Godzina bez fikcji

Czyżby surrealiści odkryli odpowiedź na jedno z najważniejszych pytań, jakie człowiek sobie zadaje - jak żyć? Agnieszka Taborska w swoim "Poradniku surrealistycznym" przygląda się szalonemu życiu surrealistów i proponuje nam, byśmy choć w niewielkim stopniu spróbowali sami spojrzeć na świat ich oczami. A były to nie tylko oczy mężczyzn - Bretona, Dalego, czy Ernsta, ale i kobiet. Meret Oppenheim, Lee Miller, Claude Cahun, Leonora Carrington, Dora Maar, Dorothea Tanning i wiele innych kobiet było uczestniczkami i współtwórczyniami surrealizmu. W "Godzinie bez fikcji" z Agnieszką Taborską będziemy rozmawiać o tym dlaczego historia na jakiś czas o nich zapomniała, jaki był ich wkład w surrealizm, ale też o tym jak żyć trochę na opak tego, co dookoła nas. Audycją z Agnieszką Taborską żegnam się z Państwem na pewien czas. 33 odcinki "Godziny bez fikcji" to była wspaniała przygoda, za którą dziękuję Resetowi Obywatelskiemu, ale przede wszystkim Państwu, naszym fantastycznym osobom słuchającym. Czy, kiedy i w jakiej formie wróci audycja nie chcę dzisiaj mówić, dzisiaj będziemy mówić o tym, że w życiu można zrobić więcej niż nam się pozornie wydaje. Potrzeba tylko użyć wyobraźni. Reset Obywatelski, godzina 21:00, ostatnia w tej formule "Godzina bez fikcji" zaprasza.

W 2020 roku po raz pierwszy suma transferów pieniężnych z Polski zdecydowanie przekroczyła sumę transferów do kraju, co znaczy że staliśmy się krajem imigranckim. Kim są “nasi” uchodźcy i jakie są ich problemy? Ale nie tylko o tym będzie w najbliższej “Godzinie bez fikcji”. Rynek mody i designu lubi dużo mówić o ideach, angażować się w akcje społeczne czy charytatywne dla reklamy. A co, gdy po modę i design sięgają społecznicy? Jak przez ubrania i gadżety wyrażają się w Polsce uchodźcy i uchodźczynie i dlaczego stowarzyszenie Nomada uruchomiło “Sklep dla sprawy”? O tym będę rozmawiał w “Godzinie bez fikcji” z Maciejem Mandeltem, członkiem zespołu Nomady.

🐕‍🦺🐕 W schroniskach tłumy chętnych do adopcji, oblegane hodowle, a "na mieście" dziesiątki psiaków. Warszawskie Muzeum Etnograficzne wpuszcza opiekunów ze zwierzakami, podobnie niektóre galerie handlowe. Psy są wszędzie, ale co same sądzą o swoich nowych przywilejach?   ❓🐶 Zastanawiacie się czasem "co pies na to"? W "Godzinie bez fikcji" w środę o 21:00 spróbujemy znaleźć odpowiedź na to jakże podstępne pytanie razem z Magdaleną Horodyską i Katarzyną Migdał, które prowadzą psią szkołę i napisały poradnik "Pies w mieście".

🚢⚓ Mieszka w Gdańsku z widokiem na bramę Stoczni Gdańskiej, a ponieważ jest fotografem, od lat dokumentuje Stocznię. Michał Szlaga należy do czołówki polskich fotografów, a jego "Brama", monumentalny album poświęcony bramie Stoczni właśnie się ukazał. Co mówi brama? Jakich przemian świadkiem jest Szlaga i czy czasem nie chce uciec od Stoczni? 

⚽ Jutro, Gdy zaczniemy rozmowę z Mirosławem Wlekłym, reporterem, autorem biografii “Górski. Wygramy my albo oni” będziemy już po meczu Polska-Szwecja, zatem jeszcze nie wiemy w jakich nastrojach do niej przystąpimy.  O Kazimierzu Górskim powiedziano i napisano już wiele, ale Wlekły uznał, że “wiele” to nie znaczy “wszystko”. Porozmawiamy o tym co odkrył, ale też o tym jak tworzył się mit Orłów Górskiego i polskiej piłki, do którego wciąż próbuje nawiązać nasza reprezentacja. 

📣 Państwa i moją gościnią w “Godzinie bez fikcji” w Resecie Obywatelskim będzie polsko-białoruska aktywistka, artystka intermedialna, pomysłodawczyni akcji “Minuta krzyku dla Białorusi”, Jana Szostak.   Choć wydaje się być oczywistym o czym będziemy rozmawiać, to mam nadzieję, że uda nam się pokazać temat polsko-białoruskich relacji i problemów w nowym świetle.

Wojna dla dziecka to trauma i groza, ale też zabawa i śmiech. Dziecięca perspektywa jest nieoczywista, trudna do uchwycenia, zmitologizowana, zapomniana. Jak ją opisać, jak uniknąć pułapek, które zastawia na nas pamięć?   O dzieciach i wojnie swój najnowszy reportaż napisała Magdalena Grzebałkowska, reporterka, laureatka Nagrody Nike Czytelników za książkę "1945. Wojna i pokój", która będzie Państwa i moją gościnią w “Godzinie bez fikcji” 9 czerwca o godzinie 21:00.

🔲🔳 A Wam co wybetonowano? Betonoza to zjawisko społeczne, polityczne ale i filozoficzne. “Betonoza” to również tytuł książki Jana Mencwela, który będzie Państwa i moim gościem w “Godzinie bez fikcji”. Kiedy zaczęła się betonoza i czego jest efektem? Szalonych czasów transformacji, potrzeby “żeby było ładnie”, braku edukacji ekologicznej? Czy Jan Mencwel lubi słowo “rewitalizacja”?

📚🦁🦒 Bardzo trudno jest przejść dorastanie w Polsce, by nie natknąć się na serię książek Alfreda Szklarskiego o przygodach Tomka Wilmowskiego.    “Tomki…” uczyły świata, były źródłem rozrywki i wiedzy, przygody i refleksji. Miały w sobie patriotycznego ducha. Czy jednak po ponad 60 latach od ukazania się pierwszego “Tomka…” nie powinniśmy inaczej opowiadać świata “obcych”, których odwiedza dzielny Polak wraz ze swoją pochodząca z Australii żoną i kapitanem Nowickim?    Jakie pytania zadawał sobie Maciej Dudziak siadając do pisania nowego “Tomka…”? O tym porozmawiam w dwudziestej piątej “Godzinie bez fikcji” z Maciejem Dudziakiem, autorem “Tomka na Alasce”, nowej części przygód Tomka Wilmowskiego .   Od ukazania się pierwszej części „Tomek w krainie kangurów” w 1957 do 1970 roku seria uzyskała nakład oficjalny 800 tysięcy egzemplarzy i miała łącznie 19 edycji. Już wtedy badaczka literatury młodzieżowej, Halina Skrobiszewska pisała, że popularność książek Szklarskiego jest „niepokojąca”, gdyż autor schlebia wszystkim upodobaniom młodych ludzi – Tomek nie przegrywa, zawsze jest zwycięski. Mimo czyhających niebezpieczeństw nikomu nic się nie dzieje, wszyscy wychodzą cało z tarapatów. Tomek jest jak Zorro czy kapitan Kloss, pisze Skrobiszewska. Kim jest Tomek w 2021 roku?

"2020 Białoruś wybory prezydenckie", "military", "Albania", "traktory", "OMON" - to tematy zdaniem Google “podobne” do zapytań o Białoruś. A o czym rozmawia się w Białorusi? Jak organizuje się społeczeństwo obywatelskie i jakie zadania i problemy stoją przed dziennikarzami i dziennikarkami, którzy zajmują się Białorusią? O tym w “Godzinie bez fikcji” porozmawiam z Wiktorią Bieliaszyn, dziennikarką “Gazety Wyborczej”, która relacjonowała ubiegłoroczne protesty.   Niespełna dziesięciomilionowy sąsiad pojawia się w naszych wiadomościach najczęściej przy okazji protestów przeciwko reżimowi Łukaszenki, w kontekście stosunków rosyjsko-białoruskich i oczywiście sytuacji Polaków. Kraj obciążony znaczeniami. Jaką Białoruś znają i widzą Polacy, a jak jest “na miejscu”. Kiedy stereotypy są potwierdzeniem rzeczywistości, a kiedy opowiadają więcej o nas, niż o kraju, którego dotyczą. Bez fikcji o Białorusi w Resecie Obywatelskim i audycji “Godzina bez fikcji” w środę o godzinie 21:00.

📃✍ Gdy umarł Adam Zagajewski pomyślałem, ciekawe kogo teraz nazwą “najwybitniejszym żyjącym polskim poetą”. Poezja w świadomości zbiorowej pojawia się przy okazji rocznic jak 11 września, patriotycznych uniesień, upamiętnień powstań i od czasu do czasu - dnia kota w pustym mieszkaniu. Choć piszą ją tłumy, to czytani są tylko nieliczni i nieliczne. Dlaczego warto dołączyć do grona czytających?   Artur Burszta, szef jednego z najbardziej prestiżowych wydawnictw specjalizujących się w poezji, organizator festiwalu Stacja Literatura, który od lat 90. umożliwia czytelnikom i czytelniczkom spotkania z poezją będzie Państwa i moim gościem w audycji, w której porozmawiamy o tym, co dzisiaj daje nam poezja, kogo warto poznać i jak wyglądają ekonomiczne patorealia “bycia poetą” czy “poetką”.

📖✍ A co gdyby to wszystko opisać? To, co widzimy w telewizji i na zdjęciach w gazetach i internecie? Jak opisać Polskę osobom, które - być może - nigdy jej nie widziały. Na przykład tak:   “Letnia noc. Na szerokiej ulicy z reprezentacyjnymi budynkami setki stłoczonych ludzi. Niektórzy podnoszą ręce. Trzymają aparaty, filmują, robią zdjęcia. Na poprzeczną rurkę znaku drogowego przymocowanego do latarni wspięła się młoda dziewczyna. Trzyma pluszową kaczkę. [tłum skanduje: Rzućcie kaczkę ] Dziewczyna rzuca ją przed siebie. Chłopak łapie. Rzuca w drugą stronę. Nad głowami ludzi transparent z tekstem: POLSKA PAŃSTWEM PRAWA”.   Piotr Marecki wraz z Reginą Mynarską i Kamilą Albin w książce “To nie jest Polska” opisują znane zdjęcia i filmy z polskiej historii używając do tego metody audiodeskrypcji. Efekt jest wstrząsający.    Marecki pochodzi z miasta nazywanego “Troją Północy” i może dlatego w 2020 roku okazał się jednym z najczęściej komentowanych polskich Odyseuszy. Jego “Polska przydrożna”, antyreporterski reportaż, w którym równie dużo uwagi poświęca robieniu instastorek jak i przyglądaniu się przydrożnym szyldom czy rozmowom z mieszkańcami i mieszkankami, wzbudził spore kontrowersje. Przez jednych uważany za najgorszą książkę roku, a autor za wielkomiejskiego bufona, przez innych za wizjonerską nową opowieść o naszym kraju.   Zajmuje się historią kultury niezależnej i kulturą cyfrową, na Uniwersytecie Jagiellońskim prowadzi UBU lab, jednostkę naukową zajmującą się kulturą cyfrową, współprowadzi wydawnictwo Korporacja Ha!Art. Piotr Marecki od lat testuje różne sposoby opisu świata, zajmując się rzeczami i tematami uważanymi często za marginalne, podobnymi do książek z motta jego wydawnictwa - rzeczami, które się nie opłacają. O co chodzi Mareckiemu? Zamierzam spróbować się dowiedzieć w “Godzinie bez fikcji” w Resecie Obywatelskim.

Osoby nienormatywne - homoseksualne, biseksualne, czy queerowe - były ofiarami nazistowskiego aparatu przemocy i słynnego paragrafu 175, byli Niemcami, Żydami, Ślązakami, ale też, o czym przez lata milczano, Polakami. O tym dlaczego milczano, jak badać historię nienormatywności i dlaczego w polskiej pamięci zbiorowej “różowe trójkąty” musiały ustąpić miejsca innym osobom? Ale też o tym kim jest Joanna Ostrowska, autorka książek, które pokazują historię z “wstydliwych”, przemilczanych perspektyw.    Kurt Brüssow: “Po trzykrotnym wezwaniu przez ówczesnego lekarza obozowego Obersturmführera SS Entressa do dobrowolnego poddania się kastracji, 31.01.43 r. zostałem przymusowo wykastrowany, chociaż sąd przy wymierzaniu kary  pozbawienia wolności osądził mnie nie jako homoseksualistę, ale jako osobę bioseksualną [sic!] i nie wniósł o przeprowadzenie kastracji. Operacja została wykonana na rozkaz szefa wydziału politycznego Untersturmführera SS Kramera i kierownika obozu Hauptsturmführera SS Aumeiera. Operacja ta odebrała mi nadzieję, jaką żywi każdy człowiek na szczęście posiadania własnych dzieci”.    Ostrowska: “Niektórzy woleli śmierć od oskarżenia o homoseksualizm. W 1969 roku  brygadzista Henryk Rybowik zamordował robotnika Jana Teguskiego.  W trakcie procesu pojawiło się podejrzenie, że mężczyzn łączyła relacja intymna. Rybowikowi zależało tylko na jednym: „Jeżeli mi udowodnią, że ja z Teguskim żyłem jak mężczyzna z kobietą, to niech mnie skażą na  śmierć”. Ostatecznie dostał piętnaście lat więzienia. Sąd nie uznał go  za homoseksualistę.   Historia przemocy nie skończyła się w 1945 roku. O tym w środę o 21:00 w Resecie Obywatelskim w “Godzinie bez fikcji” porozmawiam z Joanną Ostrowską, autorką książki “Oni. Homoseksualiści w czasie II wojny światowej”. Zapraszam!

🎨  Jak (i kogo) uczyć o różnorodności w Polsce, kraju w którym czarni mieszkańcy i mieszkanki stanowią niezauważalną mniejszość, o której się mówi głównie przy okazji dyskusji o słowie na “M”?    Państwa i moją gościnią w “Godzinie bez fikcji” będzie Margaret Amaka Ohia-Nowak, akademiczka, trenerka edukacji antydyskryminacyjnej i międzykulturowej, ale też - jak sama przyznała w jednym z wywiadów - ekspertka w opowiadaniu o “byciu inną”.    Co zmieniło się w ostatnich latach w życiu czarnych mieszkańców i mieszkanek Polski, czy publiczne debaty poświęcone słowu na “M”, wierszowi Tuwima czy książce Sienkiewicza przyczyniają się do wzrostu społecznej świadomości w zakresie rasizmu? Czy ruch Black Live Matters to sprawa tylko Stanów Zjednoczonych? Czym są “intersekcjonalność” i “antyrasizm”? I co można usłyszeć, gdy ludzie wokół zakładają, że ich nie rozumiesz?   Zapraszam na rozmowę o tym, jak można doświadczać świat inaczej.

🌳🏡 W “Godzinie bez fikcji” porozmawiamy o architekturze, a dokładniej o… “śródmiejskich założeniach pierścieniowych”, czyli o plantach, promenadach i ringach, które znamy choćby z Krakowa, Poznania czy Gdańska. Łukasz Bugalski, architekt związany z Politechniką Gdańską napisał na ich temat książkę, w której pokazuje, że możemy się czegoś ważnego nauczyć z historii planowania miast po to, by żyło nam się w przyszłości lepiej.   Jak zmieniało się miejskie planowanie i dlaczego “śródmiejskie założenia pierścieniowe” mogą być przyczynkiem do fascynującej rozmowy o współczesności?   Rozmowa nie tylko dla tych, co lubią przechadzać się po Plantach.

⌚📚 W “Godzinie bez fikcji” w środę Państwa i moim gościem będzie Grzegorz Kulik, tłumacz m.in. "Dracha" Szczepana Twardocha na język śląski. Serdecznie zapraszam.

✝❓ Jarosław Makowski w “Kościele w czasach dobrej zmiany” od razu przechodzi do sedna i zaczyna od odpowiedzi na pytanie: “Po co ci ten Kościół?”. Później jest tylko ciekawiej - “Kościół i władza”, “Kościelna biowładza” czy “Niech zstąpi sekularyzacja i odnowi oblicze tej ziemi” - to tytuły kilku rozdziałów z książki Makowskiego.    Jest filozofem, ale takim wiedzącym, że należy pisać komunikatywnie. Może dlatego, że jest też radnym w Katowicach i miejskim aktywistą. Już trzy lata temu nawoływał w tytule książki: “Pobudka Kościele”. A może jednak lepiej by było gdyby Kościół zrobił sobie długą drzemkę? Gniew i rozczarowanie, które przebija z tej książki są jak najbardziej uzasadnione, ale co dają ludziom, którzy co kilka tygodni muszą wychodzić na ulice, by przypominać o swoich prawach? Polska bez Kościoła jest ideą utopijną, ale taką też jest idea Polski pod kościelnym mokasynem. Jaka jest zatem propozycja Makowskiego?

🏛🖼 Tęskniliście za muzeami? No to już zamknięte. Co Państwu daje kontakt ze sztuką i czy staliście w kolejkach po ich tymczasowym otwarciu?   Jeszcze w niedzielę do galerii i muzeów ustawiały się kolejki chętnych, by zobaczyć najnowsze propozycje kuratorskie i artystyczne. O tym, co dzisiaj słychać w sztuce, nowych trendach, zmianach, ale i ustanawianiu hierarchii, demokratyzacji i komunikacji w sztuce, będę rozmawiał z moim gościem w "Godzinie bez fikcji" 17 marca o godzinie 21:00.    Jest głównym kuratorem Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, jurorem konkursów branżowych, współkuratorował Miesiącowi Fotografii w Krakowie, pisał książki dla dzieci i artykuły krytyczne dla całkiem dorosłych, od wielu lat jest jedną z najważniejszych osób w polskiej sztuce.  Sebastian Cichocki będzie Państwa i moim gościem. Serdecznie zapraszam.

🏆📚 Gdy Jerzy Pilch odbierał Nagrodę Nike za rok 2000, wręczono mu czek o wysokości 90 tysięcy złotych. Była to czterdziestokrotność przeciętnego wynagrodzenia. W ubiegłym roku, Radosław Rak otrzymał zaledwie dwudziestokrotność tegoż.    To matematyczne działanie mające nas pobudzić do myślenia o prestiżu w literaturze - czym był kiedyś, gdy nie było mediów społecznościowych i jak kreuje się go dzisiaj. Jak wyglądają obiegi literatury i kreowanie w niej hierarchii, czy kiedykolwiek potrzebny był tylko talent?    Co się zmieniło w polskiej literaturze przez ostatnich czterdzieści lat i dokąd zmierzamy? O to chcę zapytać moja rozmówczynię. Będzie nią laureatka tytułu “Kreator Kultury” przyznawanego przez tygodnik “Polityka”, z wykształcenia polonistka, współzałożycielka jednego z najważniejszych polskich wydawnictw literackich, W.A.B., i twórczyni jego potęgi, dzisiaj agentka literacka, postać, którą na rynku książki zna prawie każdy, zatem chyba można użyć słowa - legenda.    💥 Beata Stasińska będzie Państwa i moją gościnią w “Godzinie bez fikcji”. Zapraszam!

🎭 Zmarły w ubiegłym roku artysta drag, Kim Lee -  Andy Nguyen, w teledysku do piosenki “My Słowianie” tańczy w kwietnym wianku i falbankowej sukience, śpiewając (głosem Justyny Jary), że “My, Słowianie wiemy jak nasze na nas działa”. Odmieńcza rewolucja dziejąca się na naszych oczach jest ironiczna i wywrotowa, ale bywa też wściekła i pełna bólu, o czym przypominają nam zdjęcia sprzed kościoła Świętego Krzyża w Warszawie.    Tym bardziej warto spojrzeć na to, co się wokół nas dzieje z perspektywy historii i rozwoju queerowych rewolucji.    “I ma być tak, jak należy: / Kobiety nie chodzą w bokserkach / Mężczyźni nie chodzą w koronkowych stringach”, pisze Holly Hughes w solowym show “Preaching the Perverted”. A może można inaczej, odmieńczo? Choć sztuka wydaje się być przestrzenią wolności, to dopiero queerowa rewolucja, która wybuchła w Stanach Zjednoczonych pod koniec lat 60., pokazała, że ta wolność jest bardzo limitowana. Tak jest też dzisiaj.   Gościnią czternastej “Godziny bez fikcji” będzie Joanna Krakowska, historyczka teatru, profesorka w Zakładzie Historii i Teorii Teatru w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk, autorka książki “Odmieńcze rewolucje. Performans na cudzej ziemi”, w której opisuje ewolucję queerowej rewolucji, która z podrzędnych barów weszła na najważniejsze sceny, a jednocześnie wciąż jej postulat nie zostały spełnione w przestrzeni społecznej. O queerze, odmieńczości i tym, jakiej lekcji udziela nam amerykańska “odmieńcza rewolucja” porozmawiamy w środę o godzinie 21:00.