Tim en Paul Geschiedenis Podcast

Tim en Paul wandelen weleens door het Vondelpark, en gaan ook soms naar het Stedelijk Museum. Maar het had niet veel gescheeld of deze iconen van de stad Amsterdam waren er niet geweest. In de negentiende eeuw maakt de stad een enorme bloeiperiode mee, en de elite van Amsterdam neemt het op zichzelf om de verpaupering tegen te gaan. Éen van deze mensen is Piet van Eeghen: een handelaar en initiatiefnemer van een breed scala aan volksverheffende projecten. We zitten aan tafel met historica Laura van Hasselt. Ze neemt ons vandaag mee naar het Amsterdam van Piet van Eeghen.

Nederland was neutraal tijdens de Eerste Wereldoorlog. Tot zo ver onze bijdrage aan het wereldtoneel tussen 1914-1918. De realiteit lijkt zoals wel vaker iets genuanceerder te liggen. Waarom was Nederland neutraal, en hoe kon het ook neutraal blijven? Het was aanzienlijk moeilijk dan 'gewoon niet vechten'. We zijn op bezoek bij professor militaire geschiedenis aan de KMA te Breda, Wim Klinkert. Hij vertelt ons over de tactiek van níet vechten.

Hoe vaak denk jij het laat-Romeinse Rijk? Tim en Paul stiekem best wel veel. Een probleem is echter dat we er eigenlijk niet zo veel van weten. Hadden die mensen bijvoorbeeld zelf in de gaten dat ze in een laat-Romeins Rijk leefden, of voelden ze zich contemporain en progressief terwijl Atilla de Hun aan de poorten van hun Eeuwige Stad stond te rammelen? Daniëlle Slootjes, hoogleraar Oude Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam, neemt ons mee naar de wereld van Diocletianus, de volksverhuizingen én de Byzantijnen! Afbeelding: The Course of Empire: Destruction - Thomas Cole (1858).

Als er wind staat, ga je zeilen. Dat dacht Isaac le Maire ook. Deze uit Vlaanderen afkomstige koopman nam het in het begin van de zeventiende eeuw op tegen de VOC. Het lukte zijn zoon, Jacob, om een route ónder Zuid-Amerika te vinden. Maar was dat ook een succes te noemen? We bellen in bij Tom Dieusaert, verslaggever bij de VRT en kenner van Patagonië, Vuurland en Kaap Hoorn. Hij schreef het boek 'Rond de Kaap, Isaac le Maire contra de VOC'.

Tim en Paul zijn weleens in Rome geweest, maar dat was voor een vakantie - niet om een kruistocht te ondernemen. Vroeger ging dat wel anders! Halverwege de negentiende eeuw is het nogal chaos in Italië. Sterker nog - Italië bestond nog geeneens. De Paus is aan het strijden tegen de boze buitenwereld die onder leiding staat van Garibaldi. Om het tij t ekeren doet Pius de IXde een oproep om te komen strijden voor het katholicisme. Vanuit Lutjebroek en omstreken wordt daar gehoor aan gegeven. Om hier meer over te leren hebben we Koen de Groot te gast. Hij schreef het boek 'Martelaren voor de Paus', over de Nederlandse Zouaven die naar Rome gingen. Dit boek kan je trouwens winnen! Hoe? Dat hoor je in de aflevering. Afbeelding: Menno Balm

De afgelopen jaren is er veel discussie geweest over hoe we het Sinterklaasfeest kunnen vieren - snelwegen werden afgezet en protesteerders met veel geweld aangepakt in het kader van de bescherming van ons populairste kinderfeest. De crux van de zaak is natuurlijk hoe we omgaan met de persoon in blackface - Zwarte Piet. Maar er is meer dan alleen Zwarte Piet. De traditie van blackface in Nederland voert al twee eeuwen terug. Waar komt deze traditie vandaan? En hoe kijken we er tegenwoordig naar? We zitten aan tafel met historica Lise Koning en Journalist Wilfred Takken. Ze schreven samen het boek 'Zwart op Wit. Twee Eeuwen Blackface in Nederland.'

De VOC en de specerijenhandel - We denken dan meteen aan 1621, Banda en Pieterszoon Coen. Maar Banda is niet de enige plek waar de compagnie met geweld de macht probeert te grijpen. Ook op Ambon, Ternate en Tidore is het juk van de VOC te merken. Het bedrijf voert een serie oorlogen in dit gebied om de kruidnagelmonopolie in handen te krijgen. Om meer te leren over deze complexe situatie hebben we aan dr. Tristan Mostert, onlangs gepromoveerd op dit onderwerp, gevraagd om ons uitleg te geven. Afbeelding: De Inname van Loki door De Vlamingh van Oudshoorn, 1652 - Johannes Vingboons [Via de Atlas of Mutual Heritage]

In een eerdere aflevering hadden we het over de avonturen van Xenophon in Perzië. We kwamen er toen achter dat we vrijwel precies niets wisten van de geschiedenis van dat land. Xerxes, Darius, Persepolis. Namen die wellicht bekend klinken, maar waar hebben we het dan over? En op welke manier is ons beeld over deze mensen gecreëerd? We duiken in de wereld van imperialisme en oriëntalisme in de oudheid. Dat doen we niet alleen - dr. Rolf Strootman, universitair docent aan de Universiteit van Utrecht en onderzoeker van het antieke Perzië neemt ons mee terug in de tijd. Afbeelding: Perzische Gevleugelde Stier, Fries, Paleismuur Darius I, Susa, ca. 500 vc. [Louvre, Parijs] (noot van redactie: beetje gekke plek voor een Perzische paleismuur)

De Tempeliers! Wie kent ze niet? - Wij blijkbaar. Deze befaamde en beruchte ridderorde is omringt door verhalen en mythevorming. Maar hoe zit het nou echt? Wat was eigenlijk een ridderorde, wat deden ze, hoe kwamen ze aan hun geld en wat was hun doel? Bijzonder is dat de Tempeliers in de veertiende eeuw vrijwel uit het niets verdwenen. Waarom, en hoe? Of zijn er tegenwoordig nog steeds Tempeliers actief? We spreken af met dr. Rombert Stapel van het IISG. Hij schreef een proefschrift over de Duitse Orde en neemt ons vandaag mee naar het historische koninkrijk Jerusalem.

Belofte maakt schuld. In een eerdere aflevering spraken we met David de Boer over de Beeldenstorm. Toen hadden we afgesproken om elkaar snel weer te spreken, drie jaar later zijn we eindelijk op dat moment aangekomen. David is deze keer niet alleen: naast hem zit Geert Janssen, hoogleraar Nieuwe Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Samen stelden ze de bundel: De Vluchtelingenrepubliek, een migratiegeschiedenis van Nederland samen. Vandaag zijn ze te gast in onze podcast en vertellen ze dat vluchten en migratie tijdloze fenomenen zijn. Wil je dit boek winnen? Blijf dan luisteren!

Die Slag om Arnhem (1944) blijft ons maar boeien. Soms lijkt het alsof elke steen is omgedraaid,maar dan komer er tóch nog interessante verhalen naar boven. Verhalen die meer dan de moeite waard zijn om te onderzoeken en te vertellen. Vandaag hebben we het over Joodse vluchtelingen in Britse dienst die vochten bij Arnhem. Jongens die vanuit Duitsland en Oostenrijk zijn daar waren aangekomen en zich aansloten bij de 1st Airborne Division. Hoe ging dit? Wat is hun verhaal? Om dat te vertellen hebben we Jory Brentjens te gast. Jory is conservator bij Airborne Museum te Oosterbeek. Daar is nu een tentoonstelling te zien over dit onderwerp. Hij schreef ook het boek 'Gevlucht om te vechten, de Joodse vluchtelingen van de 1st Airborne Division'. Dit boek kan je trouwens winnen! Hoe? Dat hoor je in de aflevering.

Paul dacht altijd dat je bij de Keukenhof alleen maar keukens kon kopen. Dát bleek niet zo te zijn, maar er zijn wel meer misvattingen over de geschiedenis van deze streek. Aan het begin van de 17de eeuw is er een heuze Tulpenmanie. Mensen kochten tulpenbollen om dat om te ruilen voor een huis. Het was Crypto avant la lettre. Na het klappen van de bubbel was het land in totale verbijstering. Maar...In hoeverre is dat wel waar? We spreken af met Henk Looijesteijn. Looijesteijn is zelfstandig historicus en onderzoeker bij het IISG. Hij deed onderzoek naar de Tulpenkoorts in het kader van een tentoonstelling in museum De Zwarte Tulp in Lisse. Tijd om wat mythes te doorbreken! Meer lezen: - Anne Goldgar, Tulpmania (2017). - Henk Looijesteijn, Tulpenkoorts (2023). - Mike Dash, Tulipomania (2010). Afbeelding: Judith Leijster, Tulp (1643).

Met uitzicht op de lokale Jaguars zijn we te gast aan de Plantage Middenlaan. Maar we zijn hier niet om aapjes te kijken. We gaan het vandaag hebben over Carl Linnaeus, Charles Darwin en de herberg Blauw Jan. Dat doen we niet met z'n tweeën, we zitten namelijk aan tafel met Hans Mulder. Hij is conservator bij de Allard Pierson Artis Bibliotheek. Mulder schreef het boek 'De Ontdekking van de Natuur', wat werd bekroond met de Jan Wolkersprijs. Leuk die natuur, maar hoe is die eigenlijk ontdekt? Daar gaan we vandaag achter komen. Meer lezen?: - H. Mulder, De Ontdekking van de Natuur (2021). - E. Kolbert, The Sixth Extinction (2014). - J. Lovelock, Novascene (2019). - N. Peeters, Flora Batava (2023).

Fake News! Een term die sinds een aantal jaren niet meer weg te denken is uit ons collectief geheugen. Maar is fake news iets nieuws? In de 16de en 17de eeuw werden er ook nieuwsberichten gemaakt, die soms wel, maar soms ook niet betrouwbaar waren. Met andere woorden: hoe is de wisselwerking van informatie in de vroegmoderne tijd? Om daar meer over te weten te komen praten we met dr. Rosanne Baars, ze promoveerde op nieuwsuitwisseling tussen Frankrijk en De Republiek in deze periode. Belangrijkste vragen: wat waren die dekselse Jezuiten van plan en werd er nog een beetje gedefenestreerd?

In een eerdere aflevering hadden we het over het schip de Van Imhoff. Een tragisch verhaal uit 1942 waarbij veel mensen om het leven kwamen. Wat gebeurde hier? En waarom? En hoe is de Nederlandse overheid omgegaan met deze scheepsramp? Het verhaal van de Van Imhoff zegt veel over de Nederlandse omgang met haar oorlogsverleden. Historica Lucie van Hulst deed onderzoek naar de Van Imhoff, sprak met nabestaanden én de maker van een in de doofpot gestopte documentaire uit de jaren ´60. Afbeelding: De Van Imhoff ligt op de rede van Donggala (1914), Collectie Tropenmuseum.

Begin jaren ´80 werd België geschokt door een serie gewelddadige overvallen. Deze acties tussen 1981 en 1985 kwamen op naam te staan van De Bende van Nijvel. Het is een verhaal dat nog steeds niet is opgelost. Tim en Paul duiken vandaag verder in dit verhaal, aan de hand van de serie ´1985´. Die is vanaf 27 april te bingen op NPO Plus, en als je het wat rustiger aan wilt doen zijn er vanaf 4 mei wekelijkse afleveringen te checken op NPO3. [ Promo]

Half april 1945 vinden er nog zware gevechten plaats in het noorden van Nederland. Terwijl de oorlog bijna voorbij lijkt te zijn geven de Duitsers in Groningen zich nog niet over. We gaan op pad met Joël Stoppels, dé expert over de Slag om Groningen. Hij neemt ons mee naar de plekken in de stad waar de schade nog steeds te zien is.

Tim en Paul houden van geschiedenis en zitten ook weleens in de gym. Daarom hebben we het vandaag over sportgeschiedenis. Marathon, Pankration en de Decathlon - dat is zo´n beetje het enige dat we kennen. Gelukkig hebben we uitstekende hulp ingeschakeld. Hoogleraar Oude Geschiedenis Onno van Nijf van de Rijksuniversiteit Groningen doet onderzoek naar sport en cultuurgeschiedenis in de oude wereld. Hij leek ons een uitstekende gast om te praten over de Olympische spelen, wagenrennen en wat historisch onderzoek naar sport kan betekenen voor geschiedschrijving. Ook heel tof: In het kader van het Groningse NWO project 'Connecting the Greeks' wordt er gewerkt aan een database van oud-Griekse atleten: www.connectedcontests.org" Je kunt daar zien waar de atleten vandaan kwamen en waar ze wedstrijden hebben gewonnen." Meer weten? Sportgeschiedenis. Van Nijf, O & S. Couperus. (Elementair Deeltje 72)

Het is de week van de klassieken! Dus tijd voor een classic Tim en Paul aflevering. Vandaag duiken we verder terug de tijd in dan ooit tevoren. We zijn terug op het Turfdraagsterpad, dit keer om te praten met dr. Luuk Huitink. Hij vertel ons over de avonturen van Xenophon, het begin van geschiedschrijving, een gezellige wandeltocht naar Baghdad én elektrische auto's. Maar wie is die Xenophon eigenlijk? En bestond hij wel echt? Dáar gaan we vandaag achter komen. Meer weten?: Een recente algemene inleiding op Xenophon en de Anabasis kun je vinden in: L. Huitink & T. Rood, Xenophon. Anabasis, Book III, Cambridge 2019. De Anabasis is in het Nederlands vertaald als: Xenofon, Anabasis: De tocht van de tienduizend, vertaald door Gerard Koolschijn en ingeleid door Nicolaas Matsier, 5e druk Athenaeum 2013. De Hellenica is in het Nederlands vertaald als: Xenofon, Griekse oorlogen, vertaald door Gerard Koolschijn, Athenaeum 1990. De Cyropaedia heeft twee recente Nederlandse vertalingen: Xenofon, De vorming van Cyrus de Grote, vertaald door John Nagelkerken, 2e editie Damon 2021; en Xenophon, Cyrus de Grote: Een studie in leiderschap, vertaald door Marianne van der Weiden, Ta grammata 2022.

Napoleon vond zijn Waterloo bij... Waterloo. Dat vonden we iets te toevallig en wilden er meer over weten, maar onze favoriete Zweedse historici van ABBA kwamen er ook niet helemaal uit, dus moesten we het hogerop zoeken. We zijn te gast bij Ben Schoenmaker - hoogleraar militaire geschiedenis en directeur van het Nederlands Instituut voor Militaire Historie. Hij vertelt ons alles over een van de bekendste veldslagen in de Europese geschiedenis. Wa-Wa-Wa-Wa Waterloooooooo