Koinonia Bijbelstudie Live

Deel 3 van de serie over het eerste artikel in het boek "Vermaningen" dat ik publiceerde in 2005.De conclusie die ik hier uit trok in 2005 was dat het nodig was om weer terug te gaan naar de klassieke bronnen van het doopsgezinde denken. Wat betekenden nu precies termen als de beteringe des levens en de ommekeer, de navolging van Christus, de wedergeboorte, het berouw en de boete, woorden die in een twintigste eeuwse context nogal moraliserend klinken. Ik dacht dat bij Menno dit juist aanduidingen waren van het goddelijke werk aan de mens. Immers, de grondslag en eerste oorzaak van het christelijke leven lag in Christus zelf. De menselijke component daarin was secundair, was daarin opgesloten. Keerzijde van een en dezelfde gebeurtenis dus, de mens was immers als zondaar door god gerechtvaardigd, maar ook een heilige in gods kracht. Rechtvaardiging en heiliging waren keerzijde van een en dezelfde transformatie van het menselijk leven. Menno zou het verwijt maken aan Luther, maar ook aan Calvijn, dat zij alle ethiek concentreerden op het werk van Christus in de mens. Daarmee zou het door god opgeroepen en mogelijk gemaakte menselijke antwoord op de genade uiteindelijk geheel en al verdwijnen in het soevereine handelen van god. Het formele standpunt van de doopsgezinden, het formele standpunt in de ethiek, kan het beste worden omschreven met de term possibilisme. De messias is gekomen, heeft zijn geest uitgestort in ons en dat maakt concrete gehoorzaamheid aan het gebod van Christus mogelijk. Calvijn had gezegd dat de wet een functie heeft voor degenen die wedergeboren zijn, wat in het Latijn dan heet Oesus in Renátis. Aan de wet kunnen we immers aflezen hoe het door god gewilde leven er uitziet. Voor Kalfijn, evenals voor de menísten, is een christen werkelijk een dienaar van god. Dat roept natuurlijk de vraag op, hoe zit dat nou met die zogenaamde uiterlijkheid van de wet? Is dit dan een oproep tot casuïstiek? Het lijkt juist alle casuïstiek uit te sluiten. Er is een mooie brief van Pilgram Marpek uit 1531. Die brief kreeg de titel mee “oordeel en beslissing.” Daarin zegt Marpek dat Christus, ik citeer, zonder gebod of verbod tegenover de zijnen, de gelovigen staat. Dat lijkt een extreem antinomistisch standpunt te zijn, dat bij de spiritualistische en extreme zijde van de wederdopers wel voorkwam. De nadruk bij Marpek ligt schijnbaar exclusief op de bevrijding, dat wil zeggen op de bevrijding van de eisen van de wet. Dat valt makkelijk aan te vullen. De wet kan alleen veroordelen, de genade in Christus vergeeft en maakt vrij. De mens is geroepen tot een vrij antwoord van liefde op de liefhebbende god. Maar Marpek vervolgt met deze woorden, ik citeer: “deze liefde in god is de werkelijke vrijheid. Zonder enige dwang vervult de liefde waarachtig alle geboden en verboden die behoren bij het welbehagen van god. Dat is de ware vrijheid in Christus Jezus. Wie hij ook maar vrij maakt is waarachtig vrij en wie in zijn woorden blijft is zijn waarachtige discipel.” Einde citaat.Dit possibilisme moet goed worden onderscheiden van het perfectionisme. Het perfectionisme is de opvatting dat een christen in staat is zich te ontworstelen aan de macht van de zonde. Dat is dus de overtuiging dat een christen volmaakt voor god kan leven. Dat vinden we bij iemand als John Wesley. Ik citeer: “Ik geloof dat de geest van god, een christelijke volmaaktheid kan uitwerken in ware christenen.”En datzelfde vinden we bij graaf von Zinzendorf, die zegt dat Christus onze enige volmaaktheid is.Als Wesley zegt dat de geest van god in de gelovigen daadwerkelijk hun heiliging tot stand brengt dan is dat meer een proces van vervolmaking dan dat het een resultaat bedoelt aan te geven. Het resultaat is echter de overtuiging dat de mens tot perfectie is geroepen en deze perfectie ook bewerken kan – zij het dan theologisch gezien alleen maar “in de kracht van de Geest van God.”Vrijheid en wet, genade en gehoorzaamheid, geloof en goede werken, dat is eigenlijk goed begrepen, één grondhouding, één geroepen zijn van de mens waarin deze beide aspecten tot hun recht kunnen komen. Er is een god die roept en transformeert en er is een mens die antwoordt en veranderd wordt in zijn innerlijke leven, maar ook in zijn uiterlijk gedrag. Gehoorzaamheid is de naar buiten gerichte kant van het geloof en het geloof is de naar binnen gerichte kant van de gehoorzaamheid. Dat is de klassieke menonitische dialectiek van de verhouding tussen de mens en god in het geloof. Wie geroepen wordt tot de navolging van Jezus, die wordt het ook mogelijk gemaakt om deze Jezus na te volgen. De effectiviteit van het geloof dat volgens Paulus door liefde werkzaam is, berust dus niet op een autonome, morele prestatie van de mens. Het is echter wel een uitoefening van vrijheid in Christus die door Jezus wordt geëist omdat ze ook door hem wordt mogelijk gemaakt. Uiteindelijk vraagt God niets anders dan wat hij zelf in ons tot stand heeft gebracht. Daarom noemen we het een possibilisme, in onderscheid van het perfectionisme. Dat moeten we in verband brengen met een andere nadruk die sterk aanwezig was in de mennonitische beweging en dat is de gedachte dat de christelijke ethiek wezenlijk een sociale ethiek is. Net zoals in het jodendom staat de enkeling onder het gebod in de context van een verbondsgemeenschap en binnen die gemeenschap maakt God de gehoorzaamheid mogelijk. Het possibilisme is dus een sociaal gedreven en sociaal gemotiveerde ethiek. Uiteindelijk is een enkeling gebonden aan zogenaamde ethische directieven die voor een enkeling vanwege die gemeenschap van kracht zijn. John Howard Yoder heeft in 1967 deze kenmerken van de gelovigen als kenmerken van de kerk als geheel onder woorden gebracht. Bijvoorbeeld heilig leven. De gelovige kerk is een veronderstelling van alle bijbelse ethiek. De gemeenschap is verondersteld. De morele non-conformiteit van christenen is een voorwaarde van hun zichtbaarheid en die zichtbaarheid wordt in de bergereden ook geëist van de christelijke gemeente. Bijvoorbeeld ook deze broederlijke liefde. Bij het sacrament gaat het niet om iets anders dan de juiste bediening. En die juiste bediening veronderstelt een solidariteit in de gemeenschap, met name bij het avondmaal. De vrijwilligheid van de gemeenschap der discipline maakt het wezenlijke verschil. Dat kenmerkt dus die sociale gemeenschap van de kerk. Vermaning, ban, mijding, tucht zijn daden van liefde en laten de naar binnen gerichte dimensie van de zending zien. Een derde element, getuigen. De bereidheid zonder compromis het evangelie te verkondigen aan een vijandige wereld. Eventueel ook onder lijden en tot de dood. Een gevestigde volkskerk kan niet getuigen, want getuigen is in strijd met de sociologische en politieke inbedding van zo'n kerk in de samenleving. In een theocratische opvatting worden kerk en staat als aparte instituties naast elkaar gesteld en zijn het verschillende manieren waarop God regeert. Menno wilde de boodschap van het evangelie niet laten aantasten door wat mensen over het algemeen willen en kunnen horen, dat een degelijk compromis nu juist de basis is van de zogenaamde volkskerk. Ten slotte het kruis dragen. De ware kerk wordt gekenmerkt door lijden. In het spiritualisme wordt dat lijden een innerlijke ervaring. In een theocratische benadering wordt de zin van het lijden gereduceerd tot een tragisch lijden zoals een ongeneeslijke ziekte. Een dergelijk lijden is geen gevolg van een morele beslissing. Het lijden van Christus dat wij moeten volgen volgens de eerste brief van Petrus is een lijden dat voortkomt uit de trouw aan Christus en uit de non-conformiteit met de wereld. Dat is het specifieke christelijke deelnemen aan het lijden van Christus als enkeling en als gemeenschap. Lijden is wezenlijk de bereidheid om de vorm van de gehoorzaamheid van de gemeente te laten bepalen door Christus alleen. Want het enige en daarom absolute criterium van de ethiek in de Menniste traditie is uiteindelijk toch de trouw aan Christus. Zo dacht ik erover in 2005.

In deze aflevering bespreek ik de vorm van de Protestantse ethiek in het algemeen en zet daar de Doopsgezinde ethiek tegenover. Maar wat is er gebeurd met die Doperse ethiek na de tijd van de Reformatie? Dit is een bespreking van de pp. 18 - 22 uit mijn boek "Vermaningen", hoofdstuk 1: " Ethiek in de Radicale Reformatie."

Weergave en bespreking van een aantal pagina's uit mijn boek "Vermaningen. Theologische opstellen over de ethiek van de gemeente" (Huizen, 2005). Het ethisch subjectivisme en de afwijzing van alle dogmatiek in het Doperdom lijken mij in strijd met de concrete band tussen de gemeente en de Torah zoals Jezus zelf die in Mattheus 5 heeft onderwezen.

Ik maak in deze uitzending van Koinonia Bijbelstudie Live! de balans op. Waar sta ik nu?Ik ben door een heftge tijd heengegaan. Is mijn geloof geheel en al joods? Welnu, vorige week studeerde ik op woensdag Talmoed met een vriend uit Israel.Is het door en door Hervormd Christelijk? Welnu, afgelopen zondag stond ik in Anna Paulowna op de kansel in de PKN gemeente.Waar ben ik aanstaande zondag? In mijn "eigen" Doopsgezinde gemeente in Schagen.Maakt mij dat tot een Messiaanse Jood? Nee, ook dat weer niet, omdat Messiaans-Joods in ieder geval in Nederland betekent dat er een evangelische kern is, met een joodse manier van uitdrukken - in mijn beleving dus eigenlijk noch Christelijk noch Joods - maar zij proberen tenminste een synthese tot stand te brengen, iets terug te vinden van de oorspronkelijke manier van geloven in het de vroege beweging rondom Jezus - voordat er van "Christendom" echt sprake kon zijn: Joden die in de Messias Jezus geloven - maar dus wel degelijk geheel en al "joods" gebleven zijn.Waar sta ik dan nu? Beladen met tradities, maar toch "gewoon" iemand die naar God zoekt.

We onderzoeken in deze podcast de betekenis van de uitdrukking 'zoon van God' zoals deze werd gebruikt ten tijde van Jezus' verschijning.We kijken naar de Griekse en Joodse achtergronden waarin vergelijkbare termen werden gebruikt, zoals voor helden uit de Griekse mythologie en oosterse heersers, evenals de Joodse interpretaties waarin het verwees naar engelen, hemelse wezens, Israël als natie, en zelfs individuele rechtvaardige mensen.We zien dat in de eerste eeuw na Christus de termen 'zoon van God' en 'god' vaker werden gebruikt dan vandaag de dag, soms letterlijk opgevat en soms als metafoor.We zien de toewijzing van determ "Zoon van God" in dit licht. We benadrukken hoe hij zijn relatie met God begreep en articuleerde, met verwijzingen naar zijn zoonschap en het gebruik van 'Abba' in gebed.We zien ook een belangrijk verschil tussen de Synoptische en de Johanneïsche tradities in de christelijke leer over Jezus' goddelijke zoonschap, waarbij de laatste een dieper begrip van Jezus' pre-existentie en onverbrekelijke relatie met God impliceert. Dit leidt uiteindelijk tot de ontwikkeling van het dogma van de Drie-eenheid in het orthodoxe christendom.

Vanuit een exegetische notitie bij Karl Barth (KD IV,1, p. 694) sprak ik over de verhouding van geloof en werken in het Nieuwe Testament in vergelijking met Deuteronomium 30. Jacobus 2 en Romeinen 3 waren de Bijbelse teksten in deze uitzending.

Naar aanleiding van een gesprek in de broederkring in Schagen, heb ik op 10 maart 2024 deze preek uitgesproken in de Vermaning van Medemblik.In Johannes 11 vinden we de horizontale lijn van onze ervaring en verwachting. Opstanding: ja, aan het einde der tijden. Jezus? De Messias die die onze Leidsman is. Dat is de horizontale lijn.Maar dan de vertikale! Jezus die de Opstanding en het Leven zelf is. Die Lazarus uit de dood terugbrengt. Het dochtertje van Jaïrus uit de dood terughaalt. Als een bliksemflits komt dat woord onze horizontale beleving binnen. Het verlicht misschien maar heel even onze duisternis en haalt ons maar voor een moment uit ons verdriet en onze wanhoop. Want het is moeilijk dat te geloven als onze ogen vol tranen zijn. Een bezwaard hart wordt doof  voor het evangelie. Maar het gaat erom die bliksemschichten te koesteren en er ons leven mee te vervullen. Uiteindelijk is God waarheid sterker dan de onze.

Deuteronomium meelezen met Israel. Vandaag over Dt. 4:1, 2Nu dan, Israel! hoor naar de inzettingen en naar de rechten, die ik ulieden lere te doen; opdat gij leeft, en henen inkomt, en erft het land, dat de HEERE, uwer vaderen God, u geeft. Gij zult tot dit woord, dat ik u gebiede, niet toedoen, ook daarvan niet afdoen; opdat gij bewaart de geboden van den HEERE, uw God, die ik u gebiede.

Genesis 50 laat zien hoe in de Egyptische ballingschap Jozes wordt gebalsemd en in een graf wordt gelegd in Egypte. Is er geen parallel met Jezus? Is hij niet begraven en gebalsemd naar heidens gebruik, zodat hij nu de titels krijgt in een heidens christendom? Maar de ware, joodse, betekenis van Jezus moet nog worden ontdekt. (Welliht pas bij het einde van de ballingschap van Israël - bij dekomst van de Mesias).

Waarom moet Jezus nu gaan wonen in Nazareth? Er is mogelijk een verband met Jesaja 11 waar we lezen van een "spruit", Hebreeuws: nezer, die uit de afgehouwen tronk van Isaï zou voortkomen. Maar hoe sterke is deze passage eigenlijk?

Matteus wilde duidelijk maken dat Jezus aks Messias ook in zijn jeugd al de weg van Israël opnieuw doorloopt. Onmiddellijk is er al een dreiging voor het Koninkrijk van God vanwege de valse koning Herodes. Met de citaten van Hosea 11 en jeremia 31 wordt dat onderbouwd. Maar de vraag is of de gehele profetie inderdaad in Jezus vervuld is. Wel een mooi gecomponeerde tekst.

Nog een meditatie over de wijzen / koningen uit het Oosten.

Meditatie over Immanuel, Matteus 1:18-25

Meditatie over Matteus 1:1-17, het geslachtsregister.

Meditatie over de komst van de drie koningen (of wijzen) in Bethlehem.

Korte toelichting bij de blog " religieuze ervaring als verborgen zelfreflectie.Die blog is hier te vinden: https://koinoniabijbelstudie.nl/religieuze-ervaring-als-verborgen-zelfreflectie/autobiografisch/

Van de Vergadering in Heemstede naar een hernieuwd contact met de Doopsgezinde gemeente in Schagen en Medemblik. Laatste aflevering in de serie.

Addition to the session on biblical theology of this week.

Twee van de moeilijkste teksten uit de brief aan de Romeinen behandelen we in deze uitzending. Wat betekent het dat "de rechtvaardige uit geloof zal leven?"Wat betekent "pistis", vertrouwen, geloof, trouw?En wat is de betekenis van de vreemde uitdrukking "uit geloof tot geloof"?

In deze aflevering bespreken we Romeinen 1:8-15