzoek doet naar data en politiek en het bbp.