Kerim Has'la Moskova'dan

Rusya, Ukrayna'nın doğusundaki ayrılıkçı bölgeler Donetsk ve Luhansk'ın bağımsızlığını tanıyarak Avrupa başta olmak üzere dünyada dengeleri değiştirebilecek derin bir krizin kapısını araladı. ABD ve Avrupa Birliği ülkelerinden peş peşe yaptırım kararları gelirken, bundan sonraki süreçte bir savaş olasılığı olup olmayacağı endişe konusu.Batı'nın "işgal" olarak nitelediği karar sonrası yeni bir dünya düzeninden bahsetmek söz konusu mu?Rusya'nın kendi başına aldığı bu karar, kimleri nasıl etkileyecek?Rusya uzmanı Dr Kerim Has, Moskova'dan programında değerlendirdi.

Ukrayna'nın doğusuna 100 binin üzerinde asker konuşlandırdığı belirtilen Rusya'nın işgal için her an harekete geçebileceği değerlendirmesi yapılıyor. Yabancı misyonlar ülkeden çekilirken, ABD Rusya'nın Ukrayna'yı işgaline kesin gözüyle bakıyor. Ancak Rusya ise bu söylemi "kumpas" olarak yorumluyor.Peki, Rusya gerçekten de bir işgal planı içerisinde mi? Putin'in kafasındaki plan tam olarak ne?Rusya, Ukrayna'yı işgal ederse sonuçları neler olur, kimler bu durumdan nasıl etkilenir?Rusya uzmanı Dr Kerim Has, Moskova'dan programında A'dan Z'ye Rusya-Ukrayna krizini ele aldı ve olasılıklar üzerine yorumlarını paylaştı.

ABD’deki Türkevi açılışı sırasında Joe Biden ile bir görüşme yapmak isteyen ancak istediğini alamayan Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Rusya'nın Karadeniz kıyısındaki Soçi kentinde bir araya geldi.Rusya Devlet Başkanlığı Resmi Konutu'ndaki yaklaşık ÜÇ saat süren görüşme sonrası iki lider detaylı açıklama yapmadı.Rusya uzmanı Dr Kerim Has, Ahval Moskova’dan programında yaptığı değerlendirmede, Putin-Erdoğan zirvesinin basın toplantısı olmadan bitmesinin alışık olmadığını belirterek, “Zannımca, Erdoğan beklediğini alamadı” görüşünü dile getiriyor.Has, görüşmenin ana gündem maddesinin son dönemde gerilimin tırmandığı İdlib  olduğunu söylüyor ve ekliyor:“İdlib’de M4 otoyolu Şam’ın kontrolüne geçene kadar hararet artacaktır. İdlib’de insani krizi önlemenin en etkin ve kolay yolu Türkiye’nin Şam’la aktif diyaloğa geçmesiyle sağlanır, yoksa huzur daha da kaçacak.”Öte yandan doğalgaz satın alımının da önümüzdeki dönemde öne çıkacağına işaret eden Has, “Türkiye, daha pahalı fiyata hazır olmalı” ifadesini kullanıyor.Görüşme öncesi Erdoğan’ın ikinci parti alım için yeşil ışık yaktığı S-400’lere de değinen Has, önümüzdeki üç ayda bu konuda sıcak gelişmelerin yaşanacağını düşünüyor.

Rusya uzmanı Dr Kerim Has, Rusya Savunma Bakanlığı'nın davetlisi olarak katıldığı güvenlik toplantısında Türkiye hakkında neler konuşulduğunu anlatıyor.

Dünya siyasetinde sıcak gelişmelerin yaşandığı bir haftayı geride bırakırken, Brüksel’deki NATO zirvesi ve Cenevre’deki Putin-Biden görüşmesi yeni döneme ilişkin ipuçlarını bize verdi.Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ile ABD Başkanı Joe Biden arasında Brüksel'deki NATO Liderler Zirvesi çerçevesinde yapılan ikili görüşmeden uzlaşı çıkmış gözükmüyor. Bunun yerine liderler pozitif mesajlar verirken, yeni döneme ilişkin temenniler sıralandı.İki ülke arasındaki başlıca krizlerden S-400 meselesi, F-35 yaptırımları ve Suriye’de YPG’ye olan destek gibi konularda bir açıklama gelmedi.Uzman ve analistlerden iki liderin görüşmesine ilişkin farklı değerlendirmeler gelmeye devam ediyor.Rusya uzmanı Dr Kerim Has da, Moskova’dan programında yaptığı değerlendirmede, Erdoğan’ın tekrar ABD’ye dümeni kırdığı, Biden’dan bir nebze de olsa istediğini aldığı ve Rusya'yla yeni kırılmaların kapıda oluğu görüşünü dile getiriyor.“Ortada Türkiye’nin çıkarları değil, Erdoğan rejiminin bekası ile ilgili bir görüşme olarak bunu değerlendirmek lazım” diyen Has, “Biden, Erdoğan’ı zorlayacak hiçbir konuda açıklama yapmadı, ortak açıklama dahi yapılmadı. Bence Biden, Erdoğan’a bir ev ödevi verdi ve onun iktidarının devamı adına bir gelişme olarak da yorumlanabilir” ifadesini kullanıyor.Erdoğan’ı bundan sonraki süreçte Rusya’ya büyük bir kazık atma eğilimine girebileceğini söyleyen Kerim Has, Rusya’daki Türk iş insanlarına ve Türkiye vatandaşlarına seslenerek, “Türkiye-Rusya ilişkilerinde yeni ve çalkantılı bir dönemin başladığı kanaatindeyim. Risklerini minimuma çekmelerinde fayda var” tavsiyesinde bulunuyor.Has’a göre, Erdoğan’ın dümen kırmasından sonra Rus uçağının düşürüldüğü dönemdeki krizin de ötesine geçecek bir kırılma yaşanabilir...Türkiye’nin ABD’ye teklif ettiği Kabil Havalimanı’nın korunmasının üstlenilmesi meselesine de değinen Has, “Erdoğan, bir anlamda kendini haşhaşi imamı olarak atadı” ironisi yapıyor. Afganistan’ın terör ve uyuşturucuyla iç içe olduğunu anımsatan Has, “Burada akademik konuşmaktan ziyade, işin arkasındaki kirli emellere bakmakta fayda var. Erdoğan bekçiliğe soyunarak Türk askerini de tehlikeye atacak” yorumunu yapıyor.

Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Başkanı Joe Biden ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin arasında 16 Haziran'da Cenevre'de gerçekleşecek görüşmenin Türkiye'ye bakan yönleri de merak konusu.Washington ile Ankara arasında derin krize yol açan S-400 meselesinin nereye evrileceği üzerine farklı senaryolar yazılıp çiziliyor.Rusya uzmanı Dr Kerim Has, bu görüşmenin S-400'lerin kaderini belirleyi belirlemeyeceğine dair görüşlerini Moskova'dan programında paylaşıyor.Kerim Has, Erdoğan'ın Biden'a yeni bir formül önerebileceği, bunun da S-400'lerin Türkiye'nin güneyindeki İncirlik Hava Üssü'nde ABD’nin kontrolü altında konuşlandırılacağına yönelik kulislerin Rusya tarafından asla kabul edilmeyeceğini belirtiyor.Has'a göre İncirlik modeli Moskova için "kırmızı çizgi" niteliğinde...Günün sonunda Biden-Erdoğan görüşmesi Ankara için "suni teneffüs" olacağı görüşünü dile getiren Has, "Yanılabilirim ama defaatle söylediğim gibi Türkiye'nin ikici part S-400'leri de almak zorunda olacağını düşünüyorum" ifadesini kullanıyor ve ekliyor:"Erdoğan da İncirlik konusuna cesaret edemez, etse bile Ruslar buna müdahale edip engel olurlar. Kerim Has, Rusya'nın Türkiye'ye yönelik uçuş yasağından vazgeçmemesine dair ise, "21 Haziran'a kadar açılması or geliyor, en erken temmuz başı olabilir. Bu da olumlu gelişme olarak değerlendirilmeli. Öyle ki bu ihtimal de çok güçlü değil" ifadesini kullanıyor.İşin siyasi boyutunun da etkili olmaya devam ettiğini ifade eden Has, "Bunun yanı sıra Türkiye'nin açıkladığı korona rakamlarındaki şeffaflık da yasak kararına doğrudan etki ediyor" diye konuşuyor.Yayının tamamını buradan izleyebilirsiniz:

Rusya uzmanı Dr Kerim Has, Sedat Peker'in son videoda ifşa ettiği Suriye'de El Nusra'ya silah gönderilmesi üzerinden Rusya'nın nasıl bir pozisyon alacağını değerlendiriyor.

Türkiye’de bir yandan suç örgütü lideri Sedat Peker’in ifşaları gündemi sarsmaya devam ederken, diğer yanda Rusya-Türkiye ilişkilerinde sıcak gelişmeler yaşanıyor.Rus üst yetkililerden peş peşe uyarı ve üstü kapalı tehdit olarak da yorumlanabilecek mesajlar geldi.Önce Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mariya Zaharova, haftalık basın toplantısında bir gazetecinin sorusu üzerine, Türkiye’nin Kırım’la ilgili yaptığı açıklamasının endişe verici olduğunu belirterek, “Biz de Türkiye’nin kendi etnik ve dini sorunlarıyla ilgilenmek zorunda kalırız” dedi.Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Büyükelçi Tanju Bilgiç, "1944 yılının 18 Mayıs gecesi, 250 bin Kırım Tatar Türkü soydaşımız insanlık dışı koşullarda sürgün edilerek anavatanlarından koparılmışlardır. Bu elim hadisede Kırım Tatar Türklerinin büyük kısmı hayatlarını kaybederken, sağ kalanlar anavatan hasretiyle yaşamaya mecbur bırakılmışlardır. Türkiye, sürgünden 77 yıl sonra Kırım’ın yasadışı ilhakından doğan zorluklarla sınanmaya devam eden Kırım Tatarlarının mağduriyetlerinin giderilmesi, kimliklerinin korunması, refah ve esenliklerinin sağlanması için soydaşlarının yanında olmayı sürdürecektir" demişti.Zaharova’nın ardından Rusya Dışişleri Bakanı Sergei Lavrov da, Türkiye’yi Ukrayna’nın "militarist duygularını" teşvik etmekle suçlayarak, Umuyoruz ki Ankara izlediği çizgiyi meşru endişelerimiz uyarınca düzeltir" mesajını yolladı.Rusya uzmanı Dr Kerim Has’la Moskova’dan programında bu sıcak gelişmelerin yanı sıra Türkiye’nin Polonya’ya SİHA satışının Moskova’yla ilişkileri nasıl etkileyeceğini ve S-400’lerle ilgili “Katar’daki Türk üslerine konabilir” görüşünü konuştuk.Kerim Has, Zaharova’nın mesajına ilişkin olarak, Kırım Tatarları konusunda Türkiye’nin suçlayıcı çizgisinin devam etmesi hâlinde Rusya’nın da Kürt sorununu öne çıkaracağını söylüyor ve ekliyor:“Rusya, Türkiye’nin bu konuda daha hassas olduğunu bildiği için ‘Sizi rahatsız ederiz’ mesajını veriyor açıkça. Etnik meselelerin hız kazandığı, demokrasinin rafa kaldırıldığı ve devletleşen bir mafyanın olduğu bir dönemde Türkiye’nin bu konuyu jeopolitik bir araç olarak kullanması kendisine zarar verir. Türkiye cevap vermese de Moskova’nın mesajını almıştır. Başta Suriye meselesinde en hassas konu Kürtler. Rusya burada Kürtler ile Esad arasındaki anlaşmaya önem verecektir.”Kerim Has, Lavrov’un Türkiye’yi Ukrayna’nın "militarist duygularını" teşvik etmekle suçlamasını ise daha önce de iki ay kadar önce dile getirdiğini söylüyor.

Sedat Peker’den uçuş yasağına: Ankara, Moskova’dan nasıl eli boş döndü?Türkiye, suç örgütü lideri Sedat Peker'in devlet-mafya-siyaset ve medya ağındaki kirli işlerin ifşalarını konuşmaya devam ediyor.Dünya medyasının da radarına giren ifşa videoları epey ses getirmeye başlamış durumda. Peki, Rusya medyasında Peker videoları hakkında neler konuşuluyor?Rusya uzmanı Dr Kerim Has, Moskova'dan programında bu sorunun cevabını yanıtlarken, Rusya'nın Türkiye'ye yönelik uçuş yasağını uzatma kararını da yorumluyor ve bu yasağın ne zamana kadar süreceği hakkındaki kulis bilgilerini paylaşıyor.Rusya’da da Sedat Peker’in ifşaatının konuşulduğunu ve bir analizde “Kaçak mafya, Türkiye’deki mevcut iktidarın kirli çamaşırlarını ifşa ediyor” yorumunun yer aldığını belirten Has, “Yine öne çıkan bir diğer nokta, bu tarz suç yapılarının devlet kurumlarının suç işleyen yapılarına dönüşmüş olduğu ve bunların birbirine eklemlendiği ve oradan bir tuğlayı çektiğinizde o duvarın yıkıldığını görüyormuş gibi izlenim var” diyor.Bir Rus diplomatla konuştuğunu kaydeden Has, “Bir beklenti hâli var ve bu ifşaların ne kadar devam edeceği merak ediliyor. Devlet kurumlarının çöküşünden bahsediliyor ve bunun Türk-Rus ilişkilerine nasıl etki edeceği konuşuluyor” ifadesini kullanıyor ve ekliyor:“Rusya’nın bir post-Erdoğan stratejisi yok benim gördüğüm kadarıyla. Herkes Erdoğan üzerinden iş yürütmeye çalışıyor. Çünkü Erdoğan önemli ölçüde Rusya’nın istediklerini veriyor. Bununla birlikte Erdoğan’la Türkiye’nin devlet yapısının çöküşü Rusları endişelendiriyor. Türkiye’deki muhalefetle mutlaka temaslar kuruluyor ama şu an için bunlar sembolik düzeyde ilerliyor.”Öte yandan Türkiye, son günlerde pandemi ile mücadele ederken bir yandan da turizm sezonunu kaybetmemek için yoğun çaba içerisinde.Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın turistlere yönelik “Enjoy. I’m vaccinated” (Tadını çıkarın, aşılıyım) tepkileri devam ederken, gözler Rusya’nın alacağı uçuş yasağına yönelik gelişmelerdeydi. Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy ve Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, Moskova’yı ziyaret etti ancak görüşmelerden çok da olumlu bir sonuç çıkmadı.Rusya Başbakan Yardımcısı Tatyana Golikova, “Mevcut durumu ve hava trafiğinin yeniden başlatılma ihtimalini değerlendirmek üzere Rusya İnsan Sağlığı ve Tüketiciyi Koruma Kurumu (Rospotrebnadzor) Türkiye’ye bir heyet gönderecek ve Türkiye’deki muhataplarıyla durumu ele alacak” dedi.Rus Hava Yolları’nın ise haziran sonuna kadar uçuş yasağını uzattığı haberleri basına yansıdı.Kerim Has, Kalın ve Ersoy’un Moskova görüşmelerinde bir sinir harbi yaşandığını, zira Rus basınında yasağın haziran sonuna kadar uzadığı haberlerinin eş zamanlı yayıldığını anımsatıyor.“Rusya, Türkiye’yi rencide etmek istemediği için ‘Heyet göndereceğiz’ diyerek işi sürüncemeye bırakacak bir method izliyor” diyen Kerim Has, “Yüzde 99 uçuş yasağının uzatılacağı görüşü hâkim. Ancak bu uzatmanın ne kadar olacağı belirsiz. Haziran sonu mu olacak, Temmuz 15’ine kadar mı yoksa yaz sonuna kadar mı uzatılacak bir muamma şu an için. Rusya’nın en çok turist seferlerini yapan S7 Havayolları yaz sonuna kadar uçuşları durdurdu. Bir değişiklik olana kadar bu karar duracak gözüküyor” bilgisini paylaşıyor.Yayında ayrıca Türkiye’nin nasıl dünyanın en çok plastik atık ithal eden ülkesi haline geldiğini ortaya koyan Greenpeace raporunu da ele aldık. Öyle ki Rus medyasında bu konu etraflıca alındı.Has, “Türkiye’nin başta İngiltere ve AB ülkelerinin çöplerinin taşındığı ülkeler arasında liderliğe yerleşmesi Rusya’yı bile endişelendiriyor” diyor.Önde gelen Rus gazetelerinden Nezavisimaya’da çıkan bir analizde, “Türkiye, Avrupa’nın çöplüğüne dönüştü” başlığının atıldığına dikkat çeken Has, Rusya’nın endişe gerekçelerini de ele alıyor.

Türkiye, suç örgütü lideri Sedat Peker'in devlet-mafya-siyaset üçgenindeki kirli işlerin kısmi ifşalarını konuşmaya devam ediyor.Peker, videolarından birinde Yeldana Kaharman’ın şüpheli ölümüyle Jandarma Genel Komutanı Arif Çetin’in de ilişkili olduğunu ileri sürdü.Orgeneral Arif Çetin ise, eski İçişleri Bakanı Mehmet Ağar’ın oğlu ve AKP Elazığ Milletvekili Tolga Ağar’ın, “Yeldana Kaharman’ın ölümünde Tolga Ağar’ın bir rolü olmadığını” öne sürmüştü, ancak bu isimlerle fotoğrafları ortaya çıkınca tartışma yarattı.Ağar ve Çetin’in fotoğraflarının yanı sıra Çetin’in, suç örgütü lideri Alaattin Çakıcı’nın ‘’sağ kolu’’ olduğu iddia edilen Selahattin Yılmaz’la da fotoğrafı ortaya çıktı.Rusya uzmanı Dr Kerim Has, Moskova’dan programında Org Arif Çetin'in Ruslarla da arasının iyi olduğunu belirterek Moskova bağlantılarına ilişkin detayları anlatıyor.Suriye ve Libya gibi ülkelere cihatçı transferi konularında Jandarma’nın önemine vurgu yapan Has, “Bu anlamda Rusların ilgi alanına giren bir isim Arif Çetin” diyor.Bölgedeki silah kaçakçılığı, insan kaçakçılığı gibi konularda sınır güvenliği açısından Jandarma’nın etkin olduğunu söyleyen Has, “Rusya özellikle Türkiye’deki iç güvenliğin nabzını Soylu ve Arif Çetin üzerinden tutuyor. Arif Çetin’in Moskova’yla bağlantıları bağlamında geçtiğimiz yıllarda Ulusal Muhafız Birliği’nin başındaki Viktor Zolotov’un Türkiye’ye ziyaretine bakmak lazım” ifadesini kullanıyor.Zolotov’un Putin’in sağ kolu olduğunu belirten Kerim Has, şunları kaydediyor:“Ulusal Muhafız Birliği’nin birincil görevi toplumsal olayların bastırılması, dost ya da müttefik yabancı devlet adamlarının kişisel korumaları anlamında stratejik alanlarda yer alırlar ve 350 bin kişilik güç birliği bulunuyor. 23 Haziran seçiminden önce Türkiye’ye ilk defa beş günlük bir ziyaret yapıldı ve burada Erdoğan’ın aldığı model konusunda Rusya’nın örnekleri masaya yatırıldı diye düşünüyorum. 2019’da Arif Çetin’in Moskova’ya bir ziyareti oldu ve Rusya’nın güvenliği nasıl sağladığına dair bazı yöntem ve bilgi transferi konusunda görüş alışverişi olduğu konuşuldu. Bu yönden bu ziyaret çok önemliydi. Öte yandan Türkiye’nin Kozmik Oda’sına girildiği söylendi malum. Ne kadarına girildi bilemem ama yakın zamanda Libya’da görev alan üç generalin kimlik bilgileri Rus medyasında ifşa edildi. Burada da Türkiye’nin kozmik bilgiler içerecek askeri ve güvenlik bigilere Rusya gibi devletlerin sahip olduğu kanaatindeyim. Öyle ki, hangi generalin nerede ve hangi görevde olduğuna dair bilgiler dahi Moskova’da konuşuluyor. Ben Rusya’nın Arif Çetin üzerinden bir erişiminin olduğunu düşünüyorum.”

Dr Kerim Has: Ruslar, Türkiye-İngiltere 'ortaklığına' neden kafayı taktılar?Ukrayna’da bir ay öncesine kadar savaş mesabesinde olan gerilim, yerini biraz daha çözüme bırakmış gözüküyor.ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, ilk defa Ukrayna’ya bir ziyaret gerçekleştirirken, açık destek sözü verdi.Blinken, özellikle Donbass ve siber saldırılar bağlamında Rusya'nın "sorumsuzca ve saldırgan" eylemlerine yanıt verecekleri mesajını da iletti.Blinken, Rusya’yla “daha sağlam ve öngörülebilir bir ilişkiyi tercih ettiklerini" söylüyor.Öte yandan bölgeden Rus askerlerinin çekildiği haberleri de gündemde. Rusya uzmanı Dr Kerim Has, Moskova'dan programında Türkiye-Rusya ilişkilerinde son gelişmeleri ve Ukrayna üzerinden Türkiye-İngiltere denkleminin neden rahatsızlık yarattığını ele alıyor.Rusya’nın Donbass’ta 75 bin civarında olduğu söylenen askerlerinden sadece 3 bin kadarını çektiğine dikkat çeken Has, Moskova için savaşın olmadığı bir çözümün en iyi yol olduğunu bir kez daha anımsatıyor.İşin Türkiye’ye bakan kısmında ise Rusların Erdoğan-İngiltere-Richard Moore denklemine kafayı fena takmış durumda olduklarından bahsediyor.Rusya devlet ajansı RIA Novosti’de yer alan bir analize atıf yapan Has, “Kırım Planları: Britanya ve Türkiye Ukrayna’ya Neden Yardım Ediyorlar” başlığının atıldığını aktarıyor. Has, söz konusu makalede, bir dönem Türkiye’de büyükelçilik yapan, şimdi ise MI6’in başında olan Richard Moore’un çocukluğunun Moskova’da geçtiği bilgisine de yer verildiği ifade ediyor.İngiltere’nin Türkiye’yi adeta bir koçbaşı gibi kullandığı görüşünü dile getiren Has, “İngiltere, kendisinin konuşulmasını pek sevmez, istemez de. Rusların deyimiyle ‘sisli ülke’ İngiltere, dış politikada da sisi sever. Ukrayna’yı konuşurken de 15 Temmuz’u konuşurken de Suriye’yi, Libya’yı, Karabağ’ı, Kıbrıs’ı, Doğu Akdeniz’i konuşurken de ‘Avrasyacıları’ konuşurken de Türkiye kadar Rusya kadar ABD kadar bölgeye ilgili İngiltere’yi de cesaretle konuşmalı. Yoksa Erdoğan rejiminin yıkımı artacak” yorumunu yapıyor.Bütün bunlar yaşanırken, perşembe günü Putin-Erdoğan görüşmesi de gerçekleşti.Telefonun Putin’den bir ay sonra gittiğini söyleyen Kerim Has, şu notları paylaşıyor:- Nisanda ana gündem Ukrayna idi, bu sefer Ukrayna’yı hiç konuşmamışlar- Rus aşısını konuşmuşlar, Putin “bu ay sevkıyata başlayabiliriz” mesajı vermiş- Erdoğan, turistlere uçuş yasağının kaldırılması konusundaki ümidini dile getirmiş- Suriye’yi de konuşmuşlar, Putin, anayasa komitesi çalışmalarına ve “Suriye’de arda kalan teröristlerle amansız mücadelenin devamına” vurgu yapmış- Libya’da yeni yönetimin çabalarına destek belirtilmiş- Karabağ da konuşulmuş ama sanki konuşmuş olmak için konuşmuşlar gibi…

Rusya uzmanı Dr Kerim Has, Ukrayna üzerinden devam eden Rusya-Türkiye gerilimine ilişkin son durumu analiz ediyor.Has, Moskova'dan programında Rusya medyasında ‘Bayraktar Katili’ olarak adlandırılan droneların nerede devreye sokulduğunu ele alıyor ve Moskova'dan gelen son Ukrayna tehdidinin ne anlama geldiğini cevaplıyor.Has ayrıca Türkiye'ye uçuş yasaklarında son durumun ne olduğunu ve hapisteki muhalif lider Navalny'nin sağlık durumunun nasıl olduğunu da anlatıyor.

Rusya’nın “kırmızı çizgisi” olarak gördüğü Ukrayna Donbass bölgesinde tansiyon her geçen gün yükseliyor.Rus yönetimi ülkede bir askeri teyakkuz hâli ilan ederken, ABD'nin Karadeniz'e savaş gemileri göndermesini "provokasyon" olarak nitelendirdi ve "ABD savaş gemilerinin kendi iyiliği için Kırım'dan uzak durmasını" söyledi.Türkiye’nin özellikle Kırım meselesi üzerinden Ukrayna’ya verdiği destek ve “Donbass’ta da yanındayız” mesajı ile Zelenskiy’nin Ankara’da Erdoğan’ın misafiri olması, Moskova’yı öfkelendirdi.Rusya, Ukrayna desteğinden dolayı Türkiye’ye fatura kesmeye başladı.İlk adım olarak Türkiye için önemli bir turizm kaynağı olan Rus turistlerin Türkiye’ye tüm uçuşları sonlandırıldı.Hazirana kadar devam etmesi planlanan yasaklar için koronavirüs vakalarının yükselmesi bahane edilirken, Rus Duması’nda Putin’in partisi Birleşik Rusya milletvekillerinden ve aynı zamanda Rusya’nın sağlık otoritelerinden (Rospotrebnadzor’un eski başkanı) bir isim olan Gennadiy Onişenko, Türkiye’ye uçuşların tüm yaz boyunca kapatılması gerektiğini söyledi.Rusya Dışişleri Bakanı Yardımcısı Sergey Ryabkov ise, Ukraynalı yetkililerin, Türk yapımı insansız hava araçlarını (İHA) Donbass’ta kullanmasına dair, “Türk İHA’ larının Donbass’ta görüldüğüne dair söylenenler bizde pek mutluluk uyandırmıyor” uyarısını yaptı.Rusya uzmanı Dr Kerim Has’la Moskova’dan programında son gelişmeleri ve bundan sonra yaşanabilecekleri konuştuk.Kerim Has, Rusya’nın, Türkiye'ye uçuşları durdurması ile Ankara’ya bir anlamda sopa gösterdiğini ve haziran ayına kadar süre tanıdığını söylüyor.Bu süreçte Türkiye’nin atacağı adımlarla paralel olarak Moskova yönetiminin de yaptırım sayılabilecek adımlarını daha da artıracağına dikkat çeken Has, “Rusya savaş istemiyor ama böyle bir senaryoda da kimseye müsaade etmeyeceğinin mesajını açık bir şekilde veriyor” yorumunu yapıyor.

Dr Kerim Has: Ukrayna’da sonun başlangıcı mı: Türkiye tarafını seçmezse ne olur?Ukrayna’da Donbas üzerinden savaş tamtamları gitgide yükseliyor. Rusya, “kırmızı çizgisi” olarak gördüğü bölgede olası askeri hareketliliğin ağır sonuçları olacağı uyarısını yinelerken, ülkede bir askeri teyakkuz hâli ilan edilmiş durumda.Kremlin Başkanlık İdaresi Başkan Yardımcısı ve Putin’in yakın çevresinden Dmitri Kozak, Donbas’ın Kiev kontrolündeki kısmını ziyaret eden Ukrayna Devlet Başkanı Zelensky’i, “Bölgede askeri eylemlerin başlaması, Ukrayna’nın sonunun başlangıcı olur” sözleriyle uyardı.Öte yandan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Almanya Şansölyesi Angela Merkel ortalığı yatıştırmayı amaçlayan bir telefon görüşmesi gerçekleştirirken, Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar ile İngiliz mevkidaşının Londra’da gerçekleştirdiği zirve bu bağlamda bir plan hazırlığı olduğu yorumlarına kapı araladı.Türkiye iç siyasetinde ise “emekli amiraller bildirisi” gündemde.Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın Montrö Sözleşmesi’ni iptal edebileceği yolunda verdiği mesajlar sonrası “Ulusalcı” ve “Avrasyacı” olarak anılan 104 emekli amiralin gece yarısı bildirisi yayımlaması eşliğinde bu anlaşmanın Rusya için ne anlama geldiği ve olası bir iptal durumunda nasıl pozisyon alacağı da merak konusu.Rusya uzmanı Dr Kerim Has, Moskova’dan programında Ukrayna'da Donbas üzerinden giderek tırmanan savaş ihtimalini ve burada Türkiye'nin alacağı pozisyona göre nelerle karşılaşacağını analiz ediyor.Has, “Türkiye tarafını seçmezse ne olur?” sorusu üzerinden esas duruşun savaşa karşı bir tutum ile yatıştırıcı bir tavır olması gerektiğinin altını çiziyor.Rusların, Ukrayna Devlet Başkanı Zelensky’nin Katar ziyaretinde İngiltere’nin olası rolünden “nem kapmış durumda” olduklarını söyleyen Has, Rus basınında Kiev’in Donbas’a harekâtında Suriye’deki gibi savaşın finansmanının yine İngiltere’nin Orta Doğu’daki ortağı Katar’dan sağlanabileceğinin yazıldığına dikkat çekiyor.Putin’in, "Kavga kaçınılmazsa, ilk yumruğu sen atacaksın” sözlerine atıf yapan Has, Ukrayna’nın NATO üyeliği gibi gerçekçi olmayan bir hedefle ateşle oynadığı görüşünü dile getiriyor. Türkiye’nin Ukrayna’ya olası desteği durumunda ise ekonomik ve askeri anlamda ciddi sonuçlarla karşılaşabileceğine dikkat çeken Has, “Türkiye’de salgın aldı başını gitti ama Ruslar tatil için hala Türkiye’yi tercih ediyor. Mart ayı bilet satışlarının yüzde 59’u Türkiye’ye imiş. Pandemi yüzünden uçuşlar yine askıya alınmazsa, bu yıl Türkiye’yi 5-6 milyon Rus turist ziyaret edebilir, deniyor. Bütün bunlara bakınca, buradaki kaybın bile mali olarak Türkiye’ye getireceği yükleri düşünmek gerekiyor ifadesini kullanıyor.Yayında son olarak Suriye’nin Haseke kentinde gerçekleşen saldırıda Türk askerlerinin hayatını kahbettiğine dair Rusya’nın devlet haber ajansı RIA Novosti’nin haberini anımsatan Kerim Has, söz konusu patlamanın Türk askeri üssünde yaşandığının ve hayatını kaybeden ve yaralanan asker sayısının 12 olduğunun ileri sürüldüğünü aktarıyor. Has, burada Türkiye’nin böyle bir saldırıyı ve kayıpları gizleme yoluna gidip gitmediğinin sorgulanması gerektiği yorumunu yapıyor.

Ukrayna’daki olası savaşa Ankara’nın dahli, Rusya’yla ilişkilerde yeni krizler doğururRusya ile Ukrayna arasında Donbas gerilimi yükseliyor.Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Donbas'ta yeni savaş başlatma girişimlerinin Ukrayna'nın bölünmesine yol açabileceğini söyledi.Rus Pervıy Kanal'a açıklamalarda bulunan Lavrov, "Devlet Başkanı Vladimir Putin kısa süre önce söylemişti ancak bu sözler bugün de geçerli... Donbas'ta yeni savaş başlatmaya çalışanlar Ukrayna'yı yıkıma uğratır" uyarısı yaptı.Öte yandan, Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmitro Kuleba ve ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, telefonda Donbas ve Kırım'daki güvenlik durumunu ele aldı.Kuleba, sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, Amerikalı mevkidaşıyla güvenlik işbirliğini geliştirme yollarını telefonda görüştüklerini duyurarak, "Rusya'nın Ukrayna'nın doğusunda ve Kırım'daki güvenlik durumunu kötüleştirmeye devam etmesinden dolayı Blinken ile yapıcı ve odaklanmış bir telefon görüşmesi gerçekleştirdim” ifadesini kullandı. Rusya uzmanı Dr Kerim Has, Moskova’dan programında Rusya ve Ukrayna arasındaki gerilimi ve olası sonuçlarını değerlendirdi.Daha önceki programlarda “Donbas’ta savaşın kapıda olduğu” yönünde öngörüleri olduğunu hatırlatan Has, Türkiye ve Ukrayna arasındaki askeri işbirliğine dikkat çekerek, “Ukrayna’da yeniden filizlenen savaşa Ankara’nın dahli, Rusya’yla ilişkilerde İdlib’den S-400’lere yeni birçok kriz doğurur” görüşünü dile getiriyor.Ankara’nın SİHA’lar üzerinden Ukrayna’ya silah satışı yaptığını belirten Has, İdlib ve Libya’dan sonra Ukrayna’da da Türkiye ile Rusya’nın karşı karşıya gelme riskinin yüksek olduğunu ifade ediyor.“Kiev yönetiminin Kırım’ı Rusya’nın kontrolünden çıkartması gerçekçi bir senaryo değil” diyen Has, Ama Donbas, Rusya’nın da hâlâ Ukrayna toprağı olarak gördüğü bir yer. Şubat 2015’te 13 maddelik Minsk protokolü imzalandı. Ukrayna’nın Batı’dan bir destek göreceğini düşünmesi büyük bir yanılgı olur ve Lavrov’un belirttiği gibi büyük bir yıkımın adımı olur” yorumunu yapıyor.ABD’de Trump sonrası Biden yönetiminin Ukrayna konusunda daha aktif bir role bürünme eğiliminde olduğunu kaydeden Kerim Has, Mevcut gerçeklikler Ukrayna için bugün Rusya’ya güle güle deyip ertesi gün NATO’ya girmeye imkân verecek gerçekler değil. Yine Rusya’dan ayrılacaksanız bunu belli bir süreye yaymanız gerekir. Kendi ayaklarınız üzerinde durmanız gerekir ancak bu süreç nesiller gerektirir. Böyle bir savaş başlarsa Rusya girer ve Donbas’ın kontrolü neredeyse tamamıyla Moskova’nın kontrolüne geçer” diye belirtiyor.Rusya uzmanı Has, söz konusu krizin bir diğer olası yönüne de dikkat çekiyor. Has’a göre, Ankara’nın müdahaleci bir pozisyon alması durumunda Rusya, İdlib’de saldırılarını artırarak Erdoğan yönetimine Donbas öncesi mesaj verebilir.

Rusya uzmanı Dr Kerim Has, Moskova'dan programında Rusya-Türkiye ilişkileri üzerinden son gelişmeleri değerlendiriyor.İdlib'de neler oluyor, Ankara-Moskova hattında soğuk savaş dönemi mi başladı?Rusya da Türkiye'den ümidi kesme noktasına mı geldi?

ABD Başkanı Joe Biden, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'i ağır ifadelerle eleştirdi.ABC News'den George Stephanopoulos’un sorularını yanıtlayan Biden, "Putin'in bir katil olduğunu düşünüyorum" derken, ABD seçimlerine karışmanın bedelini ödeyeceğini söyledi.Açıklamanın ardından Rus rublesi dolar karşısında yüzde 1'i aşan kayıp yaşadı.Biden'ın açıklamaları Amerikalı istihbarat yetkililerinin hazırladığı rapor sonrası geldi.Rapora göre, geçen yılki başkanlık seçimlerine eski Başkan Donald Trump lehine etkide bulunulması girişimlerini büyük ihtimalle Rusya lideri Vladimir Putin bizzat onayladı.Biden, röportajda Stephanopoulos'a, ocak ayı sonlarında bir telefon görüşmesi sırasında Putin'i uyardığını söylüyor.Biden, "Uzun bir konuşma yaptık. Seni tanıyorum ve sen de beni tanıyorsun. Bunun gerçekleştiğini tespit edersem, o zaman hazırlıklı ol dedim" ifadesini kullandığını aktarıyor.Bunun üzerine gazetecinin, "Putin'i tanıyorsun, sence o bir katil mi?" sorusuna Biden, biraz düşündükten sonra "Evet, öyle görüyorum" yanıtını veriyor.Putin de biraz ironiyle karışık “Ona sağlık diliyorum” dedi. Bu mesaj ABD’li bazı uzmanlarca “Biden’ın yerinde olsam sabah çayımı bir kontrol ederim içmeden önce” gibi esprilere de konu oldu. Son olarak Rusya, Washington Büyükelçisi’ni Moskova’ya çağırdı ancak kısa süre sonra tekrar dönmesi bekleniyor. Rusya uzmanı Dr Kerim Has’la Moskova’dan programında Biden’ın bir anlamda Putin’e parmak sallamasının ne anlama geldiğini konuştuk.Bu bir gaf mı, yoksa Biden’lı ABD yönetiminde Rusya ile ilişkiler soğuk savaş ayarında mı gidecek?Bu çıkışın Erdoğan’a etkisi nasıl olur?Kerim Has, bu soruları geniş bir analizle yanıtlarken, HDP'ye yönelik kapatma davasının Moskova tarafından nasıl karşılanacağı konusunu da yorumluyor.Has’a göre, iktidarın yargı eliyle attığı bu adım, Moskova’nın Kürt politikasına ters. Has, biraz ironi biraz da gerçeklik payı olduğunu belirterek, “Putin’in de Biden gibi Erdoğan’ın telefonlarına çıkmayabilir” ifadesini kullanıyor.Has, “Rusya için HDP ve Kürtler ne anlama geliyor?” sorusunu Suriye üzerinden cevaplıyor.Programda Ukrayna’da yaşanan gerilime de yelpaze tutan Kerim Has, “Donbas’ta savaş kapıda” yorumunu yapıyor ve böyle söylemesinin ardında yatan son gelişmeleri anlatıyor.Son olarak Suriye’de TSK’nin Kürtlerin kontrolündeki Ayn İsa’ya askeri yığınak yapması üzerinden Rusya’dan gelen uyarıyı da değerlendiren Has, Kürtler için Moskova’yla anlaşma konusunda olası senaryoları sıralıyor.

Türkiye'de özellikle Aydınlık ve çevreleri tarafından "Avrasyacılığın teorisyenlerinden" biri olarak lanse edilen ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in özel temsilcisiymiş gibi lanse edilen Aleksandr Dugin'in yayın yönetmeni olduğu Rus milliyetçisi televizyon 'Tsargrad'ın internet sitesinde, "Rusya Türkiye'yi bombalıyor. Şimdilik Suriye'de” bir makale yayımlandı. Sitenin daimi yazarlarından Aleksandr Ziganov imzalı makalede, "Rus Hava Kuvvetleri'nin Suriye'nin Lazkiye kentinde düzenlediği hava saldırılarının asıl amacının Türkiye Cumhurbaşkanı'nın hırsları olduğu” iddiası dile getirildi.Rusya uzmanı Dr Kerim Has, Moskova'dan programında Türkiye'deki Avrasyacıları anlatırken, Dugin'in Putin’in Rusya’daki ağırlığının ne olduğu konusunu etraflıca ele alıyor.Has, Rusya’nın Suriye’de Türkiye'yi bombaladığı yolundaki haberin aslında bir süredir bölgede devam eden gerilime dayandığını ifade ediyor.Rusya’nın bölgedeki cihatçıların varlığından rahatsızlığını uzun süredir dile getirdiğini vurgulayan Kerim Has, makalenin yayımlandığı Tsargrad’ın aslında bir televizyon yayını olduğunu ve ülkede popüler olmadığını ifade ediyor. Türkiye’de Perinçek’in başın çektiği Avrasyacıların Rusya’da bir ağırlığının olmadığının altını çizen Has, “Öyle ki bu gruptan bazı isimlerin ve hatta Erdoğan’ın danışmanlarından bazı kişilerin Rusya’ya giriş yasağı olduğunu biliyorum” ifadesini kullanıyor.Aleksandr Dugin'in, 15 Temmuz darbe girişimine ilişkin olarak, "14 Temmuz'da uyardık" iddiasını da değerlendiren Has, Dugin'in bu tarz söylemler üzerinden Türkiye'de Avrasyacı olarak anılan medya ile 'Putin'e yakın Avrasyacılar" söylemine dayanan şehir efsanesine katkı sunduğunu ifade ediyor.

Rusya uzmanı Dr Kerim Has, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ve Putin arasında gerçekleşen telefon görüşmesinin detaylarını Moskova'dan programında anlattı. Kremlin ile Saray’ın görüşmeye ilişkin bilgi notlarında farklılıklar dikkat çekiyor. Has, Putin’in Gare’de ölen Türk vatandaşları için taziye mesajı iletirken, PKK’ye yönelik infaz suçlamasına dair hiçbir ifade kullanmamasına dikkat çekiyor ve “Rusya, Gare’de ABD gibi PKK infazı tezini doğrulamıyor mı?” sorusunu yanıtlıyor.Öte yandan Lavrov ile Çavuşoğlu da perşembe günü bir görüşme gerçekleştirdi. O görüşmede ise ağırlıklı gündemin Suriye’deki gelişmeler olduğu görülüyor. "Erdoğan’ın İdlib’de daraldığını" söyleyen Kerim Has, bunun nedenlerini sıralıyor.Soçi’de Türkiye-İran-Rusya üçlü zirvesinin detaylarını da ele alan Has, "Rusya neden rahatsız, Ankara ne istiyor?" sorusuna cevap veriyor. Rusya-Türkiye ilişkileri bağlamında bir diğer gündem maddesi ise Libya'da yaşanan yönetim değişikliği. Has, Libya Ulusal Birlik Hükümeti'nin Başbakanı Abdülhamid Dibeybe'nin, Mısır Cumhurbaşkanı Sisi ile Kahire’de bir araya gelmesi ve Rus medyasında Sarraj'ın ülkeyi bir daha geri dönmemek üzere terk ettiği haberlerini değerlendiriyor.Son olarak S-400 konusuna ilişkin Rus uzman İvan Timofeev’in “Türkler, şimdi S-400’lerden ve Moskova’yla sonraki anlaşmaları yerine getirmekten vazgeçerlerse, ceza ödemek durumunda kalacaklar…” yorumunu da değinen Has, bu cezaların ne olabileceği konusunu irdeliyor.

Joe Biden’ın başkanlığı sonrası ABD-Türkiye ilişkilerinde tansiyon yüksek. Aradan onca zaman geçmesine rağmen Biden henüz Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın telefon çağrılarına geri dönmüş değil. Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, ABD ile ilişkileri yumuşatmak için bir hamle bağlamında S-400 füze savunma sistemi için “Girit formülü uygulanabilir” görüşünü dile getirdi.Hemen akşamında ise Bloomberg’e konuşan Türk yetkililer, Ankara’nın S-400 konusunda tavize hazır olduğu mesajını verdiler. Daha önce Kıbrıs’ın Rusya’dan aldığı S-300 sistemi sonrası Avrupa Birliği üyeliği nedeniyle kriz çıkmıştı. Yunanistan, S-300’leri Kıbrıs’tan Girit Adası’na taşıyarak bir depoya kilitlemişti.Akar’ın önerdiği “Girit formülü” bu...Ancak Akar ve Türk yetkililer, bunu ABD’nin Suriye’de işbirliği yaptığı PYD/YPG yapılanmasını Türkiye gibi “terörist örgüt” ilan etmesi şartına bağlıyor.Ancak ABD’de yönetime yeni gelen kadrolar, Kürtlere daha sıcak bakan isimlerden oluşuyor. Peki, işin Rusya tarafına bakılacak olursa Putin bu işe ne der?Moskova’dan programında Rusya uzmanı Dr Kerim Has ile S-400 modeli için önerilen ‘Girit modeli’nin hayata geçirilmesi durumunda olası senaryoları konuştuk.“S-400’ler yüzünden ABD-Rusya arasında sıkışan Erdoğan, ‘kırk katır mı kırk satır mı’ deyiminde olduğu gibi iki senaryonun da kendisini çıkmaza sürükleyeceği kritik bir eşikte” diyen Has, “ABD baskısıyla ‘eller ayırsa bile, yollar ayırsa bile’ Erdoğan’ın ‘siyasi bekâ’ kaygısıyla Rus S-400’lerinden ayrılması hiç de öyle kolay olmayacak” görüşünü dile getiriyor ve ekliyor:“Erdoğan, S-400’leri ‘Girit Modeli’ kılıfı altında ya mezara gömeceği ya da fezaya göndereceği yönünde sinyaller veriyor ama Ankara’ya yeni parti S-400 satma arefesindeki Kremlin’de bu planın kabul görmesi pek mümkün değil. 15 Temmuz’un ‘diyeti’ ve ‘sus payı’ olarak ‘acil kodla’ alınan S-400’lerden caydığı takdirde Erdoğan’ın Rusya’ya yeni ‘bedeller’ ödemek zorunda kalacağı kanaatindeyim. Moskova’nın elindeki S-400 kozlarının ABD’nin ‘değneğinden’ aşağı kalır yanı yok: İdlib’den yenilenecek Gazprom-BOTAŞ anlaşmasına, Suriye Kürtlerinden 15 Temmuz’a, Zarrab’ın Rusya’ya taşıdığı bavullardan IŞİD dosyalarına…”Programda ayrıca Rus medyasının, Ankara’nın İdlib’de SİHA’larla topladığı istihbaratı yeni saldırılar için cihatçılara transfer ettiği yönünde haberler servis etmesini de konuştuk.Has, “Umarım, Rusya’yla ilişkileri gerip S-400’lerden caymanın yolunu yapmak için bir ‘bahane’ aranmıyordur” diyor. Öte yandan 2015’te düşürülen Rus uçağının pilotunu öldürdüğü söylenen militanların komutanının şimdilerde cezaevinden tahliye edilmesine de değinen Rusya uzmanı Kerim Has, “Çakıcı olayındaki gibi Türkiye’de Erdoğan iktidarı ve paydaşları arasındaki güç mücadelesinin bir sonucu olabilir” yorumunu yapıyor ve şunları kaydediyor:“Süleyman Soylu’nun yeni 15 Temmuz söylemiyle doğrudan tehdit ettiği Erdoğan’ın Batıyla ilişkilerinde ‘frenleyici rol’ oynayacağı görülüyor, Erdoğan, S-400’ler yüzünden bir de içeride Akar-Soylu ikileminde kalabilir.”